Валюталық бағамдар
Жоспары
Кіріспе.......................................................................................................................5
I. Валюта, валюталық қатынастардың теориялық негізі..............................8
1.1. Валюта, валюталық нарықтар............................................................................8
1.2. Валюталық бағамдар.........................................................................................16
II Валютаның еркін айналымдағы бағам режімдеріндегі салыстырмалы тиімділік.........................................................................................................29
2.1. Еркін валюта айналымы және оның ерекшеліктері........................................29
2.2. Тұрақты және құбылмалы валютаның ерекшеліктері....................................33
III. Қазақстан Республикасындағы теңгенің тұрақтандыру мәселесі........34
Қорытынды..............................................................................................................43
Қолданылған әдебиеттер тізімі.............................................................................44
Кіріспе
Валюта – бұл біріншіден, сол елдің ақша бірлігі;
Валюта (баға, құн) – мемлекеттік ақша бірлігі. Әр
Валюта – 1) елдің ақша единицасы; 2) шет
Валюталық нарық – бұл шетел валюталары мен
Валюталық бағам – бұл бір елдің ақша бірлігінің
Бағамның қалыптасуына ықпал ететін үш факторлар тобын бөліп
Саяси – саяси тұрақтылық, валюталық заңдылықтардың
Валюталық бағамның ауытқу шектері паритеттің 1%-нан асқан жоқ
Қазақстанның валюталық саясаты мемлекеттің және тұтастай алғанда экономиканың
Осыған байланысты мемлекеттің валюталық реттеу саласындағы негізгі басымдығы
Шикізатқа әлемдік бағаның көтерілуі және 1999 жылы сәуірде
Мұнан кейінгі бес жыл ішінде теңгенің еркін құбылмалы
Осы валюталық режимді сақтау өндірістің және әлбетте экспорттың
Егер экономиканың осы тәуелділігі еңсерілсе, онда, әрине, ұлттық
Сонымен бірге, экономиканың бәсекеге қабілеттілігін қолдауға бағам саясатының
I. Валюта, валюталық қатынастардың теориялық негізі.
1.1. Валюта, валюталық нарықтар.
Халықаралық валюталық қатынастар – ұлттық шаруашылықтарының қызметтерінің нәтижесінен
Валюталық қатынастардың жекелеген элементтері – вексель ісі түрінде
Халықаралық валюталық қатынастар халықаралық экономикалық қатынастарды жалғастырады. Валюталық
Халықаралық валюталық қатынастар материалдық өндіріс саласына, сондай-ақ бөлу,
Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың дамуына,
Валюталық нарық – бұл шетел валюталары мен шетел
Валюталық нарықтар қызметі мен алып-сатарлық валюталық операциялар. Егер
Белгілі бір валютаның Еуронарықта және халықаралық есеп айырысуда
Халықаралық төлемдердің жеделдетілуі немесе кешіктірілуі де валюталар бағамына
Валютаға деген ұлттық және халықаралық нарықтағы сенімділік дәрежесі.
Валюталық саясат. Нарықтың және мемлекеттік реттеудің шекті қатынасы
Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына және пайдаланатын санына қарай
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында орналасқан.
Валюталық нарықтағы операцияларға банктік функциональдық көзқараспен қарасақ, валюталық
Институтционалдық жағынан қарасақ, валюталық нарық – Үкіметтің, банктердің,
Ұйымдастырылу техникалық жағынан алсақ, валюталық нарық – банктерді
Валюталық нарық белгілеріне қарай мынадай түрде жіктеледі:
Орналасу аумағына қарай:
халықаралық;
ішкі;
аумақтық;
Валюталық шектеуге қатысты:
еркін нарық;
еркін емес;
Валюталық шектеу қойылған валюталық нарықты – еркін
Валюталық бағамның қолданылу түріне қарай:
бір ғана режимді;
қос режимді;
Бір ғана режимді валюталық нарық – бұл еркін
Қазақстан Республикасында теңгенің арнайы валюталық бағамы 1999 жылы
Тіркемелі бағам – Ұлттық банктің ұлттық валютаның шетел
Еркін өзгермелі бағам – бұл валюталық нарықтағы сұраныс
Еркін өзгермелі бағам арқылы Қазақстанның қор биржасында АҚШ
Валюталық нарықтар уақтылы есеп айырысуларды жүзеге асыруды, валюталық
Халықаралық есеп айырысудың өзіндік ерекшелігі барлық елдер үшін
Валюталық нарықтарда шетел валютасына деген сұраныс пен ұсыныс
Сонымен, валюталық нарықтарда валюталық операцияларды жүргізуге халықаралық сауда
Валюталық нарықтар – сұраныс пен ұсыныс негізінде ондағы
шаруашылық байланыстардың интернационалдануы негізінде валюталық нарықтардың интернационалдануының күшеюі;
байланыстың жаңа жүйелерін пайдалану;
әлемнің барлық бөліктеріне тәулік ішінде үздіксіз операцияларды жасау;
банктердің корреспонденттік шоттары бойынша жазбаша түрде негізделетін валюталық
коммерциялық валюталық мәмілелермен салыстырғанда алыпсатарлық және арбитраждық валюталық
Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына және пайдаланылатын валюталар тобына
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында шоғырланған.
Аймақтық және жергілікті нарықтарда белгілі бір конвертирленетін валюталармен
Ұлттық валюталық нарықтар деп, ережеге сәйкес, халықаралық операцияларды
Валютаның курсы дегеніміз – жекелеген елдердің валюталарының ара
Диаграмма 1.
Валюталық операциялар айналымы
(күніне US $ млрд.)
Күніне барлығы 1000 млрд. US $.
Диаграмма 2.
19.6. Қазақстан Республикасындағы теңгенің АҚШ долларына бағамы.
Диаграмма 3.
Диаграмма 4.
19.6. Қазақстан Республикасындағы теңгенің АҚШ долларына бағамы.
Диаграмма 5.
Сол немесе басқа елдің ішкі валюталық заңдылықтарының ырықтандырылуына
Институтциональдық көзқараспен қараған валюталық нарық банктер, банкирлер үйін,
Қалған банктер мен брокерлік фирмалар өздерінің валюталық операцияларын
Валюталық операцияларды жүргізуге құқылы банктер өкілетті немесе девиздік
Девиздік банктердің валюталық нарықтағы операцияларға қатысу дәрежесі көп
Әдетте, валюталық операциялар банктер арасында тікелей жүргізіледі (телекс
рет валютамен сауда жүргізіледі.
Нарықтың қатысушы барлық мүшелерін екі негізгі топқа бөлуге
Бірінші топқа пассивті қатысушылар, яғни оларда валюталық операциялар
Дүниежүзінің тек өте ірі банктерінде валюталық департаменттер және
Банктердің басқа да топтары ірі, бірақ азырақ диверсификацияланаған
Брокерлік фирмалар 30%-ға жуық валюталық операцияларға қызмет етеді
Брокерлер делдал ретінде бола отырып, клиенттерден брокерлік комиссиялық
Брокер мәміле жасайтын және баға белгілейтін өзінің банк
Банктердің валютамен жасалатын операциялары клиенттердің есебінен де, сондай-ақ
Шетел валютасы халықаралық төлем айналымында әдетте ақшалай белгілер
Аударым – бұл басқа елдегі банк –корреспондентіне өзінің
Банктік чек – шетелдік банк –корреспондентке чекті ұстаушының
Банктік вексель – осы елдің банкінің шетелдік банк
Бұл жерде чектер мен тратталарды тек қана банктер
Несиелік айналыс құралдары халықаралық төлем айналымынан алтын мен
Халықаралық есеп айырысулардың сызбалы механизімін былай беруге болады:
1.2. Валюталық бағамдар.
Валюталық бағам – бір елдің ақша бірлігінің екінші
Валюталық бағамның қажеттігі:
тауарлар мен қызметтермен сауда-саттықта, капиталдар мен несиелер қозғалысы
Дүниежүзілік және ұлттық нарықтағы бағаларды, сол сияқты әр
Фирмалардың және банктердің шетел валютасындағы шоттарын үздіксіз
Валюталық бағамға әсер ететін факторлар ықпал етеді:
Инфляция қарқыны. Инфляция қаншалықты жоғары болса, ол елдің
Төлем балансының жағдайы. Егер де төлем балансынының жағдайы
Әр елдегі пайыз мөлшерлемесіндегі айырма. Бұл фактордың валюталық
Мемлекеттің әлемдік нарықтагы жетістіктері мен "жалпы әрекеттерінің айнасы
Елдің экспорттық операциялары (тауар экспорты, қызмет экспорты) елдің
Төлем балансы төмендегідей тармақтардан құралады:
ағымдағы операциялар: сауда, табыс қозғалысы,аударымдар (мемлекеттік және жеке
капитал қозғалысының балансы: ұзақ мерзімдік инвестициялар — тікелей
тұрақтандырушы тармақта қорларды қайта бағалау және қозғалысы, ХВҚ
қорлардың соңғы өзгерісі: алтын, валютасының, несиелердің өзгерісі.
Төменде берілген негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерге қарайық. Бұл кестеден
Егерде Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы теңгемен басқа елде,
Қазіргі заманда валюта еркін айналым белгілеуде бір-біріне қарама-қарсы
валютаның еркін айналымдағы бағамы;
тағайындалатын валюта айналым әдісі.Валютаның еркін
Бірінші жағдай. Рубльге деген сұраныс төмендейді. Соның арқасында
Екінші жағдай. Рубль ұсынысы азаяды. Қазақстандық тауарлар арзан
Сонымен сұраныс пен ұсыныс арақатынасының жалпы әдісі осы
Валютаның еркін айналымдағы бағамына көптеген факторлар әсер етеді.
Тұтынушы талғамының өзгеруі. Басқа елдің тауарына деген тұтынушының
Табыстың салыстырмалы азаюы. Бір елдің ұлттық табысы басқа
Бағаның салыстырмалы өзгеруі. Егер Қазақстанда баға өссе, ал
Салыстырмалы нақты пайыздық мөлшерлемелвріиің өзгеруі. Мынандай жағдайды ойластырайық.
Алыпсатарлық. Қазақстан экономикасында: а) Ресей экономикасына қарағанда жылдам
Ал бұл әдістің тиімділігіне келетін болсақ, онда оны
Тепе-теңдік валюта бағамы 1 гг = ах 1
Еркін айналым кемшілікгері:
• Белгісіздік және сауданың нашарлауы. Белгісіздік және қауіп
• Сауда жағдапы. Елдің экономикасы халықаралық нарық валютасының
• Тұрақсыздық. Ішкі экономикаға жағымсыз әсер етеді. Тағайындалатын
• Резервтерді қолдану. Бұл валюта бағамын
Сурет – 1.
Е
Қисаю бұрышы =V(I) P*Q
М
М
Тағайындалатын және еркін айналымдағы бағам кезіндегі
Әр сл валютасындағы алтын құрамын өзі тағайындайды және
Бұл жерде алтындық қатынасты есептегенде біз орауыштың құнын,
Алтын Америкаға ағылу үшін бағам 1,97-ге дейін түсуі
Бұл жүйенің макроэкономикалық негіздерін қарастырайық. Фунт пен доллардың
Бұл жүйенің пайда болуына не әсер етті? Екінші
1) Қорлар. Алдыңғы жылдарда қалыптасқан оң сауда балансының
2) Алтын қоры. Елдің үкіметі өзінің алтын қорын
3) ХВҚ-дан қарыз алу. Бреттон-Вуд валюталық жүйесіне енген
Бұл жүйенің кемшілігі бар. Егерде елдің салъдосы оң,
Бұл жүйеге алтын стандарты мен еркін баға жүйелерінің
Бұл жүйе неге жойылып кетті? Оның себебі бұл
АҚШ екінші дүниежүзілік соғыстан экономикасы ең сау ел
Алтынның үлкен қорын құрап алды.
Осы себептерден доллар ең мықты валютаға айналып, дүниежүзілік
3.Бұл жүйені «реттеулі ауытқулы валютаның еркін айналымы» деп
1.1987 жылғы «Үлкен жетілік» интервенциясы (бас-ныншылығы). 1987 ж.
1994 жылғы интервенция. 1994 жылы доллардың құны көп
Шындытында бұл жүйе жоғарыдағы мысалдардан да күрделі әдістермен
Жақтаушыларының келтіретін дәлелі:
сауда көлемінің өсуі. Бұл жүйе кезінде сауда нақты
келеңсіз жағдайлардың басқарылуы. Экономикалық қиыншылықтарды өткізу жеңілденді.
Қарсыластары бұл жүйенің келесідей кемшіліктерің айтуда:
ауыспалылықпен бейімделу. Валюта бағамы экономикалық көрсеткіштер бірқалыпты болған
«жүйелі еместігі».Белгіленген нормалардың болмауынан әр ел бағамды өзгерту
Сонымен бұл жүйе қазіргі кездегі қолданылып келе жатқан
Жоғарыда айтылған бағам қалыптастыру түрлеріне байланысты мемлекеттің саясаты
Экономикадагы бұл түсініктердің қолданылуын қарастырайық.
1. Ақша мен валюта бағамының тепе-тендік формуласы. Ол
Ақша нарығындағы тепе-теңдік формуласы:
: і(і*) - елдегі (шетелдегі) пайыздық мөлшерлеме;
Е+і — келесі кезеңдегі бағам. Мына формуланы табамыз:
МV(і)=ЕР*О
Бұл формуланың графигі 1-суретте берілген. Көріп отырғанымыздай Е-нің
М=((ЕР*Q)/ (Vі))
Ал бағам еркін тағайындалатын болса, бізге М-ге байланысты
Е=((МV(і))/(Р*Q))
Басқаша айтқанда, бағамды Орталық банк белгілеген жағдайда Е
а) Тағайындалатын бағам кезінде Е-ні Орталық банк тағайындап,
Мұнда: В* — валюта қорының мөлшері;
D — Орталық банктегі мемлекеттік облигациялар мөлшері.
ә) Уақыт өткеннен соң Орталық банк өзінің валюта
Сонымен жоғарыдағыдан анықтағанымыз Орталық баж ақша мөлшеріне әсер
Бұл жерде алмастыру коэффициенті (ОС) түсінігін аша кету
Валюталық бағам – бұл бір елдің ақша бірлігінің
Бағамның қалыптасуына ықпал ететін үш факторлар тобын бөліп
Саяси - саяси тұрақтылық, валюталық заңдылықтардың ырықтандырылуы,
Экономикалық, халықаралық тәжірибеде анықталатын экономикалық тікбұрыштың шыңы сияқты:
Психолгиялық: жаппай сұраныс, негізгі капиталды тәуекелден қорғануға ұмтылыс
Валюталық бағамның дамуы жай тауар өндірісінен қазіргі дүниежүзілік
Монометаллизм тұсында – алтын немесе күміс – валюталық
1930 – 1933 ж ж. фунт стерлингтің алтындық
Валюталық бағам алтын нүктелерінің шегінен шығып кете алмады,
1971 жылы долларды алтынға ресми бағасы бойынша ауыстыруды
Бұл жағдайда валюталық бағамның қалыптасу ерекшелігі мынада: валюталар
Валюта бағамдарының динамикасы ақша бірліктерінің сатып алу қабілеттеріне,
Жалпы алғанда валюталық бағамның қозғалысының бағыттарын анықтайтын факторларды
Фундаментальды факторлар орта мерзімде әрекет ететін ұлттық экономиканың
Техникалық талдау – бұл бағамды жүргізу графигін (чарт)
Қысқа мерзімді күтпеген факторлар валюталық бағам динамикасына маңызды
Валюталық нарыққа қатысушылардың арасындағы валюталық операциялар валюталары айырбастаусыз
АҚШ-тың ішкі айналысында жанама баға белгіленімі неміс маркасына
Валюталық баға белгіленімінің түрі валютаның жағдайына, оның курстық
Әр валюта бойынша сұраныс пен ұсынысты салыстыру жолымен
Мысалы, 1,9430/50 неміс маркасы АҚШ-тың 1 доллары үшін
Сатушы және сатып алушы курстарының арасындағы айырма банктың
Банкаралық валюталық нарықтардағы операциялар халықаралық төлем және резерв
Сауда -өнеркәсіп клиентурасы үшін валюталар котировкасы банкімен кросс
Франция банкінің клиенті үшін неміс маркасының сатып алу
Сатушылар және сатып алушылар бағамдары ресми бюллетеньдерде жарияланады.Көбінесе
Кесте 1.
1997 жылдағы Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің теңгесіне шетел
Валюта атауы Валюта Бағам
Австрия шиллингі (Shilling) ATS 6,00
Бельгия франкі (Belgian
Швецария франкі (Swiss franc) CNF
Қытай юаны
Кипр фунты
Неміс маркасы
Еуропа экюі ECU 83,36
Француз франкі
Ағылшын фунт стерлингі (Pound sterling) GBR 121,44
Жапон йенасы
Қырғыз сомы
Кореяның воны KRW 1,00
Қазақ теңгесі (Tenge)
Мальтияның лирі MTH 176,92
Голландия гульдені NHG 37,75
Ресей рублі
Украина гривнасы UAN 40,44
АҚШ доллары (United States dollar) USD 75,55
Өзбек сомы (Usbekistan sum) UZS 1,46
Баға белгілеу кестесінде көрсетілген бағамдар- бұл телеграф аударымдарының
Телеграфтық аударымдарда шетел валютасы банкпен тура сол уақытта
Чектің бағамы телеграф аударымының бағамынан төмен, өйткені осы
Мерзімді траттаның бағамы телеграф бағамы негізінде вексельді сатып
Шетел валюталарының бағамы пошталық аударымдардың бағамына сұраныс пен
Валюталық мәмілелердің түрлеріне байланысты ағымдағы және мерзімді (спот
Экономикалық, не саяси өзгерістер барысында туатын валюталық нарыққа
Валюта бағамының динамикасына ішкі факторлармен қатар сыртқы факторлар
II. Валютаның еркін айналымдағы бағам режімдеріндегі салыстырмалы тиімділік
2.1. Еркін валюта айналымы және оның ерекшеліктері.
Тағайындалатын валюта бағамын ұстап түру үшін, төлем балансында
Валютаны қадағалау — басқа әлем мен осы мемлекет
Еркін айналымдағы бағам, қысқа мерзім кезеңінде ұзақ мерзіммен
Бұл жүйелердің ешқайсысы төлем балансын реттеуде және бағаның
Қазіргі жағдайда мемлекеттер аралас жүйені пайдаланады, бұл жүйеде
"Сырғымалы беркіту' жағдайында бағам алдын ала жарияланган немесе
Мұндай жағдайда үкімет экономиканы жаңа жағдайға бейімдейді және
Төмендегі кесте тағайындалған және еркін айналымдағы бағамдардың салыстырмалы
Аумақтық валюталық жүйе өнеркәсібі дамыған елдердегі әлемдік валюталық
Мұндағы, валюталық паритет – валюталық бағамның негізі болып
ХВҚ жарғысы бойынша валюталық паритет СДР негізінде белгіленеді.
Егер де ұлттық валюталық жүйе ұлттық валютаға, яғни
Резервтік валюта – бұл басқа елдер үшін валюталық
Капиталдың шеңбер айналысы процесінде ұлттық нарықтан әлемдік нарыққа
Шаруашылықтың интернационализациялануы жағдайында ұдайы өндірістің сыртқы факторларға: әлемдік
Шаруашылық байланыстардың интернационализациялануы негізінде халықаралық валюталық қатынастар біртіндеп
Кез келген елдің валюта саясаты ағымдағы немесе ұзақ
құрылымдық;
ағымдық.
Құрылымдық валюта саясаты – барлық елдердің өзара әсерлесу
Ағымдық валюта саясаты дегеніміз – валюталық бағамдарды, валюталық
Валюта саясаттың элементтері мен формалары өз ретінде мынандай
әлемдік шаруашылықтың дамуы;
елдің экономикалық жағдайы;
әлемдік аренада күштерді орналастыру.
Валюталық жүйе – ұлттық заңдылықтармен немесе мемлекетаралық келісімшартпен
Кесте 2.
Тағайындалған бағам Еркін айналымдағы бағам
1. Орталық банктің айтарлықтай валюталық резервтері арқылы тиімді.
2. Күтілмеген баға тітіркенісі болмауы арқылы, атаулы «зәкір»
3. SDR немесе ECU-ларға «байластырма» жағдайында тиімді.
4. Төлем балансының дағдарысы кезінде, макроэкономикалық реттеу сөзсіз
5. Тағайындалған бағам режімінде монетарлы саясатқа қарағанда қазыналық
Бұл жағдай қазыналық экспанцияның сүйемелдеуінің нәтижесінде мүмкін болады.
Валюта бағамы өзгерісінің экономикалық мағынасы тұрақты және еркін
Тұрақты валюта бағамы кезінде валютаға сұраныс пен ұсыныстың
Валюта бағамын реттеу экономиканың даму деңгейіне тікелей әсер
территориялдық –валюталық реттеу мемлекеттің барлық территориясын қамту тиіс;
Экономикалық реттілігі – резиденттер мен резиденттереместердің арасында негізгі
Валюталық операциялар жүргізгендегі банктердің монополиясы – валюталық операцияларды
Валюталық операциялардың негізділігі – спекуляцияларды болдырмас үшін валюталық
Резиденттерге шетелдерде авуарлары болу құқығын шектеу – бұл
Валюталық нарыққа қысымды азайту мақсатымен резиденттерге валюталарды тез
Банктердің валюталық позициясын реттеу;
Валюталық операцияларды еркін жүргізілетін операциялар, рұқсат етуді қажет
Валюталық реттеу дисконттық, девиздік, валюталық қор диверсификациясы, валютаның
Дисконттық (есептік) саясат – Ұлттық банктің есептік мөлшерлемені
Оның нәтижесі шетелдерден келген капиталдар көлеміне байланысты, бірақ
Девиздік саясат – мемлекеттік ұйымдармен шетел валютасын сатып
Валюталық интервенция, девальвация, ревальвация валюталық реттецудің экономикалық әдістері
Валюталық бағамның режим анықтау мемлекеттің валюталық саясаты мен
Мемлекет валюталық реттеу, яғни валюта бағамын реттеуі арқылы
Көрсеткіштердегі өзгерістердің себептері мен нәтижелерін салыстырып көрейік.
2005 жылы 2003 жылмен салыстырғанда 1 АҚШ долларына
Экономиканың жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің бірі – валюта бағамы,
2.2. Тұрақты және құбылмалы валютаның ерекшеліктері.
Құбылмалы және тұрақты валюталық бағамдар.1973 жылдан бастап дамыған
III. Қазақстан Республикасындағы теңгенің тұрақтандыру мәселесі.
Валюта — бұл ақша бірлігі және оны тауар
Валюта қолдану саласы мен тәртібіне қарай былай бөлінеді:
а) еркін конверсияланатын (толық қайтарымды) және ол кез-
келген шетел валютасына белгілі баламамен шексіз айырбасталады;
ә) барлық валюталық операция бойынша ішінара (ішінара қайтарымды)
б) басқа шетел валютасына айырбасталмайды. Еркін
конверсияланатын валютаға: АҚШ доллары, ағылшын фунт
стерлингі, швейцария франкісі және жапон иені жатады.
Көптеген дамушы елдердің ұлттық валютасы тұйықталған болып келеді.
Нарыктык экономика жағдайында ұлттық валюта теңге нарықтың Қалыптасуына
Ұлттық валюта теңгенің енгізілуі Қазақстан Республикасы -егеменді мемлекетінің
Барлық елдерде валютаны конверсиялау жетістік ретінде қарастырылады, прогрессивті
Валютаны конверсияландыру дегеніміз алдыменен –жаңа экономиканың әлемдік нарықта
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикалық тұрақсыздануда және оның
Валюта қаржылық және тауарлық конверсиялану жағдайына жүзеге асады.
Қаржылық — бұл шетел мемлекеті валютасына конверсиялануы. Тауарлық
Сондай-ақ валютаны конверсиялануы бойынша - сыртқы және ішкі
Ұлттық валютаны енгізетін уақыт жайында пікірталас көп болды.
Жаңа сом аймағына кіруге Ресей қойған талап Қазақстан
— Теңгені енгізген бетте оның АҚШ доллары жөніндегі
теңге еді. Келесі 1994 жылдың соңында ол 54Г26
11,5 есе қүнсызданды. Келесі 1995 жылдың соңында теңге
теңге болды, яғни 13,5 есеге дейін қүнсызданды. Осының
— Біздің ел үшін ұлттық валюта енгеннен кейінгі
Теңгені енгізуге байланысты есептер жасалған кезде, ұлттық валютаның
Кейінгі жылдары да теңгенің АҚШ долларына қатысты құнсыздануының
— Теңгенің одан соң қатты құнсызданып, құлдырауы 1999
еркін бағамына неге 1998 жылы көшпей, 1999 жылдың
келдік деген сұрақ бар.
— Егер Қазақстан 1998 жылғы Ресейдегі тамыз дағдарысынан
Ақшаның құнсыздануын күтудің басты себебінің сақталуы (Ресейдегі қаржы
Ақшаның құнсыздану нәтижесінде жасалған валюталық бағамның кез келген
Үкімет пен Ұлттық банктің 1998 жылдың төртінші тоқсанымен
Қазақстан Республикасының үкіметі мен Ұлттық банк экономикаға тиетін
— Ұлттық банк пен республика Қаржы министрлігінің басшылары
Ұлттық банктің мақсаты Қазақстан теңгесінің тұрақтылығын және оның
Бағамның не төмен, не жоғары болып кез келген
1998 жылғы Ресей дағдарысы және оның іле-шала сомның
1998 жылдың екінші жартысында ТМД елдерінің экспортының тым
ТМД елдерінің валюталарына қарағанда теңгенің нақты қымбаттауы валютаның
1998 жылғы қыркүйекте Ресейден арзан импорттың қаптап кетуі
Егер 1998 жылдың басында өнеркәсіп өндірісі көлемінің өсуі
Біз қалыптасқан әлемдік экономикалық қолайлы жағдайдың сақталуы және
Әрине, ұлттық валютаның бағамының күшеюі жүрттың тұрмыс деңгейінің
Бағамды айтарлықтай асыра бағалаған жағдайда жүрт екі рет
Сондықтан, Ұлттық банктің теңге бағамын артық бағалауға жол
Ұлттық банк валюта нарығын қолма-қол шетелдік валюталар нарығын
Ұлттық банктің негізгі міндеті ұлттық валюта -
2005 жылы валюталық режимді либерализациялау бағдарламасы
аяқталды. 2007 жылдан бастап валюталық
Жоғарыда айтылғапдай, КСРО-ның мемлекеттік банкінің Республикалық кеңсесі Қазақстан
Тәжірибе жүзінде кассалық резервтердің барлығы Ұлттық банкке шоғырлаиады
Осының нәтижесінде қолма-қол және қолма-қолсыз есеп айырысу айналысы
Ұлтттық банк - ақша резервтерінен, алітын валюта резервтерінен,
Заңның 9-бабына сәйкес, Ұлттық банк жарғылық қорын 10
Әлемдік тәжірибеде, нарықтық экономика жағдайында Орталық банкінің
оның капиталының қалыптасуы 100% мемліекеттің қара-
жаты есебінеи болатын унитарлық банк;
акцияларының бөлігі мемлекетке тиесілі немесе мем-
лекеттің қатысуынсыз) акционерлік қоғам;
бірлестік типтес ұйым (мемлекеттің қатысуымен немесе
қатысуынсыз);
Орталық банкінің қызметін бірігіп атқаратын тәуелсіз
банктер жүйесі.
АҚШ-та орталық банктердіц капиталына мемлекет қатыспайды, олардың капиталы
Негізі Ұлттық банк унитарлық орган болып табылады. Мемлекет
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылға жатқызылатын
Пайданың жарғылық, резервтік және басқа қорларды құрғаннан қалған
Қазақстан Республикасының ұлттық валютасының ішкі және сыртқы тұрақтылығын
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісіне мынадай қосымша
Қазақстанның экономикалық дамуы және оның дүниежүзілік экономикаға интеграциялануы
ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуғе көмектесу;
- оанктік және оасқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін
елдегі несиелік ресурстарды және ақша айналысын басқару;
өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды ұйымдастыру
халық шаруашылығындагы несиелік, есеп айырысу және кассалық операцияларды
банк ісін лицензиялау, ақша-несиелік реттеудің әдістерінің формаларын талдау;
банк ісін бақылау және қадағалау;
елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау; ғылыми-зерттеу және
- валюталық операцияларды жүргізу ережелерін жәие тәртібін жасау,
меншікті қаражаттары;
басқа банктерден тартылған және келісімшарт негізінде
Ұлттық банкіге орналастырылған ақшалай қаражаттар;
Қазақстан Республикасынан тыс жерлерден тартылған қаражаттар;
Қорытынды.
Ұлттық валюталық нарықтар деп, ережеге сәйкес, халықаралық операцияларды
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
2.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
3.«ҚР ұлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
4.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
5.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
6.Банки и банковские операции в России / Под
7.Банки и банковские операции / Под ред. Жукова
8.Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И. —
9.Банковское дело / Под ред. Колесникова В.И. —
10.Банковское дело: стратегическое руководство /Под ред. Платонова В.,
Мерзімді басылымдар тізімі
11.Екінші деңгейдегі банктердің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6
12.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N
13.Коммерциялық банк құрылымы.- "АльПари" 2002ж, 6.
14."Коммерциялық банктер операциялары", Мақыш С.Б., Алматы-2004ж.
15."Банки Казахстана", 2005-ж., N6.
16."Ұлттық банктің статистикалық бюллетені"-1999-2004жж-Ақиқат,1999,N5.
8
Валюталық жүйелер
Валюталық жүйелер және валюталық қатынастардың ұғымы
Валюталық саясаттың түрлері және құрамдары
Валюталық бағамдар өзгерісінің әсерінің есебі
Дүниежүзілік валюталық жүйе эвалюциясы
Валюталық жүйе және валюталық қатынастар туралы
Қазақстан Республикасы валюта жүйесi
Валютаның сатып алу
Валюта атауы валюта бағам
Валюталық жүйе және оның түрлері жайлы