Түсіндірме сөздіктер
Жоспар
Кіріспе 3
I.Қазақ лексикографиясының қалыптасу кезеңдері 5
ІІ.Сөздіктің түрлері, ерекшеліктері 12
Түсіндірме сөздіктер 24
Диалектологиялық сөздіктер 29
Этимологиялық сөздіктер 33
Синонимдік сөздік 34
Фразеологиялық сөздіктер 38
Аударма сөздіктер 39
Терминологиялық сөздіктер 41
Шет тілдер сөздерінің сөздігі 41
III.Лексикографияның қазақ тіл білімінің, лексикологияның дамуына ықпалы 43
Қорытынды 45
Пайдаланылған әдебиеттер 47
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Бүгінгі ғылым мен техниканың даму дәуірі басқа
Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты: Тіл білімінің өзекті саласының бірі
Зерттеудің әдісі: Тақырыпқа байланысты зерттеуші ғалымдардың жарық көрген еңбектерін
Зерттеудің нысанасы: Тіл білімінің лексикография саласы және сөздік түрлері.
Зерттеудің ғылыми болжамы. Бұл жұмысты ары қарай жалғастырса қазақ
Жұмыстың теориялық және практикалық маңызы: Зерттеудің нақты талдау нәтижелері
Зерттеудің нәтижелерін тіл тарихы бойынша дәрістер оқуда, оқулық
Зерттеудің талқылануы: Бұл жұмыс зерттеушінің ғылыми жетекшісімен бірге отырып
Жұмыстың құрылысы: Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан тұрады. Пайдаланылған
I.Қазақ лексикографиясының қалыптасу кезеңдері
Лексикография – гректің lexikon (сөздік) және logos (ілім) мағыналы
Лексикография – тілдің лексикасымен тығыз байланысты ілім. Дәлірек айтқанда,
Осындай жан-жақты, қыр-сырлы белгілерге орай, тіл-тілдің лексикасы толып жатқан
Тіл-тілде сөздіктер ірі-ірі екі топқа бөлінеді: энциклопедиялық сөздіктер, лингвистикалық
Тіл лексикасының қыр-сыры лингвистикалық сөздіктерде қарастырылып, жүйелі түрде түсіндіріледі.
Лингвистикалық сөздіктің түрлері өте көп: орфографиялық сөздік, орфоэпиялық сөздік,
Орыс тілінде кең тараған және аса бағалы түсіндірме сөздіктер
1957-1961 жылдар арасында Пушкиннен бастап қазіргі кезге дейін жалпылама
Филологтар үшін күнделікті қажетті сөздіктер қатарына жататын еңбектер мыналар:
1959 және 1961 жылдары “Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінің” екі
1967-86 жылдар арасында “Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінің” он томдығы
10 томдық сөздіктің мақсаты – халық тілінің лексикалық байлығын
“Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінің” он томында реестрге алынған атау
“Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі” жөнінде белгілі ақын, тәжірибелі қаламгер,
“Бұл – қомақты ғылыми көрнекті еңбек… Тіл білімі институтының
Неге? Неге десеңіз, бұл – біздің қолда барымыздың қымбаты,
Сөйтіп, “Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінің” он томдығы – қазақ
1968 жылы “Абай тілі сөздігі" шықты. Сөздіктің алғы сөзінде
1977 жылы Ісмет Кеңесбаевтің “Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі” шықты.
…1979 жылы жарық көрген М.Әуезовтың “Абай жолы” романының жиілік
Қазақстан Компартиясы Орталық Комитеті мен Қазақ ССР Министрлер Советінің
“Правда” газетінің 1987 жылғы 2 наурыздағы санында жарияланған “Больше
“Комсомольская правда” газеті 1986 жылғы 15 мамырдағы санында “Тілімізде
Ал күнделікті қарым-қатынас жасау үшін қанша сөз білу керек?
Әбден жетіп жатыр… Тіпті асып-тасып жатыр. Өйткені ғалымдардың айтуынша,
ІІ.Сөздіктің түрлері, ерекшеліктері
Сөздіктегі әрбір атау сөз альфавит ретімен түзілді. Омонимдік қатарға
Сөздікке түбір зат есім мен олардың туынды түбірлері, біріккен
Сөздікке енген омонимдер мынадай тәртіппен берілді: 1) омоним құрайтын
Омонимдердің түрлерін (типтерін) белгілеу. Тілде омонимдер әр түрлі жолдармен
а) Түбір омонимдер. Қазақ тілі лексикасы түбір омонимге өте
ә) Туынды омонимдер. Түбірге (немесе негізге) омонимдес аффикстердің жалғануынан
Туынды омоним жасайтын омоаффикстер мыналар: есімдердің –с (-ыс, -іс)
б) Сөздердің әр түрлі фонетикалық өзгерістерге ұшырап, дыбысталуы жағынан
в) Сөздердің бірігуінен жасалған омонимдер. Бұл аталған омонимдер сөздікте
г) Басқа тілден енген сөздер мен төл сөздердің дыбысталуы
ғ) Полисемиядан ажыраған омонимдер. Тілдің даму барысында көп мағыналы
Сөздікте пайдаланылған белгілер. Сөздікте мына төмендегідей шартты белгілер пайдаланылды:
Г р а м м а т и к
С т и л ь д і к
а) әдеби тілдің белгілі бір саласында ғана қолданылатынын көрсететін
ә) әдеби тілден тыс қолдану шегін көрсететін белгілер: қ
б) ғылымның белгілі бір саласында ғана арнайы қолданылатындығын көрсететін
Сөздің мағыналы жағы түсіндірме сөздікте де, аударма сөздікте де
Сөздіктердің тіл-тілде бірнеше түрі бар. Олардың әрқайсысы әр түрлі
Сөздіктердің ішінде тілдің лексикасының шығуын, дамуын және оның бірнеше
Сөздіктердің белгілі бір түрі тілдегі күллі сөздерді түгел қамтып
Сөздердің сөздікте ана тілінде түсіндірілуі немесе басқа тілге аударылып
Сөздіктер оларда берілген сөздердің алфавит тәртібімен көрсетілуіне немесе сөздермен
Сонымен, сөздіктерді төрт түрлі топқа бөліп қарауға болады.
Сөздердің шығу тегі мен олардың семантикасының дамуы туралы мағлұмат
Этимологиялық сөздік. 2. Тарихи сөздік.
Қазіргі тілдегі сөздердің мағыналарын түсіндіріп, олардың қолданылуы жайлы мағлұмат
Сөздердің дыбыстық құрылысы мен олардың жазылуы туралы мағлұмат беретін
Заттар мен құбылыстардың ұғымдарын айқындап түсіндіретін сөздіктер. Бұлардың қатарына
Енді лингвистикалық сөздіктердің әрқайсысына арнайы тоқталайық.
Қазақ ССР Ғылым академиясының Тіл білімі институты соңғы жылдарда
Сөздікті жетілдіре түсу мақсатымен әрі бұрынғы басылымдарда кеткен кемшіліктерді
Сөздіктің жаңа басылымы “Қазақ тілінің орфографиясының негізгі ережелерінің” 1983
а) Бірге және бөлек жазылатын сөздер іріктелді. Екі түбірден
Дербес лексикалық мағыналарын жоғалтқан түбірлерден жасалған аң-құс, жануарлар мен
ә) Орыс тілінен енген ог, уг дыбыстарына аяқталатын сөздерге
б) Орыс тіліндегі жіңішке ль дыбысына аяқталатын көп буынды
Сөздіктің құрамы толықтырылды. Қосылған материалдар”Орфографиялық сөздіктің” 2-басылымы жарық көргеннен
Сөзтізбе құрамы сұрыпталып, қатаң жүйелі тәртіпке келтірілді. Атап айтқанда:
а) Қолданыста жоқ тұлғалар алынып тасталды (мысалы: баждау, бажыраңдық,
ә) Етістіктің етіс тұлғаларының берілуі бір жүйеге келтірілді (бұлардың
б) Негізінен ғылым мен техниканың, шаруашылық пен кәсіптің белгілі
в) –лы, -лық, -сыз, -ушы, -ушылық, -дай, -ғыш, -ыңқырау
3. Сөздікте материалды ұсыну жүйесі едәуір өзгертіліп, түзетілді. Атап
а) Даусыз деп танылған омонимдер бөлініп, жеке-жеке реестр сөз
ә) Реестрде немесе ұяда берілген сөздер мен фразалар бұрын
б) Сөздікте тәуелдік, септік жалғаулы тіркестер мен сөз мағынасын
Ұядағы материалдар жүйеленді. Атап айтқанда:
а) Бөлек жазылатындығын көрсету үшін ұяда келтірілген тіркестерден негізінен
ә) Не сөз мағынасын білдіруге, не омонимдерді бөліп көрсетуге
б) Сөздің қосымшалар жалғанғанда немесе шылаулармен тіркескенде, өзгеретін не
Сөздіктегі түсіндірме материалдар мен белгілер де бір жүйеге келтіріліп,
а) Сөз мағынасын білдіру үшін жақша ішіне курсивпен берілетін
Жекелеп саралағанда ұсынып отырған орфоэпиялық сөздік мынадай заңдылықтарды қамтиды.
Ең алдымен, сөздік екі томдық түсіндірме, орфографиялық сөздіктер негізінде
Сөздікке енген сөздер екі қатар тізіледі де, бірінші бағанада
Сөздікке жазылуы мен айтылуы арасында айырмашылығы бар түбір сөздер,
Орыс тілінен, орыс тілі арқылы басқа тілдерден енген интернационал,
Емле ережесі бойынша ор, орын, ол, олақ, өзі, өлең,
Осындай сөздерді (орын – уорын т.б.) айтуда (оқуда) олардың
Сол сияқты қазіргі қазақ тіліндегі у дифтонгі – ұу,
Қазақ әдеби тілінің орфографиясы бойынша и дыбысы қосынды дауыстылардың
Мысалы: қи, ки, бидай, кино.
и әрпі түбір сөзде де, туынды сөзде де жіңішке
Сондай-ақ, и әрпі я, ю әріптерінен бұрын келетін ы,
и дыбысына бітетін етістіктерге жалғанатын тұйық етістіктің у жұрнағы
Қазақ тілінде әдеби тілдің орфография ережесі бойынша жазылған сөздерді
Сөздікте дыбыс үндестігі заңдылықтарына байланысты мынадай жайттар көрсетілді:
Қазақ тілінде басқа қырғыз, алтай, якут тілдері сияқты туыстас
Емле ережесі бойынша бірінші буында о, ө, ұ, ү
Сөздерді айтудағы ерін үндестігіне байланысты мынадай заңдылықты ерекше атауға
Осы заңдылықты дәлелдей түсіп, оның ерекшелігін тереңірек аңғарту мақсатында
Екі сөздің бірігуінен туған қоскіндік, құссирақ (өсімдік), гүлтепкі (өсімдік),
Түсіндірме сөздіктер
Түсіндірме сөздік әдеби тілдегі жалпылама және жиі қолданылатын сөздерді
Орыс тілінде түсіндірме сөздік жасаудың мол тәжірибесі бар. “Словарь
Кеңес өкіметінің алғашқы он жылының өзінде жаңа социалистік мәдениеттің
Тамаша нәрсе, бірақ бұл облыстық сөздік қой және
В.И.Лениннің идеясымен орыс тілінің кеңес дәуіріндегі түсіндірме сөздігі жасалып,
Д.Н.Ушаковтың редакциясымен шыққан түсіндірме сөздіктен кейінгі уақыт ішінде орыс
Түркі тілдерінің әрқайсысының түсіндірме сөздігін құрастыру жұмысы қолға алынып,
Түсіндірме сөздікте сөздер семантикалық, грамматикалық және стилистикалық тұрғыдан түсіндіріледі.
Сөздікке енгізіліп, мағынасы түсіндірілетін сөз реестр сөз деп аталады.
Егер сөз белгілі бір стильге тән болса, оған стилистикалық
Сөздікке енген әрбір сөздің лексикалық мағынасы (немесе мағыналары) түсіндіріліп,
Сөздің анықтамасынан кейін әдебиеттен мысалдар, цитаталар беріледі. Мысалдар берілгенде,
Сөздікте көп мағыналы сөздің ең алдымен негізгі номинативті мағынасы,
Айнала зат.1.Маңай, төңірек, жан-жақ, қоғамдық орта.Күн қызылшұнақ аяз. Айнала
Сөздікте омонимдес сөздердің әрқайсысы рим цифрымен беріліп, жеке-жеке реестр
Жас I зат. Жылағанда көзден шығатын мөлдір су. Көзге
Жас II зат. Адамның өмір мезгілін белгілейтін уақыт, жыл
Жас II сын. Жаңа өсіп келе жатқан, кәрі емес.
Жастық I зат. Бас астына салынатын бұйым, көпшік. Төр
Жастық II зат. Жас кез, жас шақ. Жастық шағы
Түсіндірме сөздікте жеке сөздер ғана емес, сонымен бірге фразеологиялық
◊ Арқа сүйеді – біреуді сүйеніш етеді, соған сенеді,
Реестр сөздің анықтамасы, оған берілген түрлі грамматикалық, стилистикалық т.б.
Сөздік мақалаларда сөздерге олардың шығу төркіні (қай тілдік сөз
Диалектологиялық сөздіктер
Диалектологиялық сөздіктер және оларды құрастыру белгілі бір ғылыми мақсатты
Орыс тілінде бірнеше диалектологиялық сөздік жарыққа шықты. Қазақ тілінде
Диалектологиялық сөздікте жергілікті диалектілерге тән сөздер (диалектизмдер) беріледі де,
“Азар 1.Реніш, тынышсыз; сен оған азар берме – сен
“Далан.Сенек, ауыз үй, кіре берістегі бөлме: балалар даланда отыр
“Мият. Болысу, біреудің сөзін сөйлеу, жақтау; сен оған мият
“Об 1.Егін басатын көлік, қырмандағы бидайды бастыратын бір топ
Сөздіктегі шартты түрде қысқартылып алынған сөздерге түсінік: Маң.ГОМ. –
Тар. ШОМ. – Тарбағатай, Шығыс Қазақстан отрядінің материалы.
Кег.АЛОМ. – Кеген, Алматы отрядінің материалы.
Шу. ШҚОМ. – Шу, Шу – Қаратал отрядінің материалы.
Түл. Тал. Шәу. Оң ОМ. – Түлкібас, Талас, Шәуілдір,
Салыстырмалы сөздіктер
Салыстырмалы сөздік те ғылыми мақсатты көздейді. Онда туыстас тілдердегі
дж.тат.ат,ад.тур. ад 1) имя,мет. Слава.Атақ: а) слава, известность; ә)
Акад. В.В.Радловтың «Опыт словаря тюркских наречий» деп аталатын 4
Этимологиялық сөздіктер
Этимологиялық сөздік белгілі бір тілдегі сөздердің шығу төркінін (этимологиясын)
Этимологиялық сөздік жасау - өте-мөте күрделі және қиын жұмыс.
Тілдің лексикасының тарихы сол тілде сөйлеуші халықтың тарихымен, ол
Орыс тілінде А.Г.Преображенский құрастырған «Орыс тілінің этимологиялық сөздігі» бар.
Аталған этимологиялық сөздікте орыс тіліндегі сөздердің шығу тегі, алғашқы
Синонимдік сөздік
Синонимдік сөздік жалғыз қазақ тілінде ғана емес, барлық түркі
1.Алфавит көрсеткіші. Мұнда сөздікке кірген барлық жеке сөздердің алфавиттік
2. Синонимдік қатарлардың көрсеткішінде сөздікке енген барлық синонимдік қатарлардың
Сөздікті пайдаланғысы келген адам, ең алдымен, өзіне керек сөзін
Ұсынылып отырған сөздік қазақ тіліндегі синонимдердің барлығын бірдей (толық
Қазақша синонимдік сөздік алғаш рет құрастырылып отырғандықтан, мұның жалпы
Ұқыпты педагог бұған ерінбестен, әрқашан көңіл аударып, қадағалау арқылы
Қазақ тілінің синонимдік молшылығын меңгеру тек мектеп оқушыларының ғана
Синонимдерді қолданудың бірнеше жолдары бар:
Белгілі бір ұғымды түрлі белгілермен жан-жақты сипаттап көрсету үшін
Алдыңғы сөйлемде бір рет пайдаланылып кеткен сөзді қайталап қолданбау
Бұлқынып ақ шортандар жұлқып ауды,
Шомпылдап шабақ ыршып, торды қағып (Бекхожин).
Жел жіберіп бір желпіп,
Ауық-ауық құшақтап,
Әлсін-әлсін нұр сеуіп,
Есейген асқар Гималай (Жансүгіров).
Хан баласы ақ сүйек,
Ежелден табан аңдысқан.
Ата дұшпан сен едің
Ата жауың мен едім (Махамбет).
Болашақтың иесі
Сендердікі келешек (Шипин).
Осындағы көтерем – қатпа – арық, ау – тор,
Синонимдер жағымсыз, өте тұрпайы мағынадағы сөздерді басқа адамдарға сыпайылап
Кейде автор бір оқиғаны суреттеп, тым көркемдеп көрсеткісі келгенде,
Сүп-сүйір бейне найза шың, құз, биік,
Төбесі кейде тұрар бұлтқа тиіп.
Қарасаң етегінен шың басына,
Тақияң жерге түсер тұрған киіп (Сейфуллин).
Есіркесті, аясты, көп жыласты,
Дар ағашын, жәллатын көріп көзбен (Майлин).
Қайырлы болсын, Тұңғышбай,
Аттанған жорық сапарың,
Қасыңда сырлас жолдасың.
Құрдасың, құрбың, қатарың (Ахметбеков).
Жыл уық көз
Сылбыр күз.
Көріксіз,
Әрсіз,
Ажарсыз (Жансүгіров).
Келтірілген мысалдардағы синонимдер қатарласып келу арқылы бір-біріне ерекше мән
Белгілі бір ұғымды білдіретін мәндес сөздердің топтарын синонимдік қатар
Қазақ тілінің синонимдер сөздігіндегі синонимдік қатардың құрамындағы сөздердің бір-бірінен
Синонимдер сөздігі - өз ара мәндес сөздердің бір-бірінен мағыналық
Фразеологиялық сөздіктер
Фразеологиялық сөздік белгілі бір тілдегі әр түрлі фразеологиялық оралымдарды
«Орыстілінің фразеологиялық сөздігі» (редакциясын басқарған А.И.Молотков) 1967 жылы жарық
Қазақ тілінде мен орыс тілінде және т.б. тілдерде қанатты
«Шықбермес Шығайбай»
Қазақ ертерек, аңыздарында Шықбермес Шығайбай аты аталады. Бұл -
Ел арасында кездесетін осы сияқты сараңдарды қазақ «нағыз Шықбермес
«Шырқ айналар шіркін тауық,
Жемің болса қолыңда».
Сәкен 1926 жылғы жазған «Сыр сандық» деген өлеңін :
«Шырқ айналар шіркін тауық,
Жемің болса қолыңда.
Қайдағысы сені тауып,
Топырлайды жолыңда…,» –
(179-бет) деп бастайды.
Бұл сөзбен халық біреудің басына бақыт қонып, қолында билік
Аударма сөздіктер
Аударма сөздіктердің екі түрі бар: оның бірінде белгілі бір
Әр түрлі тілдерде жасалған сөздіктердің ішінде ең көп кездесетіні
Түрлі тілдердің лексикасының ішінде мағыналық жағынан бір-біріне ұқсас немесе
Кеңес дәуірінде Орта Азия республикалары мен Қазақстанда лексикографиялық жұмыс
Терминологиялық сөздіктер
Терминологиялық сөздіктер ғылым мен техниканың т.б. сан алуан салаларына
Кеңес дәуірінде түркі тілдерінің барлығында да ғылым мен техниканың
Қазақ тілінде қоғамдық ғылымдардың, физика, математика, биология, медицина, география,
Терминологиялық сөздіктер бір тілдік түсіндірме сөздік түрінде де, екі
Түркі тілдеріндегі терминологиялық сөздіктердің көпшілігі екі тілді аударма терминологиялық
Шет тілдер сөздерінің сөздігі
Шет тілдер сөздерінің сөздігі (Словарь иностранных слов) шығу төркіні
Шет тілдер сөздерінің сөздіктерінің ішінде кең тараған және жаппай
Шет тілдер сөздерінің сөздігінде, біріншіден, шет тілдік сөздердің мағынасы
Аталған «Сөздікте» түбірлес бірнеше сөздің біреуінің ғана шығу төркіні,
«Азот / гр.α (частица отрицания) + zoos (живой) /”.
Шет тілдік сөздің бастапқы мағынасынан қазіргі мағынасының айырмашылығы
“Шет тілджер сөздігін” құрастырушылар “Сөздік” терминологиялық түсіндірме сөздік болып
III.Лексикографияның қазақ тіл білімінің, лексикологияның дамуына ықпалы
Қазақ лексикографиясы соңғы жарты ғасыр ішінде тек сан жағынан
Қазақ лексикологиясы мен лексикографиясын жан-жақты, әрі тыңғылықты зерттемей тұрып,
Сөздік жасаудағы қол жеткен орасан зор табыстарымызбен қатар, алдағы
Қорытынды
Лексикография сөздіктерді құрастырудың ғылыми методикасы дегенді білдіреді. Сөздіктерді жасау
Лексикография теориясы әр түрлі сөздіктерді жасау жұмыстарының тәжірибелерін ғылыми
Сөздіктерде сөздерге әр түрлі жақтан сипаттама (мінездеме) беріледі. Осыған
Тіл білімінің маңызды салаларының бірі болып саналатын лексикография саласына
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Болғанбаев Ә. Қазақ тілінің синонимдер сөздігі. А.,Мектеп,1975
2.Қайдаров Ә.Т. Тарихи лексикология және этнолингвистика // Қазақ тілі
3.Муратов С.Н.Устойчивые словосочетагия в тюрских языках. Москва,1961.
4.Кеңесбаев І.Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі
5.М.Әуезовтың “Абай жолы” романының сөздігі.А.,Ғылым,1979.
6.Шаханова Н. Мир традиционной культуры казахов.Алматы,1998.
7.Сыздықова Р. Қазақ әдеби тілінің тарихы.Алматы,1993.
8. Жанпейісов Е.Н. Этнокультурная лексика казахского языка. /на материалах
9. Ысқақов А. Абай тілі сөздігі.
10. Манкеева Ж.А. Мәдени лексиканың ұлттық сипаты. Алматы,1997.
11.Мусин. Қазақ тілінің антонимдер сөздігі. 1984.
12.Ысқақов А. Қазақ тілі этимологиялық сөздігін жасау мәселелері. “Қазақ
13.Ройзензон Л.И. Сравнительные устойчивые обороты, обозначающие цвет (на материале
14.Маслова В.А. Экспериментальное изучение национально-культурной специфики внешних и внутренних
15.Қоңыров Т. Қазақ теңеулерінің сөздігі. Алматы, 1990.
16. Сыздықова Р.Ғ. Абайдың сөз өрнегі.Алматы,1995.
17.Ғабитханұлы Қ. Наным – сенімге байланысты қазақ тіліндегі тұрақты
18. Хасанов Б. Қазақ тілінде сөздердің метафоралы қолданылуы. Алматы,
19. Телия В.Н. Метафора и метономия как основные способы
20.Жуков В.П.Семантика фразеологических оборотов.Москва, 1977.
21. Ураксин З.Г. Образно-фоновая основа фразеологизмов алтайских языков//Историко-культурные контакты
22.Ларин Б.А.История русского языка и общего языкознания. Москва,1977.
23.Қайдаров Ә.Т.Қазақ этнолингвистикасы.
24.Хусаинов К.Ш. Звукоизобразительность в казахском языке.Алматы,1998.
25.Сыздықова Р.Ғ.Эпос тілі және лингвистикалық поэтика мәселелері//Тілтаным.1.А.,2001.
26.Кайдаров А.Т.Принципы классификации фразеологизмов и их классификационные группы в
27.Шойбеков Р.Н. Қазақ зергерлік өнерінің лексикасы. Алматы, 1993.
28.Потебня А.А. Из записок по русской грамматике.Т.1-2.М.,1958.
29. Залевская А.А.Введениев психолингвистику.М.,1999.
30.Алимбай Н. Культура жизнеобеспечения в традиционным казахском обществе//Традиционная культура
31.Хинаятұлы Б.Қазақтың дәстүрлі малдәрігерлік білім жүйесі (тарихи-этнологиялық зерттеу). КДА.
32. Сағидолдақызы Г. Поэтикалық фразеологизмдердің этномәдени мазмұны. Алматы,”Ғылым”,2003.
33.Фразеологический словарь русского литературного языка /Под ред.А.И.Федорова/М.,1996.
Мысалдар алынған көркем әдебиет
Аймауытов Ж. Шығармалар. Алматы,”Жазушы”, 1989.
Ахмади Ж. Дүрбелең. Алматы,”Жалын”, 1990.
Әуезов М. Шығармалар. 1,2,3,6 т. Алматы,”Жазушы”,1979-1980.
Бөкеев О. Таңдамалы, 1 том. Алматы, “Жазушы”, 1994.
Есенберлин І. Қаһар. Алматы, “Жазушы”, 1976.
Жұмаділов Қ. Дарабоз. 1 т. Алматы, “Шабыт”. 1994.
Исабеков Д. Таңдамалы. 1,2 т. Алматы, “Жазушы”. 1993.
Қайырбеков Ғ. Үш қиян. Алматы, “Жазушы”. 1993.
Кекілбаев Ә. Шығармалар. 1,2 т. Алматы, “Жазушы”. 1989.
Құлқыбаев Т. Бір түп жусан. Алматы, “Жалын”. 1986.
Құмарова Ш. Жердің тұзы. Алматы, “Жазушы”. 1991.
Мағауин М. Қияндағы қыстау. Алматы, “Жазушы”. 1977.
Нұржекеев Б. Таңдамалы. 1,2 т. Алматы, “Жазушы”. 1993.
Нұрмағамбетов Т. Тұнық су. Алматы, “Жалын”. 1980.
Омаров С. Таңдамалы. 2 т. Алматы, “Жалын”. 1990.
Самитұлы Ж. Сергелдең. Алматы, “Ана тілі”. 1996.
Соқпақбаев Б. Менің атым Қожа. Алматы, “Жазушы”. 1976.
1
2
Түсіндірме сөздіктер
СӨЗДІК ҚҰРАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ МӘСЕЛЕЛЕРІ
Шет тілдер сөздерінің сөздігі
Сөздіктің түрлері және олармен жұмыс
Сөздіктің түрлері
Қазақ лексикографиясы: біртілді оқу сөздігін түзудің ғылыми негіздері
ДИУАНИ ЛҰҒАТ АТ-ТҮРІК - ҚАЗАҚТЫҢ ТҰҢҒЫШ СӨЗДІГІ
Сөздік құрастырудың техникасы
Лексикография туралы жалпы түсінік
Қазақ тілінің лексикографиясының типтері