Гендерлік теңсіздік
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1. “Гендер” ұғымының анықтамасы. 4
Гендерлік теңдіктің қалыптасуы 4
2. Гендерлік теңсіздік 11
3. Әйел мәртебесіне исламның ықпалы 26
Қорытынды 30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 31
Кіріспе
Қазіргі социология ғылымында гендер мәселесі әр түрлі тұрғыда
Бұл мәселе Қазақстанның тәжірибесі тұрғысынан да үнемі зерттелуді.
Сондай-ақ соңғы кезде кейбір зерттеулерде исламның әйелдердің құқығын
1. “Гендер” ұғымының анықтамасы.
Гендерлік теңдіктің қалыптасуы
Ағылшын тілінен аударғанда гендер “тек” деген мағынаны (ағыл.gender
Яғни гендер тап ішіндегі бір нысанға не индивидке
Егер кең мағынада гендер туралы айтар болсақ, бұл
Атап айтқанда, “жыныстың стратегиялық жүйесін” біздің кім
Гендерлік роль – қызметтің, статустың, құқықтың дифференциациясы және
Зерттеушілер, гендер – қатысушысы әйелдер мен еркектер болып
Әрбір қоғамда әр түрлі жынысты балалардан неше
Балаларда өздерінің жыныстық айырмашылығын психологиялық тұрғыдан анықтай бастауы
Психоаналитиктердің зерттеуінше бастап кезде ұл бала да, қыз
Егерде ұл бала апасының баласы сияқты көрсетсе, ал
Социумдық талаптардың қатаңдығы қоғамдық тәрбиелеу жүйесіне (балалар бақшасы,
Гендерлік рольдің дамуында БАҚ, әсіресе, бала күні-түні көретін
60 жылдардың соңында американдықтар әйгілі болған “сексизм” терминін
Социологиялық зерттеулер психологияда белгілі болған “Кун тестінің” “Мен
Орта мектеп бітірушілеріне медициналық жоғары оқу орнының екі
Аня тағдырының негізінен ықтимал нұсқалары былайша көрінеді (проценттерде
- ол кәдімгі қарапайым дәрігер болады (53);
- тұрмысқа шығып, бала табады (82);
- мамандығы бойынша мансап қуады (29);
- кәсібін ақшасы көбіректеу кәсіпке ауыстырады (5,8);
- шетелге кетеді, күйеуге шығып, мамандығы бойынша табысты
- тұрмысқа сәтті шығу арқылы материалдық жағынан алға
- кәсіптік тағдыры дұрыс болады (23,5);
- ол “отбасы жағдайына байланысты” жұмыс істеуін қояды
Мектеп оқушыларының Сергейдің өмірлік жолы жайында болжаған нұсқалары
Осындай зерттеулердің осмы немесе басқа да талдаулары 1969
Неліктен ғұламалар әйелдерге қарағанда еркектердің арасында көбірек кездеседі
Сонымен бірге, әйелдердің интеллекті негізінен вербальді (сөз арқылы)
Зерттеушінің стратегиялық міндеті жекелеген тұлғаның әлеуметтену деңгейін егжей-тегжейлі
Гендерлік бірегейлікті игеру өмірлік жағдайларды пайымдауы, соңғысының маңайындағыларды
2. Гендерлік теңсіздік
Гендерлік теңсіздік бұл, ең алдымен, әлеуметтік теңсіздік. Қоғамдағы
Теңсіздік адамзат қоғамының түбегейлі сипаттамасы болып табылады. Теңдік
П. Сорокин “Адам, өркениет, қоғам” деген еңбегінде теңсіздік
Көтеген қоғамдар биологиялфық айырмашылық нәтижесінде қашып құтылуға болмайтын
Ұлы құдай анаға табынған қоғамда әйелдер кейінгі кезеңдерге
Ұлы құдай ана культі туралы, ежелгі өркениетте әйелге
Барлық ежелгі мифтерде еркек құдайдың Ұлы құдай әйелмен
Орта ғасырларда, рыцарлық кезеңде Көркем әйел культі өмір
Орта ғасырдағы әйелдің ақиқат жағдайын толық бейнелейтін діни
ХVІІІ ғасырдағы еуропа революциясы кезеңі жер бетіндегі адамдардың
Тек индустральды революция ғана елеулі өзгерістер алып келді,
Халықаралық Еңбек Ұйымының (ХЕҰ) деректері бойынша әйелдер адамзаттың
Жыныстар арасындағы айырма гендерлік ролі бойынша дәстүрлі әлеуметтену
Әйелдер еркектермен бірдей білім алуға, оның ішінде жоғары
Қазақстан Республикасының жаңадан сайланған Парламентінің құрамына келетін болсақ,
Әлеуметтік ауысу кезеңінде қоғамдық пікірдің ролі едәуір ұлғаятыны
Қазіргі таңда бұрынғы стереотиптер қаншалықты мықты немесе бұғаудан
Осы проблемаға арналған біздің таратқан анкетамызға алматылық 46
Алынған жауаптарды талдау нәтижелері сұраққа тартылған қос жыныстың
Зерттеу қазіргі таңдағы экономикалық ақиқаттың ықпалымен ұзақ уақыт
Еркектердің өздерінің пікіріне келетін болсақ, онда олардың көзқарастары
Осы проблеманың басқа қырларын зерттеу кезінде әйелдердің өздері
Некені талдау биліктік қатынастың құрылымын анықтау белгілерінің бірі
Қоғамдағы өздерінің позициясын қорғаушы әйелдер, ішінара, отбасы-неке қатынастары
ҚР-ның неке және отбасы туралы жаңа заңында, біздің
Әйелдік белсенділіктің өзіндік ерекшелігі еңбек қызметі мен үй
Бай және кедей елдерде әйелдердің еңбекке қатысу сарыны
Өзіндік сана мен қоғамдық пікір арасындағы мынадай ұқсастықтар
Зерттелетін проблеманың ауқымында жұмыс берушілердің жұмысқа қабылдар кезде
Жас цензасының қатаң шеңбері, кәмелетке толмаған алаларының болуы,
Социум қалыптастыратын гендерлік рольдерді орындау тұлғаның іштей ширығысымен
Отбасылық рольдің дәстүрлі стереотипі, феминділік пен әйелге тән
Еңбек рыногында әрқашан қатаң бәсекелес күреске бара отырып
Экономикалық дағдарысты басынан кешіп жатқан елдерде ерлерге қарағанда
2000 жылдың 1 қаңтарынан бастап Қазақстан Республикасының “Қазақстан
Қазақ ССР-інің бұрынғы КЗоТ уақыт жағынан да, кеңістік
“Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы” жаңа Заңда осы санатқа
Жария етілген теңдікке қарамастан “Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы”
Сөйтіп, гендерлік теңсіздік көпшілік әлеуметтік құрылымда тереңдеп орнықты,
Зерттеушілер мұндай өзгеру "феминизация" жолымен жүруі тиіс деп
Феминдік қоғам идеясы маскулинді қоғам идеясына балама болады.
Маскулинді қоғамның субъектісі, ол кім болмасын - еркек
Матриархат бұл жағдайда әйел жынысының үстемдік құруын білдіреді.
3. Әйел мәртебесіне исламның ықпалы
Қазақстан үшін мұнда еуропа мәдениеті мен білімі келгенге
Ислам әйелдерді қанамайды, қайта - ол өзінің қалыптасу
Қазіргі уақытқа дейін жыныстардың өзара қарым-қатынасын үйлестірудегі, әйел
Мұхаммед жаңа туған қыздарға кемсітушілік қарым-қатынасқа қарсы күрес
Пұтқа табынушы арабтарда ана жоғары саналмаған, олардың патриархалды
Исламның ажырасуға - әрине, жұбайлардың мінездерінің нақты сәйкессіздігі,
Сөйтіп, тарих әйелдерді физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты кәсіптік қажеттілігі
Қорытынды
Адамзат феминді қоғамды құру жолымен жүретін болса, онда
Әлеуметтік мемлекет - "қамқор" мемлекет, ол бар күші
Қазіргі кезде көптеген шешілмеген проблемалардың болғанына қарамастан, әлемде
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Введение в теорию гендера: Учебное пособие. Вып.
2. Дорин А.В. Экономическая социология. Минск, 1997.
3. Калабахина И. Социальный пол и проблемы населения.
4. Клецина И.С. Гендерная социализация. СПб., 1998.
5. Коновалов С.А., Топаева М.Т. История гендерного неравенства:
6. Нуртазина Н.Д. Женщина в традиционным казахским обществе:
7. Отчет о положении женщин. Республика Казахстан, 1997.
1
31
Гендерлік теңсіздік
Қазақстандағы гендерлік саясат ұғымы
Жыныстар арасындағы гендерлік айырмашылықтарды зерттеу
Гендерлік стереотиптер Қазақстанның азаматтардың мамандануға әсері қандай
Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясаттың ерекшеліктері
ҚР-сының гендерлік саясаты
Гендерлік социология
Гендерлік теңдік еліміздің өркендеуі тікелей ықпал жасауда
Халықтың өмір сүру статистикасы (Үй шаруашылық шығындары)
Адам даму индексі және оның негізгі көрсеткіштері