Тарифтік жүйе
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ....................................................................................................................3
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ЕҢБЕК АҚЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Еңбек ақының мәні, мазмұны және қағидалары............................................5
1.2 Еңбек ақының нысандары мен жүйелері........................................................9
1.3 Қазақстан Республикасында жалақыны мемлекеттік реттеу......................12
2 «РАХАТ» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫНДАҒЫ ЕҢБЕК АҚЫНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУЫН ТАЛДАУ
2.1 «Рахат» Акционерлік қоғамының сипаттамасы және экономикалық қызметін
2.2 «Рахат» Акционерлік қоғамының еңбек ақы жүйесін талдау.....................23
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЕҢБЕК АҚЫНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Шет ел тәжірибелерінде еңбек ақыны ұйымдастыру..................................25
3.2 «Рахат» Акционерлік қоғамындағы еңбек ақыны ұйымдастыруды жетілдіру
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................................34
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ.......................................................36
КІРІСПЕ
Экономикадағы түбегейлі өзгеріс - адамның еңбекке көзқарасын қалыптастырып,
Еңбек ақы жөніндегі саясат кәсіпорында басқарудың құрамды бөлігі
Еңбек ақы бұл — жұмыскерге оның еңбегі үшін
Курстық жұмыстың мақсаты- кәсіпорында еңбек ақыны ұйымдастырудың теориялық
Қазақстан Республикасында еңбек ақыны төлеу және оны ұйымдастыру,
Зауыттың техника экономикалық көрсеткіштерін есептеу, оған анализ жасау.
Курстық жұмыстың тағы бір маңызды өзегі ол шет
Еліміз егемендік алып, тәуелсіздігімізді шынайы түрде баяндауда халықтың
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ЕҢБЕК АҚЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Еңбек ақының мәні, мазмұны және қағидалары
Еңбек ақы төлеудің маңызын, қызметкерге еңбек міндетін орындағаны
Еңбек ақы төлеудің негізінде еңбек ақы төлеудің шекті
Әлеуметтік-экономикалық категория бойынша еңбек ақының маңызын қызметкерлер мен
Қызметкер үшін еңбек ақы оның жеке табысының негізгі
Жұмыс беруші үшін еңбек ақы өндіріс шығындары болып
Еңбек ақы кәсіпорын қызметкерлері үшін маңызды ынта және
Еңбек ақы төлеудің ақшалай және заттай нысандары бар.
Кәсіпорында еңбек ақыны ұйымдастырудың механизмі (тетігі) жұмыс күшінің
Еңбек ақының көлеміне қызметкердің иемденетін ақшасының мөлшері ғана
Еңбек ақы төлеу негізгі және қосымша түрлерге бөлінеді.
Негізгі еңбек ақыға мынадай төлемдер жатады:
• мерзімдік, үдемелі және кесімді еңбек ақы төлеу
• еңбектің қалыпты жағдайынан ауытқуымен байланысты төлемдер, яғни
• қызметкердің кесірінсіз тоқтап қалулар үшін төлемдер;
• сыйақылар, сыйлықақылы үстемелер және т.б.
Қосымша еңбек ақыға ұжымдық келісім-шарттарда және еңбек туралы
• демалыс уақыттарына ақы төлеу;
• мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындаған уақыттары үшін
• кішкентай балалары бар аналарға жұмыстағы үзілістері үшін
• жасөспірімдерге белгіленген жеңілдік сағаттарға ақы төлеу.
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынасқа өтуі еңбек ақыны жұмыс
Еңбек ақы әр адамның ұтымының және елдің әлеуметтік
Қазақстан Республикасының еңбек кодексі негізінде еңбек ақы істелген
Нарықтық экономика жағдайында еңбек ақыға нарықтың немесе басқа
Еңбек ақы төлеу мөлшеріне және еңбек рыногының жағдайына
1- сурет Еңбек ақыны ұйымдастыруына әсер ететін
1. Өндірістегі тауар және қызмет ету рыногындағы сұраныс
2. Ресурстардың кәсіпорынға пайдалылығы (еңбек факторының қолдауындағы шекті
3. Еңбекке сұраныстың бағалық икемділігі. Ресурстар бағасының өсуі
- Шектелген табыс серпінінің сипаттамасынан. Егерде шектелген .табыс
- Фирмалар мен өнеркәсіптердің шығынындағы еңбек ресурсының шығынының
- Тауарларға деген сұраныстың икемділігінен. Мысалы: нан, тұз
4. Ресурстардың өзара ауыстырылуымдылығы. Бұл фактордың ықпалына қарай
5. Тұтыну тауарларына және қызмет ету шартына бағаның
Нарықтан тыс факторлар:
1. Еңбек ақыны мемлекеттік реттеу шарттары. Бұл фактор
2. Кәсіподақ пен еңбек берушілер арасындағы қатынас. Еңбек
3. Кәсіпорынның қызметі мен еңбеккердің жеке салым факторы
- біріншіден еңбек ақы жұмыскердің табысының көзі, өмір
- екіншіден өңдірістің тиімділігі мен материалдық ынталандырудың көзі.
Еңбек ақының ең маңызды қызметін қалпына келтіру, ынталандыру
Қалпына келтіру қызметінің мәні жұмыскердің өзінің жұмыс күшін
Ынталандыру қызметінің өнеркәсіп басшылығына тәуелділігі, жұмыскердің еңбекке деген
Ынталандыру қызметі өнеркәсіп басшылары негізгі істелген қортындысына байланысты
Еңбек ақыны ұйымдастыру жүйесін жетілдіруінің негізгі бағыты еңбек
Еңбек ақыны реттеушілік қызметі жұмыс күшінің сұранысы мен
1.2 Еңбек ақының нысандары мен жүйелері
Еңбек ақының жүйелері және нысандары өз алдына еңбектің
Мақсаттың ішінен басты нәрсе болып еңбек өлшемі мен
Мерзімдік ақы төлеу кезінде еңбек өлшемі - пайдаланылған
Еңбек ақы мына формула бойынша есептелінеді:
ЕА = ЕА + ПУ,
мұндағы:ЕА – еңбек ақы;
ТС - біліктілік разрядындағы жұмысшының меншіктенген тарифтік мөлшерлемесі;
ПУ - нақты пайдаланылған уақыт.
Кесімді ақы төлеу кезінде еңбек өлшемі жұмысшының өндірген
ЕА = КБ * ӨМ,
мұндағы:ЕА – еңбек ақы;
КБ - өнім бірлігінің кесімді бағаламасы;
ӨМ - дайындалған өнімнің мөлшері.
Еңбек ақы төлеудің кесімді немесе мерзімді нысанын таңдау
• қолданылатын жабдықтың сипатына;
• технологиялық процестің ерекшелігіне;
• еңбекті және өндірісті ұйымдастыруға;
• материалдық және еңбек ресурстарын пайдалануға;
• өнім сапасына қойылатын талаптарға байланысты.
Еңбек ақының мерзімдік және кесімді нысаналары тәжірибеде әр
Қазіргі кезде еңбек ақының мерзімдік-сыйлық және жай мерзімдік
• Еңбек ақы төлеудің жай мерзімдік жүйесінде жұмысшының
• Мерзімдік-сыйлық жүйесі кезінде белгіленген көрсеткіштерді асыра орындағаны
Соңғы уақытта, нормаланған тапсырмасы бар мерзімдік еңбек ақы
Нормаланған тапсырмасы бар мерзімдік еңбек ақы төлеу өндіріске
Еңбек ақы төлеудің кесімді нысаны бірнеше жүйелерге бөлінеді:
• тікелей кесімді;
• кесімді-сыйлықақы;
• үдемелі кесімді;
• жанама кесімді;
• аккордтық.
Тікелей кесімді жүйе кезінде еңбекке ақы өндірілген өнімнің
Кесімді сыйлықақы төлеу жүйесі кезінде жұмысшыға тікелей кесімді
Үдемелі кесімді еңбек ақы төлеу жүйесі норманы орындағаны
Еңбек ақы төлеудің кесімді түрін ұжымдық түрде немесе
Жанама кесімді еңбек ақы төлеу көбінесе қосалқы және
Аккордтық кесімді жүйе жұмыстың барлық көлеміне төлейтін ақыларды
Ғылыми-техникалық прогресс және мұнымен байланысты өндірісті автоматтандыру кесімді
Еңбек ақы төлеудің аралас жүйесі мерзімдік және кесімді
Еңбек ақы төлеудің тарифсіз жүйесінде қызметкерлердің табыстары ұжым
Еңбек ақы төлеудің тарифсіз жүйесін қолданушы ұйымның тәжірибелік
1.3 Қазақстан Республикасында жалақыны мемлекеттік реттеу
Нарық жағдайында тауар ретінде еңбек өнімінің нарығы мойындаған
Қазіргі уақытта, Қазақстанда еңбек ақыны реформалау (өзгерту), мемлекеттің
Еңбек қатынастарын реттеудің нормасы болып тарифтік келісімнің және
Реформада міндетті төлемге жататын мемлекеттік әлеуметтік норматив тәрізді
Ең төменгі еңбек ақының экономикалық мағынасы өнімді еңбектегі
Еңбекшілер табысын кепілденген деңгейін қорғауды жүзеге асыратын бірыңғай
Осының нәтижесінде, оның базалық бөлігі болып, халық шаруашылығының
Өнеркәсіп кәсіпорындарында тарифтік жүйені қолдану. Жұмыстың негізгі түрлерінің
Тарифтік мөлшерлеме (еңбек ақы) - бұл жұмыс уақытының
Тарифтік тор - бұл разрядтардың және оған меншіктелінген
Мамандарға қызметшілерге және басшыларға еңбек ақы төлеу кезінде
• қызметкерді босату кезінде жұмыстан шығардағы жәрдемақыны төлеу.
Кәсіпорында еңбек ақы төлеуді ұйымдастыру 3 өзара байланысты
• тарифтік жүйе;
• еңбекті нормалау;
• еңбек ақы төлеудің нышаны.
Тарифтік жүйе әр түрлі топтағы және категориядағы қызметкерлердің
Тарифтік жүйеге:
• сағатына немесе күніне еңбек ақы мөлшерін анықтайтын
• еңбек ақы төлеудегі жұмыстың және жұмысшылардың (біліктілік)
• тарифтік тормен сәйкес жұмысшылардың және жұмыстың разрядтарын
Жұмысты тарифтеу - бұл еңбек түрлерінің күрделілігіне тәуелді
Тарифтік разряд - қызметкердің біліктілігін және еңбек күрделілігін
Еңбекті тарифтеу және тарифтелу разрядының қызметкерлерге иемденіп кетуі
2- сурет Еңбек ақыны ұйымдастыру
1993 жылдың 1 қаңтарынан бастап, бірыңғай тарифтік тор
Бірыңғай тарифтік торда бірінші разрядтағы жұмысшылардан басталып, басшылардан
Бірыңғай тарифтік торда 21 тарифтік разряд бар. 21
• 1-8 разрядтар бойынша - жұмысшыларға төлемдер;
• 6-15 разрядтар бойынша - сызықтық қызметкерлер;
• 4-11 разрядтар бойынша - орта білімді мамандар;
• 7-15 разрядтар бойынша - жоғары білімді мамандар;
• 10-20 разрядтар бойынша - кәсіпорынның басшылары, бөлімдердің,
• 9-21 разрядтар бойынша - ғылыми қызметкерлер.
Жұмысшылардың дәрежесі халық шаруашылығының барлық саласындағы еңбек процесінде
Қазақстан Республикасының бюджеттік салаларындағы қызметкерлердің еңбек ақыларына арналған
1-кесте Еңбек ақыға арналған бірыңғай тарифтік тор
Еңбек ақы
Төлеудің разрядтары Тарифтік коэффи-
циенттер Еңбек ақы төлеудің разрядтары Тарифтік коэффи-циенттер
1 1,0 12 2,20
2 1,07 13 2,37
3 1,15 14 2,55
4 1,24 15 2,74
5 1,33 16 2,95
6 1,43 17 3,17
7 1,54 18 3,43
8 1,66 19 3,67
9 1,78 20 3,94
10 1,91 21 4,24
11 2,05
Тарифтік торға тарифтік коэффициенттердің абсолюттік және салыстырмалы өсуі,
Қазақстанда экономикалық реформаны жүргізу кезінде, кәсіпорындарға еңбек ақы
Сонымен Қазақстанның қазіргі жағдайында, еңбек ақыны реттеудің және
• кәсіпорынның нарықтық қызметінің және оның пайдалылығының нәтижесі;
• кәсіпорынның кадрлық. саясатының есебі;
• мамандыққа байланысты қызметкерлердің арасындағы, облыстар, аймақтар арасындағы
• кәсіподақтардың бәсекелестердің және мемлекеттердің әсерлері;
• байланыс саласындағы кәсіпорындардың саясаттары және т.б.
2 «РАХАТ» АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫНДА ЕҢБЕК АҚЫНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУЫН ТАЛДАУ
2.1 «Рахат» Акционерлік қоғамының сипаттамасы және экономикалық қызметін
Соғыс жылдары Алматы қаласына көшiрiлген Москва және Харьков
Қазiргi уақытта “РАХАТ” АҚ-нда техникалық мүмкiншiлiктерi бүгiнгi салалық
Кәсiпорында 2200 адам өнiмдi еңбек етуде. Өндiрiстiк күштердiң
Фабриканың зертханасы шикiзаттың және өндiрудiң барлық сатысында өнiмнiң
Салқын тасымалдауыштарды экологиялық қауiпсiз салқын тасымалдауыштарға ауыстыру арқылы
Шоколад дайындайтын цехтың жыл сайын 3,6 мың тонна
Бұдан басқа, фабриканың кондитерлiк өнiмдер ассортиментiне төмендегiлер кiредi:
Өнiмнiң сексеннен астам түрi салмағы 20-500г полипропилендi, картонды,
“Рахат” АҚ өз әрiптестерiне шығарылатын өнiмдi сатуда мейлiнше
Өндiрiстiк инфрақұрылымның құрамында логистиканың тиiмдi сызбасы қолданылуда. Ол
«Рахат» кондитер фабрикасы «Песни Абая» және «Сказки Пушкина»
«Рахат» акционерлік қоғамының жалпы сипаттамасына тоқталып кететін болсақ:
1 Қоғамның заңдық статусы.
1.1 Қоғамның ресми мәртебесі Қазақстан Республикасының әділет органында
1.2 Қоғамның меншік формасы- жеке меншік.
1.3 Қоғам өз жұмысында Конституцияны, Қазақстан Республикасының заңнамасын
2 Қоғамның қызметі:
2.1 Қоғамның негізгі мақсаты, заңды қызметін жүргізу арқылы
2.2 Қызметінің мәні: тамақ өнімдерін өндіру.
2.3 Тамақ өнімдерін көтерме бағамен сату және бөлшектеп
2.4 Адам денсаулығын қорғау жөніндегі әрекет.
2.5 Қолданымдағы заңнамада тыйым салынбаған қайсібір қызмет түрлерін
3 Қоғамның мүлкі оның жеке меншігі болып табылады.
3.1 Қоғамның мүлкі:
а) акцияларды орналастыру кезіндегі төлемнен;
б) қызметтен түскен табыстардан;
в) ҚР заңнамасы тыйым салмаған негіздер бойынша алынған
4 Қоғамның жарғылық капиталы 1 200 000 000
5 Қоғамның органдары ол:
5.1 Жоғары орган- Акционерлердің жалпы жиналысы;
5.2 Басқару органы- Директорлар кеңесі;
5.3 Атқарушы орган (алқалы)- Басқарма, оны Төраға басқарады
5.4 Ішкі аудит қызметі.
6 Акционерлердің жалпы жиналысы құзыретіне кіретін мәселелерге келесі
6.1 Қоғам Жарғысына өзгертулер мен толықтырулыр енгізу немесе
6.2 Қоғамды өз еркімен қайта құру немесе тарату;
6.3 Қоғамның жарияланған акциялар санын өзгерту туралы
6.4 Есеп комиссиясының мүшелерінің сан құрамын, өкілеттілігінің мерзімін
6.5 Директорлар кеңесінің мүшелерінің санын, өкілеттілігінің мерзімін айқындау,
6.6 Қоғамда аудит жүргізетін аудиторлық ұйымдарды айқындау. Жылдық
6.7 Қоғамның жылдық қаржы есебінен түскен таза табысты
8 Атқарушы орган. Қоғамның ағымдағы қызметіне басшылықты атқарушы
9 Қоғам қызметінің тоқтатылуы:
9.1 Қоғамды қайта ұйымдастыру (біріктіру, қосу, бөліп шығару,
9.2 Қолданыстағы заңнамаға сәйкес Қоғамды ерікті түрде тарату
9.3 Қоғамды мәжбүрлеп тарату үшін мына төмендегі банкрот
9.4 Қоғамды құрған кезде, жою мүмкінділігі жоқ, заң
9.5 Қоғамды тарату бойынша осы Жарғыда көзделмеген жағдайда
9.6 Қоғамды тарату туралы негіздер бойынша, егер заң
9.7 Соттың Қоғамды тарату туралы шешімімен немесе осы
9.8 Қоғамды тарату рәсімі және оның кредиторларының талаптарын
«Рахат» АҚ қызметінің технико- экономикалық көрсеткіштерін талдауына тоқталайық.
2-кестеге келетін болсақ, бұл кәсіпорынның технико-экономикалық көрсеткіштерін көрсетеді.
Екінші көрсеткіш өнімнің өзіндік құны кәсіпорын жұмысының қалай
Үшінші көрсеткіш бойынша жалпы табыс 2005 жылмен 2004
Төртінші көрсеткіштен көріп отырғанымыздай кезең шығындары өсуде,
2- кесте «Рахат» АҚ қызметінің технико- экономикалық көрсеткіштерін
№ Көрсеткіштер өлщем бірлігі 2004 2005 ауытқулар
+- %
1 Өткізілген өнімнен тскен табыс мың. теңге 1772528,0
2 өткізілген өнімнің өзіндік құны. мың. теңге 1387091,0
3 Жалпы табыс мың. теңге 385437,0 253046,0 -132391,0
4 Кезең шығындары мың. теңге 262701,0 282459,0
5 негізгі қызметтен түскен табыс мың. теңге 122736,0
6 негізгі емес қызметтен түскен табыс мың. теңге
7 салық салғанға дейінгі табыс мың. теңге 134013,0
8 таза табыс мың. теңге 85229,0 74626,0 -10603,0
9 1 тг-ге шаққандағы шығын теңге 0,93
10 өнім рентабелділігі % 5,2 3,5 -1,6 -
11 сату рентабелділігі % 4,8 3,6 -1,2 -
12 Жұмыскерлер саны адам 602,0 687,0 85,0 114,1
13 Бір жұмыскердің еңбек өнімділігі мың. теңге 2944,4
15 Жұмыскерлердің еңбек ақы қоры мың. теңге 223065,0
16 бір жұмыскердің орт. айлық еңбек ақысы теңге
17 негізгі қорлардың орташа жылдық құны. мың. теңге
18 қор қайтарымдылығы теңге 1,0 1,1 0,2
19 қор сыиымдылығы теңге 1,02 0,88 -0,1
20 қормен қарулану мың. теңге 3004,0 2666,7 -337,2
Бесінші көрсеткіш мәліметтері негізгі қызметтен түскен табыстардың 2005
Алтыншы көрсеткіш - негізгі емес қызметтен түсетін
Жетінші көрсеткішке. Салық салғанға дейінгі табыс 2005 жылды
Сегізінші көрсеткіш таза табыс 2005 жылмен салыстырғанда
Тоғызыншы көрсеткіш бір теңгеден түскен табыс 2005 жылды
Рентабельділік кәсіпорын табысының қалыптасуының сипаттайтын басты көрсеткіштері болып
Оныншы көрсеткіште қарастырып отырған кәсіпрынның өнім рентабелділігі 2005
Он бірінші көрсеткіш сату рентабельділігі 2005 жылды 2004
Он екінші көрсеткіш жұмыскерлер саны 2005 жылмен 2004
Он үшінші көрсеткіші жұмысшының еңбек өнімділігі 2005 жылмен
Он төртінші көрсеткіш жалпы жұмыскерлердің еңбек ақы қоры
Он бесенші көрсеткіш бір жұмысекрдің орташа айлық еңбек
Он алтыншы негізгі қорлардың орташа жылдық құны 2005
Негізгі капиталдық пайдалану деңгейі бір жағынағн фондтар құрылымын
Он жетінші көрсеткіш қор қайтарымдылығы 2005 жылмен
Он сегізінші көрсеткіш қор сыймдылығы 2005 жылмен 2004
Он тоғызыншы көрсеткіш қормен қарулану 2005 жылмен 2004
2.2 «Рахат» акционерлік қоғамының еңбек ақы жүйесін талдау
«Рахат» зауытында басты орын қызметкерлеріне мерзімді еңбек ақы
3- кесте. Зауыттағы сату және еңбек ақы мөлшері
Ай Сату мөлшері млн.тг Еңбек ақы қоры млн.тг
Қаңтар 14,56 4,16
Ақпан 16,73 4,83
Наурыз 18,23 5,6
Сәуір 14,28 4,08
Мамыр 14,01 3,96
Маусым 13,45 3,84
Шілде 15,16 4,25
Тамыз 16,08 4,76
Қыркүйек 18,46 5,67
Қазан 20,03 6,10
Қараша 19,24 5,95
Желтоқсан 17,6 5,41
Егерде бұлар тура байланысты болса, онда олардың қатынасының
(3)
Есептеуді 4-кестесіне түсіреміз
4-кесте Корреляция коэфициентің есептеу
Ай Млн.тг сату мөлшері Еңбек ақы қоры млн.тг
Қаңтар 14,56 4,16 60,57 211,99 17,30
Ақпан 16,73 4,83 80,80 279,89 23,32
Наурыз 18,23 5,6 102,08 332,3 31,36
Сәуір 14,28 4,08 58,26 203,91 16,65
Мамыр 14,01 3,96 55,48 196,28 15,68
Маусым 13,45 3,84 51,65 180,90 14,74
Шілде 15,16 4,25 64,43 229,83 18,06
Тамыз 16,08 4,76 76,54 258,56 22,65
Қыркүйек 18,46 5,67 104,66 340,77 32,15
Қазан 20,03 6,10 122,79 405,77 37,21
Қараша 19,24 5,95 114,48 370,17 35,40
Желтоқсан 17,6 5,41 92,83 294,46 29,27
Барлығы 197,49 58,62 984,57 3304,28 293,79
(3)
Бұл коэфиценттің шамасы сату мөлшерінің шамасы мен еңбек
Сонымен «Рахат» зауытындағы өндіріс цехінің жұмыскерлеріне еңбек ақы
3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЕҢБЕК АҚЫНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Шет ел тәжірибелерінде еңбек ақыны ұйымдастыру
Шет елдерде кіріске қатысу, яғни еңбек өнімділігінің өсуі
Скэнлонның, Ракердің және Ипрошеардың пайдаға қатысу жүйелері ең
Скэнлон жүйесінде жүзеге асырылған өнім көлемінің кұнындағы еңбек
Капиталсыйымды салалар үшін шартты таза өнімде (бұл несие
Ипрошеар жүйесінде жұмыс уақытының уақыт бірлігіндегі шығынының базалық
Еңбекті төлеудің жаңа өзге түрі еңбек контрактылары негізіндегі
Контрактта карастырылмаған қызмет қосымша төленілуі қажет. Контракттағы әлеуметтік
Материалдық көтермелеудің ешбір түрі иделды болып табылмайтынын, кең
Шетелдік кәсіпкерлер қызметкерлердің еңбек ақыларын жекелендіре отырып, сансыз
Соңғы кездері Батыс Европа елдерінде жалдамалы еңбекті төлеуде
Шет елдер тәжірибесіндегі нарықтыққа көп көңіл аудару керек.
1) Мемлекет тарапынан реттеу аз еңбек ақыны оның
2) Ұжымдық келісім шарт бойынша ұлттық және өнеркәсіп
3) Фирманың ұжымдық келісім шарты, фирмалар тарифтік ставканың,
Осы келтірілген реттеу түрлерінің бәрі бір бірімен тығыз
Швеция тәжірибесі.
Кәсіпорындардағы және қызмет көрсету сфераларындағы еңбек акының деңгейін
1) Бірдей еңбекке бірдей еңбек ақы
2) Жоғарғы және төменгі еңбек ақы арасындағы айырмашылықты
Бірдей еңбекке бірдей еңбек ақы принципі бойынша кәсіпорындардың
Швеция моделінің ерекше сипатының мәні жоғарғы және төменгі
Ұжым келісімін қайта карау кезінде кәсіподақ мүшелері төмен
Жапония тәжірибесі.
Жапониядағы еңбек ақы төлеу жүйесі өмір бойғы жалдау,
Жанониядағы еңбекті жіктеу жүйесінің ерекшелігі тәжірибеде жұмысты бағалау
Қалыптасқан еңбек ақы төлеу жүйесінің негізінде жеке басшы
Еңбек ақының негізгі мөлшері төрт көрсеткіш аркылы анықталады:
1) Жасына қарай;
2) Еңбек стажы бойынша;
3) Кәсіптік разряды бойынша;
4) Еңбегінің нәтижелілігі.
Мұнда жұмыскердің жасы мен стажы ескі қалыптасқан жеке
Жеке тарифтік ставка екі бөлімнен тұрады. Біріншісі жасына
Еңбектік тарифтің мөлшері екі көрсеткішке байланысты:
1) Жұмыскердің еңбегінің біліктілігінің деңгейіне;
2) Еңбектегі көрсеткіші;
Бұл жағдайда горизонталь бойында кәсіптік разряды, ал вертикаль
Әрбір жеке жұмыскер категорясына жеке еңбек ставкасының сеткасы
Жұмыскерлер үшін бірінші мен бесінші разряд аралығы, мамандар
Жұмыскердің ставкасының мөлшері тарифтік сеткадада горизонталь бойынша оның
Еңбектік тариф ставкасын қолдану еңбек ақының біліктілікке, жұмыскердің
Сонымен еңбекті ұйымдастыру жағдайында қазіргі замандағы көптеген Жапон
3.2 «Рахат» Акционерлік қоғамындағы еңбек ақыны ұйымдастыруды жетілдіру
Курстық жұмысым «Рахат» АҚ мысалында жазылды. Кәсіпорынның қызметі
Кәсіпорында еңбек ақыны ұйымдастыру ұжымдық келісім-шарт бойынша реттеледі.
Жалпы кәсіпорында еңбек ақыны төлеу жақсы ұйымдастырылған. Еңбек
Еңбекті жетілдіріп ынталандырады деп тарифсіз еңбек ақы төлеу
Тарифсіз еңбек ақыны төлеу жүйесі бойынша жұмыскердің еңбек
- Жұмыстың соңғы нәтижесін толық және дұрыс мөлшерлеуге
Істелген жұмыстың соңғы нәтижесіне жұмыскердің мүдделіктеріне, жауапкершілігіне мүмкіншілік
- Бір ұжымның жұмысшылары бір — бірін жақсы
- Ұжым онша үлкен болмай мамандар;басшы .ұйымдар, барлық
Осы жағдайларға карай отырып «Баян Сұлу» зауытында бұл
Ұсынылып отырған еңбек ақыны тарифсіз жүйе бойынша төлеудің
- Жұмыскердің еңбек ақысының көлемі жұмыскерлер ұжымына, олардың
- Әр жұмыскерге тұрақты коэффицент тағайындалады. Бұл коэффициент
- Әрбір жұмыскерге күнделікті жұмысқа қатынасу коэффициенті белгіленеді.
Жоғарыда айтылғандай әр жұмыскердің еңбек ақысы (Зпi) оның
=
Мұнда - жұмыскерлер арасында бөлінетін еңбек
- әр жұмыскерге еңбек ақы төлеу уақытында берілген
- әр жұмыскерге еңбек ақы төлеу уақытында берілген
- жұмыскердің жұмыс істеген күш саны;
- еңбек ақы қоры бөлінетін жұмыскер саны.
Жұмыстың әртүрлі еңбек ақы төлеудегі қатынас ставкасын кұру,
Жаңа жүйені кіргізудің тиімділігі, оның жұмыс нәтижесінің сапасы
Сетканы ұйымдастыру кезінде келесі мәселелерді шешу қажет:
1) кәсіпорындағы негізгі жалпы сипатты жұмысшылар категориясын табу
2) жұмысшылардың біліктілік тобының санын анықтау, әртүрлі еңбек
3) әр нақтылы жұмыскерді өзіне сәйкес біліктілік тобына
Бұл мәселелерді шешуде кәсіпорынның ерекшелігі мен өзгешелігін есепке
Жұмыскердің еңбек ақысының көлемінің кәсіпорын жұмысының соңғы нәтижесімен
Жұмыскердің еңбек ақысы мына формула арқылы табылады:
(5)
Мұнда: , ,
, , - коэффицентінің
, , - 1,2...j
, , - 1,2...j
- жұмысшының жұмыс істеген сағаты.
Жалпы еңбек ақы төлеу қоры барлық бөлімдердің қаржы
= + +...+ =
Мұнда: m- кәсіпорынның бөлімдерінің саны;
Кәсіпорынның жеке бөлімдерінің еңбек ақы төлеу қорының құрылу
- Бұрын қалыптасқан сайма сайлықты (прапорцияны) қолдануға болады.
- Жеке бөлімдердің кәсіпорынның шығарған өнімдегі пайы. Бұл
- Нақтылы бөлімнің Кі коэффициентінің жалпы мәнінің кәсіпорын
Бекітілген еңбек ақыны төлеудің қатынас вилкасы арқылы таратылатын
«Рахат» АҚ даму жолында өнім өндіру мен
— кәсіпкерлік жолды анықтау;
— өндірісті жандандыру;
— стратегаялық мақсаттарды анықтау және жүзеге
— интенсивті даму бағытын қарастыру;
— өнім өндіру желісін дамыту;
— еңбек өтеміне сәйкес жалақы төлеу
ҚОРЫТЫНДЫ
Жоғарыда көрсетілген курстық жұмысымда еңбек ақының мәнің қарастырып,
Еңбек ақыны ұйымдастыру жүйесін жетілдіруінің негізгі бағыты еңбек
Еліміздегі қолданып жүрген еңбекті нормалау, ұйымдастыру түрлері және
Сонымен қатар қазіргі заманға сай прогрессивті тарифсіз еңбек
Бұл ұжымда еңбектің бөлінуі мен кооперациясы ұжымның әлеуметтік
«Рахат» зауытында еңбекті нормалау, жаңа еңбек ақы төлеу
Курстық жұмысты жазу барысында мен өзімнің мамандығым бойынша
Минималды жалақыны жыл сайын көтеруге тырысып қана қоймай,
Шет ел тәжірибелерінде еңбек ақыны ұйымдастыру Швеция мен
Еңбек ақыны төлеу кезінде шет елдердің тәжірибесін ескеріп,
Қазақстанда соңғы жылдары технология дамып келуде. Республика бойынша
Біз оларды дұрыс қолдана отырып, еңбек ақы төлеу
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗДЕРІ
Г.Ө. Жолдаспаева «Кәсіпорын экономикасы» оқу құралы, Алматы 2002
Ихданов Ж.О, Нұрышев Ғ.Ж. «Еңбек экономикасы» оқу құралы,
Мейірбеков А.Қ, Әлімбетов Қ.Ә. «Кәсіпорын экономикасы» оқу құралы,
Сәлімбаева Б.К, Досхожаев Д.Т. «Еңбекті мөлшерлеу» оқу құралы,
К.Ш Дүйсенбаев, Э.Т Төлегенов, Ж.Г Жұмағалиева «Кәсіпорынның қаржылық
В.В Адамчук, О.В Рамашов, М.Е Сорокина «Экономика и
Мокий М.С «Экономика предприятия» учебное пособие/
ИНФРА-М, 2000
Ж.Ш Кенжалина «Оплата труда на промышленных предприятиях» учебное
Ильин А.И, Синица Л.М «Планирование на предпреятии» учебное
Волков О.И «Экономика предприятия» учебник/ под ред.проф. М:
Жастар еңбек нарығында. Хамбар Б.// Саясат 2005 №
Қазақстан Республикасында жалақыны көтеру. Сатаев Т//
Саясат 2006 № 4
Инструкция о порядке исчисления средней заработной платы работников//
Общие вопросы законодательства в сфере оплаты труда /
Зароботная плата: формы и системы оплаты труда/ Васильева
Системы оплаты труда госурдарственных служащих в Кзахстане /
www. Kase kz
www. Rambler ru
www. Google kz
2
Адам санының нормасы
Тарифтік- біліктілік анықтама
Қызмет ету нормасы
Тарифтік тор
Мерзімді
Өндіріс нормасы
Кесімді
Тарифтік мөлшерлеме (лауазымды жалақылар)
Уақыт нормасы
Еңбек ақы нысаны
Тарифтік жүйе
Еңбекті нормалау
Еңбек ақы
Рыноктан тыс факторлар
Рыноктық факторлар
Еңбек ақыны мемлекет-тік реттеу шарттары
Еңбекке сұраныс-тың бағалық икемділігі
Ресурстар-дың кәсіпорын-ға тигізетін пайдасы
Еңбек рыногындағы қалыптасқан сұраныс пен ұсыныс жағдайы
Кәсіподақ пен еңбек берушілер арасында-ғы ара-қатынас
Кәсіпорынның қызметі мен еңбеккердің жеке салымының қорытынды нәтижесі
Тұтыныу тауарларына және қызмет ету шартына бағаның өзгеруі
Ресурстардың өзара ауыстырылуым-дылығы
Еңбекақыны төлеуді ұйымдастыру
Мемлекет және еңбекақы төлеу
Кәсіпорында еңбекақы жүйесі және оны ұйымдастыру
Қазақстанда жалақыны мемлекеттік реттеу
«Кәсіпорындарды персональды басақару және еңбекақы төлеу»
Кәсіпорында еңбекақы жүйесі
Жалақыны мөлшерлеу, оны анықтау тәртібі
Кәсіпорында еңбекақыны ұйымдастырудың маңызы және еңбекақыны төлеу жүйелері
Қазақстандағы еңбекақы қатынастары және оның қарқыны
Еңбектің және оның төлемақы есебенің принциптері туралы ақпарат