Құқық негіздері
Жоспар
Кіріспе
Мемлекет және құқық теориясының пәні және әдістері
Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшеліктері
Мемлекет және құқық теориясының әдістері
Мемлекет және құқық теориясы пәнінің атқаратын қызметтері
Мемлекет және құқық теориясының заң ғылымдры арасындағы
2.1 Мемлекет пен құқық теориясының заң ғылымдары
2.2 Мемлекет және құқық теориясының мәні
Қортыныды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Азамат қоғамының қалыптасуының, ондағы тәртіптің, бірліктің, татулықтың
Қазақстанның егемендік алып, тәуелсіздікке қол жеткізуі, қоғамдық
Мемлекет және құқық теориясы пәнінің өзіне ғана
Теория мемлекет пен құқықты зерттеу барысында оларды
Мемлекет пен құқық теориясы – күрделі заңтану
Ал құқық теориясы – заң догматтары мәселелерін.
Мемлекет және құқық теориясы алдымен мемлекет пен
Мемлекет пен құқықты басқа құрылымдардан бөліп қарауға,
Сондықтан мемлекет пен құқықтың пайда болу заңдылықтары
Мемлекет және құқық теориясының әдісі дегеніміз мемлекет
Заң ғылымының түп негіздерін білу нәтижесінде құқық,
Заң ғылымдары арасында мемлекет және құқық теориясы
біріншіден, бұл қоғамдық ғылым, өйткені оның пәні
екіншіден, бұл саясат пен заңдарды зерттейтін ғылым,
үшіншіден, ғылым мемлекет пен құқықтың негізгі және
төртіншіден, бұл әдістемелік сипатындағы ғылым. Мемлекеттік-құқықтық қондырманың
бесіншіден, заң ғылымдарының бәріне тән тұғырнамалық сипаты
Мемлекет және құқық теориясын мемлекет пен құқықтың
Жұмыстың өзектілігі мемлекет және құқық теориясының басқа
Жұмыстың мақсаты – мемлекет пен құқық теориясының
Жүмыстың міндеттері:
мемлекет және құқық теориясының пәнін айқындау;
мемлекет пен құқықтың әдістері мен атақартын қызметтерінің
құқық жүйесіндегі орны мен рөлін анықтау.
Жұмыс үш бөлімнен кіріспе, негізгі бөлім және
Мемлекет және құқық теориясының пәні және әдістері
1.1 Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшеліктері
Әр ғылымның немесе оқу пәнінің өзіндік зерттейтін,
Мемлекет және құқық теориясының пәні—бұл мемлекет пен
Мемлекет пен құқықты басқа құрылымдардан бөліп қарауға,
Мемлекет пен құқық өте тығыз байланысты. Құқықсыз
Сондықтан мемлекет пен құқықтың пайда болу заңдылықтары
Мемлекет пен құқық теориясының пәні - өте
1. Мемлекет және құқықтың мәні.
2. Кез келген типті және кез келген
3. Мемлекет және құқық пайда болуының жалпы
4. Мемлекет және құқықтың типтері мен формалары
5. Мемлекет және құқықтың дамуы мен қызмет
6. Мемлекет және құқықтың бір-бірімен басқа қоғамдық
Заң ғылымдары арасында мемлекет және құқық теориясы
- бұл қоғамдық ғылым, өйткені оның пәні
- бұл саясат пен заңдарды зерттейтін ғылым,
- ғылым мемлекет пен құқықтың негізгі және
- бұл әдістемелік сипатындағы ғылым. Мемлекеттік-құқықтық қондырманың
- заң ғылымдарының бәріне тән тұғырнамалық сипаты
Мемлекет және құқық теориясын мемлекет пен құқықтың
Адам қоғамының тарихын, даму процесін, мазмұнын, болашағын
Сонымен әр ғылымның өзінің зерттейтін пәні бар.
Жоғарыда көрсетілген анықтамаға сәйкес, мемлекет және құқық
Біріншіден, мемлекет және құқықтың пайда болуының, дамуының,
- мемлекет және құқықтың пайда болуы;
- мемлекет және құқықтың типтері;
- мемлекет және құқықтың дамуы;
- мемлекет және құқық нысанының эволюциясы;
- мемлекеттік органдар жүйесі мен құқықтық жүйесінің
- мемлекет және құқықтың функциясын жүзеге асыру;
- мемлекет және құқықтың қоғамдық қатынастарға әсер
- адам құқығының дамуы;
- демократия, заңдылық, құқықтытық тәртіп қағидаттарының нығаюы;
- азаматтардың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетінің
- құқықтың нормаларды сақтау, орындау, қолдану;
- бұл заң ғылымының дамуы.
Екіншіден, барлық заң ғылымын қамтитын заңи түсініктердің,
Мемлекет және құқық теориясы пәнінің ерекшелігі:
а) ол негізгі ұғымдар жүйесін өзі үшін
ә) мемлекет және құқық теориясы нақты бір
б) мемлекет және құқық теориясы мемлекет пен
Мемлекет және құқық теориясында осы уақытқа дейін
Біріншісі – этатистік, бұл бағыт мемлекеттің құқыққа
Екінші бағыт табиғи-құқықтық көзқарастар негізінде пайда болды
Алайда, аталған мәселеге қатысты үшінші бағыт та
Мемлекеттің құқықты қамтамасыз етудегі рөлі мыналардан көрінеді:
1) құқықшығармашылық қызметті жүзеге асырудан. Тура мағынада
2) тіккелей мемлекеттік емес сипаттағы нормаларды мемлекеттің
3) іс жүзінде қалыптасып қойған қатынастарды жүріс-тұрысты
4)құқықты жүзеге асыруды қамтамасыз етуден. Құқықты пайдаланудың
5) мемлекет құқықты және құқықтық қатынастарды қорғауды
6) мемлекет құқықтың әлеуметтік кеңістікке таралуына жәрдемдеседі,
Құқықтың мемлекетке әсері мыналардан көрініс табады:
1) құқық мемлекеттің халықпен, жекелеген тұлғамен өзара
2) құқық мемлекеттің қызметін заңдастырады, мемлекеттің қорғау
3) құқық арқылы мемлекеттің қызметінің шектері, азаматтардың
4) құқық ұлттардың ерекше мүдделерін қамтамасыз етеді,
5) құқықтық нысан мемлекеттік аппараттың қызметіне бақылау
6) құқық басқа мемлекеттермен, жалпы әлемдік қауымдастықпен
Мемлекет және құқық теориясы студенттерде мемлекет және
Мемлекеттің мәнін түсіну мемлекет және құқық теориясының
Кең мағынада мемлекеттің әлеуметтік мәнін биліктік-саяси ұйымдасқан
Тар мағынада мемлекеттің әлеуметтік табиғатын қоғамнан бөлектенген,
Мемлекеттің мәнін қарастырғанда екі саланы ескеру қажет:
- мемлекеттің формальді жағы, яғни кез-келген мемлекет
- мемлекеттің мазмұнды жағы, яғни бұл ұйым
Мемлекет мәніне талдау жасауда тек формальді жағына
Мемлекеттің мәнін түсіндірудің таптық бағытқа сәйкес, мемлекет
Жалпы адамзаттық бағытқа сәйкес, мемлекет - әр
Құқықтың мәні өркениеттілік жағдайында қоғамдық қатынастарды реттеуден,
Құқықтың мәнін қарастыруда екі аспектіні ескерудің маңызы
1) формальдық–кез-келген құқықтың ең алдымен реттеуші екендігі;
2) мазмұндық–осы реттеушінің кімнің мүдделеріне қызмет ететіндігі.
Құқықтың мәнін түсінуде келесі тәсілдерді бөліп атауға
- таптық, бұның шегінде құқық экономикалық
- жалпыәлеуметтік, бұның шегінде құқық қоғамдағы әртүрлі
Мемлекет пен құқық теориясының пәні барлық мемлекеттік-құқықтық
1.2 Мемлекет және құқық теориясының әдістері
Ғылымның әдістері дегеніміз - пәнін танып анықтау
Әдіс және әдіснама (методология) деген түсініктерді ажырату
а) әдістер туралы ілім;
б) әдістер жиынтығы.
Осы әдістер арқылы ғылым өз пәнін зерттейді.
Методология (әдіс-тәсіл) – дүниені философиялық тұрғыдан түсіндіретін
Жалпы ғылым дегеніміз, екі бағытты біріктіреді –
Сонымен, мемлекет және құқық теориясының әдісі дегеніміз
Мемлекет және құқық теориясының қолданатын негізгі әдісіне
1. Сандық өзгерістердің сапалық өзгерістерге ауысу заңы.
2. Теріске шығаруды тepicтey заңы. Бұл заң
3. Қарама-қайшылықшардың бірлігі мен күресі заңы. Бұл
1) Құқық бұзушылық және заңды жауаптылық құбылыстар
2) Қазақстан билік бөлінісі жүйесін жариялады. Сонымен
Мемлекет және құқық теориясының әдістері бірнеше түрлерге
Жалпылама әдістер дегеніміз ойлаудың әмбебапты қағидаттарын көрсететін
а) метофизика (мемелекет пен құқықты мәңгілік өзгермейтін
ә) диалектика.
Диалектика өз алдына идеалистік және материалистік деп
Идеалистік диалектика өз алдына екіге бөлінеді: субъективті
Материалистік диалектика – бұл қоғамдағы әлеуметтік–экономикалық өзгерістермен,
в) Тарихи әдіс. Бұл әдіс - мемлекет
г) Жүйелілік әдісі. Мемлекет және құқық -
Мемлекет және құқықты біртұтас жүйе ретінде қарастырып
Мемлекет және құқық теориясын зерттеп барып пайымдаудың
а) Формальды-логикалық әдіс. Бұл әдісті қолдану арқылы
б) Салыстырмалы мемлекеттану мен құқықтану әдісі. Бұл
в) Нақты-әлеуметтік әдіс - нақты әлеуметтік зерттеулерге
Жеке ғылыми әдістер деп мемлекет және құқық
а) нақты-әлеуметтік тәсіл – бұл сауалнама, сұхбат,
ә) статистикалық тәсіл – бұл бірнеше рет
б) кибернетикалық тәсіл – бұл кибернетиканың заңдар
в) математикалық тәсіл – бұл сандық көрсеткіштерге
Жалпы ғылыми әдіс дегеніміз жалпы әдістер сияқты
а) анализ – бұл күрделі мемлекет пен
ә) синтез – бұл құбылыстардың бөліктерін шартты
б) жүйелілік тәсіл – бұл мемлекет пен
в) функционалдық тәсіл – бұл белгілі бір
г) әлеуметтік – эксперимент тәсілі – бұл
Атап өтетін бір жайт, мемлекет және құқық
1.3. Мемлекет және құқық теориясының атқаратын қызметі
Заң ғылымдарының қоғам өміріндегі мақсаты оның атқаратын
Мемлекет және құқық теориясы барлық заң ғылымдарына
Мемлеке және құқық теориясы пәнінің қызметтері әртүрлі.
1. Онтологиялық қызметі. Мемлекет және құқық теориясы
2. Гносеологиялық қызметі, басқаша айтқанда негізгі-іргелік қызметі.
Заң ғылымының түп негіздерін білу нәтижесінде құқық,
3. Әдістемелік қызметі. Мемлекет және құқық теориясы
Заң ғылымының дүниетануы құқықтық құбылыстарды зерттеуге, пайда
4. Идеялогиялыц қызметі. Идеология ұғымына халықтың, қоғамның,
Қайсыбір реттерде халықтың немесе ұлттың көпшілік бөлігіне
5. Болжамдық (прогностикалық) қызметі. Жоғарыда айтылғандай, мемлекет
Мемлекет пен құқық теориясы өзінің ұғым-түсініктерінің даму
Ерекше атап айтатын жайт, мемлекет және құқық
Заң ғылымының қызметі құқықтың, құқықтық құбылыстардың дамуы,
6. Дағдылы ұйымдастырушылық қызметі. Қандай да бір
Заң ғылымының нәтижесін іс жүзінде қолдану -
7. Мемлекет және құқық теориясының тәрбиелеу қызметі
2. Мемлекет және құқық теориясының заң ғылымдры
2.1 Мемлекет пен құқық теориясының заң ғылымдары
Қазіргі кездегі ғылым – бұл жекелеген ғылым
а) гуманитарлық;
ә) техникалық;
б) жаратылыстану.
а) Гуманитарлық ғылым – қоғамды, адамдарды және
- мемлекет пен құқықтың жалпы теориясы;
- тарихи құқықтық ғылымдар (Қазақстан Республикасының мемлекет
- салалық заң ғылымдары (Конституциялық, экологиялық, әкімшілік,
- салааралық заң ғылымдары (азаматтық іс жүргізу,
- шетел
- қолданбалы ғылымдар (криминалистика, сот сараптамасы, құқықтық
Мемлекет және құқық теориясы гуманитарлық ғылымдар жүйесінде
Заң ғылымы – қоғам ғылымдарының бір саласы.
Ал кейбір ғалымдар заң ғылымдарын мынадай үш
мемлекет және құқық теориясы, мемлекет пен құқықтың
салалық заң ғылымдары (азаматтық, қылмыстық, еңбек т.б.);
арнаулы заң ғылымдары (криминалистика, соттық медицина, халықаралық
Заң ғылымдар жүйесінде мемлекет пен құқық теориясының
Салалық заң ғылымдарына қатысты мемлекет және құқық
Заң ғылымы - мемлекеттік-құқықтың құбылыстарды зерттеп, олардың
Қазақстан Республикасында заң ғылымдары, біріншіден, мемлекет пен
Мемлекет пен құқықтың қалыптасуына, дамуына, өзгеруіне саяси
Әр елдің мемлекет және құқығының шығу, қалыптасу,
Әр мемлекеттің өзіндік ұлыттық құқық жүйесіне сәйкес,
Әр мемлекет басқа мемлекеттермен қарым-қатынаста болады және
Заңдарды жүзеге асыруда, қолданбалы қосалқы ілімдердің (криминалистика,
Қалыптасу кезеңін өткізіп жатқан құқықтарға кәсіпкерлік, салық,
Құқықтың негізгі салаларына сипаттама беру дегеніміз –
Конституциялық құқық саласы – жетекші құқық саласы.
Азаматтық құқық саласы – мүліктік және мүліктік
Әкімшілік құқық – мемлекет органдарының ақару-орындау қызметінің
Қылмыстық құқық – адам және азаматтың құқықтары
Неке-отбасы саласын – отбасын құру негізінде туындаған
Еңбек құқық саласы – еңбек аясы мен
2.2 Мемлекет пен құқық теориясының мәні
Заңнамада, құқықтағы сияқты, оның ішкі құрылымы болып
1) егер құқық жүйесінің алғашқы элементі болып
2) егер құқық жүйесі мазмұн түрінде көрініс
3) егер құқық жүйесі объективтік түрде, қоғамдық
4) егер құқық жүйесі негізгі, алғашқы сипатты
5) құқық жүйесі мен заңнама жүйесі көлемі
Құқық жүйесі – бұл құқықтың өзінің құрылымы,
Құқық жүйесінің негізгі сипаттары:
1) оның алғашқы элементі болып құқық нормалары
2) оның элементтері бір-біріне қайшы келмейді, іштей
3) ол әлеуметтік-экономикалық, саяси, ұлттық, діни, мәдени,
4) ол объективтік сипатқа ие, себебі, объективтік
Құқық нормаларын салаларға бөлу үшін екі негізді
Құқықтық реттеу пәні – бұл құқық реттейтін
Қосымша негіз болып құқықтық реттеу әдісі табылады.
Құқықтық реттеу әдісі – бұл олардың көмегімен
1) императивтік – бұл тыйымдарға, міндеттерге, жазаларға
2) диспозитивтік – рұқсат етуге негізделген, тараптардың
3) марапаттаушы – белгілі бір жақсы жүріс-тұрыс
4) ұсынушылық – мемлекет пен қоғам үшін
Құқық саласы – бұл белгілі бір қоғамдық
Құқық саласының белгілері;
- әрбір саланың өз пәні болады;
- әрбір саланың өз заңнамасы, яғни, дербес
- құқық субъектілерінің құқықтық жағдайын реттейтін, құқықтар
Құқық салаларының түрлері:
1) негізгі салалар, бұлар басты құқықтық режимдерді
2) арнайы салалар, бұларда құқықтық режимдер қоғамның
3) кешенді салалар, бұларға негізгі және арнайы
Заң әдебиеттерінде құқық салаларының мынадай түрлері қарасытырлыған:
Құқық институты – бұл қоғамдық қатынастардың белгілі
Барлық институттар бір-бірімен тығыз байланысты түрде бір
Белгілі бір нормалар жиынтығының нақты бір құқықтық
1) құқықтық нормалардың заңды теңдігі;
2) қоғамдық қатынастарды реттеудің толықтығы;
3) құқықтық институтты құраушы нормалардың заңдар мен
Қорытынды
Жұмысты қорытындылай келе, Заң ғылымдары арасында мемлекет
біріншіден, бұл қоғамдық ғылым, өйткені оның пәні
екіншіден, бұл саясат пен заңдарды зерттейтін ғылым,
үшіншіден, ғылым мемлекет пен құқықтың негізгі және
төртіншіден, бұл әдістемелік сипатындағы ғылым. Мемлекеттік-құқықтық қондырманың
бесіншіден, заң ғылымдарының бәріне тән тұғырнамалық сипаты
Мемлекет және құқық теориясын мемлекет пен құқықтың
Адам қоғамының тарихын, даму процесін, мазмұнын, болашағын
Сонымен әр ғылымның өзінің зерттейтін пәні бар.
Жоғарыда көрсетілген анықтамаға сәйкес, мемлекет және құқық
Мемлекет пен құқық өте тығыз байланысты. Құқықсыз
Сондықган мемлекет пен құқықтың пайда болу заңдылықтары
Бұл пән басқа ғылымдарға, яғни құқық салаларына
Пәннің өзінің пәні, реттейтін әдістері, атқаратын қызметтері
Атқаратын қызметтеріне тоқталсақ, онтологиялық қызметі - мемлекет
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Казақстан Республикасының Констиутциясы. Алматы, 1998ж.
2. Жоламанов Қ.Ж. Мемлекет және құқық теориясы.
3 Жоламанов Қ.Ж., Мухтарова А.Қ., Тәуекелев А.Н.
4 Лазарев Н.Н. Общая теория государства и
5 Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет және құқық теориясы.
6 Сапарғалиев Ғ.С., Ибраева А.С. Мемлекет және
7 Храпанюк В.Н. Теория государства и права.
8 Ашитов З.О., Ашитов Б.З. Қазақстан Республикасының
9. Ғ.С.Сапарғалиев, А.С.Ибраева. Мемлекет және құқық теориясы.
10. Е.Баянов. Қазақстан Республкасының мемлекеті мен құқығының
11. Қ.И.Оспанов. Құқық негіздері. – Алматы. Жеті
Құқық негіздері
Құқық негіздері пәні бойынша ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
Болашақ мұғалімдерді мектеп оқушыларына құқықтық тәрбие беруге даярлау
Мемлекет, құқық және мемлекеттік-құқықтық құбылыстар туралы негізгі ұғымдар туралы ақпарат
Құқық пәнін оқытудың бағдарламасы әдіс-тәсілдері және жетілдіру жолдары.
Құқықтың қайнар көздері
Құқық қорғау қызметінің қағидалары
Талаптардың негіздері
Мектепте құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі пәні
Мамандықтың пәндер каталогы