Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар
СОДЕРЖАНИЕ
КІРІСПЕ 3
1 Қаржы нарығы: мәні, құрлымы, түрлері 4
1.1 Бағалы кағаздар рыногы, онын мәні және
2 Қазақстандық қаржы нарығының механизмдері мен шетелдік
3. ҚР ғы қаржы нарығының дамуы және
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША А
ҚОСЫМША Б
КІРІСПЕ
Қаржы рыногының маңызы бос ақша қаражаттарын алу және
Қаржы рыногы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолымен бизнестің
Қазақстанның қор нарығының бүгінгі таңда инфрақұрлымы жағынан
Жұмыстың мақсаты қаржы нарығының құрлымы, түрлері, маңыздылығын
Қаржы рыногының болуы инфляцияны тежсйді, өйткені бюджет тапшылығын
Экономикалық реформа процесінде қаржы рыногының қалыптасып, жүмыс істеуі
1 Қаржы нарығы: мәні, құрлымы, түрлері
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтавдырылғ-ан жоспарлы экономикадан қағидалы
Қаржы рыногы — бұл, ең алдымен дербес экономикалық
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында қаржы рыногы қаржы ресурстарын
Экономикалық өдебиеттерде және шаруашылық практи-када қаржы рыногы үғымы
2 сурет Қаржы нарығының құрылымы
Ақша рыногы дегеніміз қолма - қол ақша ғана
Ақша мен кредит рыноктары, әдеттегідей, айналым активтерінің қозғалысына
Қаржы рыногында сатып алу-сатудың объектілері айрық-шалықты тауарлар —
Қаржы рыногының маңызы бос ақша қаражаттарын алу және
Қаржы рыногы бағалы қағаздардың бағасын белгілеу жолы-мен бизнестің
Инфляция бағалы қағаздарға айтарлықтай шектеу жасайды - олар
Қаржы рыногының дамуы халықтың көпшілік болігінің түрмыс деңгейінің
Қаржы рыногының жүмыс істеуінің маңызды факторы со-нымен қатар
Қаржы рыногының жандануы корпоративтік бағалы қағаз-дарды -экономиканың нақты
Инвестициялық институттар, қор биржалары, биржадан тыс сауда, депозит
1.1 Бағалы кағаздар рыногы, онын мәні және
Бағалы қағаздар рыногы - шаруашылық жүргізуші субъектілер мен
Бағалы қағаздардың айналымға түсу уақыты мен әдісіне қарай
Бұдан басқа қаржы рыноктарын басқа критерийлер бойынша ажыратады:
Бағалы қағаздар рыногының жүмыс істеуі елдін экономикасында жалған
Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар (4 сурет) - бағалы
Бағалы қағаздар нарығының негізгі қатысушы топтары:
эмитенттер;
инвесторлар;
қор делдалдары;
бағалы қағаздар нарығына қызмет көрсетуші мекемелер;
бақылау және реттеу мемілекеттік органдары.
4 сурет Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар
Нарықтық қатынастардың серпінді даму кезеңі Қазақстан Республикасының Бағалы
Әлемдік қаржы дағдарысының жөне экономиканың нақты секторларындағы өндірістің
2003 жылы шілдеде «Бағалы қағаздар рыногы туралы» Қазақстан
Бүгінгі бағалы қағаздар нарығы ел экономикасының маңызды бағыттарының
Осы мәселені шешу мақсатымен 2005-2007 жылға Қазақстан Республикасының
Бағдарламаның негізгі мақсаты – Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының
Бағдарламаға қойылған ең басты талабы - бағалы
Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының дамуының
- инвестициялаудың одан арғы кеңею мүмкіншіліктері;
- Мемлекеттік емес және қазақстандық акцияларының сапасын жоғарылау
- инвестициялаудың ұжымдық түрлері арқылы нақты экономикадағы халық
- бағалы қағаздар нарығына қатысушылардың қызметін бақылау.
Бағдарламада қарастырылған өте маңызды жаңалықтарға тоқтала кетсек.
Мемлекеттік бағалы қағаздар нарығының дамуы ( МБҚ
Бағалы қағаздар нарығының спецификалық түріне келесілер жатады:
қайта тарату функциясы;
қаржылық тәукел және бағалық сақтандыру функциясы;
Қайта тарату функциясын үш подфункцияға бөлуге болады:
нарықтық қызмет сферасы мен салалар арсында ақша қаражаттарын
салымдарды аудару;
қосымша ақша қаражаттарын айналымға шығарусыз құлдыраусыз негізінде мемілекеттік
Биржа - бұл екінші реттегі нарық, мұнда бағалы
Банктер бірден-бір акциялардың (үлесті бағалы қағаздардың) эмитенттерінің анағұрлым
Акцияларды орналастырудың нарықтық бағамына бағытталған жоғарғы бағасы, алғашқа
Акция ұстаушылардың мүдделерін қорғау банк активтерін жыл сайын
Қазіргі уақытта қарыздық міндеттемелер нарығының дамуына жақсы жағдай
Экономикадағы түрлендірулер жаңа экономикалық жағдайларға сәйкес ресурстарды, оның
Қор биржасы бұл бағалы қағаздардың бірқалыпты айналысы үшін
- қор нарығында биржалық делдалдардың бағалы қағаздарды сату
- өндірісті және ел үкіметінің шығыстарын несиелеу және
- бағалы қағаздармен жасалатын операцияларды шоғырландыру, сұраныс пен
Қор биржасы қаржы ресурстарын жинақтау, шоғырландыру және қайта
қаншалықты биржадағы мәмілелердің ауызша жасалып, кейіннен заңды түрде
сауда - саттық ережелерімен есеп арқылы қаржы делдалдарының
Бұл қағидалардың қамтамасыз етілуі нәтижесінде қор биржасында бағалы
Қор биржасының механизмін іске қосудан бұрын: болашақ клиенттер
Қор нарығы сауда саттықтың өсуі және жасалатын мерзімді
5 сурет - 1993-2004 ж KASE сауда
2004 жылы Қазақстандық қор биржа (KASE) нарығындағы операциялар
Дүниежүзілік тәжірбие бойынша қор нарығының дамуының интегралдық көрсеткіші
Еркін бәсеке нарығындағы жағдай мемлекеттік үлестіруді айналып өтіп,
2 Қазақстандық қаржы нарығының механизмдері мен шетелдік
Қазіргі уақытта барлық дамыған және көптеген дамушы елдер
Салымдардың кепілдіктерінің екі дәйекті әдісі бар (қалғандары
- американдық – ерекше мемлекеттік (немесе мемлекетпен бақыланатын)
- германдық - кепілдіктер жүйесін басқаруды несиелік ұйымдардың
Ежелгі жүйе - американдық. Ол 1934 жылдан
Бір уақытта жинақ мекемелерінде сақтандыру салымдары бойынша құрылым
Сақтандыру жеке тұлғалардың ғана емес, заңды тұлғалардың салымдарынын
70-80 жылдары салымдарды(депозиттерді) мұндай сақтандыру Еуропада, Жапонияда және
Түрлері бойынша сақтандыру міндетті және ерікті болып бөлінеді.
Бұл жағдайда заңды тәртіпте сақтандыру жүргізу шарттары, оның
Францияда, Германияда, Италияда сақтандырудың ерікті жүйесі қолданылады, бұл
Мемлекеттік қаражаттар АҚШта және Ұлыбританияда сақтандыру ұйымдарының ресурстарын
Германияда, Францияда, Люксембургте сақтандырумен банктік ассоциялар шегінде құрылған
Мемлекет мұндай жағдайда бұл қорлардың қызметіне араласпайды және
Сақтандыру ұйымының аралас түрін құрғанда оның жарғылық
Мұндай жүйе Жапонияда бар, мұнда депозиттерді сақтандыру бойынша
Сақтандыру қандай объектілер мен субъектілерге таратылатыны туралы сұрақ
Германияда депозиттерді сақтандыру қоры шет елдердегі ұлттық банктердің
Сақтандыру жарналарының мөлшерін есептеу сипаты бойынша келесі түрлерге
- тарифтік ставканың біркелкі шкаласы, белгілі - бір
Жапонияда банктер жыл сайын сақтандыру төлемдерін сақтандырылған депозиттер
- сараланған ставкалар бактің қызметінің көрсеткіштеріне (өтімділік, төлем
АҚШ-та жыл сайығы сақтандыру жарнасы мінсіз қаржы жағдайымен
Соттың шешіміне сәйкес банктердің банкроттығы сақтандыру жағдайы болып
Сақтандыру шарттары әдетте, сақтандыру төлемдерінің мөлшерінің шектеуін қарастырады.
Канадада және Жапонияда төлемдердің жоғарғы соммасы бір салымшыға
Ұлыбританияда сақтандыру жағдайлары салымшылардың депозиттерінің жоғалтқан соммасынан 75%
Сақтандыру ұйымына үлкен құқықтар берілген. Мысалы, АҚШ-та депозиттерді
Бұрынғы социалистік лагерлердің елдерінің ішінде Венгрия 1993жыл депозиттерді
Сақтандыру қорының қаражаттары келесі түрде қалыптастырылады: барлық банктер
Бірақ, келесі жағдай сақталғанда, анонимді салымшыға емес, егер
- Реттелген ақпараттық жүйені қалыптастыру.
- Құралдарды сатып алушы және сатушылардың көзқарастарын қорғаудың
- Нарықтағы қалыптасқан көптеген инструменттердің сенімділігі және жоғарғы
- Нарықтағы қаржылық делдардардың жоғарғы сенімділігі.
- Сатуға арналған қаржылық ресурстардың көлемі және
Дамыған нарықтардағы операциялардың көлемі, олардың компонеттерінің бірі -
Кейбір алдыңғы қатарлы қаржылық орталықтардың айналымдары: Лондондық бағалы
- Нарықтың жоғары тиімділігі.
- Қаржы нарықтарында мемлекеттік бақылау мен реттеудің
Мысалы, Ұлыбританияда қаржылық нарықтардағы операцияларды реттеудің біркелкі органы
Ол қаржы секторларының басшыларына олардың құқұқ бұзушылықтары үшін
Австралияда қаржылық нарықтардың құрылымының қызметін мемлекеттік реттеу негізінде
- Australian Securities and Inverstment Commission, бағалы қағаздар
- Australian Prudential Regulation Authority, пруденциалды стандарттарды бекітуді
Бұл құрылымдардың қызметін Англия Банкісімен бірігіп Council of
Швецияда несиелік ұйымдарға, бағалы қағаздар нарығында мамандандырылған қатысушыларға,
Америка Құрама Штатында бақылаудың әр – түрлі құрылымы
бір нарықтан басқаға қаражаттардың еркін ауысуы. Біркелкі әлемдік
Дамыған қаржылық нарықтар үшін келесілер тұрпатты:
Жоғарғы тұрақтылық.
2. Дамыған инфрақұрылым, ол міндетті түрде инвесторлардың кепілдік
Шет мемлекеттердің ЖІӨ/қор нарығымен салыстырмалы көрсеткіштері А
3. ҚР ғы қаржы нарығының дамуы және
Қаржы нарығында жаңа институттар – несие серіктестіктері мен
Индустриалық - инновациялық және тұрғын үй стратегияларын іске
Қаржылық қадағалаудың тәуелсіз органы, Депозиттерді ұжымдық сақтандыру қоры,
Біз Достық, Орталық және Шығыс Еуропа мемлекеттерінің арасында
Қаржы секторы бұл қызмет саласы, сондықтан да қаржы
Сондықтан да, деді Президент, Үкметтің, Ұлттық банктің, Қаржы
Бірінші - қор нарығының осы заманғы талаптарға сай
Бағалы қағаздардың қайталамас нарығын дамытудың бір шарты мемілекеттік
Нарықта жаңа құралдарды молықтырумен қатар жобалық облигацияларды дамыту.
Қаржыландырудың құрлымдық формасын дамыту қажет. Екінші деңгейдегі банктер
Осы айтылғанның бәрі Бағалы қағаздар нарығын екі мың
Екінші - халықпен жұмыс істеу.
Бірінші кезекте қор нарығында халықпен жұмыс істеу үшін
Қаржы нарығы дамып, қаржы институттарының саны, халықтың жинақтарын
Инвестор, мейлі ол отандық немесе шетелдік болсын, оның
Үшінші - зейнетақы жүйесі.
Бізде Қазақстанда барлығы он алты қор жұмыс істейді.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесін екі мың жетінші жылға дейін
Дербес еңбек қызыметімен айналысушы адамдарды зейнетақы жүйесімен қамтамасыз
Төртінші - қаржы жүйесін капиталдандыру.
Қазіргі кезде капиталдың сәйкессіз өсуі жағдайында екінші деңгейдегі
Банктердің капиталдануын арттыруды қамтамассыз ету қажет, ол активтердің
Сонымен бірге Үкімет, Ұлттық банк және Қаржылық қадағалау
Экономикалық өсумен қатар сақтандырудың рөлі аса түсті, ол
Соңғы жылдары қаржы нарығының бұл секторы әлдеқайда алға
Бесінші – тәукелдерді басқарудың осы заманғы жүйелерін өндіру.
Біздің банктер көрші елдердің нарықтарына қаржы салуда, зейнетақы
Зейнетақы қорларының активтерін басқарушылар қандай да бір бағалы
Енді құрылатын инвеститциялық қорлар тәукелдерді басқарудың осы заманғы
Алтыншы – несие серіктестіктерін және шағын несиелеуді
Шағын несиелеудің мемілекеттік бағдарламасын талдап жасау қажет деген
Жетінші- Алматыда халықаралық қаржы орталығын құру. Бұл стратегиялық
Үкімет Қазақстан Республикасының қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын
2004 жылдың сонына дейін:
1) Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар нарығын дамытудың 2005-2007
мемілекеттік бағалы қағаздар нарығын одан әрі дамыту, экономиканың
трансфер - агенттердің қызметі үшін жағдай жасау жолымен
халыққа бағалы қағаздар нарығының негізін оқыту жөніндегі бағдарламаларды
Қазақстан Республикасының жинақтау зейнетақы жүйесінің 2005-2007 жылдарәа арналған
Микрокредит беру мониторингінің тиімді жүйесін құру жөніндегі іс
1.2 2005 жылғы бірінші сәуірге дейін:
инвестициалық банкингтің дамуын жандандыру;
жеке сектор жузеге асыратын сыртқы қарыз алу есінің
1.3 2005 жылдың сонына дейін:
«Секьюритизациалау туралы» заң жобасын әзірлеп, Қазақстан Республикасының Парламенті
Инвесторлардың құқықтарын қорғауды күшейтуге қатысты Қазақстан Республикасының заңдарын
Қазақстан Республикасының қаржы нарығын және қаржы ұымдарын реттеу
2005 жылғы бірінші шілдеге дейін қаржы ұйымдарын капиталдандыру
2005 жылдың соңына дейін қаржы ұымдарындағы тәүкелдерді басқарудың
ҚОРЫТЫНДЫ
Қаржы рыногының жұмыс істеуі мемлекеттік реттеуді талап етеді.
Республиканың бағалы қағаздар рыногында жасалып жатқан қадамдар соңғы
Жұмысты қорытындылай келе қаржы жүйесінің
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Сейткасимов Г.С. Деньги, Кредит, Банки. Алматы экономика, 1999
Абдрахманов Б. Д. Инфраструктура финансового рынка // Саясат
Ниязов Б. Н. О текущем состоянии инфраструктуры Казакстанского
Батищева Т. С. Кадровый вопрос на фондовым рынке
Куренкеев Е. Д. Теоретические аспекты финансового рынка //
4 конгресс финансистов Казахстана, Алматы – 2004
Галлиев Б. А. О состоянии финансового рынка, перспективы
Гайсин С.А. Современное состояние финансового рынка Казахстана //
Алифанова Е.Н. Развитие рынка корпаративных ценных бумаг в
11 Сахариев С.С, Сахариева А.С. Экономическая теория, Алматы
12 Миркин Я.М. Ценные бумаги и фондовые рынки,
13 Дегтярова Н.М, Жуков Е.Ф. Рынок ценных бумаг
14 Зубко Н.М, Зубко А.Н. Экономическая теория,
15 Ковалев В.В. Введение в финансовый менеджмент,
16 Галицкая С.В. Деньги. Кредит. Финансы, Москва,
17 Булатова Г.С. Экономика, Москва, 2005
18 Мамыров Н.К. Экономика Казахстана на пороге
20 Мовсеян Н.Г. Современное тенденции развития мировых
21 Доронин С.Н. Мировой финансовый рынок
22 Тюльз Р. Н. Фондовый рынок, 2000
23 Омаров С. Д. Қазақстандағы қор нарығының
24 Нурбаева Н. А, Мұқатаева М. А.
ҚОСЫМША А
2004ж. Шет мемлекеттердің ЖІӨ/қор нарығымен салыстырмалы көрсеткіштері, млрд
ЖІӨ
Акция нарығының
капиталандырылуы
ЖІӨ
(% )
Облигация нарығының капиталдандырылуы
ЖІӨ%
Жалпы
(акция + облигация)
Капититаландыру
Дамыған рыноктар
Великобритания 1435 2576,9 179,6 1565 109,1 4141,9
Германия 2160 1270,2 58,8 2082 96,4 3352,2
Италия 1460 768,3 52,6 1345 92,1 2113,3
АҚШ 10000 15104 151 16118 161,2 31222
Франция 1610 1446 89,9 1332 82,7 2778,6
Лондон 3500 3157 90,2 6432 183,8 9589,2
Барлығы 20165 24323,2 120,6 28874 143,2 53197,2
Қалыптасқан нарықтар
Бразилия 1100 203,5 18,5 356 32,4 559,5
Индия 2020 142,7 7,1 140 6,9 282,7
Корея 710 148,3 20,9 351 49,4 499,3
Мексика 875 125,2 14,3 127 14,5 252,2
Россия 1265 39 3,1 26 2,1 65
Барлығы 5970 658,7 11 1000 16,8 1658,7
Бүкіл әлем 48575 31605 65,1 35673 73,4 67278
ҚОСЫМША Б
Биржалық сауда көлемі бойынша 1999 жылдан бастап жалпы
1999 2000 сол жылға% 2001 сол жылға% 2002
ға % 2004 сол жылға%
Сауда көлемі 3.7 5.0 35.1 10.1 102.0 24.5
ЖІӨ 16.8 18.5 10.1 22.5 21.6 24.0 6.7
ЖІӨ %, сауда
көлемі 22.0 27.0
44.9
102.1
128.6
205.6
Биржалық
нарық акцияларының
капитализациялануы 1.900 8.808 -57.5 1.200 48.5 1.300 8.3
ЖҮӨ % 11.3 4.4
5.3
5.4
9.2
13.6
Биржалық
нарық облигацияла-рының
капитализациялануы 0.340 0.176 -48.2 0.575 226.7 1.200 108.7
ЖҮӨ % 2.0 1.0
2.6
5.0
9.5
18.2
Капитализа-цияланудың
қорытындысы 2.240 0.984 -56.1 1.775 80.4 2.500 40.8
ЖҮӨ % 13.3 5.3
7.9
10.4
18.7
31.8
Қаржы нарығы
Ақша нарығы
Капитал нарығы
Есептік нарық
Валюта нарығы
Банкаралық нарық
Дериватив нарығы
Бағалы қағаздар нарығы
Орташа және ұзақ мерзімдегі банктық несие нарығы
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
Есептесу орталықтары
депозитариялар
тіркеушілер
Қор биржасы
Биржадан тыс ұйымдар
Мәмілені орындайтын ұйымдар
Қорытынды мәміле жасайтын ұйымдар
Нарыққа қызмет ететін ұйымдар
Ақпарат агенттігі
Қор делдалдары
Бақылау және мемлекеттік реттеу органдары
инвесторлар
эмитенттер
1996
1995
1994
1993
70
60
50
40
30
20
10
0
Қазақстан Республикасындағы қорлар
Клиенттердің тапсырмасын орындау
Бағалы қағаздар нарығының дамуын мемлекеттік реттеу
Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының даму деңгейі
Бағалы қағаздарды шығару механизмі
Бағалы қағаздар нарығының кәсіптік қатысушылары
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы
Қаржылық қадағалау
Бағалы қағаздар нарығы, сату
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығы туралы мәлімет