Өнеркәсіп - Қазақстан шаруашылығының басты саласы
ЖОСПАР
КІРІСПЕ
3
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ӨНЕРКӘСІПТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Өнеркәсіп түсінігі және оның түрлері 5
1.2
1.3 Өнеркәсіп салалары және олардың
Қазақстан экономикасындағы өнеркәсіптің рөлі 7
9
2 ҚАЗАҚСТАН РНСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӨНЕРКӘСІП САЛАЛАРЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ
2.1 ҚР-ның өнеркәсіп салаларының қазіргі жағдайы 11
2.2
2.3 Тау
Қазақстандағы машина жасау өнеркәсібін талдау 14
16
3 ҚР-ДА БЕЛСЕНДІ ӨНЕРКӘСІПТІК САЯСАТТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ҚАЖЕТТІЛІГІ 21
3.1
3.2 Қазақстанның өнеркәсіптік саясаты негізгі
ҚР өнеркәсіпті қолдаудың таңдамалы және жалпы іс-шаралары.
21
23
ҚОРЫТЫНДЫ 25
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
27
Кіріспе
Материалдық өндіріс – оның материалдық-заттық нысанындағы өнімнің
Материалдық өндірістің құрамы он төрт саладан тұрады: өнеркәсіп,
Материалдық өндіріс, сондай-ақ мына салааралық кешендерден тұрады: жанармай-энергетикалық
ЖІӨ -дегі өнеркәсіптің үлесі 20 пайызға жуық. Өнеркәсіп
Республика өнеркәсібі дамуының жалпы жағдайын сипаттай-мыз. Қазақстанда 2000-жылдан
Жаңа индустриалдық саясаттың бағдарламасы мен тұжырымдамасын әзірлеу үшін
Минералдық-шикізаттық кешеннен жоғары технологиялы өнеркәсіптік өндіріске табыстарды салу
Тұжырым үш факторға негізделген:
1. Бәсекелестікке қабілеттілік.
2. Адам факторы.
3. Минералдық-шикізаттық кешен (МШК). Индустриалдық саясат деп
Өнеркәсіп – Қазақстан шаруашылығының басты саласы. Экономикадағы барлық
Өнеркәсіптің құрылымы. Өнеркәсіптің құрылымы күрделі. Ол көптеген кәсіпорындардан
Барлық салалар 3 топқа бөлінеді. Олар бөлшек салаларға
1 НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ӨНЕРКӘСІПТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. 1 Өнеркәсіп түсінігі және оның түрлері
Өнеркәсіп – ұлттық экономиканың шикізат, отын, энергия өндірумен,
Өнеркәсіп – қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың басым
Кеңес дәуірге дейінгі Қазақстанда өнеркәсіп негізінен өте қарапайым
2-дүниежүзілік соғыс жылдары Қазақстан өнеркәсіпті дамытуда маңызды үш
6-шы (1956-1960 ж.ж.) және 7-ші (1960-1965 ж.ж.) бесжылдықтарда
Павлодар – Екібастұз, Қаратау – Жамбыл, Маңғыстау өндірістік
12-бесжылдық (1986-1990 ж.ж.) кезеңінде Екібастұзда бүкілодақтық энергетикалық орталық
1. 2 Өнеркәсіп салалары және олардың ерекшеліктері
Ауыр өнеркәсіп — халық шаруашылығының ұлттық экономиканың дамуына
Қазақстанда ауыр өнеркәсіп тің дамуына жер асты байлықтары
1991 жылға дейін Қазақстанның ауыр өнеркәсібі КСРО-ның бірыңғай
1991 - 1996 жылдары еліміз экономикасының нарықтық қатынастарға
1994 - 96 жылдары Қазақстанға 6 млрд. доллар
1.3 Қазақстан экономикасындағы өнеркәсіптің рөлі
Қазақстанда нарықтық экономиканың қалыптасуы барысында өнеркәсіптің түрлі салаларындағы
Республика өнеркәсіп інің тиімділігі әлемдік стандартқа сай емес.
2 ҚАЗАҚСТАН РНСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӨНЕРКӘСІП САЛАЛАРЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ
2.1 ҚР-ның өнеркәсіп салаларының қазіргі жағдайы
Еліміздің өнеркәсіп өндірісі 2010 жылдың 11 айының қорытындысы
Қазақстанның экономикасы дағдарыс кезеңінен кейін дағдарыстан кейінгі даму
ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің деректері бойынша қаңтар-мамыр айларында
Қазақстандық экономиканың дамуының ағымдағы жағдайын, сондайақ, халықаралық сарапшылардың
2011 жылдың қаңтармамыр аралығында Қазақстан Республикасының әлеуметтікэкономикалық дамуында
«Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығы» жеке меншік мекемесі таулы-металлургиялық
1 Сурет. Сарапталушы салалардың өткен жылдың сәйкесінше кезеңі
2010-2014 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберіндегі
Осы іске қосылған ірі нысандар қатарында Ақмола облысындағы
Елімізде соңғы жылдары мұнай, газ және тау-кен өнімдерін
Жыл қорытындысында еліміздің қайта өңдеу өнеркәсібінің де қуатты
Еліміздің ауыл шаруашылығы саласы да өткен жылдың ауа-райының
Есепті мерзім ішінде мал өнімдерін өндіру көлемі 690,0
Әлемдік қаржы дағдарысы дүние жүзінің құрылыс саласын тұралатып
2.2 Тау – кен металлургия өнеркәсібі ағымдағы жағдайын
Тау-кен-металлургия саласы ел экономикасының стратегиялық саласын бiлдiредi, оның
Елдiң тау-кен металлургия саласын дамытудағы мемлекеттiк саясат iрi
Тау-кен-металлургия саласы — елiмiздiң өнеркәсiбiнiң барынша серпiндi дамып
Таяудағы бес жыл iшiнде тау-кен металлургия саласы жобаларына
2003-2009 жылдары сапа кәсiпорындарының негiзгi капиталына салынған инвестициялар
Металлургия өнеркәсiбiнiң үлесiне өңдеушi өнеркәсiп көлемiнiң 35 %-дан
Қара металлургия өнiмi өндiрiсi көлемi (өндiрушi және өңдеушi
1-кесте. Қара және түстi металлургия өндiрiсiнiң динамикасы
Көрсеткiштiң атауы 2003 ж. 2004 ж. 2005 ж.
Қара металлургия, млрд. теңге 264,7 365,5 387,4 374,0
Темiр кенiн өндiру, млрд. теңге 40,7 85,4 111,5
Қара металлургияда темiр кенiн өндiру үлесi, % 15,4
Қара металлургия өнiмдерiн-өндiру, млрд. теңге 224,0 280,1 275,9
Қара металлургиядағы өңдеудiң үлесi, % 84,6 76,6 71,2
Түстi металлургия, млрд. теңге 284,7 377,5 487,3 846,6
Түстi метал кендерiн өндiру, млрд. теңге 55,8 70,1
Түстi металлургиядағы кен өндiрудiң үлесi, % 19,2 18,0
Металлургия саласының негiзiн кендердi өндiру және оларды одан
Сонымен бiрге қара металлургияда өңдеу үлесiнiң 2003 жылы
2-кесте. Тау-кен металлургия саласы өндiрiсiнiң нақты көлемi индексiнiң
Көрсеткiштiң атауы 2003 ж 2004 ж 2005 ж
Алдағы жылға қарай өнеркәсiп өнiмiнiң ФКИ, % 109,1
Алдағы жылға қарай отын-энергетикалық пайдалы, қазбаларды өндiруден басқа,
Металлургия өнеркәсiбiнiң ФКИ және дайын металл бұйымдарын өндiру,
Тау-кен-металлургия саласының өнiмдерiн өндiрудiң нақты көлемiнiң индексiн талдау
2.3 Қазақстандағы машина жасау өнеркәсібін талдау
Қазақстанда өндірілген машина жасау саласы өнімдерінің осы сияқты
Айларға бөліп қарағанда көлемнің ең көп өсуі автокөліктер,
2 Сурет. Өнеркәсіптің, өңдеуші өнеркәсіптің және машина жасау
Жеңіл жолаушы автокөліктерінің өндірісі үлкен өсім көрсетті, сөйтіп,
3 Сурет. Машина жасау өнімінің өндірісі заттай мәнінде
ҚР Статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері бойынша 1.06.2011 ж.
4 Сурет. Мекемелер мен өндірістердің саны (ірі және
2011 жылдың сәуірінде ең жоғары еңбекақы компьютерлер, электронды
5 Сурет. Бір жұмыскердің орташа айлық еңбекақысы (теңгемен)
2011 жылдың наурызында өткен жылдың наурызымен салыстырғанда компьютерлер,
Нақты инвестициялар мен инновациялардың болмауы (негізінен меншікті қаражат
Басқа санаттарға кіргізілмеген машиналар мен жабдықтар жасау өндірісінде
Электр жабдықтарын жасау өндірісінде 20 100 млн. теңге
6 Сурет. Машина жасау түрлері бойынша негізгі инвестициялар
2011 жылдың қаңтарсәуір айларында жер үсті көліктерінің, ұшқыш
3 Кесте. Қазақстан Республикасының СЭҚ ТН 4 белгісі
Көрсеткіштің атауы 2011 ж. қаңтар-сәуір айлары
Экспорт Экспорт
саны саны саны саны
Ақпаратты автоматты түрде өңдеу машиналары, олардың блоктары; санағыш
Телевизиялық қабылдағыштар (оның ішінде бейнемониторлар, проекторлар), дана -
Жер үсті көліктері, ұшқыш аппараттар, жүзгіш құралдар және
Қоғамдық көлік құралдары, іштен жанатын піспекті қозғалтқышты жолаушыларға
Жеңіл актокөліктер, дана - - 6 968,0 141
Жүк автокөліктері - - 2 387,0 72 283,7
3 ҚР-ДА БЕЛСЕНДІ ӨНЕРКӘСІПТІК САЯСАТТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ ҚАЖЕТТІЛІГІ
3.1 Қазақстанның өнеркәсіптік саясаты негізгі міндеттері мен мақсаттары
Өнеркәсіптік саясат объектісі ретінде елдің бүтіндей өнеркәсіптік кешені
Өнеркәсіптік саясат суъектілер ретінде барлық деңгейдегі өзінің басқару
Өнеркәсіптік саясатты қалыптастыруда өте маңызды рөлді осы саясаттың
Экономикалық әдебиеттерде мемлекеттік өнеркәсіптік саясаттың түрлі жіктелінуін кездестіруге
А) экономикалық өсім сипаты бойнша өнеркәсіптік саясаттың балансталған
Б) өнеркәсіптік кешенге әсер ету тәсілі бойынша өнеркәсіптік
В) бағыттлығы бойынша өнеркәсіптік саясаттың жалпы жүйелік және
Г) мазмұны бойынша экспортқа бағдарланған, импорт алмастырушы
Д масштабы бойынша жалпы ұлттық және аймақтық өнеркәсіптік
Оларды тәжірибеде қолдану ұлттық экономиканың нақты жағдайынан және
Бүгінде өнеркәсіптік саясаттың жүзеге асу мәнін құрайтын, бес
1. Өнеркәсіптік өндірістің макроқұрылымын соңғы
2. Шетелден өндірістік сала аппаратын
3. Ғылымды қажетсінетін өнеркәсіп
4. Еңбектің халықаралық бөлінісін нақты анықтау және еңбек
5. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өнеркәсіптік өңдеу саласын тікелей
Бұл мыналарды қамтамасыз етеді:
а) өндірістің соңғы кезеңін жоғарылатады;
э) ауылдық жерде жұмыссыздықтың өткір проблемасын азайтады.
Қазақстан қаржыгерлерінің II Конгресінде республика Президенті өнеркәсіптік, қаржы-кредит
Банкілердің депозиттік базасында қысқа мерзімді депозиттердің басым болуы
Алайда экономиканың нақты секторының өрлеуі негізгі құрал-жабдыққа ұзак
Сондықтан, әзірге пайдалы жобалардың, бірінші сыныпты қарызгерлердің және
Шаруашылыққа ұзак мерзімді кредиттердің үлесі 2001 жылғы банк
Қазіргі уақытта қаржылық ресурстарды тарту құралы Қазақстан банк
3.2 ҚР өнеркәсіпті қолдаудың таңдамалы және жалпы іс-шаралары
Мемлекет ұлттық; экономиканы импорттық тауарлармен бәсекелестік жағдайына бейімдеу
Отандық өндірушіні қорғау бойынша мемлекеттік реттеудің бағыттарының бірі
Ресейлік тауарлық экспансия азық-түлік тауарларының бағасының жалпы деңгейінің
Бұл бағдарлама шеңберінде мемлекет тарапынан қолдампаздықтың, пайда болуы
«Алыпсатарлық» бизнеспен тауарларды әкелуге белгіленген шектеулер, сол сияқты
Реттеудің басқа құралдары индустриалдық, сектордың сала-ларының мемлекеттік бағдарламасын
Құрылымдық – инвестициялық саясатты жүзеге асырудың маңызды
Егер отандық және шетелдік инвесторлар басымды салалар объектелеріне
Егер кәсіпорындар мен инвестициялық жобаларды шикізатпен, техникамен, құрал
ҚОРЫТЫНДЫ
Өнеркәсіп – Қазақстан шаруашылығының басты саласы. Экономикадағы барлық
Өнеркәсіптің құрылымы. Өнеркәсіптің құрылымы күрделі. Ол көптеген кәсіпорындардан
Барлық салалар 3 топқа бөлінеді. Олар бөлшек салаларға
Өнеркәсіпте негізінен өндіріс құрал-жабдықтарын шығаратын (отын, металл, машиналар
Қазақстандағы жалпы өнім өндіру көлеміндегі «А» тобының үлесі
Көптеген дамыған елдерде «А» тобы салаларының үлесі 50%,
Өнеркәсіпті орналастырудың принциптері мен факторлары. Өнеркәсіптің дамуы мынандай
Кәсіпорындардың орналасуы:
1) аймақтың және бүкіл елдің мүддесіне мүддесіне сай
2) шикізат көзіне, отынға, энергияға, ғылыми орталықтарға, еңбек
3) қоршаған ортаны қорғау талаптарын және шет елдермен
4) еңбек өнімділігін көтеретін өндірісті шоғырландырудың, мамандандырудың, кооперативтендірудің,
Қазақстанның өнеркәсібінде шағын кәсіпорындар көп. Бірақ өнімнің негізгі
Шағын кәсіпорындар жаңа өнім шығаруға тез әрі икемді
Көптеген кәсіпорындар біркелкі өнім, мысалы, тек тракторлар немесе
Кәсіпорындардың бір бөлігін комбинаттар құрайды. Оларда әр түрлі
Кәсіпорындардың орналасуына әр түрлі факторлар, яғни себептер мен
Сонымен, Қазақстанның экономикасында өнеркәсіп шешуші рөл атқарады. Оған
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Әкімбеков С., Баймухамбетова А.С., Жанайдаров У. А.
2. Әубәкіров Я.Ә. және т.б. Экономикалық
3. Осипова Г. М. Экономикалық теория негіздері.
4. Шеденов Ө.Қ. және т.б. Жалпы экономикалық теория.
5. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан - 2030". ҚР-ның Президентi
6. Назарбаев Н.Ә. Жүз жылға татитын он жыл.
7. Назарбаев Н.Ә. Жаңа кезең – жаңа экономика
8. ҚР-ның Президентi Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына
9. Курс экономической теории: учебник – 5-е испр.,
10. Курс экономической теории, микроэкономика, макроэкономика, переходная экономика:
11. Мәуленова С. С., Бекмолдин С.Қ., Құдайбергенов Е.Қ.
12. Ғабит Ж. Х. Экономикалық теория. Оқу-әдістемелік
13. ҚР-ның Президентi Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы.
14. Назарбаев Н. Ә. «Қазақстан - 2030". ҚР-ның
15. Микроэкономика. Құдайбергенова К.С. Оқу құралы. – Көкшетау:
16. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тілеужанова М. Є.
17. «Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң Қазақстан Республикасын
2
Қазақстанның экономикалық аудандары туралы
Аймақтық өнеркәсіптік саясат
ҚАЗАҚСТАН РНСПУБЛИКАСЫНЫҢ ӨНЕРКӘСІП САЛАЛАРЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
Тамақ өнеркәсібі
СОЛТҮСТІК ЭКОНОМИКАЛЫҚ АУДАН
Агро өнеркәсіп кешенінің қазіргі даму жолдарына жалпы сипаттама
Ауыл шаруашылық географиясы пәнінен дәрістер
Батыс Қазақстан экономикалық ауданындағы мұнай өнеркәсібі
Қазақстанның экономикалық аудандары
Мал шаруашылығы шикізат өнімдерінің негізгі көздері