Банктік жүйе бойынша барлығы
Мазмұны
КIРIСПЕ 5
1-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ БАНКТЕРДІҢ
1. 1 Қазақстанда банк жүйесiнiң қалыптасу тарихы және дамуы
1. 2 Банкттің түрлері 11
1. 3 Банк қызметін жүзеге асыру 13
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2. 1. Екінші деңгейдегі банктер жүйесіндегі «ЦентрКредит Банкі»
2. 2. Қазақстан Республикасы банктік жүйесінің даму тенденцияларына
2. 3 Банктік секторды реттеу және дамыту бойынша Қазақстан
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНКТІК ЖҮЙЕСІН РЕТТЕУДІ ЖЕТІЛДІРУДІҢ
3. 1 Қазақстан Республикасы банктік жүйесін жетілдірудің кейбір жолдары
3. 2 Дүниежүзілік Сауда Ұйымы (ДСҰ) және Қазақстанның банктік
ҚОРЫТЫНДЫ 68
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 69
КIРIСПЕ
Халыктың уақытша бос қаражатын жинау формалары әр түрлі: ең
Соңғы кезендерде ақпараттық құралдарда және экономикалық басылымдарда Қазақстанның банктік
Осындай жағдайлардың орын алу барысында өте маңызды мәселелердің бірі
Коммерциялық банктердің қызметін, жеке клиенттерінің әлеуметтік, психологиялық ерекшеліктерін, банктік
Қазіргі уақытта несие мекемелері халықтың ақша қаражатын тартудын жаңа
Капиталды жинау барлық кезде бірдей болатын тұрақты фактор емес.
Банктік жүйе - нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас
Курстық жұмыстың мақсаты Қазақстандағы банк жүйесінің қалыптасуын сипаттап оның
Курстық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер
1-ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ БАНКТТЕРДІҢ
1. 1 Қазақстанда банк жүйесiнiң қалыптасу тарихы және дамуы
Банк- өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін-өзі
Мемлекеттік банк осы Заң бойынша қызмет атқарып, ҚазКСР-ның Жоғары
Кәсіпорындардың, ұйымдардың, кооперативтер мен азаматтардың несие –есеп жұмыстарын жүргізу
Кеңес үкiметi тұсында Қазақстан одақтас республикалардың бiрi болғандықтан оның
Ресейдiң банк жүйесi батыс елдердiң банк жүйесiне қарағанда әлдеқайда
мемлекеттiк банк (1860ж. құрылған);
қоғамдық қалалық (252 банк) және жер банктерi;
көп буынды жеке банктер: акционерлiк банктер (49 филиалдары бар
Бұлардан басқа банктiк операциялардың көпшiлiгiн жүргiзiп, сонымен қатар жоғары
1917 ж. қазан төңкерiсiнен кейiн банк iсiн ұйымдастыруды
1924 ж. акционерлiк қоғам үлгiсiндегi Сыртқы сауда банкi
1927 ж. КСРО Орталық атқару комитетi мен Халық
1917 жылы Қазан революциясынан кейiн, банк iсiнде мемлекеттi монополиялық
1922 жылы несиелiк және ссуда-жинақ серiктестiктерi және олардың одақтары
1924 жылы ауыл шаруашылық кооперацияларына несиелiк операцияларды жүзеге асыру
1922 жылдан бастап, жеке сауда өнеркәсiптi несиелеуге арналған өзара
Экономикалық социалистiк секторларының кеңiнен етек алуы барысында кооперативтiк және
1930-1932 жж. КСРО-дағы жүргiзiлген несиелiк реформалар нәтижесiнде жаңа
Өнеркәсiп және электр шаруашылығы күрделi қаржыландыру банкi 1959 жылы
Көптеген несиелiк сетiктестiктермен республикалық ауыл шаруашылық банктерi негiзiнде құрылған
Кооперациядағы күрделi құрылысты қаржыландырудың банкi (Всекобанк) 1936 ж.
Коммуналдық және тұрмын-үй құрылысын қаржыландыру банкi (Цекомбанк) 1959 ж.
Бұл құрылған салалық банктер қызметтерiнiң басты бағыттары салаларды қаржыландыру
Ал, КСРО-ның Мемлекеттiк банкiсiнде халық шаруашылығының барлық салаларын қысқа
Барлық республикаларда, оның iшiнде Қазақстанда барлық банктердiң республикалық мекемелерi
1990 жылы Қазақстан Республикасы өз егемендiгiн жариялағаннан бастап нарықтық
1990 жылы желтоқсан айында қабылданған “ҚазКРО-ғы банктер және банктiк
Қазiргi таңда Қазақстан Республикасында жұмыс жасап отырған банктiк жүйенiң
I кезең. 1988-1991 жж. (КСРО-ның тұсында) –
II кезең. 1992 жылдың аяғы 1993 жылдары –
III кезең. 1993 жылдың қараша айынан осы уақытқа
1995 жылғы банктiк реформалауға дейiнгi жұмыс жасаған банктiк жүйенiң
а) Ұлттық (орталық) банк қызметiне байланысты:
мемлекеттiң қаржы саясатын жүргiзу барысындағы Ұлттық банк пен Қаржы
коммерциялық банктердiң өтiмдiлiгiн толық қолдау механизмiнiң жеткiлiксiздiгi;
екiншi деңгейдегi банктер қызметiн қадағалау және реттеу жүйесiнiң баяу
валюталық реттеу және бақылау жүйесiнiң қалыптасуындағы артта қалушылық;
макроэкономикалық процесстердi жедел түрде талдау, оларды болжау және шешiм
осы уақытқа дейiн пайдаланып келген Ұлттық банк пен екiншi
Ұлттық банк жүйесiндегi еңбек ақының төмендiгiнен кадрлардың кету деңгейiнiң
б) Екiншi деңгейдегi банктерге байланысты:
Ұлттық банктер тарапынан белгiленген экономикалық (қазiргi пруденциалық) нормативтер мен
қаржы ресурстарын жинақтаудың iс жүзiндегi механизмдерiнiң әлсiздiгi;
шаруашылық субъектiлерiн несиелеу барысында жобаларды бағалау деңгейiнiң және банк
орта және ұзақ мерзiмде iрi жобаларды дербес түрде қаржыландаруды
прогрессивтi қаржы құралдарын және технологияларды пайдаланып, игерудiң баяулығы;
банк қызметкерлерiн кәсiби жағынан даярлаудың жалпы төмен деңгейде болуы.
Сонымен бұрынғы салалық мамандандырылған банктердi қайта түрлендiруге байланысты бiрқатар
1. 2 Банкттің түрлері
Мемлекеттiк банк - үкiмет қаулысымен құрылған екiншi деңгейлi банк,
Инвестициялық банк – негiзiнен тiкелей және портфельдiк инвестиция тартумен
Шетелдiк қатысумен құрылған банк. Акциясының 50 пайызы астамы
ҚР резидентi емес.
Акцияның 50 пайызының астамы ҚР резидентi еместiң меншiгiде немеес
ҚР резиденттерi еместiң қаражатын басқаратын сенiмдi адамының резидентi
Мемлекеттiк банк – халықаралық келiсiм негiзiнде құрылған банк, оның
Банк емес несие-қаржы мекемелерi - Ұлттық банктiң лицензиясы негiзiнде
Коммерциялық банктер – кәсiпорындар мен ұйымдарға, сондай-ақ халыққа тiкелей
Еншiлiк банктер – жарғылық қорының 50 пайызымен астамы еншi
Ұлттық банктен басқа банктер өзiнiң атауына кез келген тiлде
Банктiң кеңесi:
банк мүшелерiн қызметке бекiтiп және одан босатады.
Жиналыста қаралатын мәселелер жөнiнде акционер жиналысына ұсыныс жасайды
Несие берудiң негiзгi жағдайларын анықтайды
өз филиалдарының құқықтық мәселелерiн шешедi.
Банктiң экономикалық нормативтерi мен дамыту үшiн қажет.
Шығындар мөлшерiн бекiтедi.
Басқарма жұмысын бақылайды.
Банктiң басқармасы
Күнбе-күнгi оперативтi жұмсалады, ұйымдастырлып, акционерлер жиналысының және банк Кеңесiiнң
Филиалдары мен өкiлдiктерi туралы ережелердi бекiтедi.
Кадрларды таңдау, әзiрлеу және пайдалану мәселеллерн шешедi.
Өзiнiң ережесiне сәйкес банк қызметiнiң басқа да мәселелелерiн шешедi.
Әрқайсысы белгiлi бiр мiндеттер мен талаптарды атқаратын қызмет тараулары
Несеие басқармасы
Валюта басқармасы
Депозиттiк операциялар басқармасы
қор бөлiмi
есептеу-кассалық басқармасы
банктiң филиалы
банктiң өкiлдiгi
есеп айырысу – касса бөлiмi
талодау және статистика
кадрлар
әкiмшiлiк – шаруашылық бөлiмi
заң бөлiмi
тексеру бөлiмi
ЭЕМ енгiзу және қолдану
Маркетинг басқармасы
Банктiң iшкi ережелерiне төмендегiдей мәлiметтер болуы шарт: бөлiмшелердiң құрылымы,
1. 3 Банк қызметін жүзеге асыру
Банк операцияларын жүзеге асыру, сондай-ақ банкілердің осы бапта белгіленген
Банк операцияларына мыналар жатады:
а) заңды тұлғалардың депозиттерін, банк шоттарын ашуды және жүргізуді
ә) жеке тұлғалардың депозиттерін, банк шоттарын ашуды және жүргізуді
б) банкілер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
в)осы адамның иелігіндегі тазартылған бағалы металдардың нақгы саны көрініс
г) кассалық операциялар: банкноттар мен мәнеттерді қабылдау, беру, қайта
д) аудару операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың ақшасын
е) есептеу операциялары: заңды тұлғалар мен жеке тұлғалардың вексельдері
ж)заемоперациялары төлем мерзім, қайтарым талаптарына сәйкес: ақшалай түрде несие
з) жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың, оның ішінде корреспондент
и) сенім (трасталық) операциялары: сенім білдірілген адамның мүддесі үшін
к) клиринг операциялары:төлемдердіжинау, салыстыру, сорттау және растау, сондай-ақолардың өзара
л) сейфтік операциялар: сейф жәшіктерін, шкафтар мен үй-жайларды жалға
м) ломбард операциялары: сақтауға алынып оңай өтетін бағалы қағаздарды
н) төлем карточкаларын шығару;
о) банкноттарды, мәнеттер мен қазыналарды инкассациялау және басқа жаққа
п) шетел валютасымен айырбастау операцияларын ұйымдастыру;
р) төлем құжаттарын инкассоға қабылдау (вексельдерді қоспағанда);
с) чек кітапшаларын шығару;
т) бағалы қағаздар рыногындағы клирингтік қызмет;
у) аккредитивті ашу (ұсыну) мен растау және ол бойынша
ф) ақша түрінде орындалуды көздейтін банк кепілдіктерін беру;
х) үшінші тұлғалар үшін ақша түрінде орындауды көздейтін банктік
Жоғарыда аталған операцияларды жүргізу үшін банкілерге және басқа заңды
Осы көзделген операциялар жүргізуге арналған лицензия уәкілетті органның келісуі
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен микрокредиттік ұйымдар ретінде тіркелген
Басқа банкілер және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
а) қымбат тазартылған бағалы металдарды (алтын, күміс, платина, платина
б) құрамында бағалы металдар мен асыл тастар бар зергерлік
в) вексельдермен жасалатын операциялар: вексельдерді инкассоға қабылдау, төлемшілердің вексельдерді
д) лизинг қызметін жүзеге асыру;
е) өз меншігіндегі бағалы қағаздарды (акцияларды қоспағанда) эмиссиялау;
ж) факториинтік (сауда-саттық) төлем ету құқығына ие болу;
з) форфейжнггік операциялар (форфетанггеу): тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алушының
Банктер бағалы қағаздар рыногында кәсіби қызметтің мынадай:
а) Қазақстан Республикасының және рейгтингтік агенттіктердіңбірінің талап етілетін ең
б) Қазақстан Реслубликасының және рейтинггік агентгіктердің бірінің талап етілетін
Рейтинггік агентгіктердің тізбесін және талап етілетін ең төменгі рейтинггі
в) кастодиалдық;
г) клиринггік түрлерін жүзеге асыруға құқылы.
Банктердің клирингтік қызметті қоспағанда бағалы қағаздар нарығында кәсіби қызметтің
5. Ұлттық Банктің нормативтік құқықгық актілерінде қызметтің жекелеген
Банкілер банк қызметін жүргізудің жалпы шараттарын белгілейтін ережелер мен
Банк операцияларын жүргізудің жалпы шарттары тұралы ережелерін банк директорларының
а) қабылданатын депозиттер мен берілетін несиелердің шекті сомасы мен
б) депозиттер мен несиелер бойынша сыйақы (мүдде) ставкасының шектік
в) депозитгер мен несиелер бойынша сыйақы (мүдде) төлеудің шарттары;
г) банк қабылдайтын қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
д) банк операцияларын жүргізу ставкалары мен тарифтері;
е) банк пен оның клиентінің құқықтары мен міндеттері, олардың
ж) банк директорларының кеңесі (жабық қоғамда мұндай орган болмаған
Банкінің ішкі ережелері:
а)банкбөлімшелерініңқұрылымын, міндеттерін, қызметі мен өкілеттігін;
б) ішкі аудит қызметінің, несие комитеті мен басқа да
в) құрылымдық бөлімшелер басшыларының құқықтары мен міндеттерін;
г) банкінің атынан және оның есебінен мәміле жасаған кездегі
Банк операцияларын жургізудің жалпы шарттары ашық ақпарат болып табылады
Бұл қалып осы Заңға сәйкес банк құпиясынана қолданылып жүрген
Банкілер клиенттің бірінші талап етуі бойынша банк операцияларын жүргізудің
Банкілердің клиентке банк операциясын жүргізуге байланысты ықгимал тәуекелдер туралы
Банкілер арасындағы, сондай-ақ банкілер мен олардың клиенттері арасындағы қатынастар,
Банк клиенггері, егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, кредитор-банкті
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ БАНКТІК ЖҮЙЕНІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
2. 1. Екінші деңгейдегі банктер жүйесіндегі «ЦентрКредит Банкі»
«ЦентрКредит Банкі» «ЦентрБанк» Алматы облысы кооператорлары кеңесінің Алматы Орталық
1991 жылдың тамызында Центрбанк қосымша капитал тарту қажеттілігімен байланысты
1991 жылы негізгі екі бағыттағы жұмысы анықталды – тармақталған
1991 жылдың 1-ші қаңтарында банктің пайшылары – 10,9 млн.
1991 жылы «ЦентрКредит Банк» Туран-Банкінің Алматы оьлыстық басқармасының және
1992 жылы банктің акционерлері болып 61 кәсіпорын кірді.
1996 жылдың желтоқсанында екінші деңгейлі банктердің барлығы 2000 жылға
1996 жыл - барлық банктік жүйе үшін ең қиын
Бірақ «ЦентрКредит Банк» (1996 жылдың 22-ші қарашасында «ЦентрКредит Банк»
1996 жылы «ЦентрКредит Банк» банкті қайта құруға және реформациялауға
1997-1998 жылдарда банк экономиканың нақты секторын және клиенттерінің сауда
Соңғы жылдардағы ссудалық портфель динамикасы мынадай: 2001 жылы –
1999 жылы екі «ЦентрКредит Банкі» мен Жилстройбанк учреждениелерінің бірігуі
2004 жылы елдің қаржылық нарығында ЦентрКредит Банктің бәсекелік позициясының
Сурет 1. 2004-2005 жж. жеке және заңды
Банк Қазақстанның ішкі қор нарығында зейнеткерлік қорлар мен компаниялардың
Банктің өзіндік капиталы 17557 млн. теңгені құрады, немесе
Кесте 1. Банктік сектордың және ЦентрКредит банкінің өзіндік
2002 2003 2004
Банктік сектор, барлығы
соның ішінде:
ЦентрКредит Банкі
ЦентрКредит Банкінің үлесі,% 161210
6115
3. 8 233510
10800
4. 6 347600
17557
5. 1
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
Кестеде көрсетілген деректерге сәйкес 2004 жылы екінші деңгейдегі банктердің
Өзіндік капиталының өсуі банктің сенімділігін арттырады, қаржылық нарықта активті
Кесте 2. 2002-2004 жж. ЦентрКредит Банкінің өзіндік
2002 2003 2004 Өсу қарқыны
+/- %
Жарғылық капитал
Субординациялық қарыз
Таза кіріс
Бұрыңғы жылдардың резервтері мен кірістері 2587
1575
662
744 5063
3088
1294
1456 7362
4803
2472
2921 2299
1715
1178
1456 145,4
155,5
191,0
200,6
Барлығы 5568 10901 17558 6657 161,1
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
«ЦентрКредит Банкінің» 2002-2004 жылдардағы өзіндік капиталының сомасы 34027 млн.
Сурет 2. 2002-2004 жж. «ЦентрКредит Банкінің» өзіндік
Былтырғы жыл «ЦентрКредит Банкінің» репутациясын елдің банктік жүйесінің көшбасының
Кесте 3. 2002-2004 жж. «ЦентрКредит Банк» ААҚ-ның
АКТИВТЕР
2002
2003
2004 Өсу қарқыны
+/- %
ҚР-сы Ұлттық Банкіндегі шоттары мен ақшалай қаражаттары 3,174,061 5,648,630
Банктерге берілген ссудалар мен қаражаттар 4,262,566 9,494,053 9,745,108 251,055
Ссудалар бойынша мүмкін болатын жоғалымдарға резервтерді алып тастағаннан кейінгі
РЕПО операциялары бойынша алынған бағалы қағаздар 100,001 68,182 7,843,313
Мүмкін болатын құнсыздануды алып тастағаннан кейінгі бағалы қағаздарға салымдар
Жабылғанға дейінгі ұсталатын бағалы қағаздар - - 54,973 54,973
Жинақталған амортизацияны алып тастағанан кейінгі негізгі құралдар мен материалдық
Табыс салығы бойынша талаптар - - 38,289 38,289 -
Мүмкін болатын жоғалымдарға резервтерді алып тастағаннан кейінгі басқа активтер
БАРЛЫҚ АКТИВТЕР: 50,853,363 81,913,018 148,483,666 56,570,648 181,3
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
Активтердің өсуі өзіндік капиталдың жоғарлауымен адекватты нығайтылды. Былтырғы
Елдегі жағымды экономикалық және қаржылық жағдай, заңданамалардың жетілдірілуі банктік
ЦентрКредит жеке тұлғалар, шағын және орта бизнес субъектілері үшін
Кесте 4. 2002-2004 жылдардағы «ЦентрКредит Банкі» депозиттерінің құрылымы
Депозиттер
түрлері 2002
2003
2004
Млн. теңге % Млн. теңге % Млн. теңге %
Жеке тұлғалардың депозиттері
Заңды тұлғалардың депозитері
14892
19892
42,8
57,2
21402
25994
45,2
54,8
42840
47836
47,2
52,8
Барлық депозиттер 34784 100 47396 100 90676 100
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
Өткен жылы клиенттерге қызмет көрсету сапасын жоғарлату сұрақтарына үлкен
Сурет 3. 2002-2004 жылдардағы «ЦентрКредит Банкі» депозиттерінің құрылымы,
Жыл бойына клиенттерді тарту жүйесін оптимизациялау және неғұрлым сапалы
Банк бизнестің барлық сферасында халықаралық стандарттарды енгізу бойынша жұмыстарын
Басқару жүйесін жетілдіру бойынша шаралар шегінде банк ішкі және
Жыл бойына тәуекелдерді басқару жүйесін жетілдіру сұрақтарына көп көңіл
2004 жылы Moody‘s Investors Service және Fitch Ratings халықаралық
Кесте 5. 2005 жылдың 1-ші қаңтарындағы жағдайы бойынша
Көрсеткіштер Рейтинг нәтижесі
Moody‘s Investors Service
Банктік депозиттер бойынша ұзақ мерзімді рейтинг
Банктік депозиттер бойынша қысқа мерзімді рейтинг
Қаржылық тұрақтылық
Болжам
Ba1
NP
D-
Позитивті
Fitch Ratings
Шетел валютасындағы ұзақ мерзімді рейтинг
Шетел валютасындағы қысқа мерзімді рейтинг
Болжам
Жекелеген рейтинг
Қолдау рейтингісі
B+
B
тұрақты
D
4
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
«ЦентрКредит Банкі» жүргізген зерттеулерге сәйкес, операциялық кірістер төлемдік және
Екінші деңгейлі банктердің арасында «ЦентрКредит Банкі» өз активтері бойынша
Кесте 6. 2002-2004 жж. Қазақстан Республикасының екінші
Банктер 2002 2003 2004
Мың долл. % Мың долл. % Мың
Казкоммерцбанк 1396894 23,9 1790597 24,3 2415371 25,9
Туран Алем 1163898 19,9 1470064 20,0 1975605 21,2
Халықтық банк 992077 17,5 1262844 17,2 1541371 16,6
ЦентрКредит 211224 5,4 354518 5,1 364062 3,9
АТФБ 193113 4,7 327563 4,5 354332 3,3
Ситибанк 120483 3,0 350491 4,8 201787 3,2
Нурбанк 159160 2,7 230104 3,1 271802 3,2
Каспийский 173869 2,6 186516 2,5 261585 3,0
Еуразиялық 114604 2,0 170385 2,3 257563 2,8
Темирбанк 163177 2,8 147685 2,0 172107 2,4
ABNAMRO 195859 3,4 212962 2,9 208214 2,2
Наурыз 120483 2,1 137097 1,9 161454 2,2
Ірі банктер бойынша барлығы
5220012
89,3
6660826
90,5
8388450
90,1
Басқа да банктер 625694 10,7 697561 9,5 926239 9,9
Банктік жүйе бойынша барлығы
5845704
100,0
7258387
100,0
9314689
100,0
Талдау көрсетіп отырғандай банктік жүйе активтердің көлемі 2002 жылы
6-шы кестенің негізінде екінші деңгейдегі банктердің активтері бойынша диаграмма
Екінші деңгейдегі банктердің арасында «ЦентрКредит Банкі» өз капиталы бойынша
2002 жыл 2004 жыл
Сурет 4,5. Қазақстан Республикасы екінші деңгейдегі банктердің активтері,
Кесте 7. 2002-2004 жж. Қазақстан Республикасындағы 12
Банктер 2002 2003 2004
Мың долл. % Мың долл. % Мың
Казкоммерцбанк 175273 19,7 196865 19,0 267660 21,5
Туран Алем 159247 17,9 197957 19,1 215780 17,4
Халықтық банк 101304 11,4 135743 13,1 152936 12,3
Ситибанк 24428 5,0 28163 4,6 29691 4,8
ЦентрКредит 19784 3,4 27741 3,8 28454 4,5
АТФБ 18166 4,3 20288 3,9 25449 4,2
Нурбанк 22361 3,6 22005 3,3 23644 3,5
ABNAMRO 23501 3,8 25963 3,2 27025 3,0
Еуразиялық 17375 3,1 20158 2,7 22546 2,6
Темирбанк 13078 2,6 18328 2,5 22911 2,6
Каспийский 12513 1,4 22927 2,2 27302 2,2
Наурыз 11227 2,4 15440 2,0 20446 1,6
Ірі банктер бойынша барлығы 598257 78,4 823518 79,5 869849
Басқа да банктер 192267 21,6 212482 20,5 245812 19,8
Банктік жүйе бойынша барлығы
790514
100,0
1036000
100,0
1115661
100,0
Кестеде көрсетілгендей, Қазақстанның банктік жүйесінің капиталы 2004 жылы 1115661
2004 жылы банктің таза пайыздық кірісі мәнді көтерілді (65,1%-ға,
Кесте 8. 2002-2004 жж. «ЦентрКредит Банк» ААҚ-ның
2002
2003
2004 Өсу қарқыны
+/- %
Пайыздық кірістер 4877784 6962144 12396971 5434827 78,1
Пайыздық шығыстар 2298014 3333540 6355305 3021765 90,6
ССУДАЛАР БОЙЫНША МҮМКІН БОЛАТЫН ЖОҒАЛЫМДАРҒА РЕЗЕРВТЕРДІ ҚҰРҒАНҒА ДЕЙІНГІ ТАЗА
Ссудалар бойынша мүмкін болатын жоғалымдарға резервтерді құру 1037084 1434198
ТАЗА ПАЙЫЗДЫҚ КІРІС 1542686 2194406 3623614 1429208 65,1
Сауда портфелінің бағалы қағаздарымен операциялар бойынша таза пайда 87037
Шетелдік валюталармен операциялар бойынша таза пайда 250630 452529 783277
Қызметтер бойынша кірістер және алынған комиссиялар 1450431 2209659 3327522
Қызметтер бойынша шығыстар және төленген комиссиялар 166240 207398 339886
Өзгеде кірістер 33611 173359 287138 113779 65,6
ТАЗА ПАЙЫЗДЫҚ ЕМЕС КІРІСТЕР 1588247 2736246 4226783 1490537 54,5
ОПЕРАЦИЯЛЫҚ КІРІСТЕР 3130933 4930652 7850397 2919745 59,2
ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ШЫҒЫСТАР 2317049 3540043 4963739 1423696 40,2
ОПЕРАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕРДЕН ПАЙДА 813884 1390609 2886658 1496049 107,6
Өзге операциялар бойынша жоғалымдарға қалыптастырлған резервтер 144879 5143 118662
Ассоцияцияланған компанияларға қатысудан кірістер 2537 871 4100 3229 4,7
САЛЫҚ САЛУҒА ДЕЙІНГІ КІРІСТЕР 666468 1386337 2772096 1385759 99,9
Табыс салығы бойынша шығыстар 20735 121076 284585 163509 135,0
АЗДАҒАН ҮЛЕСТЕРДІ ШЫҒАРҒАНҒА ДЕЙІНГІ ТАЗА ПАЙДА 645733 1265261 2487511
Аздылық үлесі 98 28640 15590 -13050 -45,6
ТАЗА ПАЙДА 645831 1293901 2471921 1178020 91,0
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
Кестедегі көрсеткіштерден көруге болады, 2004 жылы ЦентрКредит Банкінің таза
Осы көрсетілген деректер бойынша, «ЦентрКредит Банкі» өздерінің шығындары мен
Бірақта, жоғарыда көрсетілгендей, бұл негізінен көрінбеген кірістермен байланысты.
Банк қызметкерлерді таңдау жүйесін жетілдіріп, дамытуда. Жүйеге рекрутингті
Бас офис пен бөлімшелерінің қызметкерлері үшін оқытатын семинарлар жүргізу;
Квалификациялық деңгейін жоғарлату мен тәжірибелерін беру, оқыту тәсілі ретінде
2004 жылы банк қызметкерлерінің 20 пайызынан жоғарысы сыртқы оқу
2004 жылы несиелеу көлемінің өсуін тұрақтандыру нәтижесінде ликвидтік активтердің
Экономиканың әртүрлі секторларын несиелеу кезінде банк диверсификациялау саясатына сүйенеді,
Экономиканың салаларын несиелеуде неғұрлым үлкен үлесті несиелік қоржында саудаға,
Автормен статистикалық деректер негізінде салынған
Сурет 6. 2004 жылғы ЦентрКредит Банкінің экономиканы салалық
Несиелердің өсуі мерзімдері бойынша несиелік қоржынды диверсификациялаумен байланысты жүргізілді,
ЕҚжДБ тораптары бойынша Қазақстан экономикасын дамыту бойынша басқа да
Бидайлық рапискалар бағдарламасы;
Агротехниканы қаржыландыру бағдарламасы;
Саудалық қаржыландыру бағдарламасы.
Банк Азиялық даму банкі мен Дүниежүзілік банк агенті ретінде
Қазақстанның даму банкімен белсенді ынтымақтастығы клиенттерге төмен пайыздық ставкамен
Жергілікті билік органдарымен бірге банк шағын және орта бизнесті
Банк Қазақстандық ипотекалық компаниялары бағдарламасы бойынша, сондай-ақ өз бағдарламаларының
Банк отандық ауыл шаруашылығы өндірушілерін қаржыландырумен байланысты жобалар бойынша
Сонымен қатар, банк өз клиенттеріне кең қаржылық құралдарды таңдауға
Банк Қазақстандық қор биржасында мемтекеттік бағалы қағаздарды сату-сатып алу
Банктің бағалы қағаздарының қоржыны неғұрлым ликвидті құралдарынан тұрады.
Кесте 9. 2002-2004 жж. «ЦентрКредит Банкінің» бағалы
Атаулары 2002 2003 өсу қар-қыны,% 2004 өсу қар-қыны,%
Бағалы қағаздар қоржыны, барлығы 4721263 10412762 121 24445094 135
соның ішінде:
мемлекеттік бағалы қағаздар
мемлекеттік емес бағалы қағаздар
2935509
1979754
6030342
4382420
105
121
17353856
7091238
188
62
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
Банк Қазақстан Республикасы қаржылар министрлігі, Қазақстанның ипотекалық компаниясы, ТуранАлем
2004 жылы банк «А» категориясы бойынша листингке кірген корпорациялық
Банк Қазақстандық қор биржасында жүргізілетін РЕПО операцияларының көлемі бойынша
Банк несиелік және валюталық операцияларды жүргізумен, клиенттердің депозиттік базасының
Сыртқы валюталық нарықтарда FOREX операцияларына халықаралық қаржылық институттардың беретін
Болашақта банк корреспонденциялық қатынастар сферасында және халықаралық қаржыландыруда ұсынатын
Кесте 10. 2002-2004 жж. «ЦентрКредит Банктің» негізгі
Көрсеткіштер 2002 2003 2004 өсу қарқыны
+/- %
Активтер 50851280 81913018 148483666 56570648 81,3
Капитал 4146691 7440592 12211423 4770831 64,1
Міндеттемелер 46704589 74425934 136208246 61782312 83,0
ЦентрКредит Банкінің 2004 жылғы есебі
Кестеде көрсетілгендей, 2004 жылы «ЦентрКредит Банкінің» активтері 148,5 млн.
2. 2. Қазақстан Республикасы банктік жүйесінің даму тенденцияларына
Міне бірнеше жылдар бойы Қазақстанның банктік жүйесі елдің экспортының
ЕДБ-тердің несиелерінің ЖІӨ-ге қатынасы көрсеткішіне келетін болсақ, онда ол
Банктердің өсуін ұстап тұрған өзекті мәселелердің бірі олардың капитализациялау
Ағымдағы тиімділік көрсеткіштері бойынша Қазақстанның негізгі банктері дамыған елдердің
Кесте 11. 2003-2005 жж. активтерінің мөлшері бойынша
2003 2004 2005
Банктердің жиынтық активтері 100 100 100
Казкоммерцбанк 25,2 24,4 25,1
Туран Алем Банк 22,1 22,8 21,3
Халықтық банк 15,1 14,8 12,4
Барлығы І топ бойынша 62,4 62,0 58,8
АТФБ 5,7 6,5 7,8
ЦентрКредит Банк 4,9 5,5 7,4
Банк Альянс 3,0 4,5 7,5
Барлығы ІІ топ бойынша 13,6 16,5 22,7
НурБанк 3,5 3,3 2,7
Банк Каспийский 3,3 3,0 3,3
Валюттранзитбанк 1,9 1,9 1,8
Темирбанк 1,7 1,6 1,6
Барлығы ІІІ топ бойынша 10,4 9,8 9,4
Өзгеде банктер 13,6 11,7 9,1
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Толығымен банктік жүйе және негізгі он банк бойынша капитал
Батыс рейтингтік агенттіктері талдаушыларының атауынша Қазақстанның банктік нарығының негізгі
Сондай-ақ бұл процестің заңдалығы туралы, қызметтік көрсеткіштері бойынша ең
Кесте 12. 2001-2004 жж. Қазкоммерцбанкінің активтерінің пайдалылығының
2001 2002 2003 2004
Активтердің пайдалылығы
3,32
3,40
2,47
2,23
Олжас Курманов. Банковская система Казахстана – 2006 .
Генералды банктер пайдасының көлемі екі негізгі факторға байланысты екені
Осыны есепке ала отырып, ҚР-сы ЕДБ-тері қызметтерінің тиімділігін бүгін
2005 жылдың басында таза пайыздық маржо көрсеткіші бойынша негізгі
Кесте 13. 2005 жылдың басындағы жұмыс істеп тұрған
ККБ БТА ҚХЖБ АТФБ БЦК Альянс банк
5,28 4,08 5,15 4,46 4,65 3,11
ЕДБ-дің аудиторлық есептеулері бойынша есептелген
Бұл банктердің жұмыс істеп тұрған активтерінің пайдалылығы 5%-дан асқан.
Нарықтағы бағалық бәсекенің күшею және жұмыс істеп тұрған активтері
Отандық банктердің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, пайыздық емес кірістерді өсіруден
Бірақта, жоғарыда айтылып кеткендей, қызметінің жоғары тиімділігіне қарамастан Казкоммерцбанктің
Отандық банктердің рентабельділігіне келетін болсақ, онда жоғары тиімділікке жеткен
2004 жылы Қазақстан экономиксында өндіріс, тұтыну мен нвестиция көлемінің
2005 жылы Қазақстан бірінші рет бәсекеқабілеттілік туралы Ғаламдық есепке
2000 жылдан бастап Қазақстан экономиканың тұрақты жоғары даму динамикасын
2004 жылы Қазақстанда экономикалық өсу мұнай мен түсті металдарға
Авторитетті халықаралық экономикалық ұйымдардың болжамы бойынша ортамерзімді перспективада Қазақстан
2005 жылы ЖІӨ-нің өсуі 109%-ды құрады. Ол өнеркәсіптік
2005 жылы ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары туралы
Егер де осыдан он жыл бұрын ЖІӨ-нің адам басына
Қазақстан Республикасы Президентінің болжамы бойынша 2010 жылға Қазақстанда адам
Экономикалық өсу факторлары – капиталдың, еңбек ресурстарының және жалпы
2000-2004 жылдары экономикалық өсуге капиталдық фактордың орташа салымы 6%-ды
Кесте 14. Қазақстандық экономиканың өсу факторлары, %-бен
2000 2001 2002 2003 2004 2000-2004 жж.
Капитал 3,4 5,9 8,4 7,6 4,4 6,0
Еңбек 0,6 2,8 0,1 1,5 0,9 1,2
ЖФӨ 5,8 4,8 1,3 0,2 4,1 3,2
ЖІӨ өсуі 9,8 13,5 9,8 9,3 9,4 10,4
*ҚР-ның экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі
Қазақстанның қаржылық жүйесі постсоциалистік кеңістіктегі ең прогрессивтілердің біреуі болды,
Кесте 15. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің саны және
(жылдың соңына)
2002 2003 2004
Қазақстан аумағында тіркелген екінші деңгейдегі банктердің саны
Банк филиалдарының саны
Төленген жарғылық капитал:
100 млн. теңгеден кем
100-ден 500 млн. теңгеге дейін
500-ден 1000 млн. теңгеге дейін
1000-нан 1500 млн. теңгеге дейін
1500-ден 2000 млн. теңгеге дейін
2000 млн. теңгеден жоғары
банктер - барлығы
38
368
0
1
6
14
4
10
351
36
355
0
0
4
13
2
15
341
36
384
0
0
2
15
1
17
351
1) «Абидбанк» ААҚ, Қазақстанның даму банкі және «Қазақстанның Эксимбанкі»
Қазақстан аумағында тіркелген екінші деңгейдегі банктердің саны 2004 жылы
2005 жылдың 9 айында банктердің жиынтық активтері 38,0-ға өсті,
Кесте 16. 2003-2005 жылдардағы Қазақстанның банктік секторының даму
2003 2004 2005 Өсім, %%
2004 жылға 2005 жылға
Жинақ баланстың жекелеген көрсеткіштері (млн. теңге)
Жиынтық активтер 1667883 2687479 4515139 60,2 68,0
Жиынтық міндеттемелер 1492519 2416167 4073368 61,9 68,6
Жиынтық өзіндік капитал 185365 271312 441772 46,4 62,8
Екінші деңгейдегі банктер бойынша таза пайда 30097 31676 73334
Клиенттерге (несие) талаптар 1015004 1628483 2783801 60,4 70,9
Клиенттерге міндеттемелері 974231 1618469 2532892 66,1 56,5
Халықтың салымдары 343268 447976 596844 30,5 33,2
ҚР үкіметі мен қаржылық институттардан тартылған займдар мен салымдар
Бағалы қағаздар 27766 101587 272994 265,9 168,7
Субординациялық қарыз 58756 99294 184722 69,0 86,0
Көрсеткіштер мен коэффициенттер Төмендеу (-) / Өсу (+)
Капиталдың активтерге қатынасы (ағымдағы пайда мен капиталға инвестицияны алып
Капиталдың жеткілігі (К2), % 16,92 15,86 14,95 -1,06
Міндетемелердің/капиталға, % 8,05 8,91 9,22 +0,85
Несиелер қоржынындағы стандартты ссудалардың үлесі, % 61,1 56,1 58,2
Несиелік қоржындағы сенімсіз ссудалардың үлесі, % 2,1 2,9 2,2
Ағымдағы ликвидтілік коэффициенті (К4), % 0,90 1,06 1,03 +0,16
Клиенттерге талаптардың/активтерге, % 60,49 60,60 61,65 +0,10
Клиенттерге талаптардың/міндеттемелерге, % 65,27 66,99 62,18 +1,71
Халықтық салымдардың/міндеттемелерге, % 23,00 18,54 14,65 -4,46
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Кестеден көріп отырғанымыздай, банктік сектордағы жиынтық активтер жылдан-жылға көтеріліп
2005 жылдың басында банктік жүйенің активтерінің өсімі 1022,2 млрд.
2005 жылдың аяғында екінші деңгейдегі банктердің таза пайдасы 73334
Банктік нарықтың лидерлеріне келетін болсақ, онда, бұл жерде «Үлкен
Кесте 17. 2005 жылдың аяғындағы екінші деңгейдегі банктердің
Таза пайда Табыстық салық
Млн. теңге Үлесі,
%-бен Млн. теңге Үлесі,
%-бен
Қазақстан банктерінің барлық таза пайдасы 73334 100,0 9308 100,0
Казкоммерцбанк 14866 20,3 -4 0,0
Туран Алем Банк 14582 19,9 1300 14,0
Халықтық банк 14101 19,2 3265 35,1
Барлығы І топ бойынша 43549 59,4 4561 49,0
АТФБ 4579 6,2 389 4,2
ЦентрКредит Банк 4590 6,3 646 6,9
Банк Альянс 2775 3,8 230 2,5
Барлығы ІІ топ бойынша 11944 16,3 1264 13,6
НурБанк 2003 2,7 263 2,8
Банк Каспийский 1236 1,7 395 4,2
Валюттранзитбанк 2225 3,0 0 0,0
Темирбанк 2618 3,6 -21 -0,2
Барлығы ІІІ топ бойынша 8083 11,0 637 6,8
Өзгеде банктер 9758 13,3 2846 30,6
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Бірақта ірі банктердің активтерінің өсу динамикасында көрінерліктей өзгерістер болды.
2005 жылдың қортындысы бойынша несиелердің ЖІӨ-ге қатынасы 40%-дан асады,
Болашақтағы перспективада активтердің өсімін шектейтін негізі фактордың бірі банктік
Кесте 18. 2003-2005 жылдардағы Қазақстанның алғы банктерінің даму
Көрсеткіштер 2003 2004 2005 өсім, %
2004 2005 2004-2005
Активтер
Казкоммерцбанк 423298 656381 1131763 55,1 72,4 167,4
Банк ТуранАлем 370070 613224 963653 65,7 57,1 160,4
Халықтық банк 253555 398186 558535 57,0 40,3 120,3
АТФБ 95753 175443 353452 83,2 101,5 269,1
ЦентрКредит Банк 82740 148511 333332 79,5 124,4 302,9
Банк Альянс 50672 120303 336928 137,4 180,1 564,9
Капитал
Казкоммерцбанк 39630 48161 74047 21,5 53,8 86,8
Банк ТуранАлем 29761 51489 91900 73,0 78,5 208,8
Халықтық банк 21101 34355 60275 62,8 75,4 185,7
АТФБ 9083 18870 27781 107,8 47,2 205,9
ЦентрКредит Банк 7562 12166 25922 60,9 113,1 242,8
Банк Альянс 4083 16337 29208 300,1 78,8 615,4
Таза пайда
Казкоммерцбанк 7620 5112 14866 -32,9 190,8 95,1
Банк ТуранАлем 5038 7026 14582 39,5 107,5 189,4
Халықтық банк 5014 8085 14101 61,2 74,4 181,2
АТФБ 1649 2909 4579 76,3 57,4 177,6
ЦентрКредит Банк 1237 2444 4590 97,6 87,8 271,1
Банк Альянс 351 1051 2775 199,7 164,1 691,6
Орташа активтерге таза пайда,% өсу (+) / кему
Казкоммерцбанк 2,22 1,04 1,95 -1,18 +0,91 -0,27
Банк ТуранАлем 1,76 1,52 1,96 -0,24 +0,44 +0,20
Халықтық банк 2,19 2,58 2,86 +0,39 +0,28 +0,67
АТФБ 2,18 2,26 1,77 +0,09 -0,50 -0,41
ЦентрКредит Банк 1,89 2,11 2,04 +0,22 -0,07 +0,15
Банк Альянс . . . 1,47 1,43 -
Орташа капиталға таза пайда,% өсу (+) / кему (-)
Казкоммерцбанк 23,45 11,83 23,46 -11,62 +11,63 +0,01
Банк ТуранАлем 19,99 18,59 22,21 -1,40 +3,62 +2,22
Халықтық банк 26,20 29,60 32,23 +3,40 +2,63 +6,03
АТФБ 23,04 21,33 19,55 -1,71 -1,78 -3,49
ЦентрКредит Банк 21,24 25,64 26,27 +4,40 +0,62 +5,03
Банк Альянс . . . 16,87 13,80 -
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Екінші деңгейдегі банктердің сыртқы қарыздарының мөлшері 2005 жылдың қортындысы
Мұндай шектеулердің алынуы – Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруінің
Доллар бағамын Ұлттық Банктің қолдауының нәтижесінде елдің халықаралық валюталық
Кесте 19. Қазақстан Ұлттық банкінің халықаралық резервтері
(жылдың аяғына)
Көрсеткіштер 2002 2003 2004
Халықаралық жалпы резервтер, млн. доллар
соның ішінде:
Еркін айырбасталымды шетел валютасындағы активтер (ЕАВ)
Алтын
Халықаралық таза резервтер
3141
2555
586
3138
4962
4236
726
4959
9276,7
8473,1
803,6
9273,4
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Қазақстан Ұлттық банкінің халықаралық жалпы резервтері 2004 жылы 9,3
Ұлттық Банктің валюталық резервтерінің қарқынды өсуі, өз алдына, экономикадағы
Бір жылдың ішінде теңгелік ақша қорының көлемі 82,3%-ға жоғарылаған,
Кесте 20. Ақша қоры және оның құрылымы
(жылдың аяғына)
2002 2003 2004
Ақша қоры (резервтік ақшалар), млн. теңге
Соның ішінде:
Қазақстан Ұлттық банкінен (ҚҰБ) тыс қолда бар ақша
Ұлттық банктің екінші деңгейдегі банктері мен басқа ұйымдарының депозиттері
Ақша қоры (резервтік қор), пайызбен
Соның ішінде:
Қазақстан Ұлттық банкінен (ҚҰБ) тыс қолда бар ақша
Ұлттық банктің екінші деңгейдегі банктері мен басқа ұйымдарының депозиттері
208171
177899
30272
100
85
15
316962
262093
54869
100
83
17
577941
410898
166943
100
71
29
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Ақша ұсынысының жоғары өсу қарқынына қарамастан, Ұлттық Банк жоспарлаған
Жағымды макроэкономикалық ахуал жағдайында елдің банктік секторы өсу қарқынын
Банктік несиелердің көлемі бір жылда 51,7 %-ға өсті, 1484,0
Кесте 21. Екінші деңгейдегі банктердің экономикаға салған кредиттік
(млн. теңге)
2002 2003 2004 2002-2004
Екінші деңгейдегі банктердің кредиттері – барлығы
Соның ішінде:
қысқы мерзімді
ұзақ мерзімді
Ұлттық валютамен берілген кредиттер
қысқы мерзімді
ұзақ мерзімді
Шет ел валютасымен берілген кредиттер
қысқы мерзімді
ұзақ мерзімді
672407
289014
383393
211862
113949
97913
460545
175065
285479
978128
369775
608353
435437
192148
243289
542692
177627
365065
1484010
508596
975414
714071
309294
404777
769939
199302
570637
3134545
1167385
1967160
1361370
615391
745979
1773175
551994
1221181
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Автормен статистикалық деректер негізінде құрылған
Сурет 7. Екінші деңгейдегі банктердің экономикаға салған кредиттік
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктерінің экономикаға салған кредиттік салымдарының
Кесте 22. Екінші деңгейдегі банктердің экономика салалары бойынша
2002 2003 2004
Млн. теңге %-бен Млн. теңге %-бен Млн.
Барлық кредиттер
Соның ішінде:
Қысқа мерзімді
Өнеркәсіп
Ауыл шаруашылығы
Көлік
Құрылыс
Байланыс
Сауда
Өзгелері
Ұзақ мерзімді
Өнеркәсіп
Ауыл шаруашылығы
Көлік
Құрылыс
Байланыс
Сауда
Өзгелері 672407
289014
81537
35508
13736
7055
9777
113609
27793
383393
149249
41209
28964
13208
3000
84238
63525 100,0
43,0
12,1
5,3
2,0
1,0
1,5
16,9
4,1
57,0
22,2
6,1
4,3
2,0
0,4
12,5
9,4 978128
369775
100101
45345
25362
8845
1285
146417
42420
608353
173385
72010
49817
22608
6444
130475
153615 100,0
37,8
10,2
4,6
2,6
0,9
0,1
15,0
4,3
62,2
17,7
7,4
5,1
2,3
0,7
13,3
15,7 1484010
508596
99580
48220
52240
12696
9647
207791
79422
975414
190034
76984
106559
43505
11023
190833
356476 100,0
34,3
6,7
3,2
3,5
0,9
0,7
14,0
5,4
65,7
12,8
5,2
7,2
2,9
0,7
12,9
24,0
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Екінші деңгейдегі банктермен экономиканың салаларын несиелендірудегі неғұрлым үлкен үлес
Екінші деңгейдегі банктердің экономика салалары бойынша берілген несиелерінің жалпы
Қазақстан Республикасының екінші деңгейдегі банктері орта және шағын бизнесті
Кесте 23. Екінші деңгейдегі банктердің шағын кәсіпкерлік субъектілеріне
2002 2003 2004
Барлық кредиттер
Соның ішінде:
Ұлттық валютамен:
қысқы мерзімді
ұзақ мерзімді
Шет ел валютасымен:
қысқы мерзімді
ұзақ мерзімді 146515
55465
30664
24800
91051
32384
58667 196212
104434
48249
56185
91778
32334
59444 288367
171541
71860
99681
116826
25692
91134
ҚР-ның статистика бойынша агенттілігі. Алматы, 2005 ж.
Берілген көрсеткіштер елде шағын және орта бизнес субъектілерін несиелендіруде
Қазақстан Республикасы ұлттық банкі жағынан шағын бизнесті несиелендіруді ұлғайту
Аймақтарда шағын кәсіпкерлік субъектілерін қаржылық-несиелік қолдау жергілікті бюджет және
2004 жылы ауыл шаруашылығы саласына 117,4 млн. теңге
Көріп отырғанымыздай, екінші деңгейдегі банктер сауда сферасын жоғары деңгейде
Бірақ, шағын бизнес дамуының перспективасы болашақта агроөнеркәсіп кешенінде екені
2. 3 Банктік секторды реттеу және дамыту бойынша Қазақстан
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі елдің орталық банкі
Қазақстанның Ұлттық Банкінің негізгі тапсырмасы Қазақстан ұлттық валютасының сатып
Қазақстанның Ұлттық Банкіне келесідей тапсымалар артылады:
Қазақстан Республикасы экономикалық дамуының мақсатына жетуге және оның әлемдік
Тұрақты ақшалай, несиелік және банктік секторды қамтамасыз етуге әрекет
Банктің салымшылары мен несие алушыларының мүдделерін қорғау, сонымен қатар
Қазақстан экономикасын реформалау мен дамыту процесінде ҚҰБ-нің мәні мәнді
1995 жылдың 30 наурызында Қазақстан Республикасы Президентімен «Қазақстан Республикасының
Заңдық күші бар «Банктер мен банктік қызметтер туралы» Қазақстан
ҚҰБ өзінің іс-әрекетінде Конституциямен, Заңдық күші бар Президенттің «Қазақстан
Қазақстанның Ұлттық Банкі Қазақстан Республикасының Рпезидентіне есеп береді.
ҚҰБ Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаржылық агенті ретінде қызмет етеді,
Қазақстанның Ұлттық Банкі басқа елдердің банктері мен орталық банктері,
Қазақстанның Ұлттық Банкі заңды тұлға болып табылады, ерікті балансы
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің құрылымы мен жалпы штатының саны
Қазақстан Республикасы ұлттық Банкінің ұйымдық құрылымына орталық аппаратты, 16
2001 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ұйымдық құрылымында келесідей
1) бағалы қағаздар бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық комиссияның құзырлығы
2) бухгалтерлік есеп департаментінде, ақпараттық технология департаментінде жаңа бөлімдер
3) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Алматы облыстық және Орталық
2002 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ұйымдық құрылымында тағы
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің 4 есептік бағынышты ұйымдары бар
2003 жылдың 31 желтоқсанында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкіндегі қызметкерлердің
2004 жылы Қазақстан республикасы Ұлттық Банкінің құрылымындағы штаттық қызметкерлерінің
Кадрлардың ағымдылығы деңгейі былтырғы жылмен салыстырғанда орталық аппаратта -
Толығымен Қазақстан республикасы Ұлттық Банкінің орталық аппараты бойынша кадрлардың
Жоғары білімді қызметкерлердің саны орталық аппарат бойынша 84,9%-ды, бөлімшелері
Орта біліммен орталық аппарат бойынша - 5,0%-ды, бөлімшелері бойынша
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінде жұмыс істеген уақыттарына қарай орталық
2004 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық бані 107 ваканттық әкішілік
47 мемлекеттік қызметшілерге аттестация жүргізілді (2003 жылы -39).
Қызметкерлерді дайындауға, қайта дайындуға және квалификациялық деңгейлерін көтеруге жұмсалған
2004 жылға 247 адам санымен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі қаржылық сектор үшін мамандар дайындауда
Толығымен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі жүйесі бойынша кірістер 46,2
2003 жылы Қазақстанның Ұлттық Банкі кірістері 24,8%-ға көтерілді және
ҚҰБ алтын резервтік активтері деңгейінің 19,7%-ға 2508,0 млн. АҚШ
Алтын валюта активтерін басқарудан түсетін орташа табыстылық 2003 жылы
ҚҰБ алтын валюта қорының негізгі үлесін шетел мемлекеттерінің бағалы
Бұдан басқа, 2003 жылы сыртқы басқаруға қосымша 300,0 млн.
Шетел валютасындағы операциялар бойынша кірістер мен шығындар сәйкесінше 35,5%
Айтап өту қажет, 2003 жылы алтын бойынша орташа ставканың
2003 жылы Қаөақстанның Ұлттық Банкі алтынды сыртқы нарыққа шығаруды
Алтын валюталы активтермен операциялар нәтижелері бойынша 30,3 млрд.
Қазақстан республикасы Үкіметімен ішкі нарықта өзара қарыз алу көлемінің
Қазақстан республикасы Ұлттық Банкінің қысқамерзімді салымдарына Қазақстан Республикасы қаржылар
2003 жылы ақша массаларын тазарту мақсатында 114,3 млрд.
Өзгеде кірістер (провизияларды нөлдендіруден кірістер; негізгі құралдарды жалға беруден,
Өзгеде шығындар (айналымға ұлттық валютаны шығару бойынша, қызметкерлерге шығындар,
Айналымға ұлттық валютаны шығару мен оны жеткізу бойынша шығындар
Негізгі құралдармен, материалдық емес активтер және тауарлы-материалдық құндылықтармен операциялар
Қызметкерлеріне шығыстар бағалы қағаздар бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясының
Мемлекеттік қызметшілердің вакантты орындарын ауыстыру бойынша конкурстардың жүргізілуіне хабарландырулардың
Салықтар бойынша шығындар салықтық заңданамалардың өзгеруімен (ҚҚС ставкаларының төмендеуімен)
2004 жылы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің жүйесі бойынша кірістер
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің кірістері былтырғы жылдың сәйкес кезеңіне
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің алтын валюталы активтерінің 25,1%-ға өсуіне
Бағалы қағаздармен операциялар бойынша кірісчтер мен шығындар 22% және
Сыртқы басқаруға берілген Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің активтерін басқарудан
Шетелдік валютадағы операциялар бойынша алынған кірістер 5997,1 млн.
Форвардтық және арбитраждық операциялар бойынша мәмілелердің жоғарлауымен байланысты негізінен
Алтындағы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі активтерінің 14,7%-ға өсуі кезінде
Алтынвалюталы активтермен операциялар нәтижесінде 21549,6 млн. теңге мөлшерінде
Ішкі нарықта ішкі қаржылық жүйе мен қаржылық ұйымдармен мемлекеттік
Мемлекеттік бағалы қағаздармен операциялардан кірістер 53,5%-ға өсті және 4200,6
Қазақстан Республикасы Үкіметімен операциялары бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің
Ішкі қаржылық жүйемен операциялар бойынша шығындар 132,6 млн.
Ішкі нарықтағы операциялар бойынша қазақстан Республикасы ұлттық Банкінің кірістері
Көрсеткіштерге өзгеде кірістер 2003 жылы 31,2%-ға төмендеді және 1874,6
Өзгеде шығындар 5665,8 млн. теңге сомасындағы МЕАКАМ -10
айналымға ұлттық валютаны шығару бойынша – 1119,0 млн.
негізгі құралдармен, материалдық активтер мен тауарлы-материалдық құндылықтармен операциялар бойынша
қызметкерлерге шығындар – 2519,0 млн. теңге;
қайтарылмайтын көмек көрсету бойынша – 48,1 млн. теңге;
әкімшілдік шығындар – 746,6 млн. теңге;
салықтар және басқалары – 6263,5 млн. теңге.
Капиталдық шығындар 1238,3 млн. теңгені құрады, 2003 жылғы
Қазақстан Республикасы ұлттық Банкінің ұйымдары 2003 жылы 543,1 млн.
152,1 млн. теңге мөлшерінде табыс салығын бюджетке төлегеннен
Ұйымдардың өндірістік-қаржылық қызметтерінде 2004 жылы толығымен кірістердің өсуі және
2004 жылы өнімдерді (жұмыстар, қызметтер) өткізуден Қазақстан Республикасы Ұлттық
2004 жылдың қортындысы бойынша республикалық мемлекеттік кәсіпорындардың кірістері 1799,3
Жабық акционерлік қоғамдардың кірістері 610,2 млн. теңге мөлшерінде
2004 жылы ұйымдардың экономикалық потенциалы негізгі құралдар мен материалдық
2004 жылғы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі ұйымдарының тиімді қызметі
Осылай, шешім жасауға болады, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі елдің
3 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БАНКТІК ЖҮЙЕСІН РЕТТЕУДІ ЖЕТІЛДІРУДІҢ
3. 1 Қазақстан Республикасы банктік жүйесін жетілдірудің кейбір жолдары
Несиелі-банктік жүйе қазіргі Қазақстанның экономикалық құрылымында ерекше рөлді ойнайды.
Қазақстанның кредитті-банктік жүйесі қызметінің масштабы туралы келесі деректерден көруге
Сонымен қатар, банктер, қаржылық делдалдар ретінде үлкен көлемде операцияларды
Жоғарыда айтылғандарды есепке ала отырып Қазақстан Республикасының екніші деңгейдегі
Ссудалық операцияларды реттеуде ерекше көңіл банктермен ерекше қатынастармен байланысты
Нақты уақытта Қазақстанда банктермен ерекше қатынастарымен байланысты тұлғаларға жеңілдетілген
мәмілеге кіру, оның табиғаты, мақсаттары, ерекшеліктері мен банк тәуекелдері
банктік операцияларды орындағанына төлемдер мен сыйақыларды алу немесе басқа
Сондай-ақ заңданамалық тәртіпте ерекше қатынастарда банкпен байланысты тұлғалардың түсінігі
а) белгіленген банктің басқарушы жұмысшысы немесе кез-келген дәрежелі тұлға,
ә) нақты банктің үлкен акционері болып табылатын жеке және
б) жоғарыдағы а) және ә) бөлімшелерінде көрсетілген тұлғалар ірі
в) нақты банк үлкен қатысушысы болып табылатын заңды тұлға,
Заңданамада ірі қатысушының деталдық анықтамасы берілген: заңды тұлғаның үлкен
Банкпен ерекше қатынаспен байланысты тұлғаларға жеңілдетілген шарттар беруге тыйым
Ерекше қатынастармен банкпен байланысты тұлғаларды несиелеу банктік құлдыраудың потенциалды
Атап өту керек, әлемдік банктік тәжірибе банкпен ерекше қатынастармен
Әрине, бакпен ерекще қатынастарымен байланысты тұлғаларға ссудалар беруді реттеудің
Сондықты банкпен рекше қатынастармен байланысты тұлғаларға екніші деңгейдегі банктердің
Осылай, біздің көзқарасымыз бойынша, мемлекеттік реттеу тәжірибесіне банкпен ерекше
Мемлекеттік реттеудің әрекет етіп отырған тәжірибесі, бізбен жоғарыда аталғандай,
Жекелеп алғанда, банкпен ерекше қатынастарымен байланысты тұлғаға займ беруді
Біздің ойымыз бойынша, банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаларға поручительство,
салық 100 пайызға және мынадай жоғары ликвидті залогпен қамтамасыз
несиенің валюталы эквиваленттік сомасы 10 мың АҚШ долларынан аспаса.
Осы уақытта банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаларға жеңілдетілген шарттар
Банктермен ерекше қатынастарымен байланысты тұлғаларға несие беру бойынша коммерциялық
Жекелеп алғанда, банкпен рекше қатынастарымен байланысты тұлғаларға несие беруді
Атап көрсету қажет, қазіргі уақытта қарыз алушымен қол қойылған
Атап көрсетеміз, ерекше көңіл ашық сатуға түспеген – шектелген
Біздің ойымызша, акциялары ашық сатуға түспеген банк директорлары, жұмысшылары
Банкпен ерекше қатынастармен байланысты тұлғаларға берілген несиелердің мерзімінің өтіп
әрбір есепті уақытта банктің басқарушыларына берілген несиелер туралы ақпараттарды
Осылай, коммерциялық банктер қызметін реттеуді жетілдіру бойынша жоғарыдағы бізбен
3. 2 Дүниежүзілік Сауда Ұйымы (ДСҰ) және Қазақстанның банктік
ДСҰ-на Қазақстанның алдағы мүшелік мәселесі әртүрлі ғылыми конференцияларда, «домалақ
Қазақстанның ДСҰ-на кіргеннен кейін, бір жағынан, біз ұлттық банктік
Қазақстанда соңғы уақытқа дейін елдің банктік секторында шетел капиталының
Елдің бантік секторына шетелдік инвестициялар үшін ырықсыздандыру режимімен байланысты
Қадағалаушылық орган сонымен қатар бәсекеге тең шарттар жасалған шетелдік
Сонымен, 2004 жылы Чехияда банктік капиталдағы шетелдік инвесторлардың үлесі
ДСҰ-ның нормалары. ДСҰ шегінде қызметтердің ғаламдық сферасы Қызмет
ДСҰ шегінде қызметтермен сауданы реттеу мақсаттары үшін барлық қызметтер
ГАТС қызметтермен сауданы төрт негізгі тәсілмен қызметтерді жеткізу ретінде
Эксперттердің бағалауы бойынша, өткен ғасырдың 90-шы жылдарының ортасында ГАТС
Мысалға, Индияның резервтік банкі 1969 жылдан 1991 жылға дейінгі
Дамыған елдерге келетін болсақ. Еуропалық одақ шегінде Италия
Тура осындай жағдай француздық банктерді листингілейтін француздық банктік жүйеде
Қаржылық қызмет нарығына кіру бойынша ең көп қолданылатын шектеулер
Қаржылық қызмет секторы тікелей 1997 жылдың желтоқсанындағы мүше-елдермен құрылған
Хаттама 1999 жылдың 1-ші наурызында осы күні қабылдаған ДСҰ-ның
Хаттаманың мәні туралы келесідей статистикалық деректерге қарап, шешуге болады:
Кесте 24. Әлемдегі кейбір елдер бойынша қаржылық қызмет
Шектеулердің түрлері Елдер
Шетелдік банктерді лицензиялау Индонезия, Малайзия, Бразилия, Чили, Уругвай
Тікелей шетелдік инвестициялар Индия, Малайзия
Банктік капиталда резиденттер мен резидент еместердің бірігіп қатысуын шектеу
Малайзия, Бразилия
Резидент емес – жеке тұлғалардың ұзақ мерзімді тұру түрлерін
Сингапур
Резидент жеке және заңды тұлғалардың қаражаттарын тартуға шетелдік банктердің
-
Басқа да бизнестің мүмкінді бағыттарына – сақтандыру мен андеррайтингке
Корей Республикасы
Елдің территориясында бөлімшелерін ашуға шектеу Индонезия, Малайзия, Бразилия
Коллегиалды атқару органының құрамы
Сингапур
Елде резидент емес-жеке тұлғалардың уақытша келуі қатынасындағы саясат
Сингапур
Толығымен алғанда ұлттық банктік жүйеге шетелдік инвестициялардың енуінің негізгі
Осы енутәсілдерінің кез-келгенін шетел банктерімен қолдануда және қолданыла береді.
Бірақта нақты уақытта шетелдік банктер Қазақстанда бедсенді бизнес жүргізбейді.
Бірінші – позитивті – елдің негізгі банктері қазақстандық акционерлердің
Екінші – жағымсыз – қазақстандық банктер бәсекеқабілетсіз болып табылады;
Үшіншіден – кво-статусын сақтау – шетелдік банктер қазақстандық ірі
Қортындысында атап көрсетуге тұрады, елдің ұлттық банктік жүйе сі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Закон РК «О Банках и Банковской деятельности в РК»
Нормативно-правовой акт Национального Банка РК «Положение о порядке перехода
Нормативно-правовой акт Национального Банка РК «Правила об основных требованиях
Нормативно-правовой акт Национального Банка РК «Правила обязательного коллективного гарантирования
Нормативно-правовой акт Национального Банка РК «Правила использования платежных документов
Устав ОАО «БанкТуранАлем».
«Деньги, кредит, банки». Учебник под редакцией Г. С.
«Банковское дело». Учебник под редакцией д. э. н.
Марченко Г. А. Банковский сектор Казахстана: состояние и
Марченко Г. А. Проблемы перехода банков второго уровня
Раева Р. О банковской системе Казахстана. // Банки
Кумайлин Р. Н. Развитие перспективных инструментов платежей и
Байсейтов Б. Р. Банковское сообщество Казахстана в современных
Саттыбаева А. А. Проблемы и перспективы развития банковского
Куандыков А. А. Пути повышения эффективности деятельности банков
Мамышев Г. А. Политика развития информационных технологий в
Арсамаков А. А. О взаимодействии кредитных организаций с
Провкин В. Н. Инвестиции в реальный сектор экономики:
Международная инвестиционная позиция банковской системы РК на 31. 12.
Итоги деятельности ОАО « Банк ТуранАлем» во втором полугодии
Новости подразделений ОАО «Банк ТуранАлем». // NEW’S БАНКТУРАНАЛЕМ
Юбилей карточек. // NEW’S БАНКТУРАНАЛЕМ-№6-2001г.
Иванова Л. Казкоммерцбанк – по-прежнему лучший. //
Бегманов К. «Банк ТуранАлем»: никакой политики. //
Акжанов Н. Реальная защита банковских вкладов приносит плоды.
ҚОСЫМША А. ЦЕНТРКРЕДИТ БАНКІ БАСҚАРМАСЫНЫҢ ҰЙЫМДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫ
Банковское дело : Оқулық (ред. О.И. Лаврушин – М.:
Банковское кредитование: ред А.И. Ольшанный., - М.: « Русская
Банковское дело: Оқулық / ред. О.И.Лаврушин – М: «Финансы
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің деректері
Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу закона, от 31
Положение, утвержденное постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от
5
26
Директорлар кеңесінің төрағасы Байсеитов Б.Р.
Билік жүргізу төрағасы
Ли В.С.
Директорлар Кеңесі Төрағасы кеңсесінің басқарушысы Вакансия
Директорлар Кеңесінің атқарушы хатшысы Иркегулов Н.Ш.
Хатшылық
Бесбаева Г.К.
Ішкі аудит
Төрағасының орынбасары Альжанов М.К.
Төрағасының орынбасары Адилханов Б.А.
Төрағасының орынбасары Рахимбаев М.
Төрағасының орынбасары Ердесов М.Н.
Несиелік тәуекел департаменті
Әкімшілдік департамент
Бизнесті дамы-ту департаменті
Қаржылық департамент
Басқарушы директор Шенгелбаев Б
Басқарушы директор Мессерле С.П.
Басқарушы директор Ермаханов Е.А.
Басқарушы директор Буранбаев А.Р.
Басқарушы директор Даутбаев А.Р.
Казначейлік департамент
Төлемдік жүйелер департаменті
ШОБ-ті несиелен-діру департаменті
Тәуекелдерді бас-қару және талдау департаменті
Корпоративті қар-жылар департаменті
ҚР нарық жағдайындағы банктік қызметтер нарығының теориялық аспектілері
Қазақстан Республикасының қазiргi банк жүйесi
Банк жүйесінің түрлері
Банктік несиенің экономикалық мәні
Банктың операциялық қызметтері
Банк қаржысын басқару жүйесінің құрылымы
Кооперативті банктердің сақтандыру қоры
Қазақстан Республикасының банк жүйесі: қазіргі жағдайы және даму перспективасы
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАНК ЖҮЙЕСІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ БАНКТЕРДІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ
Банк қызметін ұйымдастырудың негіздері