Ғарыш философиясы
Мазмұны
І. Астрономия - ғалам туралы ғылым
1.1. Астрономиялық түсініктердің пайда болуы және қалыптасуы..................3
1.2. Қазақ жеріндегі алғашқы философиялық түсініктер.................................11
ІІ. Ғарыштық болашақ
2.1. Ғарыш философиясы.....................................................................................12
2.2. Кеңістік пен уақыт.........................................................................................14
Пайдаланылған әдебиеттер .............................................................................22
1.1. Астрономиялық түсініктердің пайда болуы және қалыптасуы
Философия - Дүниеге деген дамыған көзқарас түрі. Тарихи дүниеге
Миф - табиғат , қоғам және адам жөніндегі алғашқы
Әрбір халық өзінің дүниеге келу жолында әртүрлі мифтерді
Бірақ тереңірек қарасақ, әртүрлі халықтардың дүниеге қойған сұрақтары ,
Әрине, бұл сұрақтарға берілген жауаптар бүгінгі адамдарды қанағаттандырмайды,
Жалпылай келе, әртүрлі халықтардың мифтерін белгілі бір топтарға бөлуге
Қытай аңыздарында Дүниенің жаратылуына көп көңіл бөлінген. «Алғашқы тұңғиықтың
Конфуций (551-479 б.ғ.д.)- Қытай халқының ұлы ойшылы, саяси қайраткері,
Конфуций философиясында дүниеге деген жалпы көзқарасында сол кездегі қалыптасқан
Үнді космогониясына (Дүниенің пайда болуы) келер болсақ, онда ол
«Пуруша неше бөлікке бөлінді? Оның аузы мен бөксесі, қолы
Ал Упанишадаға келер болсақ, Дүниені жаратқан Брахман болып саналады.
Алғашқы грек философтары Иония (Кіші Азияның батысы) топырағында дүниеге
Егер мифология Құдайлардың аяны ретінде есептелсе, Дүниеге келген
Тарихи бірінші рет осындай ой-өрісіне көшіп , Милет қаласынан
Сонымен, Фалеспен бірге грек ой-өрісі бірте - бірте
Милет мектебінің келесі үлкен ойшысы - Анаксимандр. Ол
Анаксимандр алғашқы негіз мәселесін тереңдете түседі. Судың өзі
Апейронның кеңістікте сыртқы шектеуі жоқ, яғни сандық жағынан шексіз,
Сонымен ішкі және сыртқы жағынан алғанда шексіз апейтрон Дүниедегі
Бұл шексіз алғашқы негіз жоғарыда айтқандай құдіретті болғаннан кейін,
Анаксимен (585-525 б.ғ.д.) деген ойшыл да Милет қаласында
Грек мифологиясындағы жанды адамның тынысымен теңеуін, Анаксимен өзінің философиясында
Алғашқы грек философиясының негізін қалаушылардың арасында оқшау тұрған -
Пифагор математика ғылымымен айналыса келе , Дүниедегі құбылыстардың заңдылықтарын
Міне, осы сәттен бастап, дүниетанымға жаңа көзқарас кіріп, батыс
Сонымен сан - заттардың алғашқы негізі. Бүгінгі таңдағы біздерге
Зенон Элея топырағында б.ғ.д. VI ғ. аяғында дүниеге
Эмпедокл (490-430 б.ғ.д.) жан - жақты дамыған ірі тұлға
Анаксагор (500-428 б.ғ.д.) бай және кең танымал ақсүйектер отбасында
Элеаттардың көтерген мәселеріне Эмпедокл мен Анаксагорға қарағанда басқаша жауап
Левкипп (Vб.ғ.д.) Милетте туғанымен, Элеяға келіп, өз ілімін таратады.
Атомистика Дүненің айда болуын қозғалыс арқылы түсіндіреді (бірінші сатыда).
Үшінші атомдардың қозғалысы - ол заттың бетіндегі өте жеңіл
Атмоистердің айтуына қарағанда, 4 стихияның атомдары әртүрлі. Оттың атомдары
Атомдардың жалпы саны шексіз болғаннан кейін , ғарышта әртүрлі
Сонымен Демокриттің Дүние жөніндегі ілімнде ешқандай Құдай, я болмаса
Б.з.д. IV ғ. Антикалық қоғамда бүкіл мәдениет , соның
Платон (б.з.д. 427-347ж.) философия саласында жасаған төңкерісі - оның
Аристотель (384-322 б.з.д.) - көне заманның ең ұлы фиолсофы,
Аристотель Дүниенің алғашқы негізін екі себептен шығарады, олар
Енді Аристотельдің метафизикалық көзқарастарын нақтылай «ай астындағы дүниеге» ,
Аристотель алғашқы материя қанша енжар , сапасыз, сансыз т.с.с.
Ал аспанды алар болсақ, - ол құдіретті Эфирден -
От пен ауа жеңілірек болғаннан кейін, Дүниенің шекарасына ,
«Ай астындағы Дүние» осы төрт стихиядан құралады. Егер Демокрит,
Сонымен дүниеге келген заттардың формасы болғаннан кейін олар өзінің
Пайда болу мен құру.
Сапалық өзгерістер, яғни заттардың қасиеттерінің өзгеруі.
Сандық өзгерістер, яғни заттың үлкеюі мен кішірейуі.
Орын ауыстыру.
Эпикур (342-270 б.ғ.д.) - Демокриттің қолдаушысы. 306 ж. Афина
Эпикур ілімі үш құрамдас бөліктен тұрады. Ол - каноника,
Эпикур физикасына келер болсақ, оның негзгі қағидалары мынадай:
Еш нәрсе жоқтан пайда болып және жоққа кетпейді. Ғарыш
Ғарыш денелер мен кеңістіктен тұрады, денелер жөнінде
Ғарыштың көлемі шексіз - атомдар мен денелер жағынан да;
Астрономияның алғашқы жетістіктерін б.д. ІІ ғасырда Александрия ғалымы Клавдий
Әл-Фараби (толық аты Абу Насыр Мухаммед Ибн Тархан Ибн
11 ғасырда Әбу Райхан әл-Бируни Жердің қозғалуы мүмкін
Астрономия ғылымы көне заманда пайда болған ілімдердің біріне жатады.
Үшіншіден , сонау көне заманда жасалған Птоломейдің Геоцентрлік жүйесі
Осындай жағдайда өзінің дүние жүйесі туралы поляктың
Коперниктің ілімі дүниенің геоцентрлік жүйесіне күйрете соққы берді. Ол
Коперниктің ілімі бір дегеннен мойындалып қабылданған жоқ. Мысалы, 1600
1609 жылы Галилео Галилей (1564-1642) тұңғыш рет телескопты аспанға
Иммануил Кант (1724-1804 жж.) Шығыс Пруссиядағы Кенигсберг (қазіргі Калининград)
Ғарышта бір жұлдыздық жүйелер пайда болып, екіншілері сөніп жатады.
1.2. Қазақ жеріндегі алғашқы философиялық түсініктер
Басқа халықтардың философиясы сияқты отандық философия да өз қайнар
2.1. Ғарыш философиясы
Ғарыш философиясы деген кезде , біз екі нәрсені айтуымызға
2.2. Кеңістік пен уақыт
Кеңістік пен уақыт, философияда – философиялық категориялар. Кеңістік пен
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Серік Мырзалы «Философия» , Алматы -
2. Әбішев «Философия» Алматы -2004ж.
3. Тұрғынбаев «Философия» Алматы - 2002ж.
4. Ж.Алтай, А.Қасабек, Қ.Мұхамбетәли «Философия тарихы», Алматы -1999
5. Е.П.Левитан «Астрономия», Алматы «Мектеп»-2002 ж.
6. Қазақстан ұлттық энциклопедиясы, І-том, Алматы
7. Интернет материалдары
2
Ресей философиясы ежелден бүгінгіге дейін
Антикалық философияның қалыптасуы мен өзіндік сипаты
Философия - Дүниеге деген дамыған көзқарас түрі
Антик философиясының кезеңдері
Орыс космизмiнiң пайда болуы
Антикалық философияның элиндік-римдік дәуірі
Философиялық антропология мәселерін талдау
Көне грек философиясы
Болмыс формалары
Антик философиясының дамуы