Кәсіпорын бухгалтерлік баланысы және ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебі
Кіріспе
1.Шаруашылық субъектісінің бухгалтерлік есебінің ұйымдастырылуы мен оның маңызы
1.1. Бухгалтерлік есептің түсінігі, мәні мен ролі
1.2.Зерттелген кәсіпорынның есеп саясаты
1.3. «Транс-Сервис» ЖШС-тің техника-экономикалық сипаты
2. Шаруашылық субъектісінің негізгі қорлар есебінің ұйымдастырылуы
2.1. Негізгі құралдар, оларды кіріске алу және шығару есебі
2.2.Кәсіпорын бухгалтерлік баланысы және ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебі
2.3. Тауарлы-материалдық қорлар есебі
3. Шаруашылық субъектіде аудитті ұйымдастыру
3.1. Аудитті ұйымдастыру, оның мақсаты мен мәні
3.2Қаржылық және дебиторлық берешек аудитін ұйымдастыру
3.3Ақша қаражаттары қозғалысының аудиті
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Шаруашылық есептің нарық экономикасы жағдайындағы мақсаты мен міндеттері экономиканы
Шаруашылық есептің жүйесі есептің өзара байланысты үш түрінен: жедел,
Жедел (немесе жедел-техникалық) есеп шаруашылық процестері мен құбылыстарына оларды
Оның ерекшелігі - басшылық пен басқарманы деректермен қамтамасыз етудің
Бұл есептің басқаларына қарағанда (техникасы жағынан) ең қарапайым түрі.
Жедел есеп әртүрлі процестер мен құбылыстарды әртүрлі өлшеуіштердің -
Оны бөлім, цех, қойма сияқты бөлімшелердің қызметкерлері жүргізеді.
Оның деректері міндетті түрде құжаттарда тіркелмейді, оларды ауызша, телефонмен,
Жедел-техникалық есеп уақыты бойынша бөлінуі мүмкін және оған деген
Сонымен, жедел есеп шаруашылық операциялары мен процестерін олар жасалып
Статистикалық есеп немесе статистика экономика, мәдениет, білім беру және
Статистика экономиканың жағдайы, оның дамуының үрдістері. Жұмыс күшінің қозғалысы,
Халық шаруашылығы есебінің жүйесіндегі статистика -бухгалтерлік есеп пен жедел
Бухгалтерлік есеп шаруашылық құбылыстарының сандық жағын сапалық жағымен байланыстыра
Шаруашылық қызметін жалпылама көрсету деп барлық мүлікті, өндірістік қорлардың
Уақыты жағынан үздіксіз материалдық құндылықтардың, ақша қаражаттарының, есеп айырысулардың,
Әрбір шаруашылық фактісі құжатпен немесе бастапқы қағаз құжатпен немесе
Бухгалтерлік есептің аталып өткен ерекшеліктері оны есептің жедел-техникалық және
отырады.
Нарықтық экономиканы басқару мен құруға, әртүрлі деңгейдегі басқару шешімдерін
Бухгалтерлік есеп - бұл ең алдымен бақылау мақсатында шаруашылық
Алайда шаруашылық қызметі өзінің сипаты мен мағынасы бойынша алуан
1.Шаруашылық субъектісінің бухгалтерлік есебінің ұйымдастырылуы мен оның маңызы
1.1. Бухгалтерлік есептің түсінігі, мәні мен ролі
Бухгалтерлік есеп – бұл шаруашылық субъектісін және ақпарат қолданушыларды
Экономиканы басқарудың жетіле түсуі, нарықтық қатынастардың қалыптасуы, меншіктің әр
Шаруашылық есептің жүйесі есептің өзара байланысты үш түрінен: жедел,
Жедел (немесе жедел-техникалық) есеп шаруашылық процестері мен құбылыстарына оларды
Оның ерекшелігі - басшылық пен басқарманы деректермен қамтамасыз етудің
Бұл есептің басқаларына қарағанда (техникасы жағынан) ең қарапайым түрі.
Жедел есеп әртүрлі процестер мен құбылыстарды әртурлі өлшем бірліктедің
Оны бөлім, цех, қойма сияқты бөлімшелердің қызметкерлері жүргізеді.
Оның деректері міндетті түрде құжаттарда тіркелмейді, оларды ауызша, телефонмен,
Жедел-техникалық есеп уақыты бойынша бөлінуі мүмкін және оған деген
Сонымен, жедел есеп шаруашылық операциялары мен процестерін олар жасалып
Статистикалық есеп немесе статистика экономика, мәдениет, білім беру және
Статистика экономиканың жағдайы, оның дамуының үрдістері, жұмыс күшінің қозғалысы,
Халық шаруашылығы есебінің жүйесіндегі статистика -бухгалтерлік есеп пен жедел
Бухгалтерлік есеп шаруашылық құбылыстарының сандық жағын сапалық жағымен байланыстыра
Шаруашылық қызметін жалпылама көрсету деп барлық мүлікті, өндірістік қорлардың
Уақыты жағынан үздіксіз материалдық құндылықтардың, ақша қаражаттарының, есеп айырысулардың,
Әрбір шаруашылық фактісі бастапқы қағаз құжатпен немесе құқықтық негізі
Нарықтық экономиканы басқару мен құруға, әртүрлі деңгейдегі басқару шешімдерін
Шаруашылық есеп - бұл ең алдымен бақылау мақсатында шаруашылық
Алайда шаруашылық қызметі өзінің сипаты мен мағынасы бойынша алуан
Натуралды елшеуіштер есепте бір тектес обьектілерді керсету үшін пайдаланылады.
Натуралды өлшеуіштер материалдық құндылық (шикізаттар мен материалдар, негізгі құралдар,
Еңбектік өлшеуіштерді уақыт бірлігіне жұмсалған еңбек санын өлшеу үшін
Ақшалай өлшеуіш ескерілетін обьектілерді бірыңғай қүндық бағада (ақшалай өлшемде
Ол әртектес шаруашылық құралдарын жинақтауға мүмкіндік береді. Оның көмегімен
Өлшеуіштерді әртүрлі үйлесімдермен де алады: натуралды өлшеуіштерді құндылықпен (санды-сомалық
Бухгалтерлік есеп - басқарудың аса маңызды функцияларының бірі. Нарықтық
Бухгалгерлік есеп оның алдына койған міндеттерді орындай алатындай ұйымдастырылуы
ҚР Министрлер Кабинетінің 22.12.99 ж. № 1063 қаулысымен бекітілген
- жедел басшылық ету
- мүліктердің қолда бары мен қозғалысына, материалдық, еңбектік және
- қаржы-шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстар жайында мерзімді ескертулер жасау.
Бухгалтерлік есептің алдына қойылған міндеттерді орындау үшін ол мынадай
1. Ақпаратты берудің мерзімділігі шаруашылық қызметіне жедел басшылық етуге,
2. Есептік (нақты) көрсеткіштердің жоспар (тапсырма) көрсеткіштерімен
3. Дәлдік, объективтілік және қатаң негізді болу ескерілген барлық
4. Толықтық. Есеп кәсіпорынның шаруашылық қызметіне толық сипат беруге
5. Үнемділік. Бухгалтерлік есеп басқару мен басшылық етуге қажетті
6. Есептің қарапайымдылығы мен қолайлы болуы алынған ақпараттың мәнін
Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты орын алады.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін
Бүгінгі күнде бухгалтерлік есеп жылдан жылға дамып жетілуде. 2002
Шаруашылық есептің нарық экономикасы жағдайындағы мақсаты мен міндеттері экономиканы
Шаруашылық есептің жүйесі есептің өзара байланысгы үш түрінен: жедел,
Оның ерекшелігі - басшылық пен басқарманы деректермен қамтамасыз етудің
Бұл есептің басқаларына қарағанда (техникасы жағынан) ең қарапайым түрі.
Жедел есеп әртүрлі процестер мен құбылыстарды әртурлі елшеуіштердің -
Оны бөлім, цех, қойма сияқты бөлімшелердің қызметкерлері жүргізеді.
Оның деректері міндетті түрде құжаттарда тіркелмейді, оларды ауызша, телефонмен,
1.2.Зерттелген кәсіпорынның есеп саясаты.
«Есеп саясаты» деген ұғым біздің пайдалануымызға халықаралық стандарттардың
Бухгалтерлік есептің 1 «Есеп саясаты және оның ашып көрсетілуі»
Кәсіпорында қабылданған есеп саясатының басты міндеті – оның шаруашылық
Есеп варианттарын таңдауға төмендегі факторлар әсерін тигізеді:
Кәсіпорынның құқықтық және ұйымдастыру-экономикалық статусы – меншік түрі (жеке
Кәсіпкерліктің ағымдағы және ұзақ мерзімді мақсаты (қосымша қаржылық ресурстарды
Шаруашылық қызметтің ерекшеліктері - өндірістік (технологиялық құрылым, пайдаланылатын ресурстар),
Кадрлармен қамтамасыз ету – қызметкерлердің квалификациялық деңгейі (тәжірибесі, іскерлігі
Шаруашылық ситуациялары – шаруашылық, салық төлеу, бухгалтерлік есеп заңдарының
Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар «Бухгалтерлік есепке алу
1.Есептеу;
2.Үздіксіз қызмет ету;
3.Түсініктілік;
4.Маңыздылық;
5.Мәнділік;
6.Дұрыстық;
7.Бейтараптық;
8.Сақтық;
9.Аяқталғандық;
10.Салыстырмалылық;
11.Жүйелілік;
12.Әділетті және бұрмалаусыз көрсету.
Бұл принциптердің негізінде шаруашылық жүргізуші құрылымдарда құрылған есеп саясаты
Кәсіпорынның есеп саясатын құрудың негізі болып шаруашылық операциялардың, активтердің,
Есеп саясаты кәсіпорындағы есеп жүргізү процесінің барлық аспектілерін қамтыйды
Бухгалтерлік есептің әдістемелік аспектісі активтерді бағалау тәсілдері, амортизацияны есептеу
Техникалық аспект – бухгалтерлік есепті жүргізу нысанын (жеңілдетілген, автоматтандырылған,
Ұйымдық аспект – кәсіпорындағы бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру элементтерін қамтиды.
Кәсіпорын қабылдаған есеп саясаты қаржылық қорытынды есеп мәліметтерін сыртқы
“Транс-сервис” ЖШС-ң есеп саясаты негізінен Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлік есеп
“Транс-сервис” ЖШС-ң есеп саясаты оның құрамында болатын барлық құрылымдық
Кәсіпорын және оның бақылауындағы еншілес ұйымдардың есептілік кезеңі тоқсан
Кәсіпорынның құрылымындағы бар құрылымдық бөлімшелерінің, секторлары мен филиалдарының бухгалтерлік
“Транс-сервис” ЖШС-ң құрылымдық бөлімшелері, еншілес ұйымдары бухгалтерлік есептің бастамасын
Бухгалтерлік есепті қалыптастыруда кәсіпорынның құрылымдық бөлімшелері бухгалтерлік есептің бірыңғай
Кәсіпорынның есеп жүйесі екі бөлімнен тұрады: қаржылық және басқарушылық
Кәсіпорынның құрылымдық бөлімшелері мен филиалдарының қаржылық есеп беруінің мақсаты
Кәсіпорын филиалдарының қаржы-шаруашылық қызметі негізінен кәсіпорын бекітіп берген қаражаттан,
Кәсіпорын филиалдары осы ережеде белгіленген міндеттерді орындау үшін кәсіпорын
Аудиторлар және аудиторлық ұйымдар өздеріне қажетті барлық материалдарды, бухгалтерлік
Кәсіпорын дербес қаржылық есеп пен топтың консолидацияланған (біріккен) қаржылық
Кәсіпорын бекітілген формалардағы анықталған уақытта дербес және консолидацияланған (біріккен)
№ 27 «Консолидацияланған және дербес қаржылық есеп беру» ҚЕХС
«Бухгалтерлік баланс»;
«Табыстар мен шығындар туралы есеп беру»;
«Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру»;
«Меншікті капиталындағы өзгерістер туралы есеп беру»;
«Түсініктеме жазбасы»;
«Ұйымның есеп саясаты туралы ақпарат».
Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарында және ол бойынша жасалған әдістемелік
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған тәсілдер
Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі нормативтік-құқықтық
Оларды жүзеге асыру барысында нақты кәсіпорынның есептік саясаты келесідей
- кәсіпорын өз мүлкімен өзімен-өзі болушылығы (кәсіпорын өз балансында
- толассыз қызметі (есеп саясатының мәселесі бойынша қандай
- есеп саясатын пайдаланудың жүйелілігі (шаруашылық операциясын көрсету әдісінің
- шаруашылық қызметіндегі фактілердің мерзімділік анықтылығы (әр фактілердің
Пайдаланатын есеп саясатынын, басты міндеті мен негізгі арналымы —
Ол есеп процесінің барлық тараптарын қамтуы керек: әдістемелік, техникалық,
Әдістемелік аспектісі деп кәсіпорында өнімнің өзіндік құнын есептеу,
Есеп саясатының әдістемелік бөлігі нақты шаруашылық ахуалынан, олардың қолдану
Кәсіпорын бухгалтерлік есептің келесідей ережелерін өз бетінше шешуіне
- келіп түскен негізгі құралдар объектісін бағалау — бухгалтерлік
- негізгі қуралдың амортизациясы — бухгалтерлік есептің №6-шы
- негізгі құралдарды жөндеу жұмысын жүргізудің кезеңдігі
- көрсеткен қызметі бойынша — есептік қүнге жасалған мәміленің
- негізгі құралдарды жөндеу есебі. Негізгі құралды жөндеу бухгалтерлік
- материалдардың есебі. Өндіріске жатқызылатын (немесе ендіріске есептен шығарылатын).
- муліктер мен міндеттемелерді түгендеу. Міндетгі түгендеумен
- бухгалтерлік есеп нысаны. Кәсіпорын бухгалтерлік есеп нысанын
- нақты (іс жүзінде) пайдаланатын шоттар жоспары. Кәсіпорын шоттардың
1.3. «Транс-Сервис» ЖШС-тің техника-экономикалық сипаты
Зерттеліп отырған Транс-сервис ЖШС-ның негізгі атқаратын жұмысы көліктерді жөндеп,
1-кесте. 2003-2004 жылдардағы кәсіпорынның еңбек көрсеткіштері
Көрсеткіштер атауы
Өлшем
бірлігі 2003
жыл 2004 жыл ҚОРЫТЫНДЫ
жоспар орын-далуы жоспар-мен өткен жыл-мен
Жұмысшылар саны, барлығы адам 348 370 353 -17 5
Еңбекақы төлеу қаржысы мың теңге 83127 109923 100657 -9266
Соның ішінде тізімде жоқ * 406
142 142 -264
Ақшалай төлемдер * 2362 1160 1143 -17 -1219
Еңбекақы төлеу қаржысы
85489 111083 101800 -9283 16311
Орташа жалақы мың теңге 19906 24757 23762 -995 3856
Жұмыс көлемі жүйеге келтірілген
.608.342 692,003 685,141 99 112,6
Көлік жөндеуге қатысатын жұмысшылар, барлығы адам 148 176 160
Соның ішінде жөндеушілер
120 149 133 -16 13
Еңбекақы төлеу қаржысы мың теңге 33457 50074 43043 -7031
Соның ішінде жөндеушілер мың теңге 27877 42794 36070 -6724
Орташа жалақы тенге 18838 23709 22418 -1291 3580
Соның ішінде жөндеушілер
19359 23934 22600 -1334 3241
Әкімшілік басқару қызметкерлері адам 12 12 12 0 0
Еңбек ақы төлеу қаржысы м.тенге 6619 6714 7474 760
Орташа жалақы тенге 45965 46625 51903 5278 5938
Әкімшілік басқару қызметкерлерінің еңбекақы қаржысының жоспарланған мөлшерден 760мың
2-кесте. Транс-сервис ЖШС-ның 2003-2004 жылдардағы шаруашылық қызметінің шығындары
Көрсеткіш атауы 2003 жыл 2004 жыл ҚОРЫТЫНДЫ
жоспар орын-далуы жоспар-мен еткен жылмен
Шығынның бары 207286 251653 275685 24032 68399
Еңбек ақы төлеу қаржысы 73020 103232 92114 -11118 19094
Әлеуметтік қамсыздандыру 15129 20681 18978 -1703 3849
Материал
66008 80599 96644 16045 30636
Отын 21847 24165 40428 16263 18581
Электр қуаты 9826 6188 6108 -80 -3718
Әртүрлі жұмыстар мен қызмет
0
көрсетулер барлығы 14315 8751 9907 1156 -4408
с.і.бөгде мекемелерге 10997 5928 4129 -1799 -6868
Жабық акционерлік қоғам 462 222 0 -222 -462
Ашық акционерлік қоғам 2856 2601 5778 3177 2922
Құрал-жабдықтар тозуы 1304 4938 5095 157 3791
Әртүрлі шығындар 5837 3099 6411 3312 574
- негiзгi құралдың амортизациясы – бухгалтерлiк есептiң №6-шы “Негiзгi
- негiзгi құралдарды жөндеу – жөндеу жұмысын жүргiзудiң кезеңдiгi
- материалдық емес активтердiң амортизациясы – әрбiр материалдық емес
- болашақ кезеңнiң шығыстары – кезеңдерi нақты анықталмаған жағдайда,
- алдағы шығыстар мен төлем резервтерi – кәсiпорын
- күмәндi қарыздар бойынша резервтерi – кәсiпорын түгендеу мәлiметтерiнiң
- қаржылық инвестиция – кәсiпорын ұзақ мерзiмдi қаржылық инвестицияны
Еншiлес, тәуелдi және бiрлесiп бақыланатын шаруашылық серiктестiктерiнiң инвестициясын есептеудiң
- табысты тану - №5 “Табыс” деп аталатын бухгалтерлiк
- тауарды сату бойынша – субъектiнiң сатып алушыға меншiк
- көрсеткен қызметi бойынша – есептiк күнге жасалған мәмiленiң
- дивидендтер, пайыздар түрiндегi табыстар – пайыздар активтерден алынатын
- негiзгi құралдарды жөндеу есебi. Негiзгi құралды жөндеу бухгалтерлiк
- материалдардың есебi. Өндiрiске жатқызылатын, материалдық ресурстарының нақты өзiндiк
- басқарушы есеп. Есептiң бұл түрi сыртқы пайдаланушылардың кең
- өндiрiске кеткен шығындар мен өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау
Таңдап алынған әдiстердiң жинақ есебi шалафабрикаттық немесе шалафабрикатсыз нұсқасымен
- үстеме шығыстарын есептеу және тарату. Кәсiпорын №7 “Тауарлы
Есеп саясатын негiздеу және таңдау кезiнде барынша жалпы танылған
2. Шаруашылық субъектісінің негізгі қорлар есебінің ұйымдастырылуы
2.1. Негізгі құралдар, оларды кіріске алу және шығару есебі
Бухгалтерлiк есептiң 16 “Негiзгi құралдар” деп аталатын халықаралық стандарттарына
Негiзгi құралдарға қозғалмайтын мүлiк, жер учаскелерi, үйлер мен ғимараттар,
Негiзгi құралдардың есебiн дұрыс ұйымдастырудың басты шарты оны жiктеу
Өндiрiс процесiне қатысу сипатына байланысты негiзгi құралдар өндiрiстiк және
Негiзгi өндiрiс құралдарына өндiрiс процесiне тiкелей қатысатын обьектiлер жатады,
1-сурет.
Өндiрiстiк емес негiзгi құрал-жабдықтар – тұтынуға арналған құрал-жабдықтар. Олар
Иелiгiне қарай негiзгi құралдар меншiктi және жалға алынған болып
Пайдалану сипатына қарай негiзгi құралдар жұмыс iстеп тұрған, iстемей
Заттық құрамына қарай негiзгi құралдар мүлiктiк және мүлiктiк емес
Негiзгi құралдар объектiсi төмендегi шарттарға сай келгенде ғана актив
а) егер кәсiпорынның активпен байланысты келешек экономикалық пайда алатындығына
б) егер кәсiпорын үшiн активтiң өзiндiк (бастапқы) құнын сенiмдi
Негiзгi құралдар есебiн ойдағыдай жүргiзу үшiн алдымен оларды жүйелеп
Барлық негiзгi құралдар өздерiнiң өндiрiске қатысуына қарай өндiрiстiк және
Экономиканың салаларына және iстейтiн қызметтерiнiң түрлерiне қарай барлық негiзгi
Негiзгi құралдарды экономиканың салаларына қарай топтастырған кезде олардың қатысуымен
Егер шаруашылық субъектiдегi негiзгi құралдардың бәрi тек қана субъектiнiң
Егер кәсiпорынның балансында оның негiзгi қызметiнен басқа салаларында қызмет
Негiзгi құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын мiндеттi қызметiне қарай
Жер (кәсiпорында пайдаланылатын барлық жер) – субъект меншiгiндегi сатып
Өндiрiстiк ғимараттар мен құрылғылар (астық қоймасы, мал қорлары, мұнай
Машиналар мен жабдықтар, өткiзгiш тетiктер (тракторлар, күш бергiш қондырғылар,
Көлiк құралдары (автокөлiктердiң барлық түрлерi, автоприцептер, қайық және қатерлер,
Басқадай негiзгi құралдар (құрал-саймандар, шаруашылық құрал-жабдықтар, өндiрiстiк құрал-жабдықтар, өнiм
Негiзгi құралдар кiмнiң меншiгiнде, иелiгiнде екендiгiне қарай меншiктi, яғни
Жұмыс iстейтiндерге өндiрiс процессiндегi, яғни қолданыстағы негiзгi құралдар жатады.
Жұмыс iстемейтiн негiзгi құралдардың қатарына тоқтатылып қойылған, белгiлi себептермен
Сақтауда тұрған негiзгi құралдардың қатарына келешекте, яғни алдағы уақытта
Негізгі құралдарды кіріске алу және шығару.
Халық шаруашылығының қай саласында болмасын өндiрiстiк өнiмнiң өсуi ондағы
Кәсiпорындарға негiзгi құралдар сатып алу, салу, құрылтайшылардың үлес қосуы,
- объектiнiң аты;
- объектiнi қабылдап алушы мен тапсырушы ұйымның аты;
- салынып бiткен құрылыстың қабылданған кездегi жағдайы;
- құрылыстың салынып бiткен уақыты;
- амортизациялық аударым мөлшерi;
- бастапқы құны;
- басқа да шартты белгiлерi.
Негiзгi құралдардың салынып бiткен аса iрi объектiлерiне ұйымдағы бас
Д: “Негiзгi құралдар”;
К: “Ақшалар”;
“Еншiлес (тәуелдi) серiктестiктерге қарыз”;
“Қоюшы мердiгерлермен есеп айрысу”;
“Төленбеген капитал”;
“Үкiмет органдарының субсидиялары” деп аталатын шоттардың тиiстiлерi.
Егер кәсiпорынға келiп түскен, яғни кiрiске алынған негiзгi құралдар
3-кесте. Негізгі құралдарды кіріске алу корреспонденциясы
№ Операциялар мазмұны Корреспонденциялық шоттар
ДТ КТ
1 2 3 4
1. Ұйымның салынып жатқан құрылысы аяқталып кiрiске алынды
122
126
2. Негiзгi құралдар қатарына өткiзiлген жас малдарды
125
126
3. Көп жылдық өсiмдiктердi кiрiске алу 125 126
4. Уақытша салынған құрылысты кiрiске алу 122, 125 126
5. Жеке немесе заңды тұлғалардан сатылып алынған негiзгi
- қалдық құны бойынша;
121-125
421-424, 431, 432, 441,
451, 452, 671,687
6. Қосылған құн салығы сомасына 331 421-424, 431, 432,
7. Басқа да атқарушы органдардан субсидия ретiнде келiп түскен
- қалдық құны бойынша;
- тозу құнына.
121-125
121-125
726
131-134
8. Заңды тұлғалар мен жеке адамдардан тегiн (ақысыз, қайтарусыз)
- қалдық құны бойынша;
-тозу құнына.
121-125
121-125
727
131-134
9. Тексеру немесе түгендеу кезiнде артық шыққан немесе бұрын
- ағымдағы құны бойынша;
- есептелген тозу сомасына.
121-126
121-126
727
131-134
Негiзгi құралдар кәсiпорынға мынадай тәсiлдермен (жолдармен) алынуы мүмкiн:
а) нақты ақша қаражаттарына сатылып алынады;
ә) несиеге алынады;
б) кәсiпорынның жарғылық капиталына салынған салым ретiнде (акцияларына айырбастау
в) басқа кәсiпорындардың, мемлекеттiк органдардың берген сыйы ретiнде (тегiн)
г) салу (құру), жасау арқылы алынады;
д) басқа активтерге айырбастау арқылы алынады.
Кәсiпорынға қабылданған негiзгi құралдар “Негiзгi құралдарды қабылдау-тапсыру актiсiн” (НҚ-1
Кәсiпорында негiзгi құралдың есебiн дұрыс жүргiзу және олардың тиiстi
«Транс-сервис» ЖШС бухгалтериясында негiзгi құралдардың инвентарлық объектiлерi бойынша есебi
Инвентарлық объект деп - өзiнiң құрамына кiретiн яғни өзiне
Мүлiктiк карточкаға жазулар бастапқыда түгелдеу негiзiнде орындалады, ал одан
Карточкаларда объектiлердiң қысқаша сипаттамасы мен жеке ерекшiлiктерi берiледi.
Карточкалар әдетте бiр дана етiп толтырылады. Толтырылған мүлiктiк карточкалар
Объект есептен шыққанда тiзiмдемеде бұл жөнiнде белгi жасалады, тиiстi
Ары қарай жоғарыда аталған әдiстер бойынша кәсiпорынға алынған негiзгi
«Транс-сервис» ЖШС-нің жаңа қызметтiң түрiн ұйымдастыру үшiн жер учаскесiнiң
4-кесте. Жердің бастапқы құнын есептеу
Р/с Шығындар Сомасы,теңге
1
2
3
4
5
6 Сатып алу бағасы бойынша
Брокер қызметiнiң ақысы
Адвокат қызметiнiң ақысы
Ескi ғимаратты бұзу үшiн
Минус:
ғимараттың жойылу құны
Жердi тегiстеу шығындары 17000000
60000
20000
10000
-4000
6000
10000
Жиынтығы 1806000
Осы сомаға төмендегi шот корреспонденциясы анықталады:
ДТ
121 “Жер”
441 “Есеп айырысу шотындағы нақты ақша”
Ғимараттар және құрылғылар. Дайын ғимараттарды сатып алу кезiнде оның
Құрал-жабдықтар. Құрал-жабдықтардың құны оны сатып алуға және
Бухгалтерлік есепте жабдықтың кiрiске алынуын төмендегi жазу арқылы көрсетуге
ДТ
123 “Машиналар мен жабдықтар”
511 “Төленбеген капитал”
531 “Қосымша төленген капитал”
Егер құнды қағаздардың нарықтық құнын дұрыс анықтауға болмайтын болса,
ДТ
123 “Машиналар мен жабдықтар”
511 “Төленген капитал”
531 “Қосымша төленген капитал”
Егер жақын уақытта ондай негiзгi құрал ақшалай негiзде сатылмаған
Сыйға алынған немесе өкiмет субсидиясы ретiнде алынған активтердi (негiзгi
Бiрiншi (капитал позициясына негiздлген) әдiс бойынша сыйлық немесе өкiмет
Екiншi (табыс позициясына негiзделген) әдiс бойынша есепке алынған негiзгi
Яғни, сыйға немесе өкiмет субсидиясы ретiнде алынған негiзгi құралдар
Мысалы, 2002 жылғы 1 ақпанда Алматы қаласының әкiмшiлiгi “Транс-сервис”
ДТ
121 “Жер”
122 “Ғимараттар мен құрылғылар”
727 “Қосалқы қызметтен алынған басқадай табыстар”
Егер жоғарыда аталған негiзгi құралдар өкiмет субсидиясы ретiнде алынған
ДТ
121 “Жер”
122 “Ғимараттар мен құрылғылар”
726 “Атқарушы өкiмет органдарының субсидиялары”
Сыйлықты немесе өкiмет субсидиясын алыну табыс ретiнде тану (есепке
5-кесте. Негізгі құралдардың кіріске алудың корреспонденциясы
№
р/н Шаруашылық операцияларының
мазмұны Шоттар корреспонденциясы
ДТ КТ
1 2 3 4
1. Негiзгi құралдарды кәсiпорынның өз iшiнде орнын ауыстыру (бiр
2. Негiзгi құралдар басқа заңды немесе жеке тұлғалардан алынады:
- келiсiм шарттық құнына
- ҚҚС сомасына (тұрғын үй ғимараттарын және жеңiл автомобиль
122-125
331
671
671
3. Құрылтайшылардың кәсiпорынның жарғылық капиталына салған салымдарына салған негiзгi
121-125
511
4. Негiзгi құралдар серiктестiк, тәуелдi, және бiрлесiп бақыланатын кәсiпорындардан
баланстық құнына
ҚҚС сомасына
берушi жақтың есептеген тозу сомасы
Жиыны (бастапқы құны)
122-125
331
122-125
х
641-643
641-643
131-134
х
5. Тегiн алынған негiзгi құралдар кiрiстелдi:
баланстық құнына
берiлген күнге дейiн есептелген тозу сомасына
122-125
122-125
6. Түгендеу барысында есепке алынбаған негiзгi құралдар анықталды:
- негiзгi құралдардың эксперттiк жолымен анықталған қалдық құнына
- негiзгi құралдардың эксперттiк жолмен анықталған, бiрақ есепке алынбаған
122-125
122-125
727
131-134
Барлығы (эксперттiк жолмен анықталған бастапқы құны) х х
7. Кәсiпорынның өзi дайындалған негiзгi құралдары:
негiзгi өндiрiс цехында
көмекшi өндiрiс цехында
122-125
122-125
900
920
Барлығы (өндiрiстiң өзi дайындаған негiзгi құралдар) х х
Бухгалтерия келiп түскен объектiнi материалдық жауапты адамға бекiтiп, мүлiктiк
2.2.Кәсіпорын бухгалтерлік баланысы және ақша қаражаттарының бухгалтерлік есебі
«Транс-сервис» ЖШС қарамағындағы қаржылық ресурстар мен өзіне қабылдаған міндеттемелері
Ол активтердің, меншікті капиталдың және міндеттемелердің жағдайын ақшалай өлшеммен
Жылдық бухгалтерлік баланс негізінен есеп регистрлерінің, Бас кітаптың мәліметтері
Жойылу балансы- шаруашылық жүргізуші субъекті әртүрлі себептерге байланысты жойылған
Бағалу сатып- өткізу бағасы бойынша жүзеге асырылады, көп жағдайда
Брутто баланс- реттеуші баптар енгізілетін баланс. Реттеуші баптарға негізгі
Нетто баланс (немесе тазаланған баланс)- реттеуші баптар алынып тасталынған
Ішкі баланс (мейлінше егжей- тегжейлі)- қаржылық талдау жасау, жоспарлау,
Сыртқы баланс сыртқы пайдаланушылар үшін құрылады. Сыртқы пайдаланушылар үшін
Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты шоғырландырылған (консалидацияланған) баланстың
Өзінің құрылымы бойынша бухгалтерлік баланс жиынтығы әр
тең болатын екі қатар сандар болып табылады. Бұл тепе-теңдік
маңызды белгісі болып табылады.
Екі жақты кесте түріндегі бухгалтерлік баланстың сол жақ бөлігінде
субъектінің активтері (экономикалық ресурстары) көрсетіледі. Осы
активтерге қатысты әр түрлі тұлғалардың талаптары пассивтер деп
аталады. Пассивтер екі түрге бөлінеді:
Міндеттемелер, яғни кредиторлардың талаптары (басқаша айтқанда, субъектінің иесінен кез
Кәсіпорын иелерінің капиталы, яғни кәсіпорын иелерінің талаптары.
Егер кәсіпорынның барлық активтері оның иелерінің немесе кредиторлардың тарапынан
Активтер = Міндеттемелер + Капитал.
Бухгалтерлік есептің барлық процедуралары осы теңдіктен туындайды. Төменде екі
6-кесте. Бухгалтерлік баланс (мың теңге)
Активтер Есепті кезеңнің басына Есепті кезеңнің аяғына Меншікті капитал
1 2 3 4 5 6
1Ұзақ мерзімді активтер
1Меншікті капитал
Негізгі құралдар:
Жарғылық қор
Бастапқы құны
328039
579843 Қосымша төленген капитал
134581
Жинақталған тозу құны 126767 14748 Бөлінбеген табыс -6358 101720
Қалдық құн 201272 565095
Аяқталмаған құрылыс 11958 11958
Жиынтығы 201272 565095 Жиынтығы 84858 101720
ағымдағы активтер
2Ұзақ мерзімді міндеттемелер
0
0
Тауарлы-материалдық қорлар
5330
47232 3 Ағымдағы міндеттемелер
Қысқа мерзімді дебиторлық борыш
1096415
4452245 Қысқа мерзімді кредиторлық борыштар
1278903
5002602
Ақша қаражаттары 48786 27792 Бюджетпен есеп айрысу
Кредиторлық борыштар
Басқа да кредиторлық борыштар
Барлығы 1363761 5104322 Барлығы 1363761 5104322
Субъектілердің бухгалтерлік балансына біртекті қаржы ресурстары (активтер) және олардың
Баланстың активтер бөлімінің баптары қаржылық ресурстардың жай-күйлерін бейнелейді, меншікті
Бухгалтерлік баланста активтер мен міндеттемелер ұзақ мерзімді және ағымдағы
Бухгалтерлік есептің Бухгалтерлік баланс және қаржылық қорытынды есептегі
Ақша қаражаттар қозғалысының есебі. Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер өз
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында есеп
Корреспонденттік шоттар – банк шоттары банктер мен ұйымдардың кейбір
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары – бұл да
Шетелдік валютадағы қаражаттардың қолда бары мен қозғалысын есептеу үшін
Субъект шоттарындағы қаражат олардың иелерінің әмірі бойынша есептен шығарылады.
Субъектілердің шоттарынан төлем жасау, егер заңдарда өзгеше көзделмесе,
Қазақстан Республикасының аймағында ақшаны төлеу мен аударуды жүзеге асыруда
Ақшасыз есеп айырысудың негізгі нысандары: төлем тапсырма; чек; вексель;
Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу. Төлем тапсырмалары онда көрсетілген соманы
Банктен алынған қолма-қол ақша сол күні кассаның кірісіне
Кассалық құжаттарды қолмен рәсімдеген тәсілде аталған құжаттарды бухгалтер анық
құжаттардағы бухгалтерлік қызмет басшысының, құрылымдық бөлімше басшысының қолы болуын
құжат деректемелерінің дұрыс рәсімделуін;
құжаттарда аталған қосымшалардың болуын тексеруге міндетті.
Осы талаптардың біреуі сақталмаған жағдайда кассир құжаттарды бухгалтерияға тиісінше
Қолма-қол ақшаны қабылдағанда кассир кассалық кіріс ордерінде көрсетілген соманы
Банкі шоттары теңгемен де, шетелдік валютасымен де ашылуы
Қолма-қол ақша жарнасына берілетін хабарлама. Шот иесінің банктегі шотына
Есеп айырысу шоты бойынша операциялардың есебі 441 «Есеп айырысу»
Көшірме атқарушының қойған қолымен және банктің көшірме үшін мөрінің
Көшірмелердегі әрбір түзету атқарушы мен бас бухгалтердің немесе оның
2.3. Тауарлы-материалдық қорлар есебі
Материалдар өндірістік қор ретінде ескеріледі және негізгі құралдарға қарағанда
Іс жоспардың өндірістік бағдарламасын орындау үшін,серіктестік материалдық ресурстарға қажеттілігін
Өндіріс процесінде бағыты және қолдану әдістері бойынша материалдарды келесі
201-шот Шикізат және материалдар өндіріліп жатқан өнімнің заттық негізін
202-шот Сатып алынатын жартылай фабрикаттар және құрамдық заттар мен
203-Отын шоты мына түрде кездеседі:
- Мұнай өнімдері
- Жанармайлар
- Қатты отын
- Газ.
204-Ыдыс және ыдыстық заттар шотында дайын орауға және өндіріс
205 - Қосалқы бөлшектер шотында машина құралдары,транспорт көліктерінің тозған
206 – Басқа да материалдар шоты бойынша өзіндік өндірістің
207 – Жөндеуге берілген материалдар. Оларға: сол субъектінің өңделуге
208 – Шот Құрылыс материалдарды және басқаларды субъектімен құрылыс
Тауарлы материалды қорларды басқарудың мақсаты-қорлары мен қамтамасыз ету бойынша
жыл ішіндегі тапсырыстардың саны;
сақтандыру циклдарының ұзақтығы;
жабдықтау, дайындау және ішкі зауыттың тасымалдау мерзімінің ұзақтығы;
қоймада сақтау цикылының ұзақтығы;
қоймадағы тауарлардың саны;
қоймалардың және күмбейлердің саны.
Тапсырыстың едәуір үнемді мөлшерін анықтау басқа материалдар түрлерін тәуелсіз
Материалдарды жеткізу мерзімі жобалаған сұраныс деңгейі негізінде жоспарланады. Күтілетін
Әрбір түрге келетін мүмкін болатын шекке дейін қорлар бір
Сақтандыру қорларының оптималды көлемін есептеудің негізінде қажетті материалдардың қоймада
Кәсіпорындар әр түрлі қорлардың он мыңдаған бірлігін сақтап отырады,
Материалдарды жеткізу қандай да бір уақыт кезінде жүргізілсе және
Егер жабдықтаушы қандай да бір күннен бастап бағалардың өсуі
Кәсіпорындарда қорларды реттеу, басқару жүйесі болуы қажет. Ол тек
Техникалық бөлім өнімді жобалап, бірін-бірі ауыстыратын бөлшектерді қолдану деңгейі,
Кәсіпорын қоймасының санын ауыстыру маңызды шара болып табылады. Сәйкес
3. Шаруашылық субъектіде аудитті ұйымдастыру
3.1. Аудитті ұйымдастыру, оның мақсаты мен мәні
Аудит-бұл біздің еліміздегі акционерлік қоғамдардың, серіктестіктердің және басқа да
Нарықтық қатынастың дамуы шаруашылық әдістерін және формаларын қайта өзгертүдің
Қазақстан Республикасында индустриясы дамыған елдердің озық тәжірибесіне сәйкес бизнестің
Кәсіпорынның аудитті және талдауды уақытылы жүзеге асыру шаруашылық жүргізүші
Қарастырып отырған Транс-сервис ЖШС-сы аудитті ҚР «Аудиторлық қызмет» туралы
Аудиторлық тексеруді ұйымдастыру,жоспарлау,жүйелі зерделеу,мәні бойынша аудиторлық процедураларды орындау,пікір қалыптастыру
- ішкі бақылаудың тиімділігі,есептемелер мен бухгалтерлік есептің жағдайлары
- орындалуы тиіс бақылау процедурасының көлемі мен өткізү
Жалпы жоспарда мына негізгі көрсеткіштер көрініс табады:
- орындалатын жұмыстың мөлшері
- жұмыстың ұзақтығы мен өткізу мерзімі
- аудитор қолданатын әдістер мен тәсілдер.
Жүйелі зерделеу жүк аз түсетін пунктер мен ақпараттардың тасқынын
Мәні бойынша аудиторлық процедураны орындау-барлық жоспарланған аудиторлық процедураның нақты
-келісім-шарттың мазмұны
-тараптардың міндеттері
-тексерү жүргізетін орындар және мерзімдері
-төлем тәртібі және мөлшері
-тараптардың жауапкершілігі
-ақпараттың құпия сақталуы
-даулы мәселелердің шешү тәртібі
-қосымша шарттар
-келісімшарттың қолданылу мерзімі
-тараптардың заңды мекен-жайы.
Операциондық аудиттің функционалдық,ұйымдастырушылық және арнайы сияқты ерекше түрлерін қолдану
Ағымдағы активтердің функционалды аудитін өткізгенде мәліметтердің сол ресурстарын сатылық
Аудит нарықтықэкономика жағдайында барлық шаруашылық процесіне қатысушылардың қызметінде маңызды
Аудитор сырттан шақырылмай-ақ кәсіпорын басшысы өзі ішінде комисия құрып
- материалды жауапты тұлға
- реттік бухгалтер
- басқарушы тұлға.
Аудит тексерісінің соңында қорытынды жасалып,ол кәсіпорын басшысына беріледі.Онда жетіспеушілік
Сол себепті қорытындыға аса көңіл аударылады,оны жазар алдында аудитор
Шаруашылық субъектісі аудитор қорытындысын өткен қорытынды мен салыстырады,ондағы өзгерістердің
Аудитті ұйымдастырған кезде оның нақты нені тексергісі келетіндігі және
Міндеттемелердің арнайы аудиті.
Міндеттемелер-өткен мәмілелердің немесе өткен оқиғалардың нәтижесі. Олар ұзақ мерзімді
-банктердің ұзақ мерзімді қарыздар
-банктен тыс ұзақ мерзімді қарыздар
-мерзімі шегерілген корпоративтік табыс салығы.
Қарыздарды алу және өтеу бойынша операциялардың арнайы аудитін өткізу
Кәсіпорындармен ұйымдардан алынған ұзақ мерзімді қарыздарды тексергенде,аудитор қарыз берүшілермен
Тексерү кезінде аудитор берешек кәсіпорынға берілген вексельдермен қамтамасыз етілгенін,ұзақ
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің сондай – ақ кейінге қалдырылған
есепті кезең ішіндегі салықтық төлем міндеттемелер тәсілімен салықтық әсер
есепті кезеңде пайда болған уақытша айырманың салықтық әсері салықтық
бап бойынша кезен басымен сонындағы қалдықтардың анықтығын айқындау үшін
632 шот кридиті бойынша мыналар көрсетіледі:
632 шот дебеті бойынша мыналар көрсетіледі:
Қысқа мерзімдік қарыздарды алумен өтеуге байланысты есептеу операциалары 601-
Кредиторлық берешек- кәсіпорының басқа заңды немесе жеке тұлғаларға міндеттемелері.
Қалыпты кредиторлық берешек кәсіпорынның бизнес жоспарым орындау барысына, сондай-ақ
Ақталмаған кредиторлық берешек болып бюджетпен есеп айырысу бойынша- қаржы
Кредиторлық берешекті тексерүдің басты міндеттері мыналар:
Төлем тәртібін сақтауды тексеру.
Еептеуде қолданылатын бағаның, тарифтің және басқа құндық көрсеткіштердің
Кредиторлық берешек сомасының шынайылығын тексеру.
Есептеулерді реттеумен кредиторлық берешекті азайту жөніндегі ұсыныстарды дайындау.
Кредиторлармен есеп айырысу жағдайын бақылауды ұйымдастыру келесім-шарттық және есептік
Кредиторлық берешектің есепті кезеңнің басымен аяғындағы жағдайы баланста мынадай
- Төленуге тиісті шоттармен вексельдер.
- Алынған аванстар.
- Салықтар бойынша берешек.
- Төленуге тиісті дивиденттер.
- Негізгі компанияның ішіндегі операциялары бойынша берешек.
Төленуге тиісті шоттар мен вексельдер бабын тексергенде аудитор оның
- алынған ТМК мен айналымнан тыс активтер, орындалған жұмыстар
- алынған ТМК, айналымнан тыс активтер, есеп-қисап қужаттары әлі
- қабылдау кезінде табылған ТМК артығы мен айналымнан тыс
- тасымалдау бойынша алынған қызметтер.
Аудитор жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысуды тексеру бағдарламасын жасағанда,
7-кесте. Жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысу
аудитінің бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1. Тауарлық-материалдық қорларды алуға арналған құжаттарды ресімдеудің дұрыстығы мен
2.Тауарлық–материяялдық қорлардың саны мен сапсы жөніндегі тілек-талаптарды рәсімдеүдің дұрыстығын,негізділігін
3. Алынған құндылықтарды кіріске алудың немесе орындалған жұмыс пен
4.Жабдықтаушылар мен мердігерлерге берешектің анық сенімділігін,шынайылығын және заңдылығын тексерү
5.вексельдерді пайдаланып,жабдықтаушылармен ҚҚС алып тастап,жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысудың
6.Шот корреспонденцияларын құрудың дұрыстығын тексерү,аналитикалық есеп мәліметтерінің синтетекалық есеп
Тексеру кезінде аудитор берешек кәсіпорынға берілген вексельдермен қамтамасыз етілгендігін,ұзақ
3.2Қаржылық және дебиторлық берешек аудитін ұйымдастыру.
Ірі халықаралық және отандық аудиторлық фирмалардың іс тәжірибесін талдау
-ақпарат жинау
-жоспарлау
-аудитті жүзеге асыру
-есеп берүдің мүмкіндігі
Қаржылық есеп берудің бірінші кезеңінде тексерілүге тиіс іс әрекеттің
1. кәсіпорын клиенттері қандай
2. қызметтің жаңа түрлері енгізілеме
3. өндіріске қажетті ресурстарды сатып слу жағдайы
4. өндірістік процестің ұйымдастырылу жағдайы
5. көрсетілген қызметті өткізү.
Қызмет бабындығы жылдық есеп берү түсіндірмелік хатында кәсіпкерлік іс
Қаржылық есеп берүдің екінші кезеңі технологиясының,негізгі процедуралары аудиторлық тәүекелділіктің
кәсіпорын объектілері мен іс қызмет циклдерін тексерудің нақты бағдарламасын
аудиторлық тәүекелділіктің елеүлік деңгейін анықтау,
баланс баптары мен Бас кітаптың баптарын тексерү,шығындар және қаржы
жұмыстың және көрсетілген қызмет көрсетү мен кірістерін алу цикілінің
еңбек ақыны есептеү мен төлеү тәртібін тексерү,
дебиторлар мен крдиторлардың есеп айырысуын тексерү.
Үшінші кезеңде құзіретті мәліметтер мен фактілерді тексерүдің мәні мен
Аудитордың назары қаржылық есеп көрсеткіштерінен гөрі,зерттелетін кәсіпорын басшылығы негізге
«Транс-сервис» ЖШС-ң бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспарында қарастырылмаған шоттар
Есепті кезеңдер арасында айырмаларды бөлүдегі қателіктер негізінде жаңа өндіріс
Сонымен қатар кәсіпорынның ішкі экономикалық жұмыстарының есебінде әсіресе валюталық
Есеп айырысуды бақылаудың ықпалды тәсілі дебиторлық және кредиторлық берешектердің
8-кесте. Дебиторлық берешектің функционалды аудитінің бағдарламасы
Аудит процедуралары Ақпарат көздері,бағалау тәсілдері мен критерийлер
1. Келісім шарттың міндеттемелерін орыындау мен дебиторлық берешектің шынайылығын
2. Дебиторлық берешек есебі,жабдықтауды және оларға төлеуді бақылау функциялары
3. Мәліметтерді жинау мен дебиторлық берешек турлері,көлем және мерзімдер
4. Дебиторлық берешек жағдайын дебиторлармен есепайырысуды тугендеу,өткізү жолымен тексерү
5. Дебиторлық берешек жаратылысы мен талдау және төлемеу себептерін
6. Күмәнді талаптар бойынша резервті жасаудың негізділігі мен оларды
7. Дебиторлық берешектің уақытылы өтеүдің заңдылығы 11 журнал-ордер, сатып
8. Сатып алушылармен,тапсырыс берүшілермен есеп айырысуды атқару 301-303 шоттары
9. Дебиторларға тілек-талапты рәсімдеү мен ұсынудың уақтылығы мен дұрыстығын
3.3Ақша қаражаттары қозғалысының аудиті
Ақша құралдарымен операциялар жүргізу қатаң тәртіпте заң шығару, ведомстволық
Ақша қаражаттарына және өтімді (ликвидті) активтерге жасалынатын қатаң бақылау
Ақша қаражаттарын қорғау көптеген кәсіпорындар үшін маңызды мәселелердің бірі
Бақылау поцедураларын анықтаудан бұрын, аудитор ақпаратпен таныс болу қажет,
9-кесте. Кәсіпорынның ақша қаражаттарын тексерудегі ақпараттың негізгі көздері
№
Р/с
№
нысаны Нысандардың атаулары
1.
Қаржылық есеп беру
2.
Есеп саясаты
3.
Бас кітап, бухгалтерлік есеп регистрлері
4.
Банктермен есеп айырысу-кассалық қызмет көрсетудегі келісім шарттар
5.
Банк выпискалары, төлем тапсырмасы, чек, вексель, төлем талап-тапсырмасы, аккредитив,
6.
Кассалық операцияларды жүргізу ережелері
7.
Толық материалдық жауапкершілік туралы келісім
8.
Бақылаулық-қаражаттық счетчиктерінің көрсеткіштерін шығарып алу актісі
9.
Кассалық чектерді пайдаланбаудағы сатып алушыларға ақша сомаларын қайтарып беру
10. Инв-9 Ақша қаржысын түгендеудің актісі
11. КО-1 Кіріс кассалық ордер
12. КО-2 Шығыс кассалық ордер
13. КО-3 Кіріс және шығыс кассалық құжаттарды тіркеу журналы
14. КО-4 Кассалық кітап
15. КО-5 Кассирдің шығыс етілген және кірістелген ақшалар есебінің
16.
Аванстық есеп, іс-сапарға жіберілген қызметкерлердің есебінің журналы
Кассалық операциялардың аудиті. Әрбір есепті күнде немесе айдың аяғында
Тексеру процесі төмендегі кезеңдерден тұрады:
1. Кассадағы нақты ақшаның қалдығының барын ақша операцияларына қатысы
2. Іс жүзіндегі ақша қаражаттарының қалдығын бухгалтерлік шоттардағы бейнеленген
«Транс-сервис» ЖШС-ң есепке алу саясатымен белгіленген тәртіппен және мерзімде
Ревизия кассадан ақшаның жетіспеуін немесе артық болуын анықтағанда актіде
Кассалық кітапты автоматты жүргізу жағдайларында кассалық құжаттарды өңдеудің бағдарламалық
Кассалық тәртіпті бұзған тұлғалар Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте
Есеп айырысу шоттарының тексерілуі. Кәсіпорынның пайдаланудағы әрбір есеп айырысу
Есеп айырысу шоттарын тексеру процесі мынадай кезеңдерден тұрады:
1. есеп айырысу шотының қай банкке ашылуы туралы;
2. банктен алынған жазулар (выписка) сомадағы оның тіркемелердегі
3. банк выпискаларына тіркелген бастапқы құжаттарда банк штампысының бар
4. банкке өткізілген ақша қаражаттарының қабылдануының дұрыстығы;
5. аударылған ақша қаражаттарының негізделуі;
6. барлық бухгалтерлік жазулардың бір-бірімен сәйкес келуі.
10-кесте. Ақша қаражаттары бойынша аудиторлық тексеру бағдарламасы
№ Жасалынған процедуралар Ақпарат көздері
I.
1.
2.
Кассалық операциялар:
Кассаны кенеттен тексеруді жүргізу
45-бөлімшесінің шоттары бойынша айналымдарды және қалдықты тексеру
Банктен алынған ақша қаражаттары басқа тұлғалармен есеп айырысу шоттары
Кассалық құжаттар, ақша қаражаттарының нақтылығы, касса кітаптары.
45-бөлімшесінің шоттары бойынша есептік регистрлер, касса кітабы, ведомостар, журнал-ордерлер,
Банк выпискалары, кассалық құжаттар, ведомостар, журнал-ордерлер, бас кітаптың
3.
II.
Банктік операциялар
Валюталық операциялар
Банктермен келісімшарттар, ведомостар, журнал-ордерлер, 42-бөлімше шоттары бойынша машинограммалар, есеп
Банктермен келісімшарттар мен контрактілер,
ведомостар, журнал-ордерлер, 43-бөлімше шоттары бойынша машинограммалар, есеп айырысу және
Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар өздеріне қажетті барлық материалдарды, бухгалтерлік
Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдар өздері жүргізген тексерулердің нәтижелерін Қоғамның
Қорытынды
Берілген дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты болып шаруашылық жүргізуші субъектінің
Бірінші бөлімде «Транс-сервис» ЖШС-ның бухгалтерлік есебін ұйымдастыру және техника-экономикалық
Екінші бөлімде шаруашылық субъектісінің негізгі қорлар есебі толықтай ашылып
Үшінші бөлімде аудиторлық тексеруді ұйымдастыру, кәсіпорында жүргізілетін ішкі
Қорыта келгенде әрбір шаруашылық жүргізуші субъектісі өзінің нақты жағдайына,
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазақстан Республикасының Конституциясы, Алматы – 2004 ж.
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» ҚР-сының
№309-11 заңы, 24 маусым 2002 ж.
«Аудиторлық қызмет туралы» ҚР-сының заңы. Алматы – 2001 ж.
Шоттар корреспонденциясы, Алматы – 2004 ж.
Бухгалтерлік есеп стандарттары, Алматы – 2003 ж.
ҚР-дағы аудиттің халықаралық стандарттары, Алматы – 2003 ж.
Рабочий план счетов по МСФО. Инструкция по
Әбіленов Д.О. «Аудит негіздері», Алматы – 2003 ж.
Әбдіманапов Ә.Ә. «Бухгалтерлік есеп теориясы және принциптері», Алматы: АЙАН
Байболтаева Д.Ә. «Бухгалтерлік есеп принциптері», Алматы 2000 ж.
Баймұханова С.Б. «Бухгалтерлік есеп», Алматы: Издатмаркет 2005 ж.
Ержанов М.С. «Аудит», Алматы – 2000 ж.
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.И., Құдайбергенов Н.А. «Бухгалтерлік есеп
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.И., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А.
Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И. «Кәсіпорындағы
Кутер М.И. Теория и принципы бухгалтерского учета. М. Финансы
17. “Транс-сервис ” Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктің Жарғысы.
Бухгалтер бюллетені №20, мамыр 2006 ж. ҚБЕС бойынша ережелермен
Закон РК «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности» (с
Міржақыпова С.Т. Банктегі бухгалтерлік есеп: Оқулық.- Алматы: Экономика, 2004
Ержанов М.С., Ержанова А.М. Основы бухгалтерского учета и новая
Международные стандарты финансовой отчетности Алматы: учебное пособие / М.К.
Консолидированная финансовая отчетность: учебное пособие / М.К. Алиев, Ж.С.
Жуйриков К.К., Баяхметов К.К. Экономический анализ предприятия учебник ТОО
Бухгалтерлік есеп стандарттары бойынша әдістемелік ұсынымдар. – Алматы, есеп,
Сәтмырзаев А.А., Укашев Б.Е. «Аудит теориясы», Алматы – 2000
Өндіріс процесі
Өндірістік емес
Өндірістік
Иелігіне қарай
Меншікті
Жалға
Пайдалану сипатына қарай
Жұмыс істеп тұрған
Жұмыс істемей тұрған
Заттың құрамына қарай
Мүліктік
Мүліктік емес
Зерттелген кәсіпорынның есеп саясаты
Банк қарыздарын қамтамасыз ету нысандары
Банк қарыздарының есебі және ұйымның несие қабілетін талдау
Ұйымның несие қабілетін талдау
Бухгалтерлік баланс және оны талдау әдістері
Дебиторлық борыштың бухгалтерлік есебі
Банктік міндеттемелер есебі
Қысқа мерзімді активтер есебін зерттеу
Кәсіпорынның технико-экономикалық сипаттамасы
ХҚЕС ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕРДІҢ ЕСЕБІМЕН ТАДАУЫН ұЙЫМДАСТЫРУ