Инфляцияның экономикалық мазмұны
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1. ИНФЛЯЦИЯНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Инфляцияның экономикалық мазмұны
Инфляцияның формалары мен түрлері
Инфляцияның даму факторлары және оның әлеуметтік-экономикалық салдарлары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНФЛЯЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
ҚР-да инфляция процестерін себептері және зардаптары
Инфляцияны тежеу шаралары мен әдістері
Инфляцияға қарсы саясат
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНФЛЯЦИЯЛЫҚ ПРАЦЕСТІҢ ДАМУЫ
28
Қазақстан Республикасындағы инфляцияға қарсы күрес саясатына баға беру
Қазақстан Республикасындағы инфляцияның алдын
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМША
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі: Инфляциялық үдеріс барлық елдерде бар, ал
Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болу уақыты таяған сайын ұлттық
Біз тұрақты инфляцияның пайда болу себебін, оның шығысын көрсетіп
Біздің елімізде ресми ғылымдар мен насихаттаумен социализм кезеңінде инфляция
Қазір инфляция үйреншікті болып, оның масштабы өсуде. Бірақ тек
Өзіміздің сарапшылардың да, халықаралық сарапшылардың да зерттеулері экономикалық қауіпсіздікке
.
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
Инфляция түсінігін анықтау, жалпы сипаттама беру, Қазақстан Республикасындағы
Зерттеліп отырған дипломдық жұмыс негізінен: кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан
Бірінші бөлім, «Инфляция: себептері, түрлері, салдары» деп аталып,
Екінші бөлім, «Қазақстан Республикасындағы инфляциялық жағдай» туралы. Бұл тарауда
Үшінші бөлімді, «Қазақстан Республикасындағы инфляцияның алдын алу шараларын зерттеу»
Баға өсуі және факторлары Қазақстанда реформаның алғашқы жылдары бағаның
Бүгінгі таңдағы инфляцияның өсуі көп себептерге негізделген және тиісті
Қазақстан Республикасындағы инфляция қарқыны, оның пайда болу себептері мен
Тұтастай алғанда 1996-2007 жылдары инфляция мынадай болды:
1996 жылы – 60,3 (; 1997 жылы – 28,7
Жұмыстың жазу барысында белгілі экономистердің еңбектері пайдаланылады,жұмыста ұйымның қаржылық
Сөйтіп, жұмыстың теориялық негізін отандық және шетелдік экономистері Жүнісов.
«Қазақстан Республикасындағы 2007 жылғы инфляциялық шолу» (Дерек көзі: Қазақстан
1.ИНФЛЯЦИЯНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1.Инфляцияның экономикалық мазмұны
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде. Оның
Инфляция сұраныс пен ұсыныс баланссыздығын, бағаның өсуінде көрінетін басқа
Инфляцияның мазмұнын әр автор әр түрлі жазып жүр. Мысалы,
Бұл анықтаманың басты кемшілігі, айналымдағы ақша белгілерінің аса
1999 жылы, Алматыда шыққан “Толық экономикалық орысша-қазақша сөздікте” инфляция
Мұндай анықтамадан байқайтынымыз, ең басты мәселе табыстың өсуінде сияқты.
Енді инфляция дегеніміз не, осы сөздің басын ашып алайық.
Инфляциядан өндірісте біраз зардап шегеді. Инфляцияның деңгейінің көтерілуіне байланысты
Инфляция кешенде себептерінің негізінде пайда болады және оның маңыздылары
Сұранымды ұсынымнан алшақтататын тауар тапшылығы және соның негізінде бағаның
Жұмыссыздықпен инфляцияның өсу қарқыны арасында тұрақты өзара байланыс болады.
Бұл Филипс қисық сызығы график түрінде былай көрінеді:
Филипс қисық сызығы экономикадағы жұмыссыздықпен инфляция деңгейінің өзара өзгеруін
Батыс елдерінде жұмыссыздық деңгейімен инфляция деңгейінің арасындағы өзара байланысты
1.2.Инфляцияның формалары мен түрлері
Бағаның өсу қарқынына байланысты инфляцияны үш түрге бөледі:
Баяу немесе сұлама инфляция;
Қарқынды немесе секірмелі инфляция;
Ұшқыр инфляция немемсе гиперинфляция.
Баяу инфляция кезінде баға жай өседі де (жылына 10-20
Инфляция процестің сипатына қарай бөлінуі:
Ашық инфляция;
Жабық инфляция;
Инфляциялық шок.
Еркін баға белгілеу экономикасына тән ашық инфляция бағаның тауарлар
Жасырын немесе жабық инфляция деп аталатын басылыңқы инфляция реттелмелі
Зерттеу объектісіне байланысты инфляция:
Ұлттық;
Аймақтық;
Әлемдік болып бөлінеді.
Ұлттық және аймақтық масштабта талдау объектісін көтерме және бөлшек
Ішкі және сыртқы факторлар тудыратын жүйеге ықпал ететін инфляциялық
Импортталған;
Экспортталған.
Елдің валюта курсы қатаң сақталып тұрған жағдайда импорттық тауарлардың
Экономиканың бағаның өсу қарқынына ұтымды бейімделуіне байланысты инфляция:
Балансталған (теңестірілген);
Баланстандырылмаған (теңдестірілмеген).
Біріншіде бағалар орташа және тұрақты өсіп отырады. Басқа макрокөрсеткіштер
Мемлекеттің инфляциялық процеске әсер ету қабілетіне байланысты, инфляция:
Бақылаудан шықпаған;
Бақылауға көнбейтін.
ЖҮӨ-нің көрсеткішінің өзгеруіне байланысты, экономикада сұраныстың өскен жағдайында:
Ақиқат инфляция;
Жалған инфляция.
Бағананың болашақтағы өсу қарқыны және оған үйлесімді бейімделу дәрежесі
болжауға болатын инфляция;
болжауға келмейтін инфляция;
Инфляциялық процесті тудыратын және оған дем беретін факторларға байланысты:
«сұраныс» инфляциясы;
«шығын» инфляциясы;
Сұраным инфляциясының мәнін бір сөзбен былай деп сипаттауға болады:
Сұраным инфляциясын график түрінде 1 – суретте көрсетілген.
Жоғарыда келтірілген себептерге байланысты ақша массасының өсуі жалпы сұраным
«Шығын» инфляциясы ұсыным мен шығындарды өзгерту нәтижесінде болуы мүмкін.
жалақының өсуі әсерінен болатын инфляция;
ұсыным экономикасы механизмінің бұзылуы нәтижесінде пайда болатын инфляция.
Шығындар инфляциясы график түрінде 2 - суретте көрсетілген:
Айтылған себептерге байланысты өндіріс шығындары өседі, жалпы ұсыным қисығы
Дүниежүзілік тәжірибе инфляцияны мына шартты түрлерге бөледі:
экономикадағы қамтитын аумағына байланысты - жергілікті және әлемдік инфляция;
жүру қарқынына байланысты – біркелкі (баға үнемі төмен қарқынмен
даму қарқынына байланысты – жылжымалы инфляция – онда бағаның
әсер ететін факторлар бойынша – сұраныс инфляциясы және шығын
Сұраныс инфляциясы ақшалы факторларға байланысты туындайды, яғни айналыстағы ақша
Ақша массасының “көтерілуі” себептерінің ең негізгісі - әскери шығындардың
Сөйтіп, сұраныс инфляциясы кезінде шектелуі ұсыныспен салыстырғанда айналыста артық
Шығын инфляциясы өндіріс шығынының көбеюіне байланысты әсіресе еңбек ақының
Тауар бағасының өсуі халықтың табысын төмендетіп, жалақыны қайта индекстеу
Шығын инфляциясы өнімнің әрбір өлшемінің шығыны көтеріліп,
Шығын инфляциясы мен сұраныс инфляциясы бірімен-бірі тығыз
Өнеркәсібі дамыған елдерде жылжымалы инфляция тән, яғни жылдан жылға
Бірінші топтағы елдерге Латын Америкасының дамушы мемлекеттері
Екінші топқа Колумбия, Эквадор, Венесуэла, Бирма, Иран, Египет,
Үшінші топқа жататын елдер – Сингапур, Малайзия, Оңтүстік Корея,
Төртінші топқа дамушы мемлекеттер әлеміне теңгерілген бұрынғы социалистік мемлекеттер
Бұл мемлекеттер өндірістің өсуі мен ішкі нарықтың аз сұранысы
Сонымен дамушы елдерге тән қарқынды және ұшқыр инфляциялардың нышаны
Инфляцияның даму факторлары және оның әлеуметтік-экономикалық салдарлары
Қазіргі кезде инфляция мынадай факторларға байланысты:
Ақша айналысының факторларына: бюджет тапшылығын жабуға пайдаланылған, шексіз көп
Ақшалай емес факторларға: қоғамдық өндірістегі теңсіздікке, шаруашылықтың шығындық механизміне,
Аталған факторлардың қанат жаюына байланысты инфляцияның «сұраныс» инфляция және
«Сұраныс» инфляциясы мынадай факторлардың әсерінен туындайды:
әскери шығыстардың өсуі, яғни әскери техникалардың азаматтық салаларда пайдалану
мемлекеттік бюджет тапшылығы және ішкі қарыздардың өсуі, яғни мемлекеттің
несиелік экспансиялау, яғни елдің орталық банкінің коммерциялық банктер мен
импортталған инфляция, яғни валюталарын сатып алу барысында тауар айналымына
ауыр өнеркәсіп саласына өте көп мөлшерде инвестиция жұмсау.
«Шығын» инфляциясы мынандай факторлардың болуымен сипатталады:
еңбек өнімділігінің өсуін азайту және өндірістің құлдырауы;
көрсетілген қызметтің маңызының артуы;
бір өнім бірлігіне жұмсалатын шығынның өсуінің жеделдетілуі, әсіресе жалақының
энергетикалық дағдарыс.
Инфляцияның философиясы мынада: бірте-бірте тереңдеуіне байланысты экономиканы уақытша жандандыратын
Инфляцияның салдарлары әр алуан, өзара қайшылықта болады және мынадай
Біріншіден, ол ұлттық табыс пен байлықты қоғамның әр түрлі
Қаражаттар жеке сектордан (фирмалардан, үй шаруашылықтарынан) мемлекет тарапына қайта
Табысты мемлекет пайдасына қайта бөлудің келесі жолы, ол –
Белгіленген табыстары бар адамдар инфляция нәтижесінде нақты табыстардың төмендеуінен
Процент ставкасы өзгермеген болса, күтпеген инфляцияның нәтижесінде кредиторлар ұтылысқа
Екіншіден, инфляцияның жоғары қарқыны және баға құрылымының күрт өзгеруі
Үшіншіден, қоғамның саяси тұрақтылығы төмендейді, әлеуметтік шиеленіс өседі. Жоғары
Төртіншіден, экономиканың «ашық» секторындағы бағаның өсуінің шамамен жоғары қарқындылығы
Бесіншіден, тұрақтылығы жоғары шетел валютасына сұраныс өседі. Капиталдың шетелге
Алтыншыдан, ақша формасында жасалған нақты жинақтың құны төмендейді, нақты
Жетіншіден, мемлекеттік бюджеттің құрылымы өзгереді және оның нақты табыстары
Сегізіншіден, жұмыспен толық қамтамасыз етілмеген жағдайда қызмет ететін экономикадағы
Тоғызыншыдан, стагфляция жағдайында инфляцияның жоғары дәрежесі үлкен жұмыссыздықпен ұштасады.
Оныншыдан, әр түрлі тауарлардың салыстырмалы бағалары және олардың өндірісінің
2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНФЛЯЦИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
2.1. ҚР-да инфляция процестерін себептері және зардаптары
Осы күндері Қазақстанда қалыптасып отырған инфляцияның
Қоғамдық өндіріс құрылымы қаржы баға жүйелерін
Қеңес экономикасының 70 – ші жылдың даму кезеңдерінде
өнеркәсіп өндірісі мен ауыл шаруашылығы арасындағы алшақтық;
ауыр өнеркәсіп пен жеңіл өнеркәсіп арасындағы сәйкессіздік;
шикізат өндірісі мен дайын (түпкі) өнімдер өндірісінің
әскери өндіріс пен азаматтық өндіріс арасындағы сәйкессіздік;
материалдық өндіріс пен материалдық емес өндіріс арасындағы
Бұл диспропорциялар Кеңес экономикасының өзінде бағалардың инфляциялық өсуін
Қазақстанда қалыптасқан өндірісаралық, оның ішінде шикізат өндірісі мен түпкі
Инфляцияның зардаптары күрделі және көп түрлі болып келеді. Инфляцияның
Инфляцияның әлеуметтік зардаптары да бар, ол ұлттық табысты қайта
Кейбір экономистер инфляцияның онша жоғары емес деңгейі экономикалық конъюпктураны
Ақша табысының құнсыздануы
Инфляция барлық ақша табыстарының нақты төмендеуіне алып келеді. Номиналды
Табыс пен байлықтың қайта бөлінуі
Инфляция табыс пен байлықты қайта бөледі. Осылай несие берушілердің
Бағалар бір-біріне күтпеген уақытта, тез және баланссыз өсетін болса,
Инфляция жылжымайтын мүлік құнын жоғарылатады. Сондықтан иеліктерінде жылжымайтын мүліктері
Ақша қаражаттарының пайдаланылуы
Инфляция кезінде нарықта сұранысқа ие болған тауарлы заттық құндылықтардың
Ұзақ мерзімді мақсаттарға мүдденің әлсіреуі
Инфляцияда ұзақ мерзімді инвестиция жасау ешкімге пайдалы емес, себебі
Инвестиция мерзімі ұзақ болған сайын құнсыздану көп болады. Мәселен,
87+151,5+33,3=271,8 мың теңге. Байқағанымыздай бұл жоба инфляцияны есептесек те
Жиналған ақшаның құнсыздануы
Инфляция сонымен қатар фирманың амортизациялық қорының құнсыздануына әкеледі, ол
Ақша қаражаттарын жасырын конфискациялау және нақты пайыздың төмендеуі
Инфляция салық арқылы халық пен кәсіпорындардың қаржыларын жасырын конфискелеуіне
Ұлттық шаруашылықты басқарудың нашарлауының бірі - инфляцияның тұрақсыздығы және
Біз инфляцияның үй тұрмысына, фирмалар мен мемлекетке тигізетін салдарын
Осындай жағдайда қалыпты экономикалық қатынас бұзылады. Кәсіпкерлер тауарларына қандай
Инфляцияны тежеу шаралары мен әдістері
Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық зардаптары төмендегі жағдайлардан: тауарлар бағасының өсуінен; халықтың
Инфляцияның зардаптарын жойып, ақша айналысын тұрақтандырудың негізгі әдістері-ақша реформасын
Тарихта ақша реформасын жүргізудің екі формасы бар:
бірінші, жаңа ақша жүйесін құру – ол алғашқыда металл
екінші, ақша жүйесінің кейбір элементтерін өзгерту, яғни жаңа ақша
Соғыс және революциядан кейінгі жылдары көптеген мемлекеттер ақша айналысын
Нуллификация – ол құнсызданған ақшаны жойып, орнына жаңа валютаны
Реставрация – ол ақша өлшемінің бұрынғы алтын құрамын қалпына
Девальвация – ақша өлшемінің алтын құрамын төмендету. Ол Екінші
Деноминация – ол “нольдерді сызу” әдісі, яғни баға масштабын
Қорыта айтқанда, инфляциямен күрес әдістері-мемлекеттің экономиканы реттеудегі жүргізетін іс-әрекеттерінің
Инфляцияға қарсы саясат
Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары оған шалдыққан
Инфляцияға қарсы саясатты талдауда оның екі бағытын көрсеткен
Экономиканың құлдырауы кезінде сұранысты ұлғайту үшін арнайы бюджеттік
Екінші бағыттың авторлары экономикада пайда болған кемшіліктерді ақша-несие
Бақылаудан шыққан инфляцияны ауыздықтау үшін біраз елдердің үкіметтері 60-жылдардан
АҚШ-тың тәжірибесі табыс саясатын жоққа шығарды. Мұнда 1971-1974 жылдарда
Инфляциямен күресудің “ымыралы” теориясы
Тәжірибеде инфляциямен белсенді күресудің стратегиясында инфляцияның ымыралы теориясы жатады.
Инфляция жұмыспен қамтуға айтарлықтай әсер етеді. 1958 жылы ағылшын
А.Филлипс есебінің теориялық негізін экономист Р.Липси жасады. Бұдан әрі
Абцисса өсінде жұмыссыздық деңгейі, ординат өсінде тауар бағаларының өсу
Экономикалық реттеу тәжірибесі көрсеткендей, Филлипстің қисық сызығы
Бұлардың ішіндегі жиынтық сұранысты ынталандыру мәселесін бөліп
Мұндай өзара тәуелділікке 60-жылдары американ экономисі М.Фридмен ерекше назар
Филлипстің қисық сызығын экономикалық талдау үшін тек қарқыны төмен,
Мұның орнына жұмыссыздықтың табиғи деңгейі деген теория шықты. Ол
Бұл теорияның мәні мынада: қарқыны баяу, орта, яғни қоғамға
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ИНФЛЯЦИЯЛЫҚ ПРАЦЕСТІҢ ДАМУЫ
Қазақстанның 1993 жылдың Қазанына дейін Ресейдің рубльдік аймағында болып
Ресей үкіметі мен рубльдік аймақты қайта құру жөніндегі жүргізілген
Осындай жағдайда тұрлаулы бағамды ұлттық ақшаның шығуы инфляцияның өсу
Бірақ кең өріс алып кеткен өндірістің құлдырауы ауыл шаруашылық
1994 жылдың 1 тоқсанында-ақ инфляцияның орташа өсу қарқыны 32,2
Кейінірек Үкімет пен Ұлттық банкінің қатал монетарлық саясат жүргізгенінің,
Ақшаның айналымдағы саны азайса бір жағынан, оның бағамын бір
Инфляцияның Қазақстандағы ең төменгі шегі 1998 жыл болды, бұл
Қазақстандағы инфляция барлық ТМД елдері сияқты ел экономикасының мемлекеттік-монополияланған
Қазақстандағы қазіргі инфляцияның себептерін нарыққа өтуге дейінгі инфляцияны тудыратын
ұлттық өнімді жинақтау қорына және тұтыну қорына бөліп, соның
құрал-жабдықтарды өндіру және тұтыну тауарларын өндіру салаларында;
мемлекеттік баға белгілеу жүйесінде;
мемлекеттік бюджеттің кірісі мен шығынында;
несиелік және қаржылық ресурстарды қалыптастыруда байқалды.
Қазіргі инфляцияның бір көрінісі – тауар тапшылығы біздің экономикада
біріншіден, бұрынғы КСРО-ның 20-жылдар аяғынан бастап бұрынғы нарықтық құрылымдарды
екіншіден, бұрынғы КСРО-ның экономикасында көп жылдар бойы үйлесімсіздік қалыптасты,
Үшіншіден, бұрынғы КСРО-ның ұлттық табысының жартысына жуығы жинақтау қорына
Төртіншіден, бұрынғы КСРО-да ұлттық жиынтық өнімнің 25-30 проценті ғана
Сөйтіп, біздің елде (бұрынғы КСРО-ның бір республикасы болғандықтан) инфляцияны
Сөйтіп тауардың көтерме, сатып алу бағасы
Өндірушілердің өнімнің сапасын жақсартып, оның өз құнын төмендетуге
Қазақстанда 1992 жылдан бастап нарықтық өзгерістер аясында жүргізілген баға
Жалпы экономикадағы инфляция деңгейін тұтыну бағасының индексі көрсетеді. Ол
Тәуелсіз Қазақстанның тәжірибесі инфляцияға қарсы күресте энергоресурстарына, монополды құрылымдардың
Қазақстан Республикасындағы инфляцияның дамуы – мемлекеттік бюджет тапшылығына байланысты.
2006 жылдың 9 айында инфляция 5,9 пайызды құрады. Мұндай
2006 жылы Қазақстан экономикасы және әлемдік рыноктағы жағдайлардың дамуы
Инфляция проблемалары көбіне экономиканың құрылымдық проблемаларының нәтижесінде туындайтынын есепке
Тұтыну бағалары
2006 жылғы 2-тоқсанда тұтыну нарығындағы бағалардың ағымдағы жылдың өткен
Тұтыну бағаларының 2006 жылғы 2-тоқсандағы өсуінің негізгі себебі –
Азық-түлікке жатпайтын тауарларға бағалардың өсуі 2006 жылғы 2 тоқсанда
2006 жылғы сəуір-маусымда 2006 жылғы 1-тоқсанмен салыстырғанда азық-түлік тауарлары
Тұтастай алғанда 1-жартыжылдықтың қорытындысы бойынша (2006 маусымда 2005 жылғы
Тұтыну бағаларының 2006 жылғы сəуір-маусымда өсуіне ең алдымен, жекелеген
2006 жылғы 2-тоқсанда жеміс жəне көкөніс 5,6%, тұрғын үй-коммуналдық
Сонымен қатар, қарастырылып отырған кезеңдегі маусымдық фактордың əсер етуі
2005 жылдан бастап тауарлар бағасының көтерілуі қарқынымен салыстырғанда, тұтыну
Соңғы жылдарда, оның ішінде ағымдағы жылы Қазақстандағы инфляция жиынтық
Ағымдағы жылы неғұрлым ірі салымдар өңделмеген мұнай жəне табиғи
Соңғы жылдары негізгі капиталға инвестициялардың технологиялық құрылымы негізгі қорлардың
Халықтың тұтынушылық сұранысы жəне кəсіпорындардың инвестициялық сұранысы кредиттік ресурстарға
Тұтыну жəне инвестициялық сұраныстың айтарлықтай дəрежеде өсуі экономиканың өсу
Бюджет кірістерінің едəуір өсуі бюджет шығыстарының тиісті өсуіне себепші
Тұтыну бағаларының өсуіне қысым көрсететін маңызды болып табылатын фактор
Экономика субъектілерінің (халықтың, кəсіпорындардың) кірістерінің артуы ақшаға сұраныстың өсуін
Инфляция деңгейінің өсуі ақша-кредит саясатын қатаңдатуға қарамастан, ақша агрегаттарының
Өнеркәсіптік өндірістегі бағалар.
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2006 жылғы сəуір-маусымда
Тау-кен өнеркəсібінде бағалардың өсуі 2006 жылғы 2 тоқсанда 7,7%
Өңдеуші өнеркəсіптегі бағалардың өсу қарқыны 11,3% болды, бұл өткен
Отандық өндірушілердің бағалары фармацевттік дəрі-дəрмекке 2006 жылғы 2-тоқсанда 2,8%
Өндірістегі жəне электр энергиясын, газды жəне суды бөлудегі бағалар
Өнеркəсіптік өндірістегі бағалардың өсуі жылдық көрсеткішпен 25,2% болды.
Ауыл шаруашылығындағы бағалар
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша ауыл шаруашылығы өнімінің
Мал шаруашылығы өнімінің бағалары құрылымында сүт бағасының (15%), жұмыртқа
Өсімдік шаруашылығының өнімі көкөніс бағасының (0,1%), сондай-ақ астық дақылдары
Кəсіпорындардың мониторингі
2006 жылғы 2-тоқсанда өткен тоқсанмен салыстырғанда сауал жүргізілген кəсіпорындардың
Шикізат пен материалдардың бағаларына байланысты ахуал 2006 жылғы 2-тоқсанда
3.1. Қазақстан Республикасындағы инфляцияға қарсы күрес саясатына баға беру
2004 жылдан бастап Ұлттық банктің негізгі
Негізгі мақсатты орындау үшін Ұлттық банкке
мемлекеттің ақша – кредит саясатын әзірлеу және жүргізу;
төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
валюталық реттеуді және валюталық бақылауды жүзеге асыру;
қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге ықпал ету.
Ұлттық банктің негізгі мақсаты мен
Инфляциялық таргеттеу принциптерін пайдаланатын көптеген елдер
Ұлттық банк 2004 жылдан бастап «базалық инфляция» индексіне
2004 жылы ақша – кредит саясатының негізгі
Инфляция жағдайында Үкімет «қымбат – ақша саясатын ұстануға
Жалпы алғанда, инфляцияға қарсы саясаттың ұзақ мерзімдік
Құнсызданудың (инфляцияның) жағымсыз әлеуметтік және экономикалық салдары көптеген елдер
Инфляцияға қарсы саясатты сипаттағанда, екі әдістемені бөліп айтуға болады.
Екінші әдістемені жаңа классикалық бағыттағы
Ақша-кредит саясаты
Ақша ұсынысы
2006 жылғы 2-тоқсанда ақша агрегаттарының өсуі жалғасты. Алайда өсу
Ақша массасы
Ақша массасы 2006 жылғы маусымның аяғында 2714,1 млрд. теңгеге
Банк жүйесінің таза сыртқы активтері 2006 жылғы маусымда 2005
Банк жүйесінің ішкі активтерінің өсуі экономиканың кредиттеу көлемінің жоғары
Ақша массасының құрылымында резиденттердің депозиттері бір жылда (2006 жылғы
Айналыстағы қолма-қол ақша 2006 жылғы маусымның аяғында 550,0 млрд.
Айналыста қолма-қол теңге көлемінің азаюына себепші болған операциялар банктердің
Бұл тарауда Қазақстан Республикасындағы инфляция ерекшеліктері мен елдегі инфляцияның
Қазақстан Республикасындағы инфляцияның алдын алу шаралары
Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болу уақыты таяған сайын ұлттық
Өзіміздің сарапшылардың да, халықаралық сарапшылардың да зерттеулері экономикалық қауіпсіздікке
Олар:
макроэкономикалық тұрақтылыққа төнетін қатер,
өндірістік-технологиялық қауіпсіздік,
сыртқы экономикалық қауіпсіздік,
азық-түлік қауіпсіздігі,
энергетикалық қауіпсіздік,
қаржы қауіпсіздігі,
ақпараттық қауіпсіздік,
қазақстандық тауарлардың ішкі-сыртқы рыноктардағы бәсекеде өте төмендігі,
сыбайлас жемқорлық пен экономиканың қылмыстануы,
республика облыстары, қалалары мен ауылдарындағы әлеуметтік-экономикалық дамудың ала-құлалығы,
мемлекеттік мүдделерді қалыптастыру және қорғау институттарының дамымауы,
қаржы саласының даму деңгейінің экономиканың нақты секторындағы нақты сұраныспен
Осылардың ішінде Үкімет пен Ұлттық Банктің макроэкономикалық тұрақтылықты сақтау
Инфляция болжамы
2006 жылғы 2-тоқсанға инфляция болжамын бағалау
2006 жылғы 2-тоқсанда инфляцияның нақты қалыптасқан деңгейі (1,6%) «Инфляцияға
2006 жылғы мамырда тұтыну нарығындағы бағалар тұрғындарға ақылы қызметтің
Оның үстіне, 2006 жылғы сəуір-маусымда көкөніс пен жеміс-жидек айтарлықтай
Жекелеген айлар бойынша болжам мен факт арасындағы айырма 2006
2006 жылға инфляция болжамы
Ұлттық Банк 2006-2008 жылдарға арналған ақша-кредит саясатын əзірлеу кезінде
Мұнайға қалыпты баға сценарийі Brent сұрыпты мұнайдың əлемдік орташа
2006 жылғы 3-тоқсанда инфляция 0,9-1,1% шегінде (2005 жылғы 3-тоқсанда
2006 жылдың басында ақша-кредит саясатын қатаңдату бойынша Ұлттық Банк
2005 жылғы сияқты жазғы кезеңде халықты азық-түлік тауарларымен қамтамасыз
Бағаларды тұрақтандыру мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Тұтыну нарығындағы бағаларды
Сондай-ақ Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі Төрағасының 15.04.2006
2006 жылғы 4 тоқсанға арналған инфляция болжамы
Қазан – желтоқсан аралығындағы кезең желтоқсандағы мерекелердің салдарынан тұтыну
Ұлттық Банк 2006 жылғы 4-тоқсанда инфляция 2,5-2,7%-ды болады деп
Осы кезеңде инфляцияны ұстап тұруды Ұлттық Банктің жəне Үкіметтің
2006 жылдың қорытындысы бойынша орташа жылдық инфляция 6,9-8,5% шегінде
Макроэкономикалық тұрақтылықты сақтау үшін Ұлттық банк пен ҚР Үкіметі
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындыға келсек, 2007 жылдың бірінші жартысында Алматы қаласы бойынша
Қала тұтыну рыногында ү.ж. бірінші жартысында, әсіресе екінші тоқсанында,
Азық-түлік тауарлары бағасы 2007 жылдың екінші тоқсанында айрықша өзгерді,
Көбінесе, отандық өнімдер шығарушылардың тамақ өнімдерінің бағасы ү.ж. сәуір
Ұн - 45,8% (сонымен бірге маусым айында –27,9%),
Азық-түлік емес тауарлар бағасы жарты жылда, орташа алғанда 17,4%-ке
Тауарлардың негізгі топтарында жағдай бірдей емес: азық-түлік емес тауарлар
Халыққа көрсетілетін ақылы қызметтердің бағалары мен тарифтері жылдың бірінші
Білім беру саласындағы индекстің жоғарылауы мектепке дейінгі мекемелерде балаларды
Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2006 жылғы 1 наурыздағы «Қазақстан әлемдегі бәсекеге
Сонымен, дипломдық жұмыстың жалпы мазмұнына тоқтай кетсем, бірінші
Екінші бөлім, «Қазақстан Республикасындағы инфляциялық жағдай» туралы. Бұл тарауда
Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасында қазіргі кезде нақты жүргізіліп жатқан
Қазақстан Республикасындағы инфляцияның дамуы – мемлекеттік бюджет тапшылығына байланысты.
2006 жылдың 9 айында инфляция 5,9 пайызды құрады. Мұндай
2006 жылы Қазақстан экономикасы және әлемдік рыноктағы жағдайлардың дамуы
Қорыта келгенде, еліміздегі инфляция көрсеткіші қазан мен қыркүйек айларының
Халықаралық тәжірибенің сабақтары айқын. Экономикалық жоғары табыстарға қол жеткізген
Бірінші Азиялық Барыс болу үшін біздің басымдықтарымыздың қатарына макроэкономикалық
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Жүнісов. Б.А., Мәмбетов. Ұ.Е., Байжомартов. Ү.С. Нарықтық экономиканың негіздері
Мәуленова С. С.,Бекмолдин С.Қ., Құдайбергенов Е.Қ. Экономикалық теория:
Әкімбеков С., Баймұхаметова А.С., Жанайдаров У.А. Экономикалық теория. Оқу
Ақша, несие, банктер: Оқулық / жалпы редакциясын басқарған Ғ.
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие: оқу құралы /
“Егемен Қазақстан” Республикалық газеті" ААҚ, № 251 (24504) 14
http://www.aikyn.kz/ -» Ақ сөйле - « Әнуар
«Қазақстан Республикасының – 2030» стратегиясы.
Қазақстан Республикасындағы 2006 жылғы инфляциялық шолу. Дерек көзі: Қазақстан
Егемен Қазақстан 3.06.06/ Асқар Тұрапбайұлымен сұхбат.
Қазақстан Республикасының Үкіметінің web-сайты. 04.01.2006.
“Егемен Қазақстан” Республикалық газеті" ААҚ, № 292-295 (24548) 29
http://www.NOMAD.SU сайтынан алынған мәліметтер. «Инфляция в казахстане.»
http://www.businesshop.com.ua/ сайтынан деректер.
http://www. Russians.Kz . сайты мәліметтері.
Мақыш С.Б. Ақша және ақша айналысы
Көшенова Б. Ақша, несие, бактер.
Әубәкіров Я.Ә. Экономикс.Оқу құралы. Алматы: Экономика, 1995.
Гордиевич Т.И. Инфляционные процессы в переходной экономике: Генезис и
Макроэкономика: Учебное пособие/Под ред. И. П. Николаевой. - Москва:
Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу құралы. Алматы. 1994.
Мамыров. Н.Қ. Тілеужанова М.Ә. Макроэкономика. Алматы., 2003.
Мэнкью Н.Г. Макроэкономика М., 1994г.
Саниев М.С. Ақша, Несие, Банктер. Оқу құралы-Алматы: Алматы экономика
Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер Оқулық-Алматы: Экономика, 2001.
Селищев А. С. Макроэкономика. - Москва: Питер, 2001.
Сембиева Л.М. Социальные аспекты инфля-ции:/ КазГНУ им. Аль-Фараби.-Алматы, 1995.
Стоянова Е.С. Финансовый менеджмент в условиях инфляции.-Москва: Перспектива, 1994.
Көшенова Б.А. Ақша.Несие.Банктер.Валюта қатынастары. Оқу құралы/-Алматы: Экономика, 2000.
Казахстанская правда-27.02.2001. 2000-жылдың көрсеткіші.
Экономикалық теория негіздері. Оқулық.-Алматы, “Санат”, 1998.
Экономикалық теория. Оқулық. Алматы. Қазақ Университеті.2000.
Усов В.В. Деньги. Денежное обращение. Инфляция: Учебное пособие.-Москва:Банки и
Қосымша 1
Қосымша 2
6
Инфляция, %
Жұмыссыздық деңгейі, %
Инфляцияның қалыптасу және асқыну себептері мен механизмі
Инфляцияның мәні, негізгі мазмұны
Инфляция деңгейін өлшеу
Инфляцияның мәні және мазмұны
Инфляцияның себептері мен механизмдері
Инфляция - қолтаңба көп ақшамен кедейлену
Инфляцияның мәнi, түрлері және пайда болу себептерi
Инфляцияның мәні, себептері әлеуметтік - экономикалық жағдайы
Қазақстан Республикасындағы инфляция мен жұмыссыздық процестерді мемлекеттік реттеу
Жұмыссыздық, инфляция