Бұйымды өңдеу технологиясы
Ф-ОБ-001/033
Мазмұны
Кіріспе
1 Оқушыларды шығармашылыққа қолөнері негізінде баулудың теориялық негіздері
1.1. Шығармашылық ұғымының мәні
1.2. Қазақ халқының қолөнері
1.3. Оқушыларды шығармашылыққа баулудағы қолөнерінің ролі
2 Технология пәнінде оқушыларды қолөнер бұйымын әзірлеуге үйретудің
2.1. Технология пәнін оқыту мазмұны
2.2. Қолөнер сабақтарын өткізудің әдістемелік ерекшеліктері
3 Ұлттық қолөнер бұйымын әзірлеу технологиясы
3.1. Петроглифтер туралы тарихи мәліметтер
3.2. Бұйымдарды сәндік кестелермен әсемдеу
3.3. Ұлттық киімнің сызбасын тұрғызу
3.4. Бұйымды өңдеу технологиясы
3.5. Бұйымның құнын есептеу
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Қосымша
Кіріспе
Қоғамның қазіргі кезеңде мектеп алдына қойып отырған негізгі міндеті
Қазақстан Республикасының Білім министрлігінің тәлім-тәрбие тұжырымдамасында: “Ұлттық
Адамның жеке басының қалыптасып, саналы
ХІХ ғасырдың екінші жартысында қазақ даласында қазақ ағартушылары Ш.Уәлиханов,
Бұл міндеттерді тәрбиенің құрамды бөліктері ретінде алып қарауға болады.
Бүгінгі заман талабына сай жастарды
Қай халықтың болмасын қолөнері, оның тарихынан, әдет-ғұрып, салт-дәстүрлерімен қатар
Қазіргі кезде сол ұлттық қол өнерді жас ұрпақтың бойына
Мектеп қабырғасында оқушыларға ұлттық-қолданбалы өнерді үйретуде әсіресе
Бұл пәндер үшін әдістемелік нұсқаулар, оқу құралдарын дайындау және
Адамның жан-жақты және үйлесімді дамуында
Еңбек арқылы адамның денесі, көзқарасы,
Балалар мен жастардың еңбек тәрбиесі
Оқу-тәрбие үрдісін оқытушы мен оқып үйренушінің білімінің мазмұнын меңгеру
Қазақ халқының ұлттық өнерін, тарихын
Оқушыларға білім беру және тәрбиелеу
Оқушыларды еңбекке баулудың психологиялық, физиологиялық
Еңбек сабақтарында оқушыларды қолөнеріне баулу
Осы аталған ғалымдар еңбегін зерттей
Диплом жұмысымыздың мақсаты: жоғары сынып оқушыларын
Зерттеу обьектісі: технология сабағы.
Зерттеу нысанасы: қолөнер бұйымын әзірлеу процесі.
Зерттеу міндеттері:
оқушыларды шығармашылыққа баулудың теориялық негіздерін ашып қарастыру;
Оқушыларға қолөнер бұйымын үйрету мазмұнын айқындау;
Оқушыларды қолөнер бұйымын әзірлеуге үйрету әдістері мен
Бұйым әзірлеудің технологиялық мәселелерін ашу;
1 Оқушыларды шығармашылыққа қолөнері негізінде баулудың теориялық негіздері
1.1. Шығармашылық ұғымының мәні
Шығармашылық ұғымына берілген анықтамалар оған өз қатарындағы адамдардан (балалардан)
Қабілеттер тұлғаны айшықтайтын компоненттердің бірі болса, онда «тұлға» немесе
Шығармашылық - бүкіл болмыстың, қозғалыстың, дамудың бір сөзбен айтқанда,
Адамның шығармашылыққа деген жанданысы, оның өз жекелігін, өз қабілеттерін
Психологтар қабілеттердің екі түрлі деңгейінің болатындығын дәлелдейді.
1. Репродуктивті-іс-әрекетті, білімді берілген үлгі бойынша қабылдай алу деңгейі.
2. Шығармашылық-жаңалық ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі.
Енді жұмысымыздағы екінші негізгі категория «шығармашылық» ұғымының мәнін анықтауға
«Шығармашылық» сөзінің төркіні, этимологиясы «шығару», «ойлап табу» дегенге келіп
Зерттеле келе шығармашылыққа берілген анықтамалар да өзгере бастады. Соңғы
Шығармашылық жөнінде жазылған еңбектерді талдай келе мына төменлегідей қорытындыға
Шығармашылық-өте күрделі психологиялық процесс. Ол іс-әрекеттің түрі болғандықтан, тек
Ұзақ жылдар бойы шығармашылық барлық адамның қолынан келе бермейді
Осы саланы тереңірек зерттеген дәрігер, әрі психолог А.Н.Луктың еңбектері
Шығармашылық қабілеттердің белгілері ретінде:
-Мәселені қарастырудағы қырағылық, көрегендік;
-Ақпаратты нерв жүйесіне код арқылы хабарлау;
-Тасымалдай білу;
-Ақылдың икемділігі, ойдың орамдылығы;
-Әрекетті бағалай білуді қарастырады.
Әрекеттің шығармашылық қабілеттерді дамытуы үшін қажетті ахуалдың болуы керектігін
Оқушылардың көрке-шығармашылық қабілеттерінің ерекшеліктері, оларды дамытудың жолдары мен әдістері
Шығармашылық қабілеттердің жоғары деңгейі дарындылық, таланттылық мәселесінің теориясына терең
Педагогикалық еңбекті шығармашылық процесс ретінде қарастырған В.А.Кан-Калик, Н.Д.Никандровтың зерттеулерінде,
Жоғарыда аталып кеткен еңбектерде, шығармашылық қабілеттердің белгілерін анықтау, шарттарын
Сонымен, біз “шығармашылық қабілет” ұғымының соңғы уақыттарда көптеген зерттеулердің
-Шығармашылықтағы қарама қайшылықтардың болуы,
-әлеуметтік немесе жеке адамға деген мәнінің болуы,
-шығармашылыққа арналған шарттардың, жағдайдың болуы,
-шығармашыл тұлғаның жекелік қасиеттерінің болуы,
-нәтиженің жаңалығы,сонылығы.
Бұдан шығар қорытынды:”Шығармашылық қайшылықтарды шешуге бағытталған, ол үшін жекелік
Оқыту барысында оқушылар шығармашылығын қалыптастыру және дамыту мәселесі шығармашылық
1. Дайындық кезеңі.
2. Инкубация, жасырын идеялар, тұйыққа тірелу кезеңі.
3. Интуицияның жарқ етуі. Эврика.
4. Тексеру кезеңі.
А.Н.Лук шығармашылық процесті 5 кезеңге бөледі:
1. Айқын және дұрыс қойылған мақсат.
2. Күшті жұмылдыру қойылған мақсат.
3. Проблемадан уақытша кету. Инкубация.
4. Интуицияның оянуы. Инсайт.
5. Нәтиженің дұрыстығын тексеру.
Жоғарыда келтірілген және басқа да шығармашылық педагогикасына арналған зерттеулер
1. Жаңалықпен бетпе-бет келу.
2. Шығармашылық белгісіздік, екі ұштылық.
3. Шешімнің жарқ етуі.
4. Шығармашылық акт.
5. Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Шығармашылық процестің әр кезеңінде бала бойында әр түрлі сапалық
Әрине, шығармашылық жұмыстың түріне, мақсатына қарай бұл кезеңдер бір-бірімен
1.2 Қазақ халқының қолөнері
Қазақ халқының қолөнері деп халық тұрмысында жиі қолданылатын өру,
“Халықтық қол өнеріне әдеп-ғұрып жабдықтарымен қатар, аң аулауға, мал
Саз балшықтарды күйдіріп, ағашты майлап кептіру, шақпаққа қу жасап,
Мал шаруашылығына қажетті желі, шылбыр, ноқта, бұршақ, жүген, құрық,
Халықтық қолөнеріндегі мүліктердің бір тобы үй іші жабдықтары болса,
ХІХ ғасырда және ХХ ғасырдың бас кезінде қазақ халқының
Әрине, жоғарыда аталған қолөнердің бір қатары өте көп еңбек
Олар:
- ою-өрнектердің түрлері, олардың атаулары мен қолданылатын орындары. Өрнектердің
жүн және оған ұқсатылған заттар. Қой, түйе жүндері, ешкінің
түрлі жіптер, жиектер, өрмектер, бау-шулар, басқұрлар, арқандар, өрмек өнері
бізбен, сыммен шұлық, қолқап, шәлі тоқу жолдары;
киіз басу, жүн сабау, киіз басу, текемет, сырмақ сияқты
кестешілік пен көркем тігіс өнері, олардың түрлері, атаулары, кестелеу
зергерлік өнері, зергерлер жасайтын сәнді бұйымдардың түрлері мен атаулары,
сүйек пен мүйізден істелген әдемі заттар – жүк-аяқ, асадал,
ағаш шеберлерінің жасаған әдемі заттары, оларды жасау, өрнектеу әдістері,
мал мен аң терілерін ұқсату, олардың түрлері мен атаулары,
былғары ұқсату, етікшілік, тігіншілік, етік, кебіс, мәсілердің түрлері мен
ши орау өнері, шиді әзірлеу, тоқу, өрнектеу, шидің түрлері
Ұлттық киім үлгілері, тігілу барысы, сәндеу ерекшеліктері мен киілу
Оқушыларды шығармашылыққа баулудағы қолөнерінің ролі
Қазақстан Республикасының Білім министрлігінің тәлім
Қазақ халқы өз тарихында ұзақ
Адамның жан-жақты және үйлесімді дамуында
Еңбек арқылы адамның денесі, көзқарасы,
Балалар мен жастардың еңбек тәрбиесі
Халық еңбекті асыл мұра деңгейінде
Халық педагогикасынан орын алған еңбек
Қоғамның ең басты талаптарының бірі
Еңбекке тәрбиелеу, баулу және
Өнерде оза шауып, бәйге алған
Еңбек – материалдық және рухани байлықтардың көзі, сонымен бірге,
Халық еңбекті асыл мұрат деңгейінде қарады. Адам өзінің жан
Жас ұрпақты халқымыз жалпы еңбек сүйгіштікке тәрбиелей отырып, «он
Халық педагогикасынан орын алған еңбек және еңбекке тәрбиелеу көзқарастары
Әрине, қол өнердің бірқатары өте
Бұл айтылғандардан қол өнер халық
Еңбек арқылы адамның денесі, көзқарасы,
Халық еңбекті асыл мұра деңгейінде
Еңбек, адамның еңбекке қатынасы тақырыптары
Еркін еңбек барысында өзінің және
Қоғамның ең басты талаптарының бірі
Еңбекке тәрбиелеу, баулу және
Ертеден тәрбие мәселесіне терең көңіл
Өнерде оза шауып, бәйге алған
Еркін еңбек барысында өзінің және бүкіл қоғам мүшелерінің қажеттілігін
Қоғамның ең басты талаптарының бірі - әр азаматтың өмірде
Еңбекке тәрбиелеу, баулу және кәсіптік бағдар, мектеп оқушыларының қоғамға
Мектепте еңбекке тәрбиелеудің басты міндеттері: біріншіден, еңбекке сүйіспеншілік пен
Еңбек етуге әдеттену – бұл жай ғана еңбекке үйрену
Еңбек тәрбиесінің бірінші міндеті жастардың еңбекке деген көзқарасы мен
Жастардың бойына Отан игілігіне еңбек етуге деген әзірлікті және
Қоғамды өркендетудегі еңбектің мәні мен маңызын түсіндіру;
Еңбекке деген көзқарасты, еңбектің адамзат үшін өмірлік және рухани
Еңбекке деген адамгершілік көзқарастың қалыптасуы үшін жастарды адалдыққа, ақ
Қалайда болсын еңбекке және еңбек адамына құрмет көрсетуді, қоғам
Еңбек түрлеріне шығармашылық көзқараспен қарауға тәрбиелеу.
Еңбек тәрбиесінің екінші міндеті – жстарға еңбек ету үшін
Еңбек етуге керекті білімді оқыту;
Кәсіптік мамандық алу үшін база болатын ғылымдардың негіздерін оқыту;
Еңбек сабағының барысында жалпы техника туралы арнайы білім беру;
Еңбектің түрлерін іс - жүзіне асыру туралы дағдыларды
Жұмыс түрлерін жоспарлауды, оны ұйымдастыруды, жұмыс орнын жинақы ұстауды,
Еңбек тәрбиесінде еңбек сабақтарының мәні өте зор, оларда оқушылар
2 Технология пәнінде оқушыларды қолөнер бұйымын әзірлеуге үйретудің
2.1 Технология пәнін оқыту мазмұны
«Технология» оқу пәні жеке тұлғаның жалпы мәдениеттілігін қалыптастыруға, оны
«Технология» - оқу пәні білім мазмұнын анықтайтын құжаттың бірі
Жалпы техникалық-технологиялық білімнің болашақта дамуы графикалық ақпараттың қызметі мен
«Технология» оқу пәні — интегративті білім саласы. Оқушылардың математика,
синтездеу арқылы өндірісте, энергетикада, байланыста, ауыл шаруашылығында, жеңіл өнеркәсіпте,
"Технология" оқу пәнінің бағдарламалары мына төмендегі жағдай негізінде жүзеге
“Технология” білім саласын меңгеру оқушылардың жалпы
«Технология» білім саласының негізгі тараулары: 1.Ауыл шаруашылығы техникасы мен
Білім мазмұнына “Сәндік қолданбалы өнер элементтері негізіндегі көркемдік
8-11 тереңдетілген сыныптарға
10 – сыныпқа арналған тақырыптық жоспар
Р/с Тараулар мен тақырып атаулары Жалпы сағат
теория практика
1. Кіріспе. СҚӨ бұйымдарына тарихи шолу. 1 -
2. Сәндік бұйымдарының түрлері. 1 2
3. Кестелеу жұмыстарының түрлерін орындау. 1 5
4. Ою-өрнектерді кестелеп салу 1 2
5. Кесте оюын бастыру және кестелеу.
3
6. Кестені тігу.
9
7. Кестені соңғы өңдеу - 3
Барлығы: 4 24
2.2 Қолөнер сабақтарын өткізудің әдістемелік ерекшеліктері
Әдіс (методос деген грек сөзінен
Демек, оқыту әдістері бұл мұғалім
Оқыту әдісі мақсатқа жетудің саналы
50 – ші жылдардың соңында, 60
1. Сөздік әдістер тобы: әңгімелеу, әңгіме,түсінісу, лекция, кітаппен жұмыс.
2. Көрнекіліктер әдістер тобы: демонстрация, иллюстрация, бақылау.
3. Практикалық әдістер тобы: лабораториялық, практикалық, графикалық жұмыстар,
Әңгімелеу. Мұғалім оқу материалын бір
Әңгіме әдісі сабақта сұрақ – жауап
Түсіндіру. Мұғалім оқу материалын баяндауда
Лекция. Басқа әдістерге қарағанда лекцияның
Кітаппен жұмыс. Оқулықтар негізінен сабақты
Демонстрация әдісі тәжірибелерді, приборларды, препараттарды, табиғи обьектілерді,
Бақылау әдісін пайдаланып, оқушылар мұғалімнің
Лабораториялық жұмыстар. Бұл әдісті мектеп
Лабораториялық сабақтарда тақырып бойынша жаңа
Практикалық жұмыстар. Бұл әдіс әсіресе
Графикалық жұмыстар. Оқушылар сабақта үлгілердің
Жаттығулар. Оқушылардың іскерлік қабілеті, дағдысы
Бағдарлама бойынша оқу материалдарының көпшілігін мұғалім проблемалық ситуация
Енді біз, проблемалық сабақты әдістемелік ұйымдастырудың ерекшеліктеріне тоқталайық.
І. Сабақта проблеманың қойылысы
1. Жаңа сабақ тақырыбы проблема түрінде беріледі.
2. Проблема білімнің көкейкестілігімен қатар, құбылысты, фактілерді түсіндіруге жеткіліксіз
ІІ. Қажетті білімдердің көкейкестілігі
Қысқа және тез шешілетін проблемалық сұрақтар қойылуы тиіс.
Сұрақтар негізінен зерттелетін материал мазмұнында құрастырылады.
Сұрақтар саны оқушыларды шаршататындай көп болмауы қажет. Керісінше жағдайда
Күрделі сұрақтар бірнеше жеңіл баспалдақты сұрақтарға бөлінеді. Оның алдындағы
Сұрақтар деңгейі оқушылардың алға жылжуын қамтамасыз ететіндей болуы тиіс.
Сұрақтарды оқушылардың топтық түрінде талқылауына шектеу қоймау қажет. Керісінше,
Білімдердің көкейкестілігі оқушылардың білімін бағалау үшін сұрақ сұрауға ұқсап
ІІІ. Жаңа материалды меңгеру
1. Мұғалім сабақта нені және қалай оқытылатынын, оқушылардың шығармашылық
2. Жаңа сабақты меңгеру барысында оқушылардың өзіндік белсенділігіне
3. Оқытуда оқушылардың жеке мүмкіндіктері мен қабілеттерін ескере отырып
4. Оқушыларға проблема шешімін табуға көмек жеке берілуі тиіс.
5. Жаңа тапсырмада ойлану әрекетін туындататын көкейкесті проблема болуы
ІҮ. Практикалық жұмыс
Тапсырма оқу бағдарламасының талаптарына сай таңдалады. Ол оқушының жас
Жаңа заттың жасалу процесі жаңа жұмыс әрекетін қамтып отыруы
Оқушылардың бұйымның жасалу процесін меңгеруі үшін нұсқаудың формасы мен
Бұйымның әр операциясын оқушылардың өзбетінше орындауына мүмкіншілік жасалу керек.
Ү. Сабақтың қорытынды бөлігі
1. Бұл этаптағы проблемалық тапсырмалар қорытындылау сыпатында, оқушылар еңбегін
2. Оқушылармен бірге практикалық жұмыс нәтижесін тексеру. Жіберілген қателер
3. Соңында мұғалім сабақты қорытындылайды: мақсатқа жетті ме, жоқ
Қол өнер сабақтарында сабақтың мақсаты мен міндеттеріне байланысты
3 Ұлттық қол өнер бұйымын әзірлеу технологиясы
3.1 Петроглифтер туралы тарихи мәліметтер
Таңбалы тастар – үңгір қабырғаларына, таулы жер тастарына немесе
Қаратау шимайлы тастары – біздің заманымыздан бұрынғы
“Арба үстіндегі жауынгер” – Қаратау шимайлы тастарының аса құнды
Қарт Қаратау қойнауындағы Арпаөзен таңбалы тастары көптеген тарихи оқиғалардан
Итті қолға ұстап үйреткені, оны аңшылыққа және тағы басқа
“Бұғы мен тау теке”. Бұл суретте Қаратау шимайлы тастары
Арпаөзен таңбалы тастары – Қазақстан жерінде қола дәуірінен сақталған
Тамғалыда алғаш жартасқа салынған суреттер үлкен болды. Көбінесе жануарларды
Бірте-бірте қимыл, әрекет үстіндегі жануарлардың бейнесін салуды үйренді. Ал
Кейіннен ойлау жүйесінің дамуына және діни түсініктердің қалыптасуына байланысты,
Мына тастарда екі суреттер салыныпты. Денесі адамға ұқсас, екі
Бұл суреттер қола дәуірінің яғни біздің заманымыздан бұрынғы ІІ-мыңжылдықтың
Кейінгі суретте Күн күркіретуші бейнеленген. Қазақ халқының ұғымында жаңбыр
“Өнер таусылмас қазына, жұтамас байлық” дейді дана халқымыз. Қазақ
Негізі әр халықтың өзіндік кесте тігу нақыштары бар. Көне
Өткен ХХ ғасырдың 50-60 жылдары Ресейде айқастыра кестелеп өнеріне
Әрбір жанұяда 50-жылдардың басында кестеленген бұйымдар әлі күнге дейін
Халық өнері ғасырлар бойы әртүрлі болып өзгеріп, адам өмірі
Бүгінгі таңда өрнектерді пайдалану, өлшемі, пішімі, тігушінің талғамына, фантазиясына
3.2 Бұйымдарды сәндік кестелермен әсемдеу
Кесте және көркемдеп тігу ою-өрнекті әшекейлеудің ертеден келе жатқан
Біз кесте дөңгелек немесе төрт бұрышты етіліп кергіш ағашқа
Шым кесте деп тігілетін материалдың ашық жерін қалдырмай немесе
Әредік кестеде материалдың әр жері әшекейленіп, бөлек-бөлек өрнек салынады.
Шым кесте, тұс киіз, сандыққап, мақпал шапан, орамалдың алақаны,
Инемен тігілетін кестені керіп, инеге сабақталған жіппен алуан түрлі
Айқас (крестеп) тігу де инемен тігілетін кестенің ең көп
Тесіп торлап тігуде өрнектелетін материалды өрнек мәнеріне қарай тесіп
Ал кестені бедерлеп тіккенде кестелерген материалда әр түрлі ою-өрнек,
Кестелеп тігу ісіндегі әдемілік пен көрнектілік жағынан ерекше көзге
Кестені түктеп тіккенде бізбен шалынған жіптің үстіңгі жағында (өң
Үлгі бойынша сызылған өрнектің үстіне мәнеріне қарай тізіліп алынған
Алтындап, күмістеп тігу сән-салтанат бұйымдарына тән. Бұл үшін көбінесе
Алтындап тігуге көбіне бедерлі, бедерсіз басып тігу әдісін қолданады.
Алтын жіппен тігу Орта Азия халықтарының бәріне тән өнер.
Ұлттық ою-өрнегі мен әшекейлік тігу ісі туралы айтқанда бізбен
Кестелеп тігуді тігін машинасымен атқарады. Осы заманғы тігін машиналарының
Инемен басып, айқастырып, қайып, ілмелеп, шалып тігу арқылы кестелеу
Кесте ісімен кеңірек таныстыру үшін оның ең күрделі және
Қазақ халқының қол тігістері өзінің тігілу әдісі мен мәнеріне
алтындап тігу
айқас тігіс (крест)
батырып тігу
бедерлеп тігу
бүгіс тігіс
бүрме тігіс
есіп-жөрмеу
жапсыру
жөрмеу
жара тігіс
көктеу көпіртіп тігу
қабу
қабырға тігіс
қусыру
қаю тігіс
маржан тігіс
өбістіру
сыру
сыздықтап тігу
таңдай тігіс
тебе тігу тепшу
түктеп тігу
тұмарша
торлау
топшылау
«тышқан із»
шалып тігу
шалып басып тігу
шанша тішу
шарбақтап тігу
т.б.
Қазақтың қол инемен тігетін тігістердің бірнеше түрлеріне арнайы тоқталып
Алтындап тігу, айқас тігіс, бедерлеп тігу, маржандап тігу, түктеп
Солардың бірі батырып тігу. Бұл былғары, киіз, көрпе сияқты
«Бұзау тіс», тұмарша орындалу жағынан қарапайым жөргек тігістер. Бұзау
Бүгіс тігісі киімдердің бой жапсарын, етегін, жең ұштарын, қалтаның
Бүрме тігіс әр түрлі желбірлерді, қос етектерді бүре жапсырғанда,
Есіп жөрмеу – көбінесе су таситын қарын, мес, матадан,
Жапсырма тігу бір заттың бетіне жамау салып жапсырғанда, әдіптердің
Жөрмеу дегеніміз қатарласқан екі бөлек затты жапсарластырып тігу. Бұл
Жара тігіс – киіздерді құрастырғанда, мәсіні табандағанда, етіктің өкешелерінің
Пішіп алынған киімнің бой-бойын астары мен тысының арасындағы тартылған
«Қабырға тігіс» қол инемен көркемдеп тігу әдісінің бір түрі.
Киімнің бойын, шалбардың балағын, жеңді, олардың екі шетін жалғастыра
Қайып тігу әрі беріктік, әрі әдемілік үшін қолданылады. Бұл
Өбістіру, әсіресе киізді, түйе терісін, кейде қалың былғарыны жалғастырып
«Таңдай» тігіс – бұл да көркемдеп тігу істерінде қолданылатын
Тепшу де ең көп қолданылатын тігістің түрі. Мұны киімнің
«Тышқан із» тігісі үш сызық арасымен не шаршы сызықтар
Шалып тігуде де тігіс біз кестемен тіккен сияқты қос
Ақын Абай:
«Өткірдің жүзі,
Кестенің бізі,
Өрнегін сендей сала алмас,
Білгенге маржан,
Білмеске арзан,
Надандар баһра ала алмас», - деп қолөнердің кейбір детальдарын
3.3 Ұлттық киімнің сызбасын тұрғызу
1. Өлшем алу.Өлшемге сантиметрлік таспаны және босаңсытпай, ұштарын алдыңғы
Орамдар мен көлденеңін толық өлшейді, бірақ, оның өлшенген көлемінің
Ұзындық өлшемдері толық жазылады. Өлшем бірліктерін қысқартып белгілейді. Әсіресе
Тұлға өлшемін бастамас бұрын өлшем бірліетері тізілген қағаз дайындап
Киімге қажетті өлшемдер
Өлшем бірліктер Өлшем бірліктерінің аты Өлшеу әдістері
Ма (См) Мойынның жарты айналымы Мойын негізгі мен жетінші
Ст (Ка) Кеуденің бірінші жарты айналымы. Таспа қолтық ойығының
Сти (КаІІ) Кеуденің екінші жарты айналымы Таспа арқада бірінші
Ст (Ба) Бел сызығының жарты айналамы Бел сызығындағы жіп
Сб (Мқа) Мықынның жарты айналымы Бөксенің томпақ нүктелері деңгейімен
Шс (Ае) Арқа ені Жауырын арқылы қолтық ойығының артқы
Шп (Ие) Иық ені Мойыннан иық нүктесіне дейін.
Дс (Аұ) Арқа ұзындығы Бел сызығынан жетінші мойын омыртқасына
Дтс (Абұ) Арқа бел сызығының ұзындығы Тігінен омыртқаға параллель
Дтп (Кбұ) Алдыңғы жақтағы бел сызығының ұзындығы. Алдыңғы өлшеумен
Впк (Абқұ) Арқаның белге дейін қиғаш ұзындығы Бел сызығы
Ди (Бұ) Бұйым ұзындығы Омыртқа жотасымен жетінші мойын омыртқасына
Қосындысынан құралуы мүмкін).
Впрз Мойынның артқы ойығының биіктігі. Тігінен мойын негізінде жобаланған
Др (Жұ) Жең ұзындығы Иық нүктесінен аздап бүгілген шынтақ
Оп (Иа) Иық айналымы Көлденеңінен қолтық ойындысы деңгейінде.
Озап (Біл.А) Білезік айналымы Саусақпен білекпен жалғасқан тұсында.
Окис Қолбасы айналымы Білектің ең жуан жерінен.
Ерлердің дене өлшемін алу реттілігі
Шалбар сызбасын тұрғызу
Қажетті өлшемдер: Ба – 38
Об - 26
Бұ - 100
Алдынғы бөлікті тұрғызу
Шалбар ұзындығы: ТН = Бұ = 100.
Мықын сызығы: ТБ = 18 – 20.
Отыру сызығы: ТШ = Об + ҚОб = 26
Тізе сызығы: ТК = ( Бұ / 2 )
Отыру сызығы бойынша алдыңғы бөлік ені:Ш1Ш2=Мқа/2=52/2=26.Ш-дан солға қарай ШШ1
Алдыңғы бойдың қадам ені: Ш2Ш3 = Мқа /
Алдыңғы бойдың бел ені:Т2Т3=(Ба/2)+6=(38/2)+6=25.Қатпар немесе бүрме: 6 см -
Алдыңғы бойдың тізе ені: КК1=КК2 =(То + ҚТо)/2 -1=
Алдыңғы бойдың балақ ені: НН1=НН2=(Балақ ені / 2) –
Б1Т3-ті жоғары 1,5 см көтеру,Б1Ш1 түзу,Ш1К1- 0,3-ке қисық сызу,К1Н1
Қадам сызықтары:Ш3К3 – 0,3-ке қисық сызу,К2Н2-түзу, балақ етегін 0,5-ке
Артқы бөлікті тұрғызу
1.Артқы бойдың тізе ені: К1К3 = К2К4 = 2
2.Артқы бойдың балақ ені: Н1Н3 = Н2Н4 = 2
3.Артқы бойдың қадам ені:Ш3Ш4=(Мқа / 10) = 52/10 =
4.Артқы бойдың мықын ені: Б3-тен жоғары қарай Б3Б4 =
5.Артқы бойдың бел ені:Т5Т6 =(Ба+ҚБа)/2+3=(38+0,5)/2+3=22,5.Артқы бүкпе – 3 см.Т5Т6
6.Жан сызығын Б5,Т6 түзу сызықпен қосып жоғары 1,5 см
7.Қадам сызықтары Ш6 және К4 0,3 см қисық сызықпен
3.4 Бұйымды өңдеу технологиясы
Қажетті құрал-жабдықтар
Матаны пішу үшін үлкен тік бұрышты үстел қажет, егер
Үстелден басқа: үтіктейтін үлкен тақта, (немесе қалың мата төселген
Жұмыс басталмас бұрын (мұны дайындық жұмыстарымен белгілеуден бастайды) үстелде
Пішімін әзірлеу
Пішу үшін негізгі сызбаны сызудың қажеті жоқ, оның басқа
Кескін сызықтарын жүргізудің негізгі әдістері – кескіш арқылы
Егер тең бүктелген матаны пішетін болсақ, лекало бұйымның жартысы
«Жұмыс» қағаздың тесілген жерлерін қарындашпен сызып алу қажет. Лекалоға
Әрбір қиықтағы тігіске түсетін әріптің шамасын бақылау нүктелерінің орнын
Лекалоны матаға салардан бұрын бөлшектерді түгендеп, санын тағы бір
Матаны пішуге әзірлеу
Көптеген маталарды тікпестен бұрын дымқылдап алады. Дымқылдау дегеніміз -
Біздің ұсынып отырған бұйымымыздың материалы синтетикалық материал болғандықтан оны
Барлық маталарды пішуден бұрын үтіктеп алады.
Матаның өңін, түгінің бағытын, ақауын анықтау. Орамдағы жүн матаның
Егер матаның екі беті де бірдей болса, сапалы жағы
Түкті маталардың теріс жағынан әрбір 50-60 см сайын түктің
Матаны екі жағынан бірдей қарап шыққаннан кейін бормен немесе
Матаға пішімдерді орналастыру, пішу
Пішудің алдында матаны ұзына бойына, өңін, ішіне қаратып, тең
Барлық пішімдерді, соның ішінде ең ұсақтарын да міндетті түрде
Тігістерге қажетті барлық әдіптерді ескере отырып, пішімді салудың ең
Тігіске және өңдеуге арналған қосымшалар
Үлгі қиықтарының аты әдіптің шамасы (см)
Ойынды
Жең ойындысының тігігі
Иығы, жаны
Алдыңғы және артқы бойдың ортасы
Көкірекшенің төменгі жағы
Белдікті юбканың жоғарғы жағы
Шалбардың жоғарғы жағы
Жең қайырмасының, өңір, жаға басқаларының құрастырма қиығы
Қайырмасы жоқ жең ұшы
1-1,5
1-1,5
2-3
1,5-3
4-5
1-1,5
6-8
0,7-1
0,7-1
Бұйымды өңдеу технологиясы
Ерлер киімінің және жастарға арналған киімінің негізгі бір түрі
Шалбар киілу мақсатына байланысты спортқа, демалысқа және туризмге арналған,
Шалбардың үстіңгі жиегін сырып тігілген белдікпен, жөрмеумен немесе қорсаждық
Жұмыс шалбарларының үлгілерін қалталарымен бірге жасайды. Қалталары алдыңғы бөлігінің
Шалбар костюмдерін дайындау үшін алуан түрлі көйлек маталар, шалбарлар
Жаппай өндірісте шалбарлардың ұзындығын қазіргі шкала бойынша анықтайды.
Пішу бөліктері. Шалбар костюміндегі пішу бөліктерінің саны тұрақты болмайды
Жеңдері қысқа және ұзын, қондырмалы, реглан пішімді, тұтас және
Жеңдері қондырма және реглан пішімді бір тігісті, қос тігісті,
Шалбар костюмнің пішу бөліктері. Жакет бөліктерінің және блузканың бөліктері
Шалбарды пішу бөліктерінің комплектісіне үлгісіне байланысты бөліктердің түрлі мөлшері
Үстіңгі матадан келесі бөліктерді пішеді: шалбардың алдыңғы бөліктерін –
Астарлық матадан келесі бөліктерді пішеді: шалбардың алдыңғы жартысынан астар
Киімді өңдеу бірізділігі. Киімді өңдеуді екі негізгі кезеңге
Көйлекті өңдеу. Бүкпелерін, қималар, тігістерін, бедерлерін, қатпаларын, қалталарын, өңірлерін,
Шалбарды өңдеу. Шалбарды өңдеудін технологиялық тізбектілігі бұйымның констурукциясына байланысты.
Қималарын өңдеу; бүкпелерін, қатпарларын, бедерлік тігістерін, шалбар жарты бөліктерін
Шалбардың бөлшектерін пішіп тігуге даярлау. Шалбарды дайындауға кірісуден бұоын,
Шалбардың алдыңғы және артқы бөліктерінде арқау жіп шалбар бөлігі
Бүйір қалтасының үстінгі жиегін бөлігінің үстіңгі қимасынан 5 см-ден
Шалбардың артқы бөлігін пішкен кезде қондырма жасауға болады. Орта
Мақта матасынан шалбарды пішкен кезде үстіңгі жағынан орта тігісінен
Жеке заказдар бойынша пішкен кезде шалбардың артқы бөлігі үшін
Жапсырма қалталарда арқау жібі өздері орналасқан шалбар жартысының арқау
Белдікте арқау жіп шалбардың үстіңгі қимасына параллель өтуге тиіс.
Жөрмеулер мен шашақты әдіпті арқау жіп шалбар бөліктерінің қималарына
Шалбардың алдыңғы және артқы бөліктерін өңдеу. Шалбардың артқы бөліктеріндегі
Шалбардың алдыңғы және артқы бөліктерінің бүйір және ау қималарын
Шалбар бөліктеріндегі бүкпелерді белгіленген сызықтар бойынша қайып тігеді, тігісті
Жұмсақ қатпарға ауысатын алдыңғы бөліктеріндегі бүкпелерді шалбардың үстіңгі қимасынан
3.5 Бұйымның құнын есептеу
Бұйымның экономикалық шығыны есептеліп, өзіндік сатылу бағасы шығарылады.
1.Материал шығыны:
№ Атаулары Өлшем бірлігі Шығыны Бағасы Теңгемен есептегенде
1 Мата м 2 250 50
2 Жіп д 50 50 2500
3 Акварель д 1 180 180
4 Багет м 4 250 1000
5 Шеге кг 0,30 300 100
6 Желім д 1 250 250
7 Лак д 1 400 400
8 Бисер д 8 25 200
Барлығы:
4680
2. Негізгі жалақы:
1. Негізгі жалақы кеткен материалдың 50% құрайды.
Н/ж=(Ш/қ х50%)/100=(4680х50)/100=2340
2. Қосымша жалақы негізгі жалақының 10% құрайды.
Қ/ж =(Н/жх10)/100 =(2340х10)/100=234
3.Амортизацияның негізгі жалақы мен қосым
ша жалақының 2% құрайды.
А=((Н/ж+қ/ж)х2)/100=((2340+234)х2)/100=51,48
4. Цех жұмыс А 8% құрайды.
Ц/ж=((Н/ж+қ/ж+А)х8)/100=((2340+234+51,48)х8)/100=210,03
5. Жол шығыны н/ж, қ/ж, амортизацияның 4% құрайды.
Ж/ш=((н/ж+қ/ж+А)х4)/100=((2340234+51,48)х4)/100=105
Барлығы: 2940,48
1. Бұйымның өзіндік құны.
Бқ=Ш/қ+Н/ж=4680 + 2940,48=7020
2. Бұйымның құны 5% рентабельдікті құрайды.
Р=(Б/қх5)/100=(7020х5)/100=351
3. Бұйымның жалпы құны.
Б/қ=Б/қ+Р= 7020+351=7371
4. Сатуға қойылатын үстеме баға бұйым құнының 20% құрайды.
С/қ/ү/б=(Б/қх20)/100=(7371х20)/100=1472,20
5. Бұйымның толық құны.
Б/т/қ=Б/қ+С/қ/ү/б=7371+1472,20=8845,20
6. Бұйымның толық құнына 20% құрайды.
С/қ/қ=(Б/т/қх20)/100=(8845,20х20)/100=1769
7. Бұйымның сатылу бағасы.
Б.сат.бағ.=Б.т.қ + С.қ.қ=8845,20+1769= 10614
Қорытынды
Балалар мен жастардың еңбек тәрбиесі
Халық еңбекті асыл мұра деңгейінде
Қоғамның ең басты талаптарының бірі
Еңбекке тәрбиелеу, баулу және кәсіптік
Халықтың мәдени дәрежесі өскен
Біздің зерттеу жұмысымыздың нәтижесінде мынадай
Әдебиеттер тізімі
Асанова С. Сымбат – Алматы: Атамура, 1995-208б.
Ақпараттық білім беру технологиясы / Асқарова Ж. // Әл-Фараби
Әбдіғаппарова Ұ. Қазақ халқы қолөнерінің тәрбиелік дәстүрлері. // Білім
Бағдарлама «Киімді конструкциялау және модельдеу негіздері» А.С.Ұзақова, Г.А.Байғабыл.
Балапанов Е.Қ. Жаңа информатикалық технологиялар. – Алматы, 2003. –
Бағдарлама «Қолөнер» А.С.Ұзақова, Г.А.Байғабыл, Н.Салыбекова – Шымкент, 2002-18-19 б.
Батыри А.Ю. Герра Р.Г.// Пед.ред.Стефанюка В.Л. Компьютер обретает разум
Батырханова А. Жаңа технология сабақта
Білім тұжырымдамасы. Үкіметтен қолдау таныты // Егемен Қазақстан, №42-45,
Бұзаубақова К. Жаңа педагогикалық технология. // Қазақстан мектебі. –
Байсейітов А.Ж. “Жаңа педагогикалық технология” тренингі. – Алматы, 2005.
Джонстон З., Мичи Д., Компьютер – творец.-М.: Мир 1987-161-162с.
Ералиева М., Оқытудың қазіргі технологиясы // Бастаушы мектеп –
Колеченко А.К. Энциклопедия педагогических технологий: Пособие для преподавателе й
Комягин В.Б., Коцюбинский А.О. Современный самоучитель работы на компьютере.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы заңы» // Қазақстан: 1999ж.
Қабдықайрулы Қ.және басқалар. Оқытудың педагогикалық жаңа технологиясы – Алматы,
Қоянбаев М., Қоянбаев С. Педагогика ЖОО студенттерге арналған оқу
Мамаева А. Қазақ колөнеріне шолу // мектептегі технология 2006
Педагогикалық ізденіс. Қурастырушы И.Н. Баженова – Алматы: «Рауан», 1995,
Педагогические технологии: Учеб.пособия для студентов пед.спец. // Под общ.ред.
Педагогика. Дәріс курсы. Алматы: «Нурлы әлем», 2003-27-29б.
Подласый И.П. Педагогика. В 2 кн. – М.: Гуманит
Психолого – педагогический словарь для учителей и руководителей общеобразовательных
Сластенин В.А., Исаев И.Ф., Шиенов Е.Н. Общая педагогика /
Таубаева Ш.Т. Оқытудың қазіргі технологиялары // Бастаушы мектеп. 1999
Төребаева Г. Халық қолөнер бұйымдарын дайындау // Сыныптағы тәрбие
Төленова Ү. Жаңа технологияны сабақта қолдану // Бастаушы мектеп
Левковец Л.Б. Уроки компьютерной графики Corel DRAW X3 –СПб.:
Лихачев В.М. Педагогика. Курс лекции – М.: Прометей, Юрайт,
Лауланбаев Д. Оқытудың жаңа технологиясын қолдана білейік // Қазақстан
Жұмағұлов Б. Білім саласына ақпараттық технологияны енгізу елдің кемелденуіне
Қарабаева З. Жаңа педагогикалық технологиялардың ерекшеліктері. // Қазақстан мектебі.
Оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері. // Бастауыш мектеп. –
Медетова А. Оқу ақпаратын технология жағдайында меңгеру. // Бастауыш
Коджаспирова Г.М. “Педагогика”. Учебник для образовательных учреждений сред.проф.обр. –
Кусайнов Г.М. Педагогическая технология: теория, история, практика. – Усть-Кменогорск:
Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. Алматы, 1994. –
Қасымханов Б.А. Қаратау шишалы тастары. // Қазақстан тарихы. –
Халықов Қ.З., Оразбайқызы Б. Технология. – Алматы, 2006. –
Қуыс бұйымдарды үрлеу арқылы жасау
Үлгіні мата бетіне орналастыру
Оқушыларды кәсіпке баулуда оқытудың ақпараттық технологиясының маңызы
«Жеңіл киімнің технологиясы» пәні бойынша студенттердің өзіндік жұмысын орындаудың тапсырмасы
Модель - аналогтың конструктивті шешімін талдау
Кәсіптік оқытудың әдістемесі
Төлке бөлшегін өңдеудің технологиялық процесін жасау
Биыл сәнде баулы аяқ киімдер
Мектеп оқушыларына кәсіптік білім беруде инновациялық әдістерді қолдану
Бетондар және болаттардан шыбықтардың бірігіп жұмыс жасауы, олардың арасындағы күштерімен тығыз байланыста