Алаяқтықтың субъектісі
МАЗМҰНЫ
Кіріспе..............................................................................................................2-3
1.Тарау. Алаяқтық үшін қарастырылатын қылмыстық жауапкершілікке жалпы сипаттама.
1.1 Алаяқтықтың
1.2 Алаяқтық
2.Тарау. Алаяқтық үшін
2.1 Алаяқтықтың
2.2 Алаяқтықтың
2.3 Алаяқтықтың
2.4 Алаяқтықтың
3.Тарау. Алаяқтықтың сараланған түрлері.
3.1 Адамдар тобымен жасалған алаяқтық.....................................................19-22
3.2 Бірнеше рет жасалған алаяқтық................................................................22-24
3.3 Ірі мөлшерде жасалған алаяқтық..............................................................24-25
3.4 Аса қауіпті рецидивистпен немесе аса ірі мөлшерде жасалған
4. Тарау. Алаяқтықты
4.1 Алаяқтықты тұтынушыларды алдаудан айырмашылығы......................28-29
4.2 Алаяқтықтың ұрлықтан айырмашылығы...............................................29-41
4.3 Алаяқтық және параға делдал болу..........................................................41-43
4.4 Алаяқтық үшін жаза тағайындау..............................................................43-55
Қорытынды...............................................................................................53-57
Қолданылған әдебиеттер тізімі....................................................................58-60
Кіріспе
Демократиялық тәуелсіз мемлекет ретінде Қазақстан Республикасы экономикалық және әлеуметтік
Экономикалық жағдай ең алдымен меншікке қарсы жасалған қылмыстардың мөлшеріне
Мысалы, 1999 ж бюджеттің төрт (4) облысында атқарылуын тексеру
Алаяқтық үшін қылмыстық жауапкершілік мәселесіне қатысты өзінің монографияларын В.Фойницкий,
Алаяқтық үшін жаупкершілікке қатысты заңның қолданылуында кейбір мәселелерді шешуде
Алаяқтық үшін қылмыстық жауапкершілік мәселесі тек қана меншікке қарсы
Қылмыстық құқық ғылымында және сот–тергеу тәжірибесінде кейбір маңызды жағдайларға
Бітіру жұмысының мақсаты алаяқтықпен қылмыстық күрес және бұл қылмыс
Бұл мақсатқа жету үшін мына негізгі міндеттерді алдымызға қойып
алаяқтыққа әсер ететін факторларды зерттеу;
алаяқтық құрамына құқықтық талдау жасауды жүргізу;
алаяқтықты саралау мәселесін қарастыру және ұқсас қылмыстардан
шет ел қылмыстық заңы бойынша алаяқтық үшін
осы қылмыс үшін тәжірибедегі жаза тағайындау мәселесін
Тақырыптың өзектілігі терең ғылыми зерттеуді, қылмыстық құрылымдардың әрекет ету
Зерттеу обьектісі: алаяқтық ұғымы, оның белгілерімен оның негізгі, сараланатын
Дипломдық жұмыстың әдістемелік және деректік негізін философияда, әлеуметтануда, әлеуметтік
Дипломдық жұмыстың құрылымы, тақырыптың өзектілігі мен мақсат -міндеттерін көрсететін
1-Тарау. Алаяқтық қылмысы үшін қарастырылатын қылмыстық жауапкершілікке жалпы
1.1 Алаяқтықтың жалпы түсінігі және анықтамасы
Алаяқтық қоғамдағы қылмыстардың неғұрлым қауіпті түрлерінің бірі. Мемлекеттің
Алаяқтық жолымен жасалған қылмыстан меншікті қорғауды күшейтудің қажеттілігі,
" Алаяқтық " сөзі әдетте пайдакүнемдік
«Ресей патшалығында адам өлтіргені үшін қылмыскерді ақтағаннан гөрі
Пайдакүнемдік мақсаттағы басқа да қылмыстарға қарағанда қылмыстық ортада
Қолсұғұшылықтың обьектісіне қатысты алаяқтар екі топқа бөлінеді: біріншісіне,
Алаяқтықты қоғамдағы саудагерлер мен делдалдардың әдеттегі тәжірибесіненен
Француз заңгерлері алаяқтықты азаматтық құқық бұзұшылықтардан айыруға көп көңіл
Үнді қылмыстық заңы бойынша (415-бап), жәбірленушінің өзінің мүлкіне
Өзін мемлекет қызметшісімін деп, осы негізде кредитке тауар алу
Жоғарыда айтылып кеткендей, Үнді қылмыстық заңы бойынша жәбірленуші кінәліге
Енді жалған үәде беруге қатысты бір мысал келтірейін,
Алаяқтықтың заң берген анықтамасын талдасақ, сенімді бұзу мен иеленуге
Германия қылмыстық кодексінде алаяқтықтың негізгі құрамы былай анықталады."Біреуді жаңылдыру,
Германия қылмыстық заңы тіпті заңмен қорғалмайтын мәмле нәтижесінде материалдық
Сонымен, шет ел қылмыстық құқық теориясында да, сот тәжірибесінде
1.2 Алаяқтық пен заңсыз иемденудің арақатынасы
1959 жылы ҚазКСР-дің 76-3 бабында (1995жылы 12 мамырда
Қылмыстық заң мәтінінен заң шығарушы алаяқтық қол сұғушылығын анықтау
Енді заңсыз иемдену түсінігіне тоқталып кетейік, бөтеннің мүлкін заңсыз
Бұл анықтама заңсыз иемденудің барлық түрлері үшін ортақ
бөтен мүлік,
алып қою және айыптының немесе басқа адамдардың пайдасына
құқыққа қайшылық,
қайтарымсыз болуы
меншік иесіне немесе өзге иеленушіге залал келтіру,
пайдакүнемдік мақсат.
Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену және меншікке қарсы өзге де
Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену түрлеріне (ұрлық, тонау) мүлікке қол
В.Лимонов атап өткендей, бөтен мүлікке құқықты алып қою, бұл
Мүлікті алып қою мен мүлікке құқықты алу түсінігі қылмыстық
Қылмыс құрамын талдау мәселесіне, заңсыз иемдену түсінігіне толық сәйкес
Біріншіден, алаяқтықтың ( Қазақстан Республикасының Қылмыстық Заңы бойынша) құрамының
Екіншіден, мүлікке құқықты алу мүлікті иеленуден бұрын не
Үшіншіден, сот тәжірибесінде негізінен тек мүлікті иелену түріне
Алаяқтықтың ерекшелігі сол, жәбірленуші жаңылысу нәтижесінде өз мүлкін немесе
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 177- бабына сәйкес, алаяқтық,
Бұл анықтама бойынша біріншіден алаяқтықтың екі түрін атап
Сонымен, заңсыз иемденудің түсінігіне негізделіп, аляқтыққа қысқаша анықтама беруге
2-Тарау.Алаяқтық үшін қарастырылатын жауаптылық негіздері
2.1 Алаяқтықтың обьектісі және заты
Қылмыстық құқықтық әдебиеттерде меншікке қарсы қылмыстардың обьектісі мен
Алаяқтықтың объектілері, меншікке қарсы басқа қылмыстардың обьектілерімен салыстырғанда, ерекшеленбейді.[13]
Қазіргі кезде Қылмыстық кодекс мемлекеттік мүлікті және жеке мүлікті
Алаяқтық қылмысының қоғамға қауіптілігі сол, олар халық шаруашылығында
Алаяқтықтың обьектісі- меншік қатынастары. К.Маркстің меншік туралы мәселе жөніндегі
Теориялық әдебиеттерде меншікті экономикалық категория және құықтық категорияда
Берілген қылмыстық топтық обьектісі ретінде меншік қатынастарын есептеуге болады.Мұндағы
Субьектінің қылмыстық әрекеттері осындай меншік қатынастарына қол сұға отырып,
Алайда өмірлік жағдайларда қылмыс обьектісін анықтау әрқашан оңай бола
Бұған қоса, оны мүліктің ұрлануы мемлекеттік немесе қоғамдық меншікке
Топтық обьект ретінде көрінетін, меншік қатынастарының элементтерінің бірі-тңкелей обьект
Басқа криминалистердің пікірінше, мемлекеттік меншік- қылмыстың тікелей обьектісі. Ал
Менің пікірімше, меншік қатынастары берілген қылмыстың тікелей обьектісін
Қылмыстың заты- бөтеннің мүлкі, сондай-ақ мүлікке құқықты дәлелдейтін құжаттар.
Қазақстан Республикасы сот тәжірибесін зерттеу көрсеткендей, көп жағдайларда ақша
Зат мағынасында бағасы мен құны бар мүлік алаяқтықтың заты
Қылмыстың заты болған мүліктің құнын анықтау кезінде оны
2.2 Алаяқтықтың обьективтік жағы
Кез-келген қылмыстың обьективтік жағы қылмыстық әрекеттің сыртқы көрінісімен
Қылмысты жасау кезінде меншік қатынастарын меншік иелерінен мүлікті
Адамның әрекеттері ішкі және сыртқы белгілерден тұрады. Сыртқы белгілер-
Алаяқтың қажетті белгісі-кінәлі иелігінде мүлкі бар адамды алдайды, соның
Алаяқтық кезінде алдау көрінеу болмаған фактілерді болды деп
Алдау кінәлінің шын мәнінде алдау ниетінің болуына, содай-ақ
Алаяқтық кезінде алдау ауызша да жазбаша да болуы мүмкін.
Егер иемденуді қылмыскердің әрекетінің нәтижесі ретінде қарастырсақ, онда алдау
Алаяқтық кезіндегі алдау заңда көрсетілген мағынада қылмыстың құралы болуы
Алаяқтық кезіндегі алдаудың басқа алдаулардан айырмашылығы мынада:
Алаяқтық тәсілі ретінде алдау әртүрлі болуы мүмкін. Кең таралған
Алаяқтықтық қылмысын жасауда ішкі және сыртқы белгілерден тұратын
Қылмыстық құқық ғылымы сот тәжірибесі сияқты, алаяқтықты алдау
-жеке тұлғаға қатысты;
-заттарға қатысты;
-оқиға мен әрекетке қатысты;
-ниетіне (жалған үәде беру) қатысты
Қылмыстық құқық ғылымында алаяқтық алдау әр түрлі нысанда жүзеге
Алаяқтық кезінде сенімді асыра пайдалану жолымен кінәлі өзі мен
Кейбір авторлардың пікірінше, сенімге қиянат жасау алаяқтық қолсұғушылығының
Сенімге қиянат жасау алдаумен сәйкес келеді, әдетте қылмыскер алдауды
Осылайша, сенімге қиянат жасау алаяқтық қолсұғушылығының дербес тәсілі бола
Жалған үәде беру, жалған көзқарас немесе шындықты айтпау
Нарықтық экономикаға өтудің бір көрінісі ретінде тағы бір көңіл
Алаяқтық кезінде жалған құжаттарды пайдалану алдаудың бір
2.3 Алаяқтықтың субъектісі
Қылмыстық құқық бойынша қылмыс субъектісі болып қылмыстың
Алаяқтық қылмысын жасаған тұлғаның есінің дұрыстығы туралы айта
Меншікке қарсы алаяқтық қолсұғушылықтың субъектісіне меншікке қарсы
-қылмыстық-құқықтық;
-криминологиялық.
Қылмыстық-құқықтық аспектіге есі дұрыстық және кінәлінің жасы жатады.
Жәбірленушінің сеніміне кіріп, алдау арқылы мүлкін иемденуді тек кәмелеттік
Алаяқтық әрекетін жасаған тұлғаның қылмыстық жауаптылығы туралы мәселені шешуде
Көрініп отырғандай, негізінен бұл қылмыстың түрін 18-25 жас аралығындағылар
Алаяқтықтың субъектісі жеке тұлға да, лауазымды тұлға да болуы
Лауазымды адамның не коммерциялық ұйымның немесе
Егер адам лауазымды адамға немесе басқару функциясын атқаратын адамға
Алаяқтық субъектісінің криминологиялық белгілеріне тоқталатын болсақ, ең алдымен, Қазақстан
Алаяқтық туралы тағы бір айта кететін жай, бұл қылмыс
Сонымен тұлғаны қылмыстық жауаптылыққа тартудан бұрын, тек заңи
2.4 Алаяқтың субъективтік жағы
Қылмыстың субъективтік жағы ретінде әдебиетте қылмысты туындататын және ондағы
Ғылымда кінә тұлғаның өзі жасаған қоғамдық қауіпті әрекетке
Алаяқтық қол сұғұшылығының субъективтік жағын бағалағанда, барлық криминалистер
тұлғаның өз әрекетінің қоғамға қауіптілік саналы түрде сезіп білуі
бұл салдардың тууын тілеу (еріктілік).
Алаяқтық қолсұғушылық кезінде интелектуалдық сәт кінәлінің қылмыс объектісін –меншік
Алаяқтық қолсұғушылығы кезінде қасақаналықтың еріктік сәті мынадан тұрады: кінәлі
Алаяқтықты кінәлі тұлға алдын-ала ойлап немесе кенеттен туған қасақаналықпен
Қылмыстық құқықтық әдебиеттерде заңсыз иемденудің элементі болып табылатын пайдакүнемдік
Пайдакүнемдік-өте күрделі ұым, оған кез-келген материалдық және материалдық емес
Қандай да болмасын әрекетті соның пайдасына істеймін деп басқа
Қандай да болмасын әрекеттерді жасау кезіндегі қасақаналықты дәлелдеудің қиындығы
кінәлінің мүлікті немесе мүлікке құқықты алғаннан кейінгі жүріс –тұрысы;
шындыққа сәйкес келмейтін себептермен ауыстырудың қажеттігін негіздеу;
заттарды уақытша пайдалануға алу.
Субъект бөтен мүлікті өз меншігіне, бұл мақсатқа алдау немесе
3-Тарау. Алаяқтықтың сараланған түрлері.
3.1 Адамдар тобымен жасалған алаяқтық
Меншікке қарсы қылмыстарды қылмыстардың қоғамға қауіптілік дәрежесін жоғарылататын, саралау
Адамдар тобымен жасалған қылмыстардың қауіптілік дәрежесі жоғары болады,себебі
Алақтықтың объективтік жағы алданудың нәтижесінде жәбірленүшінің алаяққа өз еркімен
Алдын-ала сөз байласу топ қатысушыларына қылмыстық әрекеттің жүзеге асырылуына
Алаяқтықты адамдар тобымен жасалғандығын мойындау үшін орындаушылардың
Қылмыстық әрекет кезінде субъектілер рольді өзара бөліседі, ол оның
Топтық қылмыстар қолсұғу объектісіне зиян келтірудің ерекше механизміне
Ұйымдасқан топта көтеген қатысушылар болады. Кәдімгі топқа қарағанда
Алаяқтық жолымен қылмыстық қолсұғуды жасау кезіндегі кінәлінің
Алаяқтардың ұйымдасқан тобында рольдерді әрқашан бөліп отыру болуы
Құқыққа қайшы әрекеттермен байланысты емес топ өз- өзінен
Демек, біріккен күштері арқылы қылмыстық нәтижеге қол жеткізетін орындаушылар
Қазақстан Республикасы Жоғары Сотының Бюллетені №8/ 2003 бойынша,
Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену, оны жасау үшін ұрлықтың екі
Ұйымдастырушының, айдап салушының немесе көмектесушінің жауаптылығы, олар бір мезгілде
Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену бірге қатысушылардың алдын-ала сөз байласпаған,
Алақтық үшін қылмыстық жауаптылық туындайтын жасқа жетпеген не есі
Егер бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін күні
Көрінеу қылмыс жасау арқылы алынған мүлікті иемденіп алу
3.2 Бірнеше рет жасалған алаяқтық
Қылмыстық құқық теориясында бірнеше рет жасалған алаяқтық деп –екінші
Қылмысты қайталануы саралау белгісі ретінде, ең алдымен кінәлінің
Алаяқтықты екінші рет жасалды деп тану үшін қылмыстық фактісі
Кінәлінің алаяқтықты жасауға қайтадан ұмтылуы қылмыскердің жеке
Қайталанбалы және жалғаспалы қылмыстарды ажырату туралы мәселе үлкен
Қайталанбалы және жалғаспалы қылмыстардың араласып кетуі кінәлінің әрекеттерімен
Жеклеген қылмыстық әрекеттер бір жалғаспалы қылмыстың кезеңдері болуы
Жалғасатын қылмыстан бірнеше мәрте жасалған қылмыстарды ажырату кезінде
Бөтеннің мүлкіне бірнеше мәрте қол сұғушылық жалғасатын
Жаңа қылмыстың заң бойынша қылмыс болып табылмайтын қылмыстар
3.3 Ірі мөлшерде жасалған алаяқтық.
Бөтеннің мүлкін ірі мөлшердегі заңсыз иемдену деп қылмыс жасалу
Берілген қылмыстық қолсұғушылықтың қоғамға қауіптілік дәрежесін анықтайтын
Берілген қылмыстың қоғамға қауіптілік дәрежесі мүліктік залалмен
Алаяқтық жолымен заңсыз иемдену кезінде жүз теңгеден төмен
Зиянның мөлшерін бағалау кезінде әр түрлі тұлғалардан
ұрланған заттың мөлшерімен;
жәбіленушінің материалдық жағдайымен.[2.4]
Бұл фактілік мән-жайлар кінәлінің қасақаналық ниетінің кіруі
3.4 Аса қауіпті рецидивистпен немесе аса ірі мөлшерде жасалған
Аса қауіпті рецидивистпен немесе аса ірі мөлшерде жасалған алаяқтық
Тәжірибе көрсеткендей, заңсыз иеленген мүліктің немесе мүлікке құқықтың
Тәжірибе көрсеткендей, соңға уақыттарда лауазымды тұлғалармен жасалған
Сонымен қатар, сауда саттық, көлік, саяхат және тағы басқалар
Алаяқтықты аса қауіпті рецидивисттің жасауы аса ауырлататын мән-жай
Алаяқтар арасында жалпы рецидивисттің неғұрлым жоғары болғанына қарамастан,
4. Тарау Алаяқтықты ұқсас қылмыстардан ажырату және жаза тағайындау
Қылмыстық заңда қылмыстылықпен күресте ортақ мақсаттар мен әдістер
Заңды бұлжытпай орындаудың бір көрінісі ретінде қылмыстарды дұрыс саралау
Қылмысты саралауда жіберілетін қателіктер әділет сот органдарының беделін
Негізінен, аляқтық ұқсас қылмыстардан оны қалай шешу әдісіне байланысты
4.1.Алаяқтықты тұтынушыларды алдаудан ажырату
Сот тәжірибесінде алаяқтық пен тұтынушыларды алдау арасында
Субъектісіне келетін болсақ, заңда ол анық көрсетілмеген. Сондықтан,
Сонымен қатар, тәжірибеде осы қылмыс түрінің субъектісіне
Осыдан, тұтынушыларды алдаудың субъектісі ретінде сауда, қоғамдық
Біріншіден, сәйкес кәсіпорындармен еңбектік қатынаста тұрмайтын тұлғалар
Екіншіден,тұтынушы сәйкес кәсіпорындарға оған қызмет көрсеткен тұлғаның қызметі
Алайда, қылмыстық құқық әдебиеттерінде Қылмыстық Кодекстің 223-бабында жауаптылық
Бөлшек сауда саласында тұтынушыларды алдаған саудагер жеке тұлға
Сонымен бұл қылмыстың субъектісі арнайы екендігі күмән туғызбайды.Яғни, тауарлар
4.2. Алаяқтықтың ұрлықтан ажыратылуы
Алдау ұрлық кезінде де кездесетін ұғым. Сондықтан
Заңсыз иемденуді тек жеңілдету үшін қолданған жағдайда сот
Жасырын ұрлауды жүзеге асыру үшін кінәлі кейде
Бірақ тәжірибеде жасырын ұрлаудың алдын-ала мұқият жасалған әдістер,
Г.Н.Борзенков алаяқтық үшін қарастырылатын жауаптылық мәселелеріне арналған арнайы монографиясында
Бұл критерииді сот тәжірибесінде де қолданады, бірақ басқа жолдар
Менің ойымша сот бұл қылмысты дұрыс саралаған, себебі, И.жәнеХ.-ның
Бөтеннiң мүлкiне қол сұғушылыққа байланысты қылмыстарды саралау кезiнде қолданыстағы
Бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемдену деп пайдакүнемдiк мақсатта бөтен мүлiктi
Тауып алынған немесе кiнәлi адамның қолына кездейсоқ түскен бөтен
Кiнәлi адамның өзi заңсыз иелiкке түскен бөтеннiң мүлкiне өз
Заңсыз иелiкке түскен бөтеннiң мүлкiн жоюға байланысты кiнәлi адамның
Егер бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемденудi жою кезiнде заңсыз иемденудiң
Ұрлық - бөтеннiң мүлкiн заңсыз жасырын иемдену. Бөтеннiң мүлкiн
Егер ұрлық кiнәлi адам туыстық, достық және жеке сипаттағы
Егер жоғарыда аталған адамдар бөтеннiң мүлкiн иемденуге бағытталған әрекеттердiң
Жәбiрленушi немесе мүлiк қарамағында немесе күзетуiнде тұрған адамдар бар
Бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемдену мақсатынсыз өзiне немесе басқа адамдарға
Уақытша пайдалану үшiн бөтеннiң мүлкiн заңсыз алып қою кезiнде
Кiнәлi адамдардың әрекеттерiн топ болып алдын ала сөз байласып
Бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемдену, оны жасау үшiн ұрлықтың екi
Ұйымдастырушының, айдап салушының немесе көмектесушiнiң жауаптылығы, олар бiр мезгiлде
Бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемдену бiрге қатысушылармен алдын ала сөз
Егер адамдар тобы алдын ала сөз байласып, ұрлық жасауға
Қылмыстың осы түрi үшiн қылмыстық жауаптылық туындайтын жасқа жетпеген
Бұл жағдайларда қылмыс субъектiсi болып танылған адам, қылмысқа қатысу
Егер бiр немесе бiрнеше қылмысты жасау үшiн күнi бұрын
Бұл орайда тиiстi жағдайларда кiнәлiлердiң әрекеттерi ұйымдасқан қылмыстық топты,
Жалғасатын қылмыстан бiрнеше мәрте жасалған қылмыстарды ажырату кезiнде кiнәлi
Бөтеннiң мүлкiне бiрнеше мәрте қол сұғушылық жалғасатын қол сұғушылыққа
Егер бұрын бөтеннiң мүлкiн заңыз иемденгенi үшiн адам сотталса,
Заңсыз кiру - бұл тұрғын үйге, қызметтiк, өндiрiстiк үй-жайға
Бұл саралаушы белгi, шын мәнiнде жасырын немесе ашық заңсыз
Жәбiрленушiнi алдау жолымен, мысалы, кiру мақсатында жалған құжат ұсына
Заңсыз кiру кiнәлi адам аталған үй-жайларға кiрмей-ақ техникалық құралдар
Егер кiнәлi адам жәбiрленушiнiң немесе мүлiк күзетуiнде тұрған адамның
Кiнәлi үй-жайда немесе қоймада заңды түрде болғанда, ашық тұрған
Заңсыз кiру арқылы ұрлық жасау кезiнде тұрғын үйге қол
Үй-жай деп адамдарды немесе материалдық құндылықтарды орналастыруға арналған тұрақты
Қазақстан Республикасы Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнiң 7-бабының
Қойма деп материалдық құндылықтарды тұрақты немесе уақытша сақтау үшiн
Бөтеннiң мүлкiн iрi мөлшердегi заңсыз иемдену деп қылмыс жасалу
Бiрнеше эпизодтардан тұратын, бiрыңғай пиғылмен жасалған бiрыңғай жалғасатын қылмыс
Егер кiнәлi адамның пиғылы iрi мөлшердегi мүлiктi иеленiп алуға
Егер кiнәлi адам бөтеннiң мүлкiн заңсыз бiр емес, бiрнеше
Қылмыс заты болған мүлiктiң құнын анықтау кезiнде оны меншiк
Кiнәлi адам бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемденудi жасыру мақсатында заңсыз
Ұйымға тиесiлi немесе оның қарамағында тұрған мүлiктi ұсақтап заңсыз
Бөтеннiң мүлкiн ұсақтап заңсыз иемдену ұғымы ҚК-нiң
Тек лауазымды адам ғана емес, сонымен бiрге меншiк түрiне
Кiнәлi адамның өз қызмет бабын пайдалануы бөтеннiң мүлкiн заңсыз
Соттар барлық жағдайларда заңсыз иемденiлген бөтеннiң мүлкiнiң кiнәлi адамға
Алаяқтық кезiндегi алдау көрiнеу болмаған фактiлердi болды деп жалған
Алдау кiнәлi адамның шын мәнiнде алдау ниетiнiң болуына, сондай-ақ
Алаяқтық кезiнде алдау ауызша да жазбаша да болуы мүмкiн.
Жалған құжаттарды, мөртаңбаларды, мөрлердi, бланкiлердi жасау, дайындау, содан кейiн
Алаяқтық кезiнде сенiмдi асыра пайдалану жолымен кiнәлi өзi мен
Қандай да бiр мiндеттеменi орындау шартымен мүлiктi алу, егер
Лауазымды адамның не коммерциялық немесе өзге ұйымда басқару функциясын
Кiнәлiнiң әрекеттерiн ҚК 179-бабы екiншi бөлiгiнiң г) тармағымен
"Жекелеген қару түрлерiнiң айналымына мемлекеттiк бақылау жасау туралы" Қазақстан
Қару ретiнде пайдаланылатын заттар деп жәбiрленушiнiң денсаулығына немесе өмiрiне
Қаруды немесе қару ретiнде пайдаланылатын заттарды қолдану деп олардың
Егер кiнәлi жәбiрленушiнiң өмiрi мен денсаулығына қауiптi дене жарақатын
Егер кiнәлi қаруды немесе қару ретiнде пайдаланатын заттарды тiкелей
Бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемдену мақсатында жәбiрленушiнiң организмiне оның
Егер жоғарыда көрсетiлген мақсатпен жәбiрленушiнiң организмiне өмiрге немесе денсаулыққа
Егер жәбiрленушi алкогольдiк iшiмдiктердi, есiрткi заттарды, күштi әсер ететiн,
Көрсетiлген қылмыстарды жасау кезiнде қолданылған заттардың әсер ету ерекшелiктерi
Газ қаруын (газ тапаншасы, аэрозольдық және көзден жас ағызатын
Адам өмiрi мен денсаулығына қауiптi зорлық-зомбылық деп қарумен немесе
Жәбiрленушiге өмiрi мен денсаулығына қауiп төндiретiн жағдайларда (мысалы, өмiрлiк
Бөтеннiң мүлкiн иемдену мақсатында жасалған шабуыл деп жәбiрленушi үшiн
Денсаулыққа зиян келтiрмесе де қолдану сәтiнде жәбiрленушiнiң өмiрi мен
Кiнәлiнiң ұрлық түрiнде басталған және жеке меншiк иесiнiң немесе
Егер зорлықпен күш қолдану әрекеттерi ұрлық (ұрлауға әрекеттену) аяқталған
Қарақшылық жасау кезiнде денсаулыққа орташа ауырлықтағы зиян келтiрiлген кезде
Қарақшылық шабуыл кезiнде денсаулыққа ауыр зиян немесе абайсызда жәбiрленушiнiң
Егер қарақшылық шабуыл барысында қолданылған күштiң салдарынан кiнәлi жәбiрленушiге
Кейiннен бөтеннiң мүлкiн ұрлауды жеңiлдету мақсатымен жасалған қасақана кiсi
ҚК-нiң 180-бабы бойынша саралаудың мiндеттi шарты заңсыз иемденiлiп отырған
Заңсыз иемденiлген заттардың немесе құжаттардың ерекше тарихи, ғылыми, көркемдiк
Кiнәлi адам ерекше тарихи, ғылыми, көркемдiк немесе мәдени жағынан
Соттардың тонау мен қарақшылықты зорлық-зомбылыққа ұласқан қорқытып алушылықтан ажырату
Бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемдену бұзақылық, зорлау немесе басқа да
Егер адам пайдакүнемдiк мақсатты көздесе, онда оның әрекетi мүлiктi
Көрiнеу қылмыс жасау арқылы алынған мүлiктi иемденiп алу немесе
Көрiнеу қылмыс жасау жолымен алынған мүлiктi иемденiп алу деп
Адамның басқа мемлекеттiң аумағындағы соттылығының және жасаған қылмысының өзге
Басты сот талқылауын тағайындау кезiнде соттар бөтеннiң мүлкiнiң заңсыз
Анықтаушы, тергеушi немесе прокурор бөтеннiң мүлкiн заңсыз иемденуден келтiрiлген
Азаматтық талаптарды шешу кезiнде соттардың ұрлықтар туралы iстер бойынша
Осы нормативтiк қаулының қабылдануына байланысты Қазақ ССР Жоғарғы Соты
Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтiк қаулы
4.3. Алаяқтық және пара беруге қатысу
Қылмыстық-құқықтық әдебиеттерде өзін делдалмын (посредник) деп таныстыру арқылы алдау
Қылмыстық Кодекстің 313- бабына сәйкес, порақорлыққа делдал болу,
Қылмыстық құқық әдебиеттерінде бұл мәселеге байланысты басқа да пікірлер
«Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену жөніндегі істер бойынша
Осыдан көруге болады , әрбір қатысушы қылмыстық нәтижеге жету
Сот тәжірибесінде мұндай әрекеттерді саралауда қателіктер кездеседі.
Қылмыстың атқарушысы – пара беруші- лауазымды тұлғаға параның берілуін
Алматы қаласының Жетісу ауданының соты М.-нің әрекетін
Тағы бір мысал, телефон орнату үшін И. Алматы қаласының
Бірінші жағдайда, бұл әрекет мазмұны жағынан әртүрлі әрекет
4.4 Алаяқтық үшін жаза тағайындау
Жаза тағайындау сот төрелігін жүзеге асыруды жауапты сәттерінің
Жасалған қылмыстың қоғамға қауіптілік сипаты – бұл құқыққа қайшы
Кінәлінің жеке басы жазаны дараландыруға негіз болып табылады. Заң
Мысалы, 1999 ж 10 қарашада Н. С.
Алаяқтық үшін тағайындалатын жаза түрлері Қылмыстық кодекстің 177-бабымен қарастырылған:
1. Бөтен мүлікті ұрлау немсе бөтен мүлікке құқықты алдау
· екі жүзден жеті жүз айлық есептік көрсеткішке
· сотталған адамның екі айдан жеті айға дейінгі кезеңдегі
жүз сексеннен екі жүз қырық сағатқа дейінгі мерзімге
·екі жылға дейінгі мерзімге түзеу жұмыстарына;
алты айға дейінгі мерзімге қамауға;
·үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге;
үш жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады:
Яғни 177- баптың 1-бөлігіндегі жаза шаралары: айыппұл салу, қоғамдық
Мынадай:
а) адамдар тобының алдын-ала сөз байласуы бойынша;
б) бірнеше рет;
в) қызмет бабын пайдаланып жасаған алаяқтық:
·жеті жүзден бір мың айлық есептік көрсеткіште дейінгі
·сотталған адамның бес айдан бір жылға дейінгі жалақысының немесе
·төрт жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектеуге;
·мүлкі тәркіленіп немесе онсыз екі жылдан алты жылға дейінгі
Мұнда тағайындалатын жаза түрлері: айыппұл салу, бас бостандығын шектеу,
3.Мынадай:
- ұйымдасқан топ;
- ірі мөлшерде;
- ұрлық немесе алушылығы үшін бұрын екі немесе одан
мүлкі тәркіленіп, бес жылдан он жылға дейінгі мерзімге бас
Айта кететін бір жай, баптың санкциасында көрсетілген
Алаяқтық үшін жазаның мөлшерін бекіте отырып, заң шығырушы
Заң шығарушы сотқа жаза тағайындағанда қылмыстың қоғамға қауіптілік дәрежесін,
И.М. Гальперин айтып кеткендей, қылмыстық құқықтық саясатта белгілі
Әр түрлі қылмыстық істерді зерттеу барысында, сот тәжірибесінде
Сотталғандар саны %
Сотталғандар нақты жазаны өтеу мерзімдері:
1 жылдан 1 жыл 6 айға дейін
1 жыл 6 айдан 2жылға дейін
2 жылдан 3 жылға дейін
34
26
--
Алаяқтық үшін сотталғандарға қатысты сот органдары қылмыстық
Қылмыстық істерге талдау жасай отырып, тағы бір анықтағаным, соттар
Алаяқтық үшін жаза тағайындау мәселесінде алдын-алуға байланысты мүлікті
Алаяқтық қылмысы үшін айыппұл салудың маңызы зор. Шет
Егер кінәлі бөтен меншікті иеленуге бағытталған бірнеше ұқсас
Басты сот талқылауын тағайындаған кезде соттар бөтеннің мүлкін
Анықтаушы, тергеуші немесе прокурор бөтеннің мүлкін заңсыз иемденуден
Мекшік құқығы адам және азаматтың құқықтары мен бостандықтары жүйесінде
ҚР Конституциясы мен қозғалатын және қозғалмайтын мүлікті иелену, пайдалану
ҚР ҚК-нің Ерекше бөлімінің 6-тарауында қарастырылған қылмыстардың тектік объектісі
Субъективтік критерийлері бойынша меншікке қарсы қылмыстарды екі топқа ажыратуға
Пайдакүнемдік қылмыстарда сәйкесінше міндетті белгі болып пайдакүнемдік мақсат немесе
Талан-тараж ету деп пайдакүнемдік мақсатта бөтен мүлікті осы мүліктің
Талан-тараждау заты болып бөтеннің, яғни кінәлінің иелігінде тұрмайтын мүліктер
Талан-тараждау нысандар мен түрлерге бөлінетінін ұмытпау керек.
Талан-тараждау нысанын мүліктің бөтеннің иелігінен алудың тәсілі анықтайды. Бұл
Талан-тараждау түрлері қылмыс затының мөлшеріне қарай анықталады: ұсақ-түйек, ірі
Соынмен қатар, талан-тараждаудың төменде келтірілген саралаушы белгілері оның бүкіл
-
-
-
-
-
Меншікке қарсы қылмыстардың нақты түрлерін қарастыра отырып, «Талан-тараждау істері
Ұрлық (ҚР ҚК-нің 175-бабы) – бұл бөтеннің мүлкін құпия
Ұрлық, тонау, қарақшылық сияқты қылмыстар үшін қылмыстық жауапкершілік 14
Аталған қылмыстар үшін ортақ болып саналатын саралаушы белгі –
Тонау (ҚР ҚК-нің 178-бабы) – бөтеннің мүлкін ашық түрде
Егер адам әрекеттері ұрлық ретінде басталып, артынан меншік иесі
Тонау қылмысында кездесетін ерекшелік белгі – оның жәбірленушіге қатысты
Алаяқтықтың (ҚР ҚК-нің 177-бабы) объективтік жағы алдау немесе сенімні
Осы қылмысты жасағанда жәбірленуші мүлікті қылмыскерге оған сеніп өз
Алаяқтық жолымен алдау дегеніміз шындыққа жатпайтын факттерді көрінеу бұрмалап,
Ұрлық, тонау, алаяқтық сияқты қылмыстар мүлік кінәліге ауысып, ол
Иеленіп алу немесе ысырар ету – кінәлі адамға тапсырылған
Қылмыстың объективтік жағы сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иелену немесе
Иеленіп алу дегеніміз кінәлінің өзіне сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін
Мүліктің жоғалуы, іріп-шіріп кетуі, жойылуы, басқа адамның ұрлауы нәтижесінде
Иеленіп кетуді бөтеннің мүлкін уақытша пайдалана тұруымен шатастыруға болмайды.
Ысырап етуге кінәлі адамның өзіне сеніп тапсырылған бөтен мүлікті
Қарақшылық – талан-таражға слудың ең қауіпті түрі болып табылады.
Қарақшылықтың қауіптілігі бөтеннің меншігіне қол сұғумен бірге осы қол
Қарақшылықтың объективтік жағы адамның өмірі мен денсаулығына қауіпті күш
Шабуыл жасау деп кінәлі адамның жәбірленушіге кенеттен, оның қарсылығын
Адамның өмірі мен денсаулығына қауіпті күш көрсету, жәбірленушінің денсаулығына
Қылмыстық кодекстің 180-бабының 1-тармағында ерекше тарихи, ғылыми, көркемдік немесе
Заңда «Қорқытып алушылық, яғни бөтен мүлікті немесе мүлікке құқықты
Қорқытып алушылықтың тікелей объектісіне меншік қатынастары ғана емес, жәбірленушінің
Қорқытып алушылықтың жәбірленушісі болып талап етіліп отырылған мүлік иелігінде,
Қорқытып алудың заты болып: мүлік, мүікке құқық немесе қорқытушының
Қорқытып алушылықтың объективтілік жағы екі түрлі жеке әрекеттен –
Қорқытып алушылық құрамындағы мүліктің түсінігіне кез келген қозғалатын немесе
Алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен меншік иесіне немесе
Осы қылмыстың тікелей объектісі меншік қатынастары болып табылады.
Қылмыстың заты ақша, қозғалатын немесе қозғалмайтын әртүрлі мүлік болады.
Объективтік жағынан бұл қылмыс белсенді әрекет күйінде – алдау
ҚК-тің 183-бабында көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті алдын ала
Қылмыстың заты – қылмыстық жолмен табылаған мүлік.
Қылмыс объективтік жағынан қылмыстық жолмен табылған мүлікті алу немесе
Қылмыстық жолмен табылған мүлікті өткізу деп кез келген тәсілмен
Ағымдағы жылғы 17 ақпанында Солтүстік Қазақстан облысы бойынша Экономикалық
Баспасөз - конференциясын Департамент бастығының орынбасары қаржы полициясының майоры
Мәжіліс соңында тілшілер сұрақтар қойып, оларға басқарма бастықтары жауап
Алаяқтық - ол бөтен мүлiктi алдау немесе сенімге қиянат
Қылмыстық заңнамамен бөтен мүлікті ұрлау үшін ең ауыр жаза
2010 жылы Солтүстік Қазақстан облысы бойынша қаржы полициясы Департаментімен
Жедел-тергеу тәжірибесі көрсеткендей, алаяқтық фактілерінің басым бөлігін несиелік алаяқтық
Алаяқтық фактілерінің көпшілігі банк саласында анықталды, Оның ішінде банк
Мысалы, екінші деңгейлі банктердің бірінің несие беру бөлімінің бастығы
Ғабит Мүсірепов аудандық сотының үкімімен ЖК Сегізбаева мүлкін тәркілеумен
Алаяқтық жасаудың «дәстүрлі» тәсілдерімен қатар, жалған құрылтайшылық, банкілік және
Мысалы, ағымдағы жылдың қаңтар айында департамент өндірісімен ПК «Апиакт»,
Қазіргі уақытта В. Михеенкоға және қылмысқа қатысты басқа да
В. Михеенко, В. Бондаренко соттың рұқсатымен қамауға алынды.
Қазіргі уақытта аталған қылмыстық іс, яғни компания бастығы екінші
Осы қылмыстық іс бойынша компания қызметкерлері, олардың туыстары, достары
Жалпы қылмыстық іс бойынша іздеуде жүргендерді қоспағанда, сотқа жолданатын
Қазіргі уақытта айыпталушылар мен олардың қорғаушыларын қылмыстық істің материалдарымен
Банк саласындағы алаяқтық іс-әрекеттердің көбі несие алу мақсатында жалған
Мысалы, алаяқтық жасағаны үшін айыпталған Комаров және Мунайлова сотқа
Департамент өндірісімен Зуеваға қатысты қозғалған қылмыстық істің тергеуі ақталды.
Сонымен қатар, әлеуметтік төлемдер түрінде бөлінген бюджеттік қаражатты ұрлау
«ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің зейнетақыны төлеу
Мемлекеттік сатып алу саласында да алаяқтық фактілері анықталды.
Мысалы, соттың үкімімен А. Оленчук, В. Оленчук 5 жылға
арқылы тұрғындардың мақсатты топтарының 6 жұмысы жоқ адамдарды 6
Өзінің қызметтік бабын пайдаланған лауазымды тұлғалармен алаяқтық жасау фактілері
СҚО Қызылжар аудандық АІІБ бастығының орынбасары Омаров 5 жылға
қылмыстық істі сотта бітістіру арқылы тоқтату үшін аз.З. 20
СҚО бойынша КБД Петропавл станциясы Кеден бекетінің бас маманы
Карантиндік және аса қауіпті өсімдіктер мен инфекцияларды эпидемиологиялық қадағалау
Солтүстік Қазақстан облысы кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының бастығы В.
Қазақстан-Ресей университетінің бастығына қатысты қозғалған қылмыстық іс соттың қарауында.
Бұдан басқа, Молдабаевқа қатысты алаяқтық жасау фактісі бойынша таға
Қылмыстық іс қозғалып, тергеу жүргізілуде.
Ағымдағы жылдың басынан алаяқтық фактісі бойынша 7 қылмыстық іс
Қорытынды
Алаяқтық қылмысы үшін қылмыстық жауаптылық мәселесін зерттеуде мынандай қорытындыға
Алаяқтық үшін жауаптылық қарастыратын заңның нақты жасақталуы құқық қорғау
Келтірілген қорытынды алаяқтық үшін жауаптылық қарастырытын қазіргі күші
Сөйтіп, бітіру жұмысында осы мәселені жан-жақты зерттеу барысында
Алаяқтық дегеніміз - бөтен мүлікті заңсыз иемдену немесе бөтен
Бұл іс-әрекеттің қауіптілігі сонда, оны жасаудың нәтижесінде меншік құқығы
Алаяқтықтың объектісі меншік қатынастары болып табылады.
Алаяқтықтың заты ретінде тек мүлік қана емес сонымен
Алаяқтықтың ерекшелігі осы қылмыстың жасалу тәсілінде, мұнда алдау
Алдау болғанда адам бір нәрсені жалған ұғынады, адасады.
Алдау белсенді нысанда немесе енжар мінез- құлықта көрініс табады.
Алаяқтықты жасаудың тәсілі ретінде алдау өткен
Алаяқтықтың көп тараған түрлерінің бірі келешекте болатын оқиғалар
Республикада меншікке қарсы қылмыстың көп тарауына байланысты, оның ішінде
Алаяқтықтың өзіне тән ерекше»ігі сонда жәбірленуші қателескендіктен мүлікті немесе
Мүліктің өтуі сырттай қарағанда тараптардың келісімі, мәмле сияқты
Алаяқтықтың субъектісі жеке және лауазымды тұлға болуы мүмкін.
Объективтік жағынан аляқтық аяқталған деп саналады егер мүлікке
Субъективтік жағынан алғанда алаяқтықта тікелей қасақаналық болады:
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Нормативтік құқықтық актілер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы, 30 тамыз 1995 ж., өзгертулер
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі, 16 шілде 1997 ж.,
3. Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат концепциясы. Қазақстан Республикасы Президенітінің
4. ҚазКСР-ның Қылмыстық кодексі, 22 шілде 1959 ж.
Ресей Федерациясының Қылмыстық кодексі.
5. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі, 27 желтоқсан 1994 ж.,
6. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылдың 11 шілдесіндегі
Әдебиеттер:
1. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. –
2. Бабаев М.М., Кригер Г.А. На страже социалистической
3. Баймурзин Г.И. Ответственность за прикосновенность к преступлению. –
4. Балахов К. Проблемные вопросы квалификации преступлений против собственности?
5. Безверхов А.Г. Собственность и имущественные отношения в уголовном
6. Борзенков Г.Н. Ответственность за мошенничество. – М.: Юридическая
7. Владимиров В.А. Квалификация похищений личного имущества. – М.:
8. Волков Б.С. Мотивы преступлений. – Казань: Издательство Казанского
9. Гуров А.И. Мошенничество и его профилактика. – М.:
10. Гуров А.И. Профессиональная преступность. Прошлое и современность. –
11. Жукенов А.Т., под ред. К.А. Мами. Квалификация хищений:
12. Жұмағали А.К. Гипнозбен арбау: ол туралы қылмыстық заң
13. Каиржанов Е.К. Интересы трудящихся и уголовный закон (проблемы
14. Кладков А.В. Уголовно-правовая охрана права собственности. // Труды
15. Комментарий к Уголовному кодексу Каз ССР. – Алма-Ата:
16. Комментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан. В двух
17. Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации. – М.:
18. Коржанский Н.И. Объект и предмет уголовно-правовой охраны. –
19. Кочои С.М. Ответственность за корыстные преступления против собственности.
20. Кошанов Е.Ж. Квалификация мошенничества совершенного неоднократно. // Заң
21. Кригер Г.А. Квалификация хищений социалистического имущества. - М.:
22. Криминология. Учебник для юридических вузов / под ред.
23. Лимонов В.Н. Уголовно-правовая оценка мошенничества. // Журнал
24. Мальцев А. Мошенничество с помощью гипноза. // Фемида.
25. Пинаев А.А. Уголовно-правовая борьба с хищениями. – Харьков,
26. Скляров С.В. Понятие хищения в уголовном законодательстве России:
27. Уголовное право Казахстана. Особенная часть. Учебник для вузов,
28. Уголовное право. Общая часть. – Алматы: Жеті Жарғы,
29. Уголовное право. Особенная часть. Учебник для вузов. Отв.
30. Уголовное право России: Учебник для вузов. В двух
31. Уголовное право. Учебное пособие. Отв. ред. д. ю.
Арнайы әдебиеттер:
2.1. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Арнайы бөлім. Алматы: Жеті
2.2. Син Ритх. Уголовно-правовая борьба с мошенничеством. Диссертация на
2.3. Абдурасулова К.Р. Уголовная ответственность за мошенничество. Афтореф.
2.4. Борьба с хищениями собственности путем подлога документов.
2.5. Борзенков Г.Н. Новое в уголовном законадательстве о преступлениях
2.6. Борзенков Г.Н. Система норм ответственности за хищения имущества
2.7. Борзенков Г.Н. Ответственость за мошенничество. М.,1971.-168 с.
2.8. Брайнин Я.М. Уголовная ответственость и ее основание в
2.9.Ворошилин Е.В. Ответственность за мошенничество. М., ВЮЗИ, 1980.-с.70.
2.10. Владимиров В.А. Квалификация похищений личного имущества. М,.
2.11. Вольфман Г.И., Маландин И.Г.Уголовно- правовая борьба с
покупателей. Саратрв, 1963. –с.44
2.12. Гальперин И.М. Наказание: социальные функции, практика применения. М.,
2.13. Джекебаев У.С., Вайсберг Л.М., Судакова Р.Н. Соучастие в
2.14 .Криминалогические и уголовно правовые проблемы наказания. Алма-Ата: Наука,
2.15. Кригер Г.А. Квалификация хищений социалистического имущества. М., Юридическая
21.6.Лейкина Н.Е. Личность преступника. Юридическая литература, 1995.-с. 210.
2.17.Маркс К. «О труде» (письмо И.Б. Шветцеру). Т.6. М.,
2.18. Преспупления и ответственность. Алма-Ата : Наука.1989.
2.19. Решетников Ф. М. Особенная часть уголовного права
2.20. Мальков В.П. Субъективные основания уголовной ответственности. История Государства
3
Алаяқтықтың субъектісі
Алаяқтық және онымен күресудің проблемалары мен болашақ мәселелері
Алаяқтық алдаудың мазмұны - алаяқ жәбірленушіні адастыратын жағдайлар
Алаяқтық құрамының негізгі белгілері
Меншікке қарсы қылмыстар және талан-тараж
Алаяқтық пен заңсыз иемденудің арақатынасы
Алаяқтық жолмен ұрлаудың саралау белгілері
Алаяқтық қылмыс
Мүлікті қорғаудың қылмыстық құқықтық маңызы
Ұрлық және алаяқтық