Рыноктың қызметтері
Жоспар
Кіріспе 2
1-тарау. Рынок мәні, түрлері 4
1.1 Рынок түсінігі 4
1.2 Рыноктың түрлері 5
1.3 Рыноктың пайда болу шарттары 10
1.4 Рыноктың қызметтері 11
1.5 Рынок инфрақұрылымы 13
2-тарау. Қазақстан Республикасында рынокқа көшу жолындағы мәселелер 14
2.1 Қазақстан экономикасының ерекшеліктері 14
2.2 қазақстан экономикасының дағдарыс таңындағы жағдайы 17
2.3 Рынокқа өту 19
2.4 Мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру 20
2.5 Жеке кәсіпкерлік 21
2.6 Экономикалық өсу 23
қорытынды 25
қолданылған әдебиет 27
Кіріспе
Рынок жүйесі жеке меншік, қоғамдық еңбек бөлінісі мен
Рыноктық экономика дегеніміз - өндірушілер мен тұтынушылардың рынок
Рынокты экономиканың басқа белгілі экономикалық жүйелерден айырықша белгілері
Жеке меншік. Бұл жерде мүліктік сипаттағы меншік құқығы
Жеке қызығушылық. өзінің “Халықтардың байлығы” атты еңбегінде, ұлы
Таңдау еркіндігі. Оның кепілі - жеке меншік.
Бәсеке.
Бағаның еркін құрылу жүйесі. Бағада жеке тұлға мен
Мемлекеттің шектеулігі араласуы.
Рынок шаруашылық субъектілері:
1. ұй шаруашылықтары – бұл бір немесе бірнеше
2. Фирма - дербес шешім қабылдайтын, кірісті мейлінше
Мемлекет – мемлекетті мекемелер.
Рыноктың экономикалық осы субъектілері әр кезде сатушы мен
Әр экономикалық жүйенің негізгі мақсаты әр мақсатқа арнап
Әйгілі Л.Эрхард былай деген: “Рынокты экономикадан жоспарлы экономикаға
Орындалған жұмыстың мақсаты - рыноктың не екенін, оның
1-тарау. Рынок мәні, түрлері
1.1 Рынок түсінігі
Рынок дегеніміз не? Бұл сауалға бірден жауап берудің
Рынок – бұл өндіріс факторларын немесе оның нәтижелері
Рынок – бұл сатушылар мен сатып алушылар арасындағы
Рынок – бұл сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы
Рынок тауарларды сатып алу-сату мен байланысты орын алатын
Рынок - бұл тауарды өткізуге байланысты айырбас саласында
Рынок – бұл экономикалық проблемаларды тиімді шешуді қамтамасыз
Рынок – бұл нәтиже мен еңбек шығындары аралығындағы
1.2 Рыноктың түрлері
Қазіргі рынок құрылымы жағынан сан-алуан элементтерден тұрады. Оның
Территориялық белгілеріне қарай рынок мынадай түрлерге бөлінеді:
Дүниежүзілік рынок, сатушылар мен сатып алушылар арасындағы тауарлар
Еларалық бірлестіктер рыногы деп, экономикалық айырбастың ерекше формалары
Ұлттық рынок бір елдің мемлекеттік шекарасының аумағы мен
Аймақтық рынок – бұл бөлек территориялық бөлімше рыногы
Жергілікті оқшауланған рынок – кейбір елді пункттердің жиынтығы
Рыноктық қатынастардың жетілу шамасына қарай рынокты: дамыған
Олигополиялық рынок, баға белгілеу саясатына тым сезімтал және
Монополиялық бәсеке рыногы, сапасы, қасиеті, сыртқы безендірілуіне қарай
Қолданылып жүрген заңдылықтарға сәйкес рынокты көлеңкелі және ресми
Рыноктың дамуының сәйкестігіне байланысты теңдестірілген және теңдестірілмеген рынок
Рынокты көлемді тауар топтары (азық-түлік және өндіріс тауарлары),
Адамдардың әрекет ету ортасына және сатып алу-сату
1-сурет
1.3 Рыноктың пайда болу шарттары
Бірінші шарт – еңбек бөлінісі. Ол айырбас пен
Алғашында айырбас қарапайым түрде жүретін. Қазіргі Малайзия жерінде,
Бұл жерде біз бартердің алғаш формасын көре аламыз.
Айырбас дамуы ақшаның пайда болуына алып келеді. Ал
Екінші шарт – шаруашылықты жүргізетін субъектілердің бөлектенуі. Тауар
Рынокты шаруашылықтың тиімді жұмыс істеуі үшін үшінші шарт
1.4 Рыноктың қызметтері
Рыноктың маңызды атқаратын қызметтерінің бірі – оның ұдайы
Рыноктың басқа бір атқаратын қызметі – ақпараттық. Рынок
Сонымен бірге рынок механизмі мынандай қызметтер атқарады –
Осылармен қатар, маңыздылығы жағынан кем түспейтін рыноктың атқаратын
1.5 Рынок инфрақұрылымы
Рыноктық экономикаға қажетті элементтерiнiң бірі – оның инфрақұрылымы.
Рыноктың инфрақұрылымы
Аукциондар Консультациялық-делдалдық фирмалар
Биржалар және брокерлік кеңселер Бизнестің коммерциялық орталықтары
Банктер Салық және аудиторлық компаниялар
Коммерциялық орталықтар және компаниялар Жарнама-ақпараттық қызмет
Мемлекеттік резервті және сақтық қорлары Қойма, элеватор, тоңазытқыш,
Мемлекеттік салық инспекциясы Сауда үйлері
Бағалы қағаздарға бақылау жасайтын инспекция Маркетингтік зерттеу орталықтары
құқтық қорғау органдары Кадрларды даярлау орталықтары
Лизингілік компаниялар Жәрмеңкелер
Кедендік қызмет өндірушілердің әртүрлі бірлестіктері(ассоциациялар)
Бағалар мен стандарттарға бақылау жасайтын мемлекеттік инспекция Және
Тұтынушыларды қорғау қоғамдары
2-тарау. Қазақстан Республикасында рынокқа көшу жолындағы мәселелер
2.1 Қазақстан экономикасының ерекшеліктері
Қазақстанның халық шаруашылығының құрылымы мен дамуының аймақтық ерекшеліктері
Қазақстанның әр түрлі аудандары мен аймақтарындағы халық
Өндіріс. Солтүстік және Батыс Қазақстан өнеркәсіп пен ауылшаруашылық
Орталық Қазақстанда негізінен жоғары деңгейде көмір өнеркәсібі, түсті,
Шығыс аймақтары өздерінің табиғат – ауа райы ерекшеліктеріне
Оңтүстік аймақтарда республикада дағдарысқа дейін өндірілетін аяқ киімнің
Ауыл шаруашылығы. Қазақстанда егін және мал шаруашылығын дамыту
Республикамыз бидай өндіру мен оны сатуда бұрынғы КСРО-да
Қазақстан қой мен ешкінің саны бойынша бұрынғы одақтас
Қорыта айтқанда, Қазақстанның халық шаруашылығындағы қалыптасқан салалық құрылым
Оның үстіне, шикізат пен жартылай фабрикаттың құны әділетсіздікпен
Ол не үшін қажет? Бұрынғы Одақта орталықтандырылған одақтық
Осының салдарынан осы салалар өндірген өнімнің көп бөлігі
Бұдан шығатын қорытынды: Қазақстан өз экономикасының құрылымын өзі
2.2 қазақстан экономикасының дағдарыс таңындағы жағдайы
1992 ж. Қазақстан экономикасы үшін қоғамдық өндіріс деңгейінің
1993 жылы Қазақстан Республикасының экономикасына бірнеше фактор тікелей
Осы шараларға қарамастан, материалдық өндіріс салаларында өндіріс көлемінің
1993 жылы инфляцияның көрсеткіші – тұтыну бағасының индексі
1994 жылдың бірінші жартысы өндірістің төмендеуі, инфляцияның өрістеуі
Осылардың нәтижесінде жалпы ішкі өнім осы жылдың қаңтар-маусым
2.3 Рынокқа өту
Қазақстанның рынокқа өту бағдарламасы 1990 жылы Жоғарғы Кеңеспен
Бірінші кезеңде, саяси және әлеуметтік-экономикалық жағдайды тұрақтандыру мен
Екінші кезеңде, рынок инфрақұрылымының активті құрылуы және
Үшінші кезеңде, әлеуметтік-экономикалық жағдайды тұрақтандыру, және біртіндеп мемлекеттің
Жалпы алғанда, 1991-1993 жылдарды рыноктық қатынастардың Қазақстанда алғаш
2.4 Мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру
1991 жылдан бастап, Қазақстан Республикасының Конституциясы алғаш рет
“Мемлекетсіздендіру мен жекешелендіру туралы”
Мемлекеттік бағдарламалар:
1991ж., желтоқсан, 1991-1992жж.. басты мақсаты:
Мемлекеттік меншікті меншіктің басқа формаларына ауыстыру;
Мемлекеттік кәсіпорындардың мүлкін азаматтардың сатып алуы;
1993ж., наурыз, 1993-1995жж. Кіші –орта және жеке жобалар
1996-1998жж. Жекешелендіру нәтижелерінен жеке сектордың жетіліп, тұрақтануы.
Қадамдары:
1-қадам. 1991-1992жж. Кіші және орта кәсіпорындардың сауда мен
2-қадам. 1993-1996жж. Орта және үлкен кәсіпорындар жекешелендірілді. Жеке
3-қадам. 1997-2000жж. Аяқталуы.
1997ж.- 6777 кәсіпорын жекешелендіріліп, 56,5 млрд.,
1998ж.-3073 кәсіпорын жекешелендіріліп, 67,1 млрд.,
1999ж.- 2318 кәсіпорын жекешелендіріліп, 36,6 млрд.,
2000ж.- 1724 кәсіпорын жекешелендіріліп, 22 млрд.,
2001ж.- 1050 кәсіпорын жекешелендіріліп, 1,1 млрд. пайда әкелді.12
2.5 Жеке кәсіпкерлік
Қазақстанда кіші кәсіпкерліктің тұрақтануы мен дамуының негізі 1992
1992 жылы шілдеде Қазақ ССР–нің қабылдаған “Жеке кәсіпкерлілікті
2001 жылдың 1-маусымына қарай Қазақстанда 390 мың кіші
2.6 Экономикалық өсу
1991-2004 жылдар Қазақстан Республикасы үшін реформалар мен өзгерістер
Мұнай және басқа шикізат көздеріне бағаның өсуі 1999
Қазақстан-2030 бағдарламасының ұзақ мерзімді мақсаттарына “ашық экономикаға негізделген,
мемлекеттің белсенді ролінде оның экономикаға араласуын шектеу;
қатал фискалды және монетарлы шектеулерді жүзеге асыру;
шетелде қаржылай инвестициялар стратегиясын құру;
жеке меншікті тұрақтандыру мен қорғау;
әлеуметтік және аграрлы секторда жекешелендіруді аяқтау;
энергетикалық және т.б. ресурстарды өндіру;
либералды инвестициялық саясат құру;
еңбекті қажет ететін өндірістен қаржы, технология, ғылымды қажет
бәсекелеметін салалрды дамыту;
өндірісті диверсификациялау;15
қорытынды
Өтпелі экономикада тұрған елдер үшін, соның ішінде Қазақстан
Рынок дегеніміз – тауар-ақша айналысы қатынастарының жиынтығы. Саяси-экономикалық
Рыноктың атқаратын қызметтері:
ұдайы өндіріс процесінің үздіксіздігін және тиімділігін қамтамасыз етудегі
экономиканың жағдайы туралы объективті ақпараттың қайнар көзі;
бәсеке күресінің жәрдемімен қоғамдық өндірісті тиімсіз шаруашылық бірліктерінен
экономикалық игіліктерді және қызметтерді, өндірушілер мен тұтынушыларды байланыстыратын
тауардың қоғамдық мағыналылығын мойындау;
өндірістік шығындарды азайтуды экономикалық ынталандыру;
еңбекке дөгек материалдық стимулдарды экономикалық жағынан қамтамасыз ету;
Рыноктық экономиканың дамуына оның қызметтерінің және құрылым бөліктерінің
Осы мәселелердің нормативті актілерде өңделу дәрежесі
Қазіргі кезде Қазақстандағы мәселелердің көп бөлігі рынокпен анықталады.
Осы таңда дүние жүзі елдерінде көбінесе аралас экономика
қолданылған әдебиет
Кулигин П. Соцалисттік экономикадағы рынок.-“Вопросы экономики”, 1990 ж.
Чалбаев К.К. Өндірісті интенсификациялау және рыноктық қатынастар. М.,
З. Журавлева Г. Социализмнің экономикалық жүйесіндегі рынок. –
Саяси экономия – Алматы, Ана Тілі, 1991 ж;
Рынокты экономика мен менеджменттің негізі.- Орынбор, 1992ж;
Б. Мәдешев Рыноктық экономика теориясына кіріспе. Алматы, “Экономика”,
Жүнісов Б.А., Мәмбетов ¦.Е., Байжомартов ¦.С. Рынокты экономиканың
А. С. Булатова -Экономика, Москва,2001ж;
Б. Мәдешев – Рыноктық экономика теориясына кіріспе, Алматы,
Крымова В. – Экономикалық теория, Алматы,2002;
Назарбаев - Қазақстан –2030, “Білім”,1998ж;
Совремменный Казахстан: цифры и факты. - Алматы
1 Кулигин П. Соцалисттік экономикадағы нарық.-“Вопросы экономики”, 1990
2 Чалбаев К.К. өндірісті интенсификациялау жєне нарықтық қатынастар.
3 З. Журавлева Г. Социализмнің экономикалық жүйесіндегі нарық.
4 Саяси экономия – Алматы, Ана Тілі, 1991
5 Нарықты экономика мен менеджменттің негізі.- Орынбор, 1992ж.,
6 Б. Мәдешев Нарықтық экономика теориясына кіріспе. Алматы,
7 Жүнісов Б.А., Мәмбетов Ұ.Е., Байжомартов Ұ.С. Нарықты
8 А. С. Булатова -Экономика, Москва, 2001ж,
9 Жүнісов Б.А., Мәмбетов Ұ.Е., Байжомартов Ұ.С. Нарықты
10 Б. Мәдешев – Нарықтық экономика теориясына кіріспе,
11 Крымова В. – Экономикалық теория, Алматы 2002,
12 Совремменный Казахстан: цифры и факты.-Алматы 1998г.,15-б.
13 Современный Казахстан: цифры и факты.-Алматы 1998г.,
14 Современный Казахстан: цифры и факты.-Алматы 1998г.,18-б.
15 Н. Назарбаев - Қазақстан –2030, “Білім”,1998ж, 50-б.
1
Бағалы қағаздар рыногы
Қарыз рыногы
Валюта рыногы
Капитал рыногы
Қаржы саласы
саласы
Ақпарат рыногы
Ғылыми-техникалық ой рыногы
Ғылыми-техникалық өнімдер, зерттемелер рыногы
Рухани ақыл-ой рыногы
Қаржы саласы
саласы
Нарық-ты қалып-
Тасты-
ратын адам-
дардың әрекет ету ортасы
Астыр-
тын эконо-
мика рыногы
Экономикалық игіліктерді және қызметтерді, өндірушілер мен тұтынушыларды байланыстыратын
ұдайы өндіріс процесінің үздіксіздігін және тиімділігін қамтамасыз етудегі
Экономиканың жағдайы туралы объективті ақпараттың қайнар көзiкөзі
і
бәсеке күресінің жәрдемімен қоғамдық өндірісті тиімсіз шаруашылық бірліктерінен
тауардың қоғамдық мағыналылығын мойындау
Өндірістік шығындарды азайтуды экономикалық ынталандыру
еңбекке деген материалдық стимулдарды экономикалық жағынан қамтамасыз ету
Нарықтың атқаратын Қызметтері
Рыноктың шаруашылық тауарлық өндiрiс дамуның жоғарғы баспалдағы ретiнде
Рыноктың пайда болу шарттары
Рынок шаруашылықты ұйымдастырудың тиIмдI жүйесI ретIнде
Мемлекеттің мәні мен оның теориялық негіздері
Рыноктық экономиканы реттеу әдістері
Кәсіпорындағы маркетинг қызметінің стратегиясы
Тауар өндіріснің түрлері мен үлгілері
Валюта қатынастырын рыноктық және мемлекеттік реттеу
Рыноктық шаруашылық
Нарық шаруашылығының жалпы сипаттамасы туралы ақпарат