Дыбыс пен шудың сипаттамалары
ЖОСПАР
КІРІСПЕ..........................................................................................................................3
1 Әртүрлі өнеркәсіп салаларындағы шудың сипаттамалары..............................4
1.1 Дыбыс пен шудың сипаттамалары......................................................................4
1.2 Адам организміне шудың әсері және оны төмендету,
2 Жұмыс орындарындағы діріл және оның жіктелуі...........................................11
2.1 Дірілдің адам организміне әсері және оны бағалау.........................................11
2.2 Профилактикалық шаралары............................................................................15
ҚОРЫТЫНДЫ............................................................................................................17
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ..............................................................18
КІРІСПЕ
Қазіргі кездегі ғылыми-техникалық прогресс жағдайында өндірістік қарқынды дамуы
Шудың өндірістік зиянды фактор ретіндегі әлеуметтік маңызы және
Бірқатар авторлардың (Тулин В.А., Бронникова Г.А., Кадыскина Е.Н.
1 Әртүрлі өнеркәсіп салаларындағы шудың сипаттамалары
1.1 Дыбыс пен шудың сипаттамалары
Қазіргі кездегі өнеркәсіп салаларының негізі – машина құрылысы.
Дайын құймаларды түсіру, пневматикалық пресстердің жұмыстары сәтіндегі жұмыс
Аспапты және механикалық цехтарда негізгі шу редуктарлакр мен
Ағаш өңдеу қондырғысымен жұмыс істеу сәтінде жұмыс орнындағы
Металлургия зауыдтарындағы мартен цехтарының жұмыс орындарындағы шу 70-97
Прокат өндірісіндегі еңбек жағдайы 90-114 дБА шу деңгейімкен
Кен өндіру өндірістеріндегі бұрғылау комбайындарынан шығатын шу деңгейі
Сонымен, қазіргі кезде іс-жүзінде барлық өндіріс салаларында шу
Жеке өнеркәсіп салаларындағы басты шу көздері мен олардан
Гигиеналық фактор ретінде, шу деп – адам организміне
ШУ физикалық тұрғыдан тығыз орта (газды, қатты, сұйық)
Дыбыс бірқатар параметрлермен сипатталады:
Жиілік (f) – дыбыс толқынының белгілі бір уақыт
Дыбыс жылдамдығы (с) – толқынды процесстік бір секундтағы
Дыбыс тербелісі температурасы 20о С, атмосфералық қысымы қалыпты
Адамның есту анализаторы 16-20 Гц тан 16-20 мың
16 Гц-тан төмен дыбыс тербелісі – инфра, 16
400 Гц жиіліктегі шу – төмен, 400 Гц
Дыбыс тербелісінің барлық диапазоны октаваларға бөлінген.
Октава деп, үстіңгі шекарасы төмнгісінен екі есеге көп
Октаваны, нақтылы диапазонды құрайтын жиіліктердің, орташа геометриялық еңгейімен
Шуды гигиеналық нормалау, орташа геометриялық көрсеткішті жиіліктердің октавалы
1000 Гц; жиіліктегі дыбысты стандартты дыбыс деп атау
Дыбыс көзі, ауадағы бөлшектердлі тербелмелі қозғалысқа келтіре отырып,
Есту анализаторымен қабылданатын ең әлсіз дыбыс күші естілу
Шығу көзінен туындаған дыбыс, оған жанасқан ауаға қысым
Дыбыс қысымы – атмосфералық қысым мен дыбыс толқының
Адамның есту анализаторы дыбыс қысымын қатты дыбыс ретінде
Ауырту сезімін тудыратын дыбыс қысымы ауырту табалдырығы деп
Дыбыс күші бойынша ауырту табалдырығы стандартты дыбыс үшін
Әр түрлі жиіліктегі дыбыстардың өз есту табалдырығы (порог)
Сонымен қабылдау дәрежесі, яғни шудың организмге зияндылығы оның
Шу дыбыстар жиынтығынан тұрады, сондықтан олардың әрқайсының үлесіне
Спектрлік сипаттамасы бойынша шудың жиіктелінуі:
ақ – энергия деңгейі барлық жиілікке бірдей тепе
кең жолақты – кеңділігі бір октавадан жоғары үздіксіз
тональды – спектрінде айқын дискеретті тондары бар.
Тәжірибелік мақсатта шудың тондық сипаттамасы бір жолақтағы шу
Уақыт сипаттамасы бойынша (дыбыс энергиясының уақытқа қарай бөлінуі)
тұрақты – шу өлшегіштің «медленно» уақыттық сипаттамасы бойынша
тұрақсыз – уақытқа қарай дыбыс деңгейінің 5дБ-ден жоғары
Тұрақсыз шулар өз алдына төмендегідей бөлінеді:
уақытқа қарай ауытқитын – уақытқа қарай дыбыс деңгейінің
үзілісті – дыбыс деңгейінің 5 дБ (А) және
импульсті дыбыс ұзақтығы 1 сек-тан, аз, дБ
1.2 Адам организміне шудың әсері және оны төмендету,
Организмге акустикалық тітіркендіргіштердің қолайсыз әсерлерінің зардабы көптеген авторлармен
Ұзақ және қарқынды шудың әсерінен естудің үдемелі төмендейтіні,
Әлемдік практикада жинақталған тәжірибеге жүгінсек, шу орталық нерв
Е.Ц: Андреева-Галанина, 1957ж. Экстраауральдық құбылысты, шу ауруының симптомдық
Қазіргі кезде әдебиеттерде шу кейбір «цивилизация ауруларының! (психикалық
Өнеркәсіп жағдайында жүргізілген зерттеулер, әртүрлі кәсіпкерлер арасында шу
Барлық кәсіптік аурулардың 7-10 %-і есту жүйкесінің невриті.
Кәсіптік аурулар арасында жиілігі бойынша 1ші орынды кәсіптік
Г.А. Суворов, Э.И. Денисов, В.Г. Овакимов 79, 84,
Шудың 1дБА-ға жоғарылауы нейроваскуляторлы патология мен есту қабілеттілігінің
Ю.К. Тавтинаның заманға сай математикалық талдауды қолдана отырып
Әртүрлі деңгейдегі шу жағыдайында еңбек стаждары бар жұмысшылар
Абсцис осьінде – еңбек стажы;
Ординат осьінде - бұзылыстар жиілігі;
I-V – ші деңгейі 80, 90, 100 және
Шу әсері мен жүрек-тамыр жүйесі және ОНЖ-дегі функциональдық
Әр жеке науқастағы анықталған өзгерістердің шу әсерімен байланыстылығын
Шудың әсерінен болатын өзгерістерді негіздеуегі басты критерилерге: патологиялық
Ұқсас өзгерістерге әкелетін барлық басқа этиологиялық сәттерді сыртқа
Шудың әсерін нақтылы дәлелдейтін негізгі диагностикалық белгі –
1) Қара металлургия кәсіорындарында барынша көп және саналуан
Гидродинамикалық және магниттік шулар металлургияда біршама сирек кездесді
Шуды төмендетудің тиімді әдісі болып жабықтағы элементтердің соғылғандағы
Механикалық шуларды төмендету үшін машиналардың жеке элементтері арасында
Өзара орын алмастыратын екі дене арасындағы үйкеліс, шудың
Бұндай шуларды төмндету үшін, мүмкін болған жағдайларда майлау
Механикалық шуды төмендетудің тағы бір әдісі ретінде демпфирлейтін
Механикалық шуды төмендету проблемасын шешудің неғұрлым тиімді жолы
Сонымен бірге машиналар мен жабдықтардың дұрыс пайдалануын және
Жоғарыда қаралған шумен күресу жолдарының мақсаты, шуды пайда
Дыбысты тұмшаулау (изоляция):
Технология талаптарына сай шулы жабдықтарды қаптамаларға орнату мүмкіндігі
Шу, тұмшаланған бөлмеге тек шудан бөліп тұрған қабырғалар
Шуды өкізудің жанама жолдароы бар болған кезде, дыбысты
2 Жұмыс орындарындағы діріл және оның жіктелуі
2.1 Дірілдің адам организміне әсері және оны бағалау
Дірілд деп – адамның денесіне немесе оның жеке
Механикаландырылған еңбек құралдарының кең қолданылуы, көлік құралдарының жүк
Дірілдің адам организміне әсері тербеліс процессінің физикалық сипаттамасына,
Дірілдің жіктелуі
Жұмыс орындарының дірілі - тұрған немесе отырған
Локальді (жергілікті) діріл – қол машиниларымен және жабдықтарымен
Пайда болу көзі бойынша мынандай категорияларға бөлінеді:
1 категория –(көліктік діріл) - өздігімен жүруші және
2 категория – (көліктік-технологиялық діріл) -өндірістік бөлмелердің, өнеркәсіптік
3 категория –(технологиялық діріл) – стационарлық машиналардың жұмыс
3 а категория - өндірістік бөлмелердің тұрақты
3 б категория – діріл генерациялаушы машиналар жоқ,
3 в категория – зауыттың басшылық бөлмелерінде, конструкторлық
Әсерінің бағыты бойынша жалпы діріл мынандай координаттарға бөлінеді:
Z - вертикальды жалпы діріл;
X - алға-артқа бағыты бойынша горизантальді діріл;
J - солға-оңға бағыты бойынша горизонтальді діріл;
Спектрінің сипаты бойынша жұмыс орындарынағы діріл былайшы бөлінеді:
Жіңішке жолақты діріл -1/3 октавалықжолақтың біріндегі бақылау параметрлері
Кең жолақты діріл – осы талаптарға сай келмейтін
Жиілік құрамы бойынша жұмыс орындарындағы діріл былайша ажыратылады:
төмен жиілікті -1-4Гц
орташа жиілікті 8-16Гц
жоғары жиілікті -31,5-63Гц
Уақыттық сипаттамалары бойынша жұмыс орындарының дірілі төменгідей бөлінеді:
тұрақты діріл – 1минуттан жоғары бақылау уақытында діріл
тұрақсыз діріл:
а) уақыт ішінде өзгермелі діріл – діріл жылдамдығының
ә) үзілісті діріл - оператордың дірілмен жанасуы
б) импульстік діріл - әрқайсысының ұзақтығы 1 сек
ЛОКАЛЬДІ ДІРІЛДІҢ ЖІКТЕЛУІ
Пайда болу көзі бойынша локальді дірілдің бөлінуі:
қозғалтқыштары бар қол машиналарынан (механикаландырылған қол аспабынан), машиналар
қозғалтқыштары жоқ қол аспаптарынан таралушы діріл
ӘСЕР ЕТУ БАҒЫТЫ БОЙЫНША ЛОКАЛЬДІ ДІРІЛДІҢ БӨЛІНУІ
Z – қолдыл қарын (предплечье) бойлай.
X – алақанды көлденең бойлау
J – қолдың басының сырт-алақан жақтарын бойлай
Спектрінің сипаты бойынша жұмыс орындарынағы дірілдің бөлінуі:
жіңішке жолақты діріл – 1/3 октавалық жолақтың біріндегі
кең жолақты діріл – осы талаптарға сай келмейтін
Жиілік құрамы бойынша жұмыс орындарындағы діріл былайша ажыратылады:
төмен жиілікті -8-16Гц
орташа жиілікті 31,5-63Гц
жоғары жиілікті -125-1000Гц
Уақыттық сипаттамалары бойынша жұмыс орындарының дірілі төменгідей бөлінеді:
тұрақты діріл – 1минуттан жоғары бақылау уақытында діріл
тұрақсыз діріл:
а) уақыт ішінде өзгермелі діріл – діріл жылдамдығының
ә) үзілісті діріл - оператордың дірілмен жанасуы
б) импульстік діріл - әрқайсысының ұзақтығы 1 сек
Діріл ауруы дербес нозологиялық бірлік ретінде 50-ші жылдардың
Көздің көруі. Діріл белгілі бір жиілік диапазонда және
Вертикальді дірілдің әсерінен көру өткірлігінің өзгеруі 15 Гц
Объектінің синусоидальды салыстырмалы кқозғалысына көздің бақылау қабілеті 1-2
Сөз. Сөйлеп тұрған адамда қатты дірілдің немесе селкілдетудің
Дірілдің әсерінде күрделі тапсырмаларды орындау тиімділігі (ұшқышткардың
Көлденең діріл немесе шайқалу (тербелу) вертикальді дірілге қарағанда
Нерв жүйесі тұрғысынан өзгерістер дірілдің әсері және діріл
Діріл ауруының клиникасында жетекші орынды акроспазм құбылысы болатын
Дірілдің ұзақ әсерінен бұлшық еттердің көлемі азайып, атрофиялық
1-ші – кешенді функциональдық басқаша құрылуы (кейін қайтымды
2-ші – субкомпенсация кезеңі, ол дистрофикалық процесстердің дамуымен
3-ші декомпенсация құбылыстары, ол дегенеративті-дистрофикалық процестердің басымдылығымен сипатталады.
Рентгенологиялық тексерулерде сүйектер мен буындарда мынадай өзгерістер байқалады:
Дірілдің ұзақ әсерінен бүйректердің және су-тұздық алмасу функциялары
Дірілдің әсері есту органы мен вестибулярлы аппараттың функциональдың
Өндірістік дірілді гигиеналық бағалауды мына әдестермен жүргізеді:
Нормалаушы параметрді жиіліктігін (спектрлік) талдаумен (анализбен);
Нормаланушы параметрді жиілік (частотный) бойынша интегральды бағалау;
Дірілді дозалық бағалау
Негізгі әдіс болып жиіліктігін (частотный) талдау саналады, дірілді
Жиіліктігін талдауда дірілдің нормаланушы параметрі болып жиіліктің октавалық
Жиілік бойынша интегральдық бағалауда нормаланушы параметрі болып виброжылдамдықтың
Дірілді дозалық бағалауда нормаланушы параметрі болып энергиясы
Дірілдің нормаланушы параметрлерін өлшеу «Методические указания по проведению
Дірілдің нормаланушы параметрлрін нормалау төмендегі санитарлық ережелер мен
«Санитарные нормы вибрации рабочих мест» 1.02.012.-94
«Санитарные нормы и правила по ограничению вибрации
Дірілді өлшеу «Методические указания по проведению измерений и
2.2 Профилактикалық шаралары
Ұйымдастыру – техникалық шаралары:
- жаңа машиниларды жасауда және қазіргі барларын жетілдіруді
- дірілдің таралу жолында, діріл оқшаулаушы және діріл
- жаңа түскен машинилардың паспорттарында дірілдің сипатамаларының барын
- машиналарға жоспарлық және алдын-алалық жөндеулерді уақытында жүргізуі
- машиналарды нормативті-техникалық құжаттарда қарастырылған тағайындығына сәйкесті қолдану;
- машиналардың дірілдік сипаттамасына әсер етуші, олардың жүруіне
- жұмыс орындарынан тыс орналасқан діріл тудырушы жабдықтарымен
- қолдануға тек жұмысы түзу машиналар ғана рұқсатталуы
Діріл генерациялаушы қол машиналарының, егер олардың салмағы 6
Бір қолдық машинаның жұмысына қажетті қысу күші 100
Екі қолдық машинаның жұмысына қажетті қысу күші 200Н
Діріл тудырушы аспаппен жұмыс істеуіне 18 жастан асқан
Емдеу профиалктикалық шаралар кешені:
профилакткиалық медициналцық қараулар;
еңбек және демалыс режимі;
витаминизация
жеке сақтану құралдары
ҚОРЫТЫНДЫ
Рефераттық жұмысымды қорытындылай келе, түсінгенім қазіргі таңда ғылыми
Шудың өндірістік зиянды фактор ретіндегі әлеуметтік маңызы және
Организмге акустикалық тітіркендіргіштердің қолайсыз әсерлерінің зардабы көптеген авторлармен
Дірілдің де жағымсыз әсері бар екенін түсіндім. Мысалы,
Осының бәрін осы рефераттық жұмысымда түсіндім.
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Руководство к лабораторным занятиям по гигиене труда. Под.
С.В. Алекссев., В.Р. Усенко. Гигиена труда . 1988г.
Санитарно-гигиеническая аттестация рабочих мест и ее знчение в
Петров В.И. физиолого-гигиеническая оценка словий труда и его
Прогнозирование вибрационной болезни у горнорабочих при воздействии локальной
Аманбекова У.А. Условия формирвоания, течение и профилактика вибрационной
Меньшов А.А. Влияние производственной вибрации и шума на
Методические указания по измерению и гигиенической оценке производственного
Методические указания по гигиенической оценке производственной и производственной
Суворов Г.А., Шкаринов Л.Н., Денисов Э.И. Гигиеническое нормирование
1
Өндірістік ортаның жағымсыз әсер факторлары және олардың адамдарға әсері.
Акустикалық шуды өлшеу
ДІРІЛ АКУСТИКАЛЫҚ ӘСЕР. ШУ МЕН ДІРІЛГЕ ҚАРСЫ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚҰРАЛ МЕН ӘДІСТЕР НЕГІЗГІ ҰҒЫМ
Діріл, шу, инфра және ультрадыбыстың адам ағзасына әсері
Шудың, дыбыстың адам организміне зиянды әсері және олармен күресі әдістері
Шу мен вибрация
Шудың (дыбыстың) адам организміне әсері туралы ақпарат
Механикалық тербеліс
Шу, вирация және т. б. адам ағзасына әсері. Қорғану
Шудың ( дыбыстың) адам организміне әсері