Коммерциялық банк
БАНКТІК ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ ШАРТЫ
ЖОСПАР
Кіріспе
1. Банктың шығу тарихы
2.Банк ісінің сенімділігі мен тұрақтылығы
3. Банк жүйесінің құрылымы мен атқаратын қызметі
3.1 Ұлттық банк
3.2 Коммерциялық банк
4. Қазақстан Республикасының банк жүйесінің
Қорытынды.
Пайданылған әдебиеттер тізімі:
Кіріспе
Банктің мәнін ашпас бұрын, алдымен оның осы заманғы
Кейбіреулер оны мекеме, енді біреулері оны ұйым, үшінші
Ол банк мәнін зерделеудің мынадай әдістемелік негіздерін ұсынады:
банк мәнін макродеңгейде оның қызметімен байланыстыра отырып талдау;
оның мәнін әр түрі тұрпаттарына қарамастан банктің біртұтас
банктің мәнін ашып көрсету оның басқа экономикалық институттардан
банк мәнін ашып көрсету оның құрылымын ашып көрсетуді
Әрине, банктің мәнін оның қандай да бір клиентке
Банктер — несие беруге, ақша есептері мен құнды
Паситвті операциялардың көмегімен Банк. өз қызметіне қажетті ақша
Банктің өз қаржысы
Активті операциялар пайда алу мақсатымен құралған ақша қорын
Несие оның кімдерге берілетініне қарай да бөлінеді, мәселен,лкәсііпкерлерге,
Инвестициялық банк операциялары құнды қағаз-дарды сатып алудан тұрады.
Активті және пассивті операциялар бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл,
Қазақстан Республикасының банктер жүйесі -ұлттық экономиканың басқа секторларымен
Қазіргі кездегі коммерциялық банктер — клиенттерге әр түрлі
"Банк ісі" пәнін оқыту "Банктік құкық", "Инвестицияны қаржыландыру
1. Банктың шығу тарихы
Бірқатар ғалымдардын пікірінше, алғашқы банктер капитализм дамуының мануфактуралық
«Банк» сөзі «үстел» мағынасын беретін италияндық «banсо» сөзінен
Әр түрлі монеталарды бір-бірімен үзбей айырбастау үшін олардың
Алайда ақшаның табиғатын валюталарды айырбастау бойынша операциялармен қатар
Ғалымдардың пікірінше, біздің эрамызға дейінгі VI ғасырларларда Ежелгі
Тарихшылардың пікірі бойынша бұл операциялар жеке тұлғалармен де,
Храмдар негізгі ақшалай операциялармен қатар қарыз берумен де
Сол уақытта-ақ адамдар көп мөлшерде жинақталған ақшаның айналысқа
Міне, осы уақытша несиені жоғары пайызбен беретін өсімқорлық
Храмдар, өсімқорлар, сауда үйлері және сауда-саттық агенттіктері
жүзеге асырған барлық ақша операциялары банктердің қалыптасуына
себепші болды. Банк-бұл аса ірі несие кәсіпорны. Осыған
сақталатындай әрі бір текті болуы тиіс. Мұндай сипаттарға
металдар, әсіресе алтын мен күмістер ие болды. Жоғарыда
несие берушілерді банк деп ұғуға болмайды. Олар банк
несие істерінің даму деңгейі жоғары болу керек әрі
клиенттеріне қызмет көрсету бойынша орындайтын операциялардың
жиынтығы толық болуы қажет. Несие операциялары қалай жүйеге
айналады, солай өсімқорлық та тоқтайды, өйткені несие берушілердің
арасында бәсекелестік пайда болады, өсімқор өз ссудасы үшін
пайыз белгілей алмайды, егер жоғары пайыз белгілейтін болса
алушы одан бас тартады. Несие мәмілелерін орындаумен қатар
беруші өз клиенттерінің өкімі бойынша есеп айырысу және
операцияларды жүргізеді. Банк несие, ақша, есеп айырысу операцияларын
1619 жылы Венеция қаласындағы қоғамдық серіктестік жиробанк (латынша
Амстердамда айырбастаушы банк құрылды, содан соң ол депозиттік
Ежелгі банктердің несие операцияларымен қатар трансферит деп аталатын
Осылайша, несие, ақша және есеп айырысу операциялары бір
XVII ғасырдың 40-шы жылдарынан бастап, банктердегі эмиссиялық операциялар
1846 жылы Германияда жергілікті 33 эмиссиялық банктерді біріктірген
Ресейде банк ісі мемлекттік тұрғыдан дамиды, ал жекеше
2.Банк ісінің сенімділігі мен тұрақтылығы
Банктік жүйе - нарықтық экономиканың ең маңызды және
Банктердің және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас
Қаржылық делдалдар осылай қоғамға ақша капиталын салааралық, ауданаралық
Банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып табылады.
Осы жаңа міндеттемелер мен талаптарды жасау үрдісі қаржылық
Әр түрлі көздерден ақша капиталын жинау арқылы банктер
Қаржылық институттар: банктер, сақтандыру компаниялары, зейнетақылық қорлар,
Депозит түрінде және
басқа жолмен берілетін
ақша қаражаттары
Ақша қаражаттарының жабдықтаушылары: (формалар, компаниялар, үкімет, жеке тұлғалар)
Тікелей инвестициялар жолымен Нарықта акциялар, обли-
акциялар, облигациялар және гациялар және басқа да
басқа да қаржы құралдарын
сатып алу арқылы ұсынылатын арқылы алынған ақша
ақша қаражаттары қаражаттары
Қысқа мерзімді капитал-дардың қаржылық нарығы (ақшалай нарық), ұзақ
1- сызба. Қаржылық-несиелік институттардың қаржылық делдалдар ретіндегі ролі.
Несиелік жүйе "ертегідей күшке" ие бола отырып "нақты
Банктік жүйенің мақсаты мен міндеттері негізінен экономиканы жалпы
Экономиканы басқару процесінде банктер негізінен басқарудың экономикалық қатынастарын
Банктер есеп айырысу операциотарын жүргізудің тәртібін бұзғаны үшін
Банктер өз қызметтерін орындау кезінде функционалдық (экономикалық), салалық
Банктер экономикалық басқарудың органы болғандықтан, оның өз клиенттерінің
Банктерде басқарудың басқа оргавдарында жоқ ағымдағы ақпараттар болады.
Ақша айналымы бірлікпен сипатталады. Қолма-қол және қолма-қолсыз ақша
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шо-ғырландырған: мемлекеттік
Қоғамда белгілі-бір класқа ие коммерсанттар, кәсіпкерлер пайда болуда.
Бұл жағдайларда экономикада инфляцияның төмендеуінде және олардың нарықтық
Инфляцияның төмендеуінің нәтижесі қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің 300-ден 250%-ға
Ұлттық банк үкіметтің шығындарына несиелер беруді максималды төмендетуде.
Мемлекеттік меншікке реформа жүргізуде банктердің ролі маңызды. Банктердің
Банктік реформа кәсіпорындарды жекешелендіруді қайта құруға және көп
Банктік жүйенің реформасы инвестициялық қорлардың ролін жоғарылату және
Банк оның (банк) жүйесінің негізгі элементі болып табылады.
- оған біртұтастың органикалық бөлігі болуға, жалпы ойын
бірыңғай заң аясында, қоғамның заң нормалары шегінде
жұмыс істеуі қажет;
өзін-өзі реттеуге, банк жүйесінің баска элементтеріне
(банктік емес институттармен) өзара әрекеттесуге икемді
болуы керек.
3. Банк жүйесінің құрылымы мен атқаратын қызметі
3.1 Ұлттық банк
Ұлттық банкінің басқару құрылымы мен қызметін ұйымдастырудың басқа
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарма, директорат,
Ұлттық банкінің ең жоғарғы басқару органы Ұлттық банк
мемлекеттік ақша-несиелік саясатын жасайды;
Ұлттық банкі шығарған, банктер ісіне қатысты нор-
мативтік актілерді бекітеді;
Парламент бекіткен тұжырым негізінде банкноттар
мен монеталардың номиналдық құнын және әшекейлік пішінін бекітеді;
Ұлттық банкінің банктермен және Қазақстан Респуб-
ликасының бюджетімен операциялар бойынша пайыз-
дық мөлшерлемесін бекітеді;
Қазақстан Республикасының валюталық айырбас бағамын анықтау тәртібін белгілейді;
сыртқы резервтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін бекітеді;
Ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық
жиынтық балансты қарастырады;
Ұлттық банк туралы Ережені, Ұлттық банк құрылымын бекітеді
банктер және олардың филиалдары үшін экономикалық нормативтерін бекітеді.
Басқарма шешімдерін басқарма қаулылары формасында жүзеге асырады
ҚР Ұлттық банкнің басқару құрылымы
Басқарма
Директорлар кеңесі Төраға Төрағаның орынбасарлары
Ұлттық банкінің оталық аппараты
Департаменттер, дербес басқармалар және бөлімдер
Облыстық (аумақтық) басқармалар
Ұлттық банкінің тәуелсіз бөлімшелері Мемлекеттік сақтау орыны Банкноттық
Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасының Парламентінің құқы
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шет ел мемлекеттерінің
Қолма-қол ақшаның айналымы, олардың банкінің кассасына үздіксіз оралып
Қазақстан Республиқасында ақша банкноталарын өндіру жәңе коммерциялық банктерге
Эмиссия - бұл мемлекетпен банкноталардың, монеталардың, бағалы қағаздардың
Қолма-қол ақша түріңдегі эмиссия - айналысқа банкноталар мен
Қазақстанда теңгенің көп мөлшерде эмиссиялануының негізгі себептерінің бірі
Бірақ 1995 жылы жағдай жақсара бастады, бұл кассалық
Депозиттік банктердің эмиссиясы депозиттік қарыздық операциялардың поцесінде іске
Сонда айналымдағы ақша массасы: 100+85=185 ақша бірлігі болады.
Депозиттік банктердің эмиссиясын реттеу Ұлттық банкінің ақша базасы
Ақша базасы - бұл Ұлттық банк шығаратын ақшалары.
Артық резервтер дегеніміз банктердің Ұлттық банкіндегі корреспонденттік шоттардағы
Ол ақша-несие саясатының құралдарын пайдаланумен іске асады. Бұл
Ақша мультипликаторының мөлшері міндетті резервтеу нормасына байланысты, өйткені
Бұл - айналымдағы қолма-қол ақшалардың банктерден тыс (болғанда)
Экономикадағы ақша айналысының жылдамдығы (бұл жағдайда банк жүйесі
Ақша айналысының жылдамды экономикалық монетаризация деңгейіне байланысты болады,
Монетаризация деңгейі 1989 жылы Францияда 68,5%,
Германида-64,5%, Ұлыбританияда-89,1%, АҚШ-та- 77,5%, Жапонияда - 116,7%!
ауқымын бақылау;
-бүкіл банктік жүйесі үшін бірыңғай методологиялық
-негіздегі елдің бірыңғай есеп айырысу орталығы;
-есеп айырысу, есеп жүргізу және есеп беру ережесін
Елімізде қолма-қолсыз есеп айырысудың екі ішкі жүйесі бар.
Біріншісі - коммерциялық банктер арасында тікелей есеп айырысу
Тұрақты байланыстары бар клиентгердің операциясы бірқалыпты корреспондентгермен тікелей
КСРО Мемлекеттік банк халық шаруашылығындағы есеп айырысулардың жетекшісі
1988 жылдан кейін арнайы банктер пайда болған кезде
ФАА шоттар жүйесінің көмегімен банктер арасындағы есеп айырысулардың
Республикамызда банктік реформаның жүзеге асырылуы барысында есеп айырысудың
Төлем құжаттарының барлық түрлерін өңдеуді, төлемдерді өтеуді, республиканың
Қатысушының кез келген уақытта корреспонденттік шоттың жағдайы туралы
Төлем жүйесінің реформасы шегінде екінші деңгейлі банктер операциондық
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шо-ғырландырған: мемлекеттік
Бұл жағдайларда экономикада инфляцияның төмендеуінде және олардың нарықтық
3.2 Коммерциялық банк
Қазіргі коммерциялық банктер — бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
Коммерциялық банктер мынадай белгілеріне байланысты жіктеледі:
1.Жарғылық, капиталдын қалыптасуына қарай:
мемлекеттік;
акционерлік;
жеке;
пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
аралас (шетел капиталының қатысуымен).
2.Операцияларынын, түрлеріне қарай:
—әмбебап, яғни экономиканың барлық салаларына бірдей және кең
—маманданған, яғни бір ғана салаға қызмет көрсететін банктер;
3. Аумақ,тык, белгісіне карай:
халықаралық;
мемлекетаралық;
ұлттық;
аймақтық;
4.Салалык, белгісіне қ,арай:
өнеркәсіптік банктер;
сауда банктері;
ауыл шаруашылық банктері;
құрылыс банктері;
басқа.
5. Филиалдар санына карай:
филиалсыз; көп филиалды.
ҚР-дағы банктік жүйеде 01.07.2003 жылғы статистикалық мәліметтер бойынша
Акционерлік банктердің жарғылың капиталы шығаратын акцияларын сатудан түсетін
Жай акция — оның иелеріне сол қоғамды басқару
басқаруға қатысуына құқың бермегенмен, уақытылы, яғни қоғамның пайдасына
Банктің ұйымдастырылуы және құқықтың формасына байланыссыз, оның жарғылық
Тіркеуге алынатын уақытта жаңадан құрылған банктің жарғылық капиталы
Коммерциялық банктің қаржылық тұрақтылығы оның қаржылық қызметін басқару
Нарық жағдайында қызмет ететін кез келген коммерциялық банктің
Коммерциялық банктің қаржылық қызметін басқару - банктің пайдасын
Коммерциялық банктердің табыс көздеріне мынадай банктік бизнес түрлерін
ссудалық бизнес;
дисконттық бизнес;
сақтау бизнесі;
банктік кепіл беру қызметі;
бағалы қағаздармен жасалатын бизнес;
салымдар қабылдау және клиенттердің тапсыр масы бойынша операцияларды
басқа банктермен корреспонденттік қатынасқа негізделген бизнес;
- дәстүрлі емес қызметтерді көрсету бизнесі. Ссудалық бизнес
Факторинг операциясы айналымды және айналымсыз болуы мүмкін. Бірінші
Сақтау бизнесі банктің трасталық (сенім) және агенттік қызметтеріне
Бағалы қағаздармен бизнес мынадай элементтерді қамтиды:
банктің өзінің бағалы қағаздарын шығару;
оларды нарықта сату;
3) кәсіпорындарды жекешелендіруге байланысты қызмет көрсетуде басқа да
Мұндай бизнестен түсетін табыстар келесідей көзден қүралады: 1)
жүргізу) үшін комиссия. Банктің кепіл беру қызметі клиенттерге
- комиссиондық сыйақылар:
а) шот ашқаны үшін;
б) шотты жүргізгені үшін;
белгілі бір мерзім ішінде белгіленген комиссия (ақша белгісінде);
айналымнан алынатын комиссия (айналымнан % түрінде алу):
в) шот бойынша операциялар туралы көшірме бергені үшін;
г) шотты жабу үшін;
д) қолма-қол ақша беруге немесе есеп айырысуға байланысты
Банктің корреспонденттік қатынас бойынша басқа банктердегі корреспонденттік шоттарындағы
Дәстүрлі емес табыс түрлері банктің лизингтік, ақпараттық, кеңес
Банктің барлық табысын үш топқа бөлуге болады:
пайыздық табыстар;
банктік қызмет көрсетуден алатын комиссия лар;
басқа да табыстар ( бағамдық айырма, яғни баланстық
Пайыздық табыс пен комиссиялармен үштасуы мүмкін. Мысалға, несиелік
Ссудалық пайыз - пайыздық табыстың басты көзі ретінде
несие формасына қарай: коммерциялық, банктік, түтыну несиелерінің пайызы
несиелік мекеменің түріне байланысты: Орталық банктің есепке алу
ссудалардың мерзіміне қарай: қысқа мерзімді ссудалар бойынша пайыз,
ссудалар түріне байланысты: овердрафт бойынша айналым құралдарына берілген
вексельдерді есепке алу, мақсатты ссудалар бойынша пайызы;
операциялар түрлеріне қарай: ссудалар бойынша пайыз, банкаралық несиелер
- есептеу тәсіліне қарай: жай және күрделі, қарапайым
Комиссия — банктік операция үшін сыйақы, латын тілінен
Сонымен қатар, жалпы табыс көздері екіге бөлінеді:
тұрақты, оған банктік қызметтен алынатын пайыздық және пайызсыз
тұрақсыз, оған қайталама нарықтағы бағалы қағаздармен жасалатын операциялардан
Коммерциялық банктердің қаржылық қызметінің келесі бөлігін сипаттайтын көрсеткіштерге
Коммерциялық банктердің шығыстарын формасына және есепке алу тәсіліне
Формасына қарай, олар мынадай түрлерге бөлінеді:
пайыздық шығыстар;
пайызсыз шығыстар;
басқа да шығыстар.
Пайыздық шығыстар клиенттердің талап ету және мерзімді депозиттері,
Пайызсыз шығыстарға жалпы банктің операциялық шығыстары мен басқару
Басқа да шығыстар, банктік операциялардың өзіндік құнына жататын
Активтерді пайдалану коэффициенті (АІІ) = Операциялық табыстар /
Акционерлік капиталдың мультпликаторы (ЕМ) = Активтер/ Акционерлік капитал.
5) Активтердің бір бірлігіне қатысты пайда (КОА) =
Коммерциялық банктің пайдалылығын бағалауда басты ақпарат көзі ретінде:
4. Қазақстан Республикасының
Қазақстан Республикасының банктер жүйесі -ұлттық экономиканың басқа секторларымен
Қазіргі кездегі коммерциялық банктер — клиенттерге әр түрлі
"Банк ісі" пәнін оқыту "Банктік құкық", "Инвестицияны қаржыландыру
Әрине, банктің мәнін оның қандай да бір клиентке
Банктер — несие беруге, ақша есептері мен құнды
Паситвті операциялардың көмегімен Банк. өз қызметіне қажетті ақша
Банктің өз қаржысы
Активті операциялар пайда алу мақсатымен құралған ақша қорын
Несие оның кімдерге берілетініне қарай да бөлінеді, мәселен,лкәсііпкерлерге,
Инвестициялық банк операциялары құнды қағаз-дарды сатып алудан тұрады.
Активті және пассивті операциялар бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл,
Көріп түрғанымыздай, ең көп үлесті Казкоммерц банк алады
Банк депозиттерінің портфелі келесі факторларға тікелей байланысты:
клиенттердің депозиттер бойынша қызметке сұранысы;
пайыздық сыйақы түріндегі қаржы табу тәсілі;
клиенттерді тартуға кететін уақыт пен ресурстар;
- балансталмаған өтімділік тәуекелінің деңгейін реттеу;
банктік депозиттердің жалпы сомасындағы бір салымшынын үлесін белгілеу;
пайыздық тәуекелді басқару.
Депозиттік базаны қалыптастырудағы негізгі міндет — аз шығынмен
Банк банкрот болған жағдайда жеке тұлғалардың салынуларын сактандыру
Қорытынды.
Банктік жүйеде қоғамның барлық ақшалай қорларды шоғырландырған: мемлекеттік
Одан ары қарай клиент құнды қағаздармен операция бойынша
Сату мен сатып алу бағаларының арасындағы айырмашылық банктің
Банктер — несие беруге, ақша есептері мен құнды
Банктер экономикалық басқарудың органы болғандықтан, оның өз клиенттерінің
Ақша айналымы бірлікпен сипатталады. Қолма-қол және қолма-қолсыз ақша
Пайданылған әдебиеттер тізімі:
1.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
2.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
3..«ҚР ұлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
4.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
5.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
6."Коммерциялық банктер операциялары", Мақыш С.Б., Алматы-2004ж.
7.Банковское дело / Под ред. Лаврушина О.И. —
8.Банки и банковские операции в России / Под
9.Банковское дело / Под ред. Колесникова В.И. —
10.Банковское дело: стратегическое руководство / Под ред.
Платонова В., Хиггниса М. — М.: Консалтбанкир, 1998.
11.Банки и банковские операции / Под ред. Жукова
12.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N
13.Сейітқасимов.Ғ.С.Ақша,Несие,Банктер.-Алматы,2001.
14."Ұлттық банктің статистикалық бюллетені"-1999-2004жж-Ақиқат,1999,N5.
15.Коммерциялық банк құрылымы.- "АльПари" 2002ж, 6.
16."Коммерциялық банктер операциялары", Мақыш С.Б., Алматы-2004ж.
17.Екінші деңгейдегі банктердің несиелік саясаты.-Аль-Пари,2004,N6. 18.«ҚР-дағы банктер және
19.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
20.«ҚР ұлттық банкі туралы» ҚР заңы. 30.03. 1995.
21.«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңы.30.03.
22.2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының №
23.Қазақстандағы депозиттер нарығы –Қаржы-Қаражат,2001,N
Коммерциялық банк
Қазақстан банк жүйесінің ағымдағы жағдайы
Казақстан Республикасындағы банк жүйесі туралы
Банкінің атқаратын функциясы және мәні
Банк жүйесін ақша-несие реттеу құралдары
Коммерциялық банкте депозиттік саясаттың қалыптасуы
Темірбанк АҚ − ның 2007, 2008 және 2009 жылдарындағы баланс активтерінің құрастырылу көздерінің құрамы мен құрылымының динамикасын талдау
Банктің активтері мен пассивтері
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктері
Қазақстан Республикасының банк жүйесiнің қалыптасуы мен дамуы