Коммерциялық банктің несиелік саясаты және механизмі

ЖОСПАР
Кіріспе
Негізгі бөлім
Несиенің түрлері, функциялары және несиелеу принциптері
Коммерциялық банктің несиелік саясаты және механизмі
Қысқа мерзімді несеиелендіруді ұйымдастыру
Несиелеу субъектілері мен объектілері
Несиелеу әдістері
Несиелік тәуекелді басқару
Тәжірибелік бөлім
Депозиттік операциялар бойынша есептер шығару
Несие қайтару графигін құрып есептеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет тізімі
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының экономикасы нарықтық қатынастарға көшу кезеңінде несиені басқарудың
Қазақстан Республикасында банктік
Бұдан басқа, бұрынғы жүйе мекемелер мен кәсіпорындар арасында төлем
1992 жыл ішінде Қазақстанның экономикасына несиелік салымдардың көбеюі байқалады.
1993ж. Ұлттық банктен 7,5 млрд теңге сомасында орталықтандырылған несие
Мемлекеттік кәсіпорындар мұндағы арзан несиелерді алып, көбінесе оларды инвестор
Осылайша мемлекеттік кәсіпорындарды қолдайтын тікелей несиелеу саясатының төменгі пайыздық
Арнайы банктердің өздерінің кәсіпорындарын олардың өтімділігін ескермей, тікелей несиелендіруі
Төменгі пайыз мөлшерлемесінің саясаты жинақ ақшаларды банктерге толық мөлшерде
Несиелік ресурстарды үлестіру сипатына мемлекетгік кәсіпорындарға субсидиялық және жеңілдетілген
Ауыл шаруашылық кәсіпорындарға және есеп айырысуда өзара есептесуді жүргізу
1993ж. мақсаты үкіметтік бағдарламаларға берілетің орталықтандырылған несиелер жеңілдетілген пайыздық
Ұлттық банк кәсіпорындар қарыздарының жаппай есеп айырысуын (клиринг) жүргізу
Несиелік жұмсалымдардың жалпы сомасында мемлекеттік емес қарыз бюджетіңің тапшылығын
Нәтижесінде несиелік жұмсалымдар құрылымы әлдеқайда нашарлады, мерзімі өтіп кеткен
1991 ж. 1 қаңтарда уақытында төленбеген есеп айырысу; құжаттары
Мұндағы құбылыс көптеген себептермен түсіндіріледі: бірінші төлемдер жүйесінің тиімсіздігі
Несиелік нарықтың мәселелері қолма-қолсыз есеп айырысудың бұрынғы жүйесі және
Сонымен бірге, төлемдердің кешіктірілуі ескірген құралдар мен банктердің техниқалық
Кәсіпорындар арасындағы төлемсіздік дағдарысынан шығуда үлкен 3шараны жүзеге асырады:
Бұл шаралар төлемсіздік дағдарысына төтеп бере алмады, себебі бірқатар
1993ж. қараша айында Ұлттық банкке ұлттық валютаның енуімен ақша-несие
Ұлттық валютаның енгізілуі сәтіңен бастап, 1995 жылға дейін Орталық
1. НЕСИЕНІҢ ФОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ
Несие экономиқалық категория ретіңде
Экономиқалық әдебиетте, әдетте,
Коммерциялық несие – бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары
Әр түрлі тауарларды өндіру және өткізу бірдей емес уақыт
Монополияға дейінгі капитализм кезеңінде коммерциялық несие өндіріс пайызының және
Қазіргі уақытта фирмалар өз өнімдерін өткізудің бұл формасын –
Коммерциялық несие Жапонияда және Францияда кең таралған. Жапондық кәсіпорындар
Коммерциялық несиенің сақталуының негізгі себептерінің бірі – тауарлардың ұдайы
Басқа да несие формаларының жедел өсуіне байланысты коммерциялық несиенің
Батыстың экономиқалық әдебиеттерінде «коммерциялық несие» терминімен банктің коммерциялық мақсаттарға
Коммерциялық несиенің ерекшелігі мынада: карыз келісімі – аясы тар
Несиенің бұл формасын таңдаудың басқа факторы бәсекелестік
Соңғы он жылдықта несиенің екі формасының арасындағы өзара байланыс
Коммерциялық несиенің артықшылықтарымен қатар, кемшіліктері де бар. Уақыт шектеулігі,
Банктік несие – бұл банктердің, арнайы несие-қаржылық мекемелерінің қарыз
Банктік несие сферасы коммерциялық несие сферасына қарағанда несиені қолдану
Банктік және коммерциялық несиенің динамикасы әр түрлі. Коммерциялық несиенің
Банктік несие өзінің маңызды ерекшеліктерін сақтай отырып, едәуір сандық
Несиелік мүмкіндіктер ғана емес, сонымен қатар берілген қарыздардың көлемдері
Банктің белгілі бір шетке капитал шығару және оны қарыз
Банктік несиенің шамасына ақшалай-чектік эмиссиямен толтырылған нақтылы ресурстардың көлемі
Несиелік жүйе мемлекет тарапынан болатын ықпалға ұшырайды. Мемлекеттік орғандар
Банктер өз саясатын қайта қарастыра отырып және несиенің берілуі
Кредитор ретіңде банктердің ролі біршама төмендегеніне қарамастан, ол едәуір
Тұтыну несиесі – бұл тұрғындарға тұтыну
Несиенің бұл түрін әр түрлі елдерде салыстыру оның дамуының
70-жылдардан бастап бірқатар елдерде жеке тұлғаларға тұрақты несиелер ашу
Сондай-ақ, банктік мекемелер тұтыну несиесі жүйесіне қосылған. АҚШ-пен және
Біріншіден, дербес несиелер – бұл жеке тұлғаларға ақшалай формада
Дербес несиелер тұтыну тауарларын сатып алу мен белгілі бір
Қазіргі уақытта дербес несиені пайдалану ережелері анағұрлым біркелкі бағытталынған.
Тұтыну несиесі көптеген елдердің экономикасында үлкен роль атқарады, сондықтан
Экономикалық құлдырау және әлсіз сұраныс жағдайында мемлекеттің саясаты елде
КСРО-да тұтыну несиесі 60-70-жылдары дамыды. Несие, ұзақ қолданыстағы тұрмыстық
Тұтыну несиесі жеке тұлғаларға
Жаңа тұрғын үй саясатының Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес азаматтарға қызмет
Ипотекалық несие –жылжымайтын мүліктерді: жерді, тұрғын үй және өндірістік
Мемлекеттік несие – азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз
Халықаралық несие – валюталық және тауарлық ресурстарды қайтарылымдылық және
Қазақстан Республикасының жетекші халықаралық қаржылық ұйымдарға мүше болуы, экономиқалық
Халықаралық валюта қорымен 185,6 млн СДР (арнайы қарыз құқығы)
Келісімнің әрекет етуінің барлық кезені бойында ХВҚ миссиясымен «стенд-бай»
Қысқа мерзімді бағдарламаның жетістікті орындалуы ХВҚ-ның 1996-1998 жылдары орта
1993 жылы Халықаралық қайта құру және даму банкімен 1993
Еуропалық кайта құру және даму банкі «Қазакстанда шағын және
Жапонияның экспорт-импорт банкі ХКДБ-мен қатар қоса қаржыландыруға заем бөлді.
Азиялық даму банкі мен Қазақстан Республикасы арасында 1994жылы 40
Халықаралық займдарды пайдалануды екінші денгейдегі банктер де белсенді қолдануда.
Несиенің түрлері бұл белгілі бір түрдегі экономикалық қатынас ретіңде
Түрдің формадан айырмашылығы – диалектика категориясы болып табылмайды, ол
Осыған байланысты несие түрлері төмендегідей жіктеледі:
мерзімдері бойынша: а)
ә)орта мерзімді (1 жылдан 3-5 жылға дейін), б) ұзақ
(3-5 жылдан жоғары);
несиелеу объектілері бойынша:
несие» ә) айналым
несиелеу әдістері бойынша: а) қалдық бойынша несиелеу;
ә)айналым бойынша несиелеу.
жабдықтаушы-өткізуші ұйымдар несиеленеді, ал қалғандарында
айналым бойынша да, қалдық бойынша да несиелеудің
элементтері бар.
Мысалы, тұтыну несиенің түрлері тауарлы және ақшалай болуы мүмкін,
несиелеу объектісі бойынша: тауарлы және қаржылық
несиелер;
экономиқалық мазмұны бойынша: сыртқы сауда
операцияларымен байланысты коммерциялық және қаржылық -
кез келген мақсат үшін
бағалы қағаздарға инвестициялау);
несие субъектілері бойынша: жеке,
халықаралық қаржылық ұйымдар беретін;
мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ
мерзімді.
Шетелдік әдебиеттерде несиелердің келесі жіктеулері кездеседі.
Несиелердің категориялары:
а) Қарыз алушының типі бойынша:
Тұтыну.
Бөлшек /көтерме.
Ауыл шаруашылығы.
Коммерциялық /өнеркәсіптік.
Қозғалмайтын мүлік
Энергия.
7. Үкімет – (жергілікті үкімет, штаттар,
ә) Мақсаты бойынша:
Тұтыну (мысалы, тұтыну тауарлары, автомобильдер).
Айналым капиталы.
Құрылғылар.
Ғимараттар.
Жобалар.
Лизингтік қаржыландыру.
ә) Әрекет ету мерзімі бойынша:
Қысқа мерзімді (бір жылдан кем емес). .
Орта мерзімді (1 жылдан 4 жылға дейін)
Ұзақ мерзімді (5 жыл және одан жогары)
в) Өтелу кестесі бойынша:
Бірдей төлемдермен (мысалы, тұтыну несиесі үшін ай сайын).
Кезеңді төлемдермен (тоқсан сайын, жарты жыл сайын, жеңілдікті
3. Бір рет төлемді (қысқа, орта және ұзақ мерзімді
г) Қамтамасыз етілуі бойынша:
Қамтамасыз етілмеген.
Кепілмен қамтамасыз етілген (колма-кол
Кепілдендірілген.
Басқа да қамтамасыз етілулер (міндеттеме,
Қазақстанда несиелердің келесі түрлері дамыған.
1. Ұлттық банктің несиелері:
— аукциондық— Ұлттық банктің акша несие саясатының уақытша құралы
ломбардтық – Ұлттық банктің мемлекеттік бағалы қағаздарды кепілге ала
бюджеттік – Ұлттық банк Қазақстан Республикасы Қаржы
Ұлттық банктің республикалық бюджетті несиелеуі қысқарып және бұл 1998
Екінші деңгейдегі банктердің несиелері:
өз айналым қаражатгарының жеткіліксіздігін уақытша
толықтыруға;
күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға;
импорттық бойынша
ипотекалық;
несиелік желі негізінде - қарыз алушының
консорциялық - несиелік, кепілдік
бір себептерге байланысты бұл фуикцияларды дербес жүргізуге жетпеуі
тұтыну мақсаттарына;
банкаралық.
Банкаралық несиелердің негізгі көлемі ұйымдастырылған банкаралық нарықта аукциондық сату
3. Қарыз портфелін жіктеу және екінші деңгейдегі банктердің несиелік
Ұлттық банк қарыздардьщ сапалары бойынша олардың келесі
• стандартты - кайтарылу
қанағатганарлықсыз - ұзартылу мерзімі ұзартылған қарыз шотына жатқызылған күннен
күдікті- қарыздың ұзартылған қарыздар шотына жатқызылған куннен
• шығынды - ұзартылу мерзімі 90 күннен артық несие.
Банктердің қарыз портфелінің жіктелуі, оның сапасының жоғарылауы және несиелік
НЕСИЕНІҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ
Алдын ала сұрақтың терминологиялық жағына тоқталамыз. "Функция" түсінігі
Экономикалық теорияда функция деп құндык категориялар мәнінің көрінісі түсіндіріледі.
Несиенің функцияларын қарастыру үшін келесідей ғылыми амалдар орынды.
Екіншіден, несиенің функциясын талдау кезінде тағы да бір жағдайды
Бұл функцияның жеке кредиторға немесе қарыз алушыға емес, жалпы
Мұнан басқа, функция несиенің барлық формалары мен түрлерінің ерекше
Кредитор мен қарыз алушы арасында несиелік
Қайта бөлу қандай белгілер бойынша жүретініне байланысты мынандай түрлерге
Егер несиелік қатынасқа кредитор мен карыз алушы ретінде олардың
Егер кредитор бір шаруашылық субъектісінің уақытша бос ақшалай қаражаттарын
Несие арқылы ресурстардың
Сонымен катар несие арқылы жүзеге асырылатын қайта бөлу, өткізу
Несиенің кайта бөлу функциясының төменде берілгендей ерекшеліктері бар:
• біріншіден, несиенің көмегімен тек материалдык игіліктердің, өндіріс қүрал
екіншіден, несиенің қайта
үшіншіден, қайта бөлу функциясының
төртіншіден, несиенің көмегімен
Несиенің тағы бір функциясы ретінде нақты ақшалардың орнын несиелік
Нақты ақшалардың орнын несиелік операциялар
біріншіден, банктік жүйенің дамуы және төлем айналымын ұйымдастыруда оның
екіншіден, экономикада төлем
• үшіншіден, Орталық банктердің
2. НЕСИЕЛІК САЯСАТ, ОНЫҢ ЭЛЕМЕНТТЕРІ
Несиелік саясат банктің несиелік қызметінің міндеттерін, оларды іске асыру
Несиелік саясат — банктік несиелік жұмысын ұйымдастыру негізін және
Кең мағынасында, несиелік саясатты несие беруші банк пен қарыз
Тар мағынасында, несиелік саясат — бұл несиелік процесті ұйымдастыру
Несиелік саясат банктің несиелік жұмысын, оның жалпы стратегияларына сай
Жалпы несиелік саясат мынадай сипатта болуға тиіс:
нұсқаулық емес, яғни директивті нұсқауларды қамтиды:
несиелеудің мақсаттарын нақты және мағыналы анықтауға мүмкіндік береді;
нақты мақсаттарды іске асырудың, бірнеше ережелерін қамтиды;
оны іске асыруды қамтамасыз ететін стандарттар мен нұсқаулықтарды қамтитын
Несиелік саясат банктің стратегиясын, оның тәуекелді басқару облысындағы саясаттарын
- несиенің берілуіне және
жауап беретін банк
объективтік стандарттар мен критерийлерін;
- несиелеу облысындағы стратегиялық шешімдсрді қабылдайтын тұлғалардың басты іс-әрекеттерін;
- сыртқы аудит қызметтерінің
• ішкі бақылау қағидаларын.
Несиелік саясат банк қызметін диверсификациялаудағы іс-әрекеттердің тізбектелуін қамтамасыз ету
Несиелік саясат банк қызметкерлерінің бүгінгі танда несиелеуге болатын экономика
Несиелік саясаттың маңызды элементі банктен бақылауды ұйымдастыру болып табыладь:
Ішкі несие саясатын жасау банк жетекшілерінің несиелеу мақсатын қалыптастыруды
Несиелік стандарттар мен нұскаулықтарды жасаудың бастапқы кезеңі аяқталуына байланысты,
Несиелік саясат несиелеу лимиттерін тәртібін кейде несиелеу бойынша жекелеген
Несиелік саясатта несиелік комитет туралы ереже де қамтылады. Несиелік
Отандық банктер тәжірибесіндегі
- несие алуға берген
- несие беру немесе одан бас тарту туралы
- несиелік тәуекелдерге байланысты несиелеу формаларын
- несие сомасы мен мерзімін анықтап, пайыз мөлшерлемесін
бекітеді:
- несиені қайтаруды қамтамасыз ету тәсілдеріне талаптар
- несиелеу шартын бекітеді (несиелік лимит, несиелік желі);
- берілген несиелерге мониторинг жүргізу тәртібін бекітеді;
- банктің несиелік стратегиясын жасайды:
- несиелеу бойынша бөлімшелердің жұмысын талдайды;
- несиелік комитеттің мәжілісінің хаттамаларына қол қояды және хаттамаларды
Несиелік саясатта қарыз алушылардың
Несиелік саясатпен банк қызметкерлерін таныстыру, оларды соған
Несиелік саясат несиелік қызметтің басты бағыттарын анықтайды. Оларды
- несиелік қызметтін ұйымдастыру;
- несиелік подтфельлі басқару;
- несиелеуге бақылау жасау:
- құзыретті бөлу принциптері;
- несиелеуді тандаудың жалпы критерийлері:
Іс жүзінде несиелік
несиелеу саясаты:
несиелеу стандарты:
несиелеу нұсқаулықтары.
Сондай-ақ аталған үш
Несиелеу саясатында несиелеуді жүзеге асыратын бөлімшелер жұмыскерлерінің қызметтерін нақтылайтын
Несиелеу стандарты - бұл банкте несиелік қызметті жүзеге асыратын
Несиелеу стандартында мынадай сұрақтар
Коммерциялық банктің несиелік
НЕСИЕЛІК МЕХАНИЗМНІҢ МАЗМҰНЫ
Экономикалық түсініктегі «механизм» белгілі бір қызметті жандандыруға және бір
Несиелік механизм - нарықтық қатынастарға сай экономиканың тиімді дамуын
Қазіргі несиелік механизм экономикалық механизмнің бір бөлігі ретінде бола
Несиелік механизм сипатының объективтігін айта отырып екі элементті: несиені
НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІ ЖӘНЕ
Несиелеу механизмін кеңес экономистері жалпы несиелік механизмнің «техниқалық қабаты»
Несиелеу механизмі — несиенің берілу және қайтарылу әдіс-тәсілдерін және
Басқаша айтқанда, несиелеу механизмі бұл несиені пайдалану механизмін білдіреді.
Несиелеу процесі мынадай кезеңдерді қамтиды:
• несиеге деген өтінішті қарау;
-несиелік қабілетін талдау:
несиелік келісімшарт жасасу:
несие беру:
несиелік мәміленің орындарына бақылау жасау
I кезең Банкке келіп түскен несиеге деген өтінішті
Кез келген несиелік операциялар осыдан басталады. Мұндай құжаттарда қарыз
1) құрылтайшылық құжаттардың, жарғының, жалға алу шарттарының, тіркелген куәліктерінің
соңғы екі жылдық қарыз алушының балансы және оған
қосымша беттер;
несиеленетін шаралардың рентабельдік деңгейін және
оның қайтарылу мерзімін сипаттайтын техникалық-экономикалық есебі;
несиеленетін мәмілелерді растайтын- келісімшарттар
көшірмелері (материалдық құндылықтарды жабдықтауға және
сатуға арналған шарттар тауарлы-материалдық құндылықтар
шотының көшірмелері және т.с.с),
басқа банктерден алған несиелер туралы
(шоттар бойынша көшірме);
6) қамтамасыз ету мақсатында кепілге берілген мүлікке қарыз алушының
7) несиені қайтаруға байланысты міндеттемені куәландыратын қүжаттар;
3. ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ НЕСИЕЛЕНДІРУДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
Тұтыну несиесі халықтың әр түрлі тұтынушылық қажеті қанағаттандырудың құралы
Тұтыну несиесінде қарыз алушыга жеке тұлға, ал, несие берушіге
Нарықтық экономикалы елдерде халыққа қызмет көрсетуді қолайлы әрі пайдалы
Әр түрлі елдерде жеке қарыз алушыларды несиелеуге байланысты әр
Біздің елімізде қайта құру процесіне дейін (1987 жылга дейін
- ұзақ уақыт пайдалануға жарамды тауарларды сатып алуға арналған
тұрғын үй құрылысының
Ұзақ уақыт пайдалануға жарамды тауарларды сатып алуға арналған несие
Тұрғын үй құрылысының (жеке және кооперативтік) несиесін несие мекемелері
Өндірістің құлдырауымен, соған орай тауар айналымының әлсіреуімен, сондай-ақ, бөліп-бөліп
Тұрғын үй несиесін, сонымен қатар, тұтыну несиесінің кейбір түрлерін
құрылысқа және бау учаскелерін көріктендіруге;
ауылдық жерлердегі маусымдық тұруға
мал төлдерін сатып алуға және асырауға берілді;
1987 жылы құрылған Қазақстан Жинақ банкісі тұрмысқа аса қажетті
Тұрмысқа қажетті тұтыну несиесін ҚР Халық банкісі заңды тұлғаларды
Ссуданы беру кезінде басшылыққа алынатын маңызды өлшемге қарыз алушының
Бүгінгі танда Қазақстан банктері тұтыну ссудасының екі түрін ұсынады:
ағымдағы мақсаттарға («кезек күттірмейтін мұқтажға берілетін») арналған несие;
капиталдық сипаттағы шығынға берілетін несие.
Кезек күттірмейтін қажеттілік несиесін (орта мерзімді несие) Халықтық банк
Мынаны айта кету керек, бүгінгі таңда осы несие бойынша
жұмыссыздықтың өсуі;
ай сайынғы төлемдердің артуы;
кәсіпорын бухгалтерлерінің несиені
Бұл өз кезегінде аталмыш ссуданы банктердің беруін шектейді Кезек
Кейбір коммерциялық банктер өз акционерлеріне банк акциясымен және өзге
Тұтыну несиесінің екінші түрі - капиталдық шығындарға арналған несие
Азаматтардың құрылыс салуына (реконструкция) және тұрғын үй сатып алуына
алдағы тұрғын үй құрылысына жерді сатып алуға және
жайғастыруға арналған қысқа
несиелер (жер несиесі);
тұрғын үй құрылысына (реконструкция) яғни, құрылыс
жұмыстарын тікелей қаржыландыруға арналған қысқа мерзімді
несие (құрылыс несиесі);
- тұрғын үй сатып алуға арналған ұзақ мерзімді несие.
Тұрғын үй проблсетаіуын шешуде халыққа көрсетілетін қаржылық несиелік қолдау
Тұрғын үй құрылысын несиелеу құрылысшыға белгіленген тәртіпте жер учаскесін
Оған қоса, банкке белгіленген тәртіпте келісілген және бекітілген сметалық
Азаматтардың қамтамасыз етілген міндеттемесі ретіңде жылжымайтын мүлік кепілзатының кепісімшартын,
Әр түрлі меншік формасындағы кәсіпорындар мен ұйымдарға өз жұмыскерлерінің
Кепілге салынатын затқа мыналар жатуы мүмкін:
- қарыз алушының меншігіне
- дайын тұргын үй немесе аяқталмаған құрылыс, өзге де
Кепілге салынған мүлікті кепілзат беруші одан айырылып қалмау үшін
Негізгі қарыздың сомасы және ссуда бойынша процент толық өтелмейінше
Банк тұрғын үй несиесін несиелеудің, атап айтқанда, мақсатты пайдаланылуы,
Құрылыс салу үшін немесе тұрғын үй сатып алу үшін
Тұрғын үй несиесі туралы ережеге сәйкес банк беретін несиенің
Несиеленетің объектіңің қалған бөлігіне (30%-тсн төмен болмайтын мөлшерде) қарыз
Тұрғын үй несиесінің тағы бір түрі — құрылыс несиссі
Банк кезеңдерді кейін инспекциялаумен құрылыс графигін сәйкес кезең сайын
Тұрғын үй проблемасын шешу заңды тұлғалар шығаратын облигацияның айрықша
Тұрғын үй сертификаты эмитент анықтайтын шарттармен оның иесіне өз
Тауарларды несиеге сатуды барлық меншік формасындағы бөлшек сауда кәсіпорындары
Несиеге автокөлік, жиһаз, тоңазытқыш, мұздату камерасы, теледидар және т.б.
Несие алынатын тауардың қолма-қол ақшамен төленетін бастапқы жарнасы
Егер несиеге сатылатын тауардың бағасы ең аз шамадағы бір
Ұзақ уақыт пайдаланылатын тауарларды несиеге сатудың жаңа ережесіне сәйкес
Мәселен, алты айға дейінгі мерзімде бөліктеп төленетін тауар сатылатын
Тауардың құны несиенің шекті сомасынан асып түсетін жағдайда тауар
Сатып алушыдан сауда кәсіпорнының пайдасына несие сомасының проценті өндіріліп
Тұрғын үйге арналмаған жеке тұлғалар ссудасының маңызды көзіне, оны
Банк карточкалары үш тараптың қатысуын ұйғарады:
несие карточкасының эмитент-банкісі;
несие карточкасының иесі;
несие карточкасын тауарлар мен қызмет көрсетулердің төлем құралы
Банк өз қызметі үшін әрбір операцияның сомасынан белігілі бір
Төлем карточкасын пайдаланушылар, сонымен бірге, жыл сайын белгілі
Тұтыну несиесін тұрақты түрде берудің бұл тәсілі шетелдерде де
Бүгінгі таңда көптеген қазақстандық банктер де әр түрлі несие
Тұгыну несиесіне, сондай-ақ, ломбард та жатады.
Ломбардтар (несиені) халыққа жеке пайдаланылатын және үйде тұтынылатын заттың
Ссуданың мөлшері кепілге салынған заттың түріне, оның нарықтық құныңа
Бүгінгі таңда, әсіресе, жекеше ломбардтар кеңінен тараған. Сол себепті
Оңай сатылатын (жылдам өтетін) мүліктің кепілге салынуы ломбард несиесі
Қымбат металдар мен тауарлар оны қамтамасыз етуші ретіңде қызмет
Алғашқы ломбардты Италиядан шықкан келісімсек XV ғасырдың екінші жартысында
Осы заманғы шетелдік банк іс-тәжірибесінде ломбардты несие ең алдымен
Жеке қарыз алушыларға берігіетің ломбардтық несиснің маңызды түрлеріне кұнды
Құнды қағаз кепілдігімен берілетін ломбардтық несие Ломбардтық
Оның үстіне құнды қағаз сатып алуы үшін жеке тұлғалар
Құнды қағаздар аясындағы ссуда «оn саll» (талап етілмелі) шарты
Несиенің сомасы әдетте құнды қағаздардың бағамдық құнының 50-90%-ін құрайды.
Несие олардың бағамдық құнының тек бір бөлігін ғана өтей
Несиенің өзіі құнды қағазды бағалау және кепілдікке қабылдау
Құнды қағаздардың құны тек қор биржасында ғана өзгергендіктен олардың
Шетел іс-тәжірибесінде Банк түрі мен бағамдық қатердің деңгейіне сәйкес
Мәселен, 1934 жылы АҚШ-та Федералдық Резерв қорының . (ФРС)
1972 жылы Кеңес ұйғарылатын (міндетті) маржаның бағасын 5% деңгейінде
1974 жылы ұйғарылатын маржаның шамасы 50%-ке дей кеміп кетті
Бұл ереже ұлттық қор биржасында тіркелген ақцияларды сатып алу
Әдетте шетелдік банк іс-тәжірибесінде құнды қағаздарды кепілдікті құны мынадай
кепілхаттық парақтың (ипотекалық облигация) кепілдк
құны 90%-тік бағамнан төмен түспейді;
борыштық міндеттеменің құны (ссуданы алу барысын қарыз алушының несиелерге
өзге борыштық міндеттеме - олардың бағамдық құнының
60%-іне дейін;
• акция - олардың бағамдық құнының 50-ден 70%-іне дейін
Кепілге салу тұрғысынан алғанда құнды қағаздар сапасыны өлшеміне (критерийіне)
Мұндай кепілзатты пайдаланған кезде несиенің ең көп шамасындағы сомасы
Бұл арада сатып алушының құнды қағаздар нарығында сатып алған
Шетелдерде вексель де кепілге салынады. Кепілге салынатын зат ретінде
Шетелдік банк іс-тәжірибесінде вексель салыстырмалы түрде алғанда сирек ломбардталады,
Тауарлардың кепілдігімен берілетін ломбард несиесі. Несиенің бұл түрі
Германия банктері кепілге салынатын зат ретінде биржалық және биржалық
Банкке биржалық тауарларды кепілге салу қарыз алушыларға әлдеқайда қолайлы.
Соңғы жағдайда банк, әдетте, биржалық емес тауарлар бағасының ауытқуы
Биржалық және биржалық емес тауарлар, әдетте, банкке кепілге салынады
Ордерлік қойма куәлігі - бұл сақтаушының мүлікті қабылдағанын растайтын
Бұл құжаттың кеңінен пайдаланылуының бір себебі — ордерлік қойма
Бұл құқықты беру жөніндегі шешімді арнайы мемлекеттік мекеме шығарады.
Мүдделі кәсіпкер мұндай құқықты алу үшін өзіне қатысты ақпараттарды
құқықтық негізі, сақтау орнының техниқалық сипаттамасы, сақтаушыға
қызмет көрсету жөніндегі ереже, қызмет көрсетудің
тарифі, соңғы үш жылдың тексерілген жылдық балансы және
бірқатар өзге де мәліметтер.
Ордерлік қойма куәлігін беру құқығын алған жағдайда бұл туралы
Бұл рұқсат кері қайтарылып алынуы да мүмкін, оны да
Сақтаушының берген барлық мәліметі өзі жүргізу типі тіркелімге енгізіледі.
Берілетін куәлік бірыңғай үлгіге сәйкес келуі керек.
Банк іс-тәжірибесі ордерлік қойма куәлігінің банкке берілуі және онда
Бүгінгі таңда Германияның банктік іс-тәжірибесінде ордерлі, қойма куәлігінің кепілзаты
Пайда болған ордерлік қойма куәлігі туралы мұндай арнайы заң
Бұл кұжат ҚР банктерінің кепілдік берушінің мүлік саласын араласпай-ақ
Қымбат металдардың кепілдігімен берілетін несие. Бұл ломбардтық операцияның ескі
Кепілзаттың бағаланған құны (әдетте, бұл - алтын монетасы алтын
Талап кепілдігімен берілетін несие. Кепілге әр түрлі қаржылық талаптар
Талаптың кепілдікті бағасының шекарасы талаптардың түрлері бойынша ажыратылады, алайда
Ломбардтық несиенің құны қарыз алушы үшін проценттен және комиссиялық
Комиссиялық алымның деңгейі ең алдымен кепілге салынған мүлікті сақтаудың
3.1 НЕСИЕЛЕУ СУБЪЕКТІЛЕРІ МЕН ОБЪЕКТІЛЕРІ
Несие құрылымы несие беруші мен қарыз алушыдан, сондай-ақ қарыз
• несиелеу объектісі — бұл несиенің пайдалану заты яғни
Несиелеу объектісі материалды құндылықтар, өндіріс және айналыс шығындары
Несиелеу объектісіне экспортты және импортты тауарлар мен қызметтермен жабдықтау,
Ұзақ мерзімді несиелеу объектілеріне жататындар мынадай түрлерге бөлінеді:
■ өндіріс объектілерінің құрылысы;
• өндіріс объектілерін қайта құру. техникалық жағынан қайта қаржыландыру,
■ техникалар құрал-жабдықтар және көлік құралдарын сатып алу;
жаңа өнім шығаруды ұйымдастыру;
■ өндірістік емес маңызы бар объектілерді алу.
3.2 НЕСИЕЛЕУ ӘДІСТЕРІ
Несиелеу әдістері — несиенің берілу және қайтарылу ерекшеліктерімен байланысты
Реформалауға дейінгі кезеңдегі отандық банктік тәжірибеде несиелеудің екі әдісі
қалдық бойынша:
айналым бойынша.
Қалдық бойынша несиелеу барысында несие козғалысы (яғни, несиені беру
Айналым бойынша несиелеу (тауар айналымы) әдісінің ерекшелігі ондағы несие
Бұл жерде несисіпң к,айтарылуы виімді сатудан түскен ақшалай түсімдер
Демек, бірінші әдіс бір-ақ рет пайдалануға жараса, ал екіншісі,
Қалдык бойынша несиелеу әдісі нарықтың жағдайға өтуімен байланысты өзінің
Сонымен, қазіргі банктік тәжірибеде несиелеу әдісінің үш түрі қарастырылады:
• айналым бойынша несиелеу әдістері;
қалдық бойынша несиелеу әдістері;
айналым-калдықтық
Айналым бойынша несиелеу барысында несие несиелеу объектісінің айналымындағы ңозғалысын
Қалдық бойынша несиелеу барысында несие несиеге деген қажеттілік
Айналым және қалдық бойынша несиелеудің іс жүзінде ұштасуының нәтижесінде
Шетелдік банктік тәжірибеде несиелеудің мынадай екі әдісі белгілі: бірінші
Екінші әдіс барысында несиелер қарыз алушы үшін банктің алдын
Несие берудің мұндай формасын несиелік желіні ашу деп атайды.
Несиелік желі — келісілген лимит негізінде белгілі бір мерзім
Ашылған несиелік желі арқылы несиенің есебінен банк пен қарыз
Несиелік желінің жақартылатын және жақартылмайтын түрлері болады. Жақартылмайтын несиелік
Жақартылатын несиелік желі әдісінің сыртқы көрінісі жағынан отандық, яғни
3.3 НЕСИЕЛІК ТӘУЕКЕЛДІ БАСҚАРУ
Кез келген банктің қызметінің табыстылығы банктің берген несиелерінің сапасына,
Несиелік тәуексл — қарыз алушының банктен алған несиесі бойынша
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің негізгі элементтеріне жататындар:
несиелік қызмстті ұйымдастыру:
лимиттер белгілеу;
несиелік ұсынысты баға несиелік қабілетті
несиелік тәуекел деңгейіне байланысты несиелерге рейтинг қою және белгіленген
несиелер бойынша мүмкін болар зияндарды есспке ала
отырып, сыйақы мөлшерлемесін анықтау;
несиелік шешімдерді қабылдау барысында құзіретті бөлу — несиелерді авторизациялау:
несиелік мониторинг;
несиелік портфельді басқару
проблемалық несиелерді қалпына келтіру.
Кез келген банктік несие белгіленген мөлшер шегінде (лимит) беріледі.
Қарыз алушыға берілетін несиенің мөлшері әр түрлі жағдайларға байланысты
Екіншіден, несиенің мөлшері экономикалық жағдайларға
■қарыз алушының төлем айналымындағы алшақтық шамасына;
• несиені қамтамасыз ететін нақты тауарлы-материалды бағалылар қорына және
■ маржа деңгейіне;
несиелік тәуекел дәрежесіне және банктің клиентке деген сенім дәрежесіне:
■банкте бар ресурс көлеміне және т.б.
Несиелерді азторизациялау — несиелік тәуекелді төмендету мақсатында жүргізілетін анықтамалар
Несиелік мониторинг — несие бойынша мәселе туындай қалған жағдайда,
Несиелік портфельді басқару — бұл банк қабылдауын дайын болып
Несиелік портфельді басқаруды іске асырудың ортак алғы шарттарына жататындар;
нақты қарыз алушылар мен олардың топтары үшін несиелеудің ішкі
несиелік рейтингпен байланысты болатын. Жекелеген қарыз алушылардың тәуекел деңгейін
әр түрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау:
төменгі тәуекел деңгейі бар ең маңызды салаларды анықтау; жоғарғы
■ несиеге баға белгілеу саясатын дайындау.
Несиелеу лимиттерін белгілеу — несиелік портфельді құруға бақылау жасауда
Проблемалық несиелерге:
несиелік келісімшартта көрсетілген уақытта қайтарылмаған, уақыты кешіктірілген жәнс қосымша
сақтандыру, кепілхат немесе кепілдемемен қамтамасыз
етілген несиелер бойынша сақтандыру компанияларының. Кепіл-хатты және
• несиелерге есептелетін пайыздың несиелік келісімшартта көрсетілген күннен 30
Сондай-ақ проблемалық несиелерге қарсы шараларға мыналар жатады:
карыз алушының кызметін қайта құру:
несиені қайталау кестесін өзгерту;
пайыз (сыйақы) төлеу тәртібін өзгерту.
Несие үшін төлейтін сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесі — несиенің бағасын
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТТЕР
Сейтқасымов Г. «Банк ісі»
Мақыш С.Б «коммерциялық банктер операциялары»
Ілиясов Қ.Қ, Құлпыбаев С. «Қаржы»
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие
Кошенова Г.С. «Ақша несие, банктер, валюталық қатынастар»
Сейтқасымов Г.С «Ақша несие, банктер»
Ұлттық банктегі ақпарат
Коммерциялық банктегі ақпарат

Ұқсас жұмыстар

Банк жүйесі. Ақша-несие саясаты

Ақша - несие саясатының құралдары

Ақша-несие саясатын ұйымдастырудың және жүзеге асырудың теориялық негіздері

Банктің сыйақы құру саясатының принциптері

Несие беру

Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатының бағыттары мен ресурстары

Ақша-несие саясаты жайлы

Ақша - несие саясатының ресурстары

Банктің несиелік саясаты және несиелік механизм