Естің психологиялық теориялары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
ЕС ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ҰҒЫМ.
1.1 Ес туралы жалпы түсінік. Ес процестері.
1.2 Естің психологиялық теориялары.
ЕС ТҮРЛЕРІ. АДАМНЫҢ ЕСІН ЖАҚСАРТУДЫҢ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ЖОЛДАРЫ.
2.1 Ес түрлері.
2.2 Адамның есін жақсартудың тәсілдері мен жолдары.
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Адамның өмір тәжірибесін де қабылданғаны басынан кешкен ой–сезімі,
Қайта жаңғырту процесінде тану мен еске түсірудің қызметі
Есте қалдыру процесінде, әдетте, бір заттың немесе құбылыстың
Ежелгі гректер естің мәні–заттар мен құбылыстардың арасында байланыстар
Бұл байланыстардан басқа, психологияда мағына байланысы дейтінге үлкен
ЕС ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ҰҒЫМ.
1.1 Ес туралы жалпы түсінік. Ес процестері.
Біздің әрбір толғанысымыз, әсерленуіміз бен әрекет–қылығымыз санамызда біршама
Сонымен ес–бір бірімен ұштасқан дара бөлшектерден құралған күрделі
Жантану ғылымы, осыдан, өз алдына келесі мәселелерді шешу
Сұрақтарға жауап іздеуге психология өзінің алғашқы эксперименттерін осы
Алғашқы кездегі ес зерттеулері көбіне саналы іс-әрекетпен байланыстырылды,
Ал естің ең жоғары, адамға өз өмірінің қалаған
Естің жоғары формаларының жүйелі зерттелуі орыс ғалымы Л.С.
Ес психологиясын зерттеудің біршама нәтижелі болуына қарамастан, естің
Ақырында, ес іздерін сақтауға қажетті ми аймағын табуға
Сезімдік әсердің тікелей, нақты ізі. Бұл ес жүйесі
Қолыңызды 4 саусағыңызбен қағып, кейін оған келген сезімнің
Көзіңізді біраз жұма тұрып, кейін сол мезетте
Қалам не сұқ саусағыңызды көз алдыңызда оңды–солды жүргізсеңіз,
Қысқа мерзімді есте жоғарыда баяндалған жүйедегіге қарағанда материал
Ұзақ мерзімді ес. Баршаға белгілідей, осы мезетте болған
Ұзақ мерзімді еске байланысты қиыншылық–бұл санадағы ақпаратты іздестіріп,
Бірақ ұзын мерзімді естің де аймақ көлемінің шегі
Адам және адамзат туралы айтқанда, біз әрдайым “есте
Ес, басқа танымдық психикалық процесс сияқты белгілі мінездемесі
Есте сақтау көлемі–бұл информацияны есте қалдыруға және сақтау
Қайта жаңғырту жылдамдығы практикалық әрекетке өзіндегі информацияны адам
Қайта жаңғырту анықтылығы–адамның нақты есте сақтау қабілетін бейнелейді,
Есте қалдыру бұл қабылданған информацияны сақтау және әсерін
Өмірде кездестірілген көбі адам есінде ырықсыз орнығады, төңіректегі
Ырықсыз есте қалдырудан адамның алдына мақсат қоюынан болатын
Өмір барысында біз қабылдайтын заттың көбі алдымызға қойған
Түсінікті болатын да, есте қалатын да ең алдымен
Механикалық және мағыналық есте қалдыру. Есте қалдырудың табысты
Түсінімді және берік есте қалдырудың шарттары. Материалды түсініп,
Материалды ұғудың пайдалы әдісі–салыстыру, яғни заттар, құбылыстар мен
Материалдың түсінді болуы оның нақтылығында. Бұл үшін жалпы
Есте берік қалдырудың жолы–қайталап тұру. Бұл білім, ептілік,
Қайталаудың әр түрлі формада іске асуы, игерілетін материалдың
Психологияда жаттау әдістерінің 3 түрі аталған: тұтастай, шамалап,
Есте қалдырудың нәтижелі болуы материал сипатына да тәуелді.
Табысты есте қалдырудың және бір тиімді жолы қажет
Есте сақтау. Адам есінде қалдырғанды біршама уақыт аралығында
Ұзақ мерзімді есте сақталатын материал сырттан үздіксіз келіп
Тану және қайта жаңғырту. Қандай да нысанды тану
Затты не құбылысты тани отырып, біз оны белгілі
Қайта жаңғыртудың танудан өзгешілігі: ол танудан іске асады
Қайта жаңғырту материал бөліктерін өз кезегімен еске түсіру
Материалды еске түсіруде жоспарлы белгіленген сұрақтардың көмегі үлкен.
Қайта жаңғырту тікелей немесе жанама болып бөлінеді. Тікелей
Ұмыту. Ұмыту процесі еске түсіре алмау немесе
Ұмыту материал құрылымын түзуде, яғни жоспарлауда, оның кейбір
Ұмытудың уақыт ішінде желісі әр түрлі. Жатталғанның есте
Қабылданған материалды қайталап бару жұмыстарын кейінге ысырып қоймай,
Қабылдаудың ізін ала ұмытылған материал бірқанша уақыт өтуімен
Материалдың тез ұмытылуы, оның түсініксізденген, мағынасына жете ене
Адамның ұмытшақ болуының үлкен бір себебі–оның айналысқан материалының
Ұмыту желісі материал көлемі мен оны игеру қиыншылықтарына
Ұмыту процесінің кем болуы үшін жаттау қызметінен кейінгі
Ұмытшақтыққа себепші көп факторлардың ішінде аса қатерлісі адам
Ұмытшақтықпен күресте жоғарыда келтірілген жаттаудың ғылыми негізделген әдістерін
Естің бұзылысы. Ес қызметінің қажетті дейгейінен кері ауытқуы
Ес бұзылысы кейде өткендігі оқиғаларды да қайта тіктей
Кейбір жағдайларда ес өз желісінің (динамика) бұзылуынан да
Ес бұзылыстарын зерттеу ми сырқаттарының белгілерін дәл танып,
1.2 Естің психологиялық теориялары.
Өткен ғасырда педагогика және психологияда ес ойлаумен байланысты
Ес механизмдерін психологиялық зерттеу тарихы басқа психикалық құбылыстарды
Естің нейрондық теориясы. Адам миының құпиялары көп жағынан
Естің биохимиялық теориясы. Нәсілдік негізде жатқан химиялық процестер
Тағы бір эксперимент. Планари құрттары бір бірін өорек
Аталған эксперимент тәжірибелерден естің ерекше іздері дене молекулаларындағы
Қайта жаңғырту кезінде есте қалған материалды қайта құру
Психологияда есті зерттеудің онан әрі дамуын есте қалдыру
Естің көптеген американдық теориялары және ырықсыз есте сақтауды
Р. Аткинсон ең бірінші болып қысқа мерзімді есте
Бұдан шығатын, бұл кезеңде мағынасыз есте қалдыру аз
Отандық психологтардың зерттеулерінің арқасында есте сақтауды функциялау және
Л.С. Выготский мен есте сақтаудың, психиканың дамуы сияқты
Есте сақтау теориясы баланың психикалық даму аспектісінде есте
А.Н. Леонтьев, А.А. Смирнов, Л.В. Занков, П.И. Зинченко
Естің мәселесін бағалау XIX ғасырдың 20–30–жылдары күрт өзгерді,
Әлемде қазіргі ғылыми берілулер, биология, неврология, психология, психиатрия,
ЕС ТҮРЛЕРІ. АДАМНЫҢ ЕСІН ЖАҚСАРТУДЫҢ ТӘСІЛДЕРІ МЕН ЖОЛДАРЫ.
2.1 Ес түрлері.
Есте қалдыру және қайта жаңғырту үшін жұмсалатын әрекеттердің
Қозғалысты ес-әрқилы қимыл–қозғалыстар мен олардың бірлікті жүйесін есте
Сезімдік ес. Әдетте, қажеттеріміз бен қызығуларымыздың, қоршаған ортамен
Бейнелі ес–елестерге, табиғат көріністеріне, сонымен бірге дыбыстар, дәмге
Сөзді–логикалы (мағыналы) ес мазмұнына біздің ой-өрісіміз кіреді. Ой
Сөзді–логикалық, мағыналы есте басты мән екінші сигналдық жүйеде.
Іс-әрекет мақсатына байланысты ес–ырықты, ырықсыз болып бөлінеді. Арнайы
Ырықсыз не ырықты болудан ес дамуының бірізді, кезекпен
Кейінгі жылдары зерттеушілер назары есте қалдырудың бастапқы кезеңіне,
Нақты қызметтік ес адамның нақты іс-әрекет мезеті мен
2.2 Адамның есін жақсартудың тәсілдері мен жолдары.
Есте сақтау өз бетінше бір функция болып табылмайды,
Әрбір адамның есте сақтауы дамудың жалпы заңдылықтарымен сипатталып,
Көптеген адамдар көрнекілі–бейнелі, ауызша–логикалық материалды жақсы байқайды және
Бастауыш мектеп кезеңінде есте сақтаудың қорытынды ерекшеліктері анықтала
“Оқушының негізгі жұмысы ойлауды меңгеру және бұл кезеңдегі
Бұл пікірлерден біз көріп тұрғандай, бастауыш мектеп кезеңіндегі
Мұғалімнің міндеті білімді есте қалдырып, ұғынуға, түсінуге көмектесетін
Бұл мұғалім балалардың міндетті түрде тіпті егер бұл
Оқушылар, ең алдымен, өздерінің алдына мақсат қояды: қажетті
Ырықты жаттау мен параллельді есте сақтау дайындығы белгілі
А.Н. Леонтьев, А.Р. Лурия, Л.В. Занковтың және басқа
Бұл зерттеу көрсетті, өте көп информацияны жоғалту бірінші
“Ұмытқанды еске түсіру мақсатымен қайталау оқыту және жалпы
Балаларда ұзақ мерзімді есте сақтаудың дамуын зерттеуге шетелдік
Бұл есте сақтаудың жүйесіндегі аса маңызды және аса
Ұзақ мерзімді есте сақтау бақылауға, анализдеуге, талқылауға негізделген;
Педагогикалық процесте мұғалімнің кіші оқушыға әсер етуге бығытталған:
Балалар үшін мектепке келу жаңа іс-әрекет түріне ауысу
Жүйелі оқыту және ғылымның негізін меңгеру үшін баланың
Оқушылардың психикалық іс-әрекеттеріне маңызды талаптар көрсетуде, оқыту процесі
Бастауыш мектеп кезеңі баланың есте сақтау дамуында болатын,
Оқу материалын жаттауда бірінші және негізгі шарты оны
Психология жаттаудың тәсілдерімен процестерін түсіну процестерімен, жатталатының мазмұнын
Бастауыш класс мұғаліміне кіші мектеп оқушылары (әсіресе бірінші
Келесі зерттеулерде ырықты және ырықсыз есте сақтау мектеп
Жанама есте қалдыру тәсілдеріне қазіргі шетелдік балалар психологиясында
Егер оларды белгілі стратегияға және есте қалдыру техникасына
Балалардағы ырықсыз есте қалдыру белгілі жағдайда ырықты есте
Қазіргі шет елдік балалар психологиясында ырықсыз есте сақтаудың
Әбден белгілі, бейнеленген зерттеулерде балалардың ырықсыз есте қалдыру
Ырықсыз есте қалдыру мүмкіндігін дұрыс бағаламау ересек зерттеушілерімен
Есте сақтауды қарастырудың негізгі аспектісі, аса зерттелгенді ырықсыз
Былай деп айтуға болады, бұл кезең өзінің айналасында
Балалар адамдар қарым–қатынасын өте жеңіл қабылдайды, табиғатты терең
Жеке нақты елестетулермен қатар балаларда жалпы елестетулер қалыптасуы
Ескеру қажет, жинақтау әр түрлі ерекшеліктерді алып жүруі
Оқушылар қажеттіні емес, керісінше олардың іс-әрекетімен байланыстыны жиі
Қайта жаңғыртылған оқу материалын шындығында түсінгенін бұл мазмұнды
Бастауыш класс оқушыларын мағыналы жаттау тәсілдерімен қаруландыруда, салыстыру
Бұл кезеңдегі балалармен оқу материалын есте қалдыруда
Бұл психологиялық зерттеу, бастауыш мектеп жасындағы оқушылар (тіпті
Оқу материалын меңгеру процесінде ойлау мен есте сақтау
Оқу материалын меңгеру үшін, жоғарыда көрсетілген сияқты, кіші
ҚОРЫТЫНДЫ
Біздің психикалық әлеміміз әр алуан және жан–жақты. Біздің
Дәл қазір қабылданатын заттар немесе құбылыстар бұрын қабылдағандарды
Мектеп өмірінің басында есте сақтау маңызды дәрежеде оқу
Психодиагностикалық әдіс көмегімен есте сақтаудың қалыптаспаған түрлерін көрсетуде
Біз зерттеулерде, баланың есте сақтауы уақыт ағымымен әр
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Аткинсон Р.А. Человеческая память и процесс обучения.–М.:Прогресс, 1980
Бап–Баба С.Б. Жалпы психология. Жоғары оқу орындары студенттеріне
Бап–Баба С.Б. Жантану негіздері. Жоғары оқу орындары студенттеріне
Божович Л.И., Морозова Н.Г. Особенности памяти младшего школьника–В.
Блонский П.П. Память и мышление. – М.: Просвещение,
Выгосткий Л.С. Вопросы детской психологии-С.-Петербург: Союз. 1999 ж.
Добрынин Н.Ф. Внимание и память.–Издательство: Знание–Москва 1958 ж-131
Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1993 ж.
Жарықбаев Қ. Жантану: Оқулық. Алматы ЖШС “Шұғыла” 2008
Жұмасова К.С Психология. Алматы “Фолиант” баспасы 2006 ж.
Зинченко В.П. и др. Функциональная структура зрительной памяти–М:
Зубова Н.П. Педагогическая поддержка учащихся при развитии памяти//Школа–2000
Егорова Т.В. Особенности памяти и мышления младших школьников–
Истомина З.М. Развитие памяти в младшем школьном возрасте.
Коновалов В. Характер Мнемозины: [из цикла “Беседы о
Психология – Алматы: Мектеп, 1966 ж.
3
Ес
Ес туралы жалпы ақпарат
Зерттеудің теориялық мәні
Естің физиологиялық теориясы
Бастауыш сынып окушыларының психологиялық ерекшеліктері
Ес туралы теориялар
Ес туралы жалпы ұғым
Ес теориялары жайлы
Тұлғаның когнитивті теориясы
Конгинивті психологияның бастауы