Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы
ЖОСПАР
Кiрiспе 3
І. Мемлекеттің әлеуметтік саясатының теориялық негіздері 5
1.1. Мемлекеттік әлеуметтік саясат 5
1.2 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі 10
ІІ Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамыту және
2.1. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамытудың негізгі бағыттары
2.2. Өмірде қатер туындаған кезде әлеуметтік қорғаудың негізгі
2.3. Әлеуметтік қорғау жүйесін құқықтық және ақпараттық
2.4. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін қаржылық және
Қорытынды 26
Қолданылған әдебиеттер тізімі 28
Кiрiспе
Елiмiз нарық экономикасына көшiп, нарық қатынастары аясында
Әлеуметтік қорғау – бұл әлде бір жағдайларға (кәрілік,
Қазақстанда нарықтық экономикаға көшу аяқталып келеді. Әлеуметтік
Жүргізілген қайта құруларға қарамастан, қазіргі кезде әлеуметттік қорғау
Соңғы жылдарда экономикадағы қолайлы өзгерістер және тұрақты өсуді
Қазақстанда осы мәселелер жөнінде яғни, халықтың әлеуметтік жағынан
Мен өз жұмысымды осы кісілердің еңбектеріне сүйене отырып
І. Мемлекеттің әлеуметтік саясатының теориялық негіздері
1.1. Мемлекеттік әлеуметтік саясат
Әлеуметтік саясат – мемлекеттік ішкі саясаттың негізгілерінің
Әлеуметтік саясаттың маңызды міндеті қоғам өміріндегі белгілі бір
мемлекеттік гарантиялардың апаттар, табиғи және техногенды апаттарын демографиялық
материалдық қорларды қайта бөлу және өмір сүрудің белгілі
өмір сүру образын реттеу (салық арқылы, құралдар арқылы,
Әлеуметтік саясат шаруашылықтың әр деңгейінде жүзеге асырылады:
микродеңгейде;
макродеңгейде;
интеграциялық деңгейде;
әлемдік деңгейде.
Микродеңгейде экономикадағы жеке шаруашылық субъектілерінің (фирма, кәсіпорын,
Әлеуметтік саясатты жүргізу әлеуметтік инфрақұрылдымды қалыптастыру үшін сәйкесінше
Әлеуметтік саясат қоғамдағы әлеуметтік қатынастарының тұрақтылығын дамытуға
Әлеуметтік ғылым тарихы
Әлеуметтік ғылымның алғашқы негізі, сол негізге сүйеніп мемлекеттің
«Утопия» терминін алғаш рет Мор қолданып, оны идеалды
Еркіндік пен теңдік демократиялы қоғам өмірінің алғы шарты
Гегельдің айтуынша, меншікті иемдену адам еркіндігінің ең басты
Смиттің жасаған нарықтық экономика моделі еркіндік пен тендікке
Әлеуметтік статус теориясы – әлеуметтік стратификация концепциясының құрамдас
Жалпы түсінік бойынша, әлеуметтік статус – тұлғаның қоғамдағы
Әлеуметтік стратификация концепциясы, бұл концепцияның негізін М.Вебер жасап,
Әлеуметтік бақылау теориясы (бұл теорияның негізін қалаушылар американдық
Қоғамға әсер ету үшін индивидтің мінез – құлқына
Элементарлы санкциялар (соның ішінде мәжбүрлі).
Әлеуметтік мүдделер.
Қоғамдық келісім.
Әлеуметтік бақылаудың кең түрдегі теориясын Р.Лапьер жасап, мемлекеттің
Жалпы мемлекеттік игілік концепциясы, бұл капиталистік әлеуметтік –экономикалық
Жалпы мемлекеттік игілік концепциясына қарама-қарсы неоконсерватизм өкілдері шықты.
Қазіргі заманғы әлеуметтік концепциялар
Қазіргі заманғы әлеуметтік концепциялар теориялық жасалуы және даму
«Жалпы мемлекеттік игілік» – капиталистік қоғамның дамуының әлеуметтік
«Азаматтық қоғам» теориясы – соңғы кездегі танымал болып
Азаматтық қоғам құру идеясының жасалынуы көп ғасырларды қамтып
Ростоу ұсынған «Өсу стадиясы» теориясы, қоғамның тарихи дамыған
Эрих Фромның «Әлеуметтік сипаттамалар» ілімі философиялық антропологияның
«Әлеуметтік құрылым» концепциясы - басты объект ретінде әлеуметтік
“Әлеуметтік жүйенің интеграциялану” концепциясы әртүрлі теория жүйесінің
1.2 Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі
Әлеуметтік саясаттың бөлінбес элементі болып, халықты әлеуметтік қорғау
Әлеуметтік қорғау – бұл әлде бір жағдайларға (кәрілік,
Нарық халықты кепілді табыспен және жұмысбастылықпен қамти алмайды.
Халықты әлеуметтік қорғаудың объектілері мен субъектілері.
Сурет 1.
Халықты әлеуметтік қорғаудың негізгі субъектісі болып, мемлекет есептеледі.
әр адамға өз қабілетіне байланысты табыс табуға мүмкіншілікпен
өмір сүру минимумын ресми бекіту;
тұтынушылар мүддесін қорғау;
халықтардың табысын индексациялау.
Әлеуметтік қорғау жүйесі келесі топтарды қолдауға бағытталады:
жұмыссыздар;
зейнеткерлер;
мүгедектер;
ардагерлер (еңбек, соғыс);
балалары бар отбасылар;
жетім балалар;
оралмандар;
қуғын-сүргінге ұшырағандар.
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы
Халықты әлеуметтік қорғау – бірнеше жүйелерден құралатын жүйе
Халықты әлеуметтік қорғау құрылымы
Сурет 2.
Әлеуметтік қамсыздандыру - бұл кәрі және еңбекке қабілетсіз
Әлеуметтік қамсыздандыру төмендегілерден тұрады:
зейнетақы;
жұмысшыларға жәрдемақы (уақытша еңбекке қабілетсіз, жүктілігінен т.б.);
балалары бар отбасыларына жәрдемақы;
кәрілерге және мүгедектерге қызмет көрсету;
жұмыссыздарға жәрдемақы.
Әлеуметтік гарантиялар – азаматтардың маңызды әлеуметтік игілік пен
Әлеуметттік гарантиялар төмендегілерді қамтиды:
азаматтардың жұмыс орнын тандауға, кәсіби қызметіне құқығы;
еңбекақының ең төменгі мөлшері;
зейнетақының ең төменгі мөлшері;
ритуалдық жәрдемақы;
көпбалалы аналарға жәрдемақы;
стипендияның ең төменгі мөлшері;
тұрғын үйге құқығы;
денсаулық сақтауына және медициналық көмек алуға құқығы;
білім алуға құқығы.
Әлеуметтік көмек – бұл жасына, денсаулық жағдайына, әлеуметтік
Әлеуметтік көмек негізінен зейнеткерлерге, мүгедектерге, оралмандарға және де
Әлеуметтік сақтандыру - бұл еңбекке қабілетін уақытша
Кесте 1. Әлеуметтік сақтандыру жүйесі
КРИТЕРИЙЛЕРІ САҚТАНДЫРУ ФОРМАЛАРЫ
Әлеуметтік қатерлердің түрлері Зейнетақымен қамтамасыз ету
Медициналық сақтандыру
Өндірісте болатын қауіп – қатерлерден сақтандыру
Жұмыссыздық бойынша сақтандыру
Ұйымдастыру сипаты Ерікті
Міндетті
Таралу сферасы Мемлекеттік
Аймақтық
Муниципалдық
Халықаралық
Кәсіби
Әлеуметтік сақтандыру мемлекеттік және мемлекеттік емес болуы
Таралу сферасына байланысты келесілерді қамтиды:
мемлекеттік сақтандыру елдің территориясындағы халықтың басым бөлігін қамтиды;
муниципалды сақтандыру елдің ішінде белгілі бір бөлікті қамтиды;
кәсіби сақтандыру жұмысшылардың жеке категориясына ұйымдастырылады (шахтерлер, ұшқыштар);
халықаралық сақтандыру бірнеше елдерде халқына жарамды.
Қазақстан мүше болып табылатын Халықаралық еңбек ұйымының анықтауы
тұрақты, ақылы еңбекке ынталандыру;
негізгі әлеуметтік қатерлердің алдын алу, ал ол туындаған
халықтың әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатыспайтын әлсіз топтарына арналған
азаматтардың білім және медициналық көмек сияқты негізгі құқықтарының
Әлеуметтік қорғау жүйесінің сандық көрсеткіштері экономикалық даму деңгейімен
Даму деңгейі бірдей мемлекеттердің өзінде де тарихи, мәдени,
Толық ынтымақтастыққа негізделген жүйеде жарна мен төлемнің арасында
Шектеулі ынтымақтастыққа негізделген жүйеде төлемдерді алу құқығы адамның
Бұдан басқа, ынтымақтастық белгісі жоқ, әр азамат өмірдегі
Халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, әлеуметтік қорғаудың неғұрлым тиімді
мемлекеттік жәрдемақылар;
міндетті әлеуметтік сақтандыру;
жинақтаушы зейнетақымен қамсыздандыру;
әлеуметтік көмек.
Мемлекеттік жәрдемақылар әлеуметтік қорғауға жататын жағдайлар туындаған кезде
Жұмыс берушілер мен еңбеккерлер аударымдарының есебінен қаржыландырылатын міндетті
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі әр азаматтың зейнетақы жинақтарын жасау
Әлеуметтік көмек, азаматтардың жекелеген санаттарын бюджеттің қаражаты есебінен
Бұдан басқа азаматтың әлеуметтік қатерлерден өзін-өзі ерікті сақтандыруы
Осындай аралас жүйе ынтымақтастыққа негізделген және дербестендірілген жүйелердің
Қазақстанда нарықтық экономикаға көшу аяқталып келеді. Әлеуметтік
Жүргізілген қайта құруларға қарамастан, қазіргі кезде әлеуметттік қорғау
Соңғы жылдарда экономикадағы қолайлы өзгерістер және тұрақты
ІІ Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамыту және
2.1. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамытудың негізгі бағыттары
Әлеуметтік қорғау жүйесін дамытудың негізгі бағыттары қазіргі жағдайды
Жаңа жүйе адам өмірде тап болуы мүмкін негізі
Әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінің негізгі мақсаттары мен міндеттері
Әлеуметтік салаға реттейтін заңнама әлеуметтік қатерлердің қалыптастыруы тиіс.
Әлеуметтік қорғаудың іске асыруға ұсынылып отырған жүйесі төмендегідей
әділ – әлеуметтік қорғау құқығын іске асыра алушылар
әрбір азаматтың мемлекетке тәуелділігі емес, оның жеке жауапкершілігін
пәрменді – жәрдемақылар атаулы болуы тиіс, яғни оны
тиімді, яғни ашық және жақсы басқарылатын, шығымы аз
қол жетерлі, яғни белгілі бір мерзім ішінде халықтың
Осы айтылғандарды ескере отырып әлеуметтік қатерлер негізінде
барлық азаматарға әлеуметтік қатерлерге қарай бюджет қаражатының есебінен
алғашқы кезеңде міндетті әлеуметтік сақтандыруды жұмыс берушілер есебіне
жинақтаушы зейнетақы жүйесі;
әлеуметтік көмек және белгілі бір санаттағы азаматтардың
Бұдан басқа, азаматтардың әлеуметтік қатерлерден өзгерім ерікті
Қазақстанның ерекшелігін, халықаралық тәжірибені ескере отырып, әлеуметтік қорғау
Барлық әлеуметтік төлемді неғұрлым тиімді басқару және бақылау
Ана мен баланың кең ауқымды әлеуметтік қамсыздандыру мемлекеттің
Мүгедектік проблемаларын шешу бойынша іс-шаралар әзірлеу мүгедектердің мұқтаждарына
Атаулы әлеуметтік көмек мұқтаждықтың нақты өлшемдері негізінде халықтың
Әлеуметтік қорғауды реформалауда әлеуметтік нормативтерін ролін арттыру, ең
Әлеуметтік қатерлердің туындау мүмкіндігін болдырмау және оны қысқарту
Жасы бойынша, ашыраушысынан айрылу және еңбек ету қабілетінен
Әлеуметтік қорғаудың барлық жүйесі тікелей немесе жанама түрде
2.2. Өмірде қатер туындаған кезде әлеуметтік қорғаудың негізгі
Әлеуметтік салық төлейтін ұымдарда жұмыс істейтін қызметкерелердің бәрі
Еңбек ету қабілетінен айрылған және асыраушысынан айрылған жағдайда
Еңбек етуге қабілетті жастағы азаматтардың мүгедектік дәрежесін бағалау
Еңбек ету қабілетіне және асыраушысынан айрылу жағдайында
Бірінші деңгейі: барлық азаматтарға бюджет қаражаты есебінен бірдей
Екінші деңгейі: ресми жұмыс істейтін қызметкерлерге міндетті әлеуметтік
Әлеуметтік сақтандыру жүйесінен берілетін төлем мөлшері, аударымдарының ұзақтығы
Үшінші деңгейі: еңбек міндеттерін атқару кезінде жазатайым оқиғаның
Сақтандыру компанияларынан төленетін төлемдердің мөлшері Заңмен белгіленуі және
Республикалық және жергілікті бюджеттермен қаржыландарылатын мемлекеттік мекемелер қызметкерлері
Бұдан басқа, азаматтарды еңбек ету қабілетіннің айрылу және
Жұмысынан айрылу жағдайында әлеуметтік қорғау
Жұмысынан айрылу жағдайында азаматтттарды әлеуметтік қорғау жүйесін реформалау,
Бірінші деңгейі: жергілікті бюджеттер есебінен барлық жұмыссыз азаматқа
Екінші деңгейі: ресми жұмыс істейтін еңбеккерлердің міндетті әлеуметтік
Заңнамада белгіленген тәртіппен жұмыссыз деп танылған және белсенді
Кейбір құқық бұзушылық үшін әртүрлі деңгейде шектеу жүйесі
Жұмыссыздықтан міндетті сақтандыру жүйесін енгізу азаматтарды жұмысынан айрылғанн
Қартайған кездегі әлеуметтік қорғау
Ынтымақтастықты зейнетақы жүйесінің өлшемдері жетілдірілетін болады. Зейнетақы төлемдерінің
Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің ережелерін көзделуде. Халықты, ең алдымен
Кәсіпорындардың міндетті зейнетақы жарналарын толық және уақтылы
Жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін зейнетақы төлемдерінің тетігін жетілдіру
Аз қамтамасыз етілген азаматтарды әлеуметтік қорғау
Жаңа жұмыс орындарын ашу және жалақының мөлшерін көбейту
Заттай нысандағы әлеуметтік көмек еңбек етуге қабілетсіз азаматтарға:
Қарттар мен мүгедектерге арналған интернат үйлерін ұстау сияқты
2.3. Әлеуметтік қорғау жүйесін құқықтық және ақпараттық
Әлеуметтік қатер түрлері де төлемдер негіздері жөніндегі заңнаманы
Әлеуметтік қорғау жүйесін реформалау бүкіл республика халқының мүддесін
Реформаланатын әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік қорғау жүйесінде әлеуметтік
Модель құрылымын жасау жоспарлануда, соған сәйкес жеке тұлғаның
2.4. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін қаржылық және
Реформа аяқталғанға дейін мемлекет халықты әлеуметтік қорғау жүйесін
Әлеуметтік сақтандыру жүйесін қаржыландыру әлеуметтік салық ставкаларын
Әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін мемлекеттік реттеу Қазақстан Республикасында әлеуметтік
Әлеуметтік сақтандырудың міндетті түрлерін енгізу жүйеге қатысатын азаматтардың
Қорытынды
Қорыта айтқанда, Қазақстандағы халықты әлеуметтік қорғау жүйесі әлі
Еліміздегі әлеуметтік жағынан әлсіз азаматтарға әлеуметтік
Әлеуметтік қорғаудың іске асыруға ұсынылып отырған жүйесі
әділ – әлеуметтік қорғау құқығын іске асыра
әрбір азаматтың мемлекетке тәуелділігі емес, оның жеке жауапкершілігін
пәрменді – жәрдемақылар атаулы болуы тиіс, яғни оны
тиімді, яғни ашық және жақсы басқарылатын, шығымы аз
қол жетерлі, яғни белгілі бір мерзім ішінде халықтың
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Закон РК «О занятости население» Казахстанская Правда
2. Закон РК «О пенсионном обеспечении в Республике
3. Закон РК «О социальной защищенности инвалидов
4. «Мемлекеттiк Атаулы көмек туралы» ҚР Заңы Бюллетень
5. «Социальная защита население» Карибджанова А.С. Алматы Экономика
6. «Социальная рыночная экономика» Юрьева Т.В. Москва
7. «Социальная политика государства в переходный период» (методический
8. «Стратегический менеджмент» Книга первая. Под редакций Е.
9. «Стратегический -менеджмент» Книга вторая. Под редакций Е.
10. Л.П. Говорухина, Е.И. Дорохова «Становление системы социальной
11. К.С. Мухтарова «Проблемы бедности и дифференцаций
12. У.К. Шеденов, Н.У. Шеденова «Бедность и
13. Т. Табеев, Ж.Байпақпаев «Экономикалық даму және
14. Ж.Ж. Нажимединова «Халықтың әлеуметтік жағдайын қорғау мәселесі»
15. К.С. Мухтарова «Анализ профиля и социального
16. Нигматуллин Н.З. «Политика социальной защиты малообеспеченных и
17. Ж. Елубаева «Пенсионные системы» Зарубежный опыт.
«Социальная политика государства в переходный период» (методический комментарий)
«Социальная политика государства в переходный период» (методический комментарий)
«Социальная политика государства в переходный период» (методический комментарий)
28
ХалыҚты әлеуметтік ҚорҒау.
субъектілері
объектілері
Мемлекет
Азаматтар
Материалдық игіліктер
Қызметтер
ХалыҚты Әлеуметтік ҚорҒау
Әлеуметтік қамсыздандыру
Әлеуметтік сақтандыру
Әлеуметтік көмек
Әлеуметтік гарантиялар
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі
Әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы
Халықты әлеуметтік қорғау туралы ақпарат
Қазақстан Республикасында халықты әлеуметтік қорғау жүйесін қаржымен қамтамасыз ету
Мемлекеттің әлеуметтік саясатының теориялық негіздері
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін дамыту және кедейшілікті төмендету бағыттары
Мемлекеттік әлеуметтік саясат
Дағдарысқа қарсы басқаруда стратегияның мәні
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесін жетілдіру жолдары