Банктің пассивтік операциялары

МАЗМҰНЫ
Кіріспе.........................................................................3-4
Негізгі бөлім
Банктердің экономикадағы маңызы, қызмет ету аясы және қызметінің
Банктің мәні және қызмет ету аясы..........................5-7
Банктердің түрлері мен негізгі қызметтері..............8-10
Банктік операциялар және оларды тексеру.......11
2.1. Қазақстан Республикасының банктерінің
2.2. Аудит туралы түсінік, банк операциясының аудиті...25-30
Қорытынды ..................................................31-32
Пайдаланған әдебиеттер ...............................33-34
Кіріспе
Несие жүйесінің негізгі буыны ─ банктер. Себебі масштабы
- банк мәнін макродеңгейде оның
- оның мэнін әр түрлі
- банктің мәнін ашып көрсету
- банк мәнін ашып көрсету
Әрине, банктің мәнін оның қандай да бір клиентке
Банктің мәні банктердіц тұрпаттары мен түрлеріне қарамастан бірыңгай
Банк өзіндік ерекшелігі бар кәсіпорын ретінде материалдық өндіріс
«Банк» деген ұғымы италиян сөзі «bank» ─ орындық,
I. Банктердің экономикадағы маңызы, қызмет ету аясы және
Банктің мәні және қызмет ету аясы
Банктің қызмет көрсету саласындағы негізгі өніміне заттай өндіріс,
Несие ісі - банк негізі, бұл оның негізгі
Банктің мәні оның кұрылымымен тығыз байланысты. Банкке өзіндік
- банк капиталы сауда және өнеркәсіп капиталыман босаған
- өз өнімінің сипатымен басқа
- банк ісі мен баикті
- банк техиикасын, үй ғимаратын,
Банктің өзіндік ерекшелігін,оның негіздеріне және банк құрылымына жүргізілген
Банк оның (банк) жүйесінің мегізгі элементі болып табылады.
- оған біртұтастық органикалық белігі
- бірыңғай заң аясында, қоғамның
- өзін-өзі реттеуге, банк
Банк теориясының маңызды мәселесіне оның қызмет ету аясы
О.И. Лаврушин банктің 3 кызмет ету аясын былайша
- шоғырландырылған уақытша бос бөтен
- шоғырландырылатын жэне қайта бөліыетін
- қаражатты шоғырландыру тек арнайы
Екінші қызмет - ақша айналымын реттейтін қызмет. Банк
Үшінші кызмет - делдалдык қызмет. Бұл арада банктің
Қазақстандағы банктік қызмет аясын реттеуге бағытталған заңдардың жүзеге
Банктердің түрлері мен негізгі қызметтері
Банк бүгінгі күнде өнеркәсіптің шикізатқа жатпайтын салаларында бәсекеге
-жобаларды тиімді құрылымдау есебінен тартылған капиталдың құнын төмендету;
-олардың қаржылану көздерін саралау;
-бірлесе қаржыландырып отырған тараптар арасында жоба бойынша тәуекелдерді
-жобаларды қаржыландыру үдерісін жеңілдетуге мүмкіндік беретін бірқатар қосымша
Әлемдік жетекші даму банктерінің тәжірибесіне сүйене отырып, Банк,
Банктің атқаратын қызметерін негізінен төмендегідей топтастыруға болады:
• Уақытша бос ақша қаражаттарын
• Кәсіпорынға, мемлекетке, жеке адамдарға
• Ақша айналымын ретеу. Банк
• Айналымға несие құралдарын шығару.
• Экономикалық және қаржылық кеңес
Орындайтын айырықша қызметтеріне байланыты банктер эмиссиялық және эмиссиялық
Эмиссиялық банк ─ ол айналысқа ақша белгілерін
Мемлекеттегі басқа банктердің барлығының да ақша бірліктерін шығаруға
Инвестициялық және инновациялық банктердің екі түрі де ұзақ
Ипотекалық банктер ─ жерді және жылжымайтын мүліктерді кепілдікке
Қазақстан респбликасының қазіргі банк жүйесінің құрылуы
Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердің алатын орны өте
Коммерциялық банктердің негізгі атқаратын қызметтері:
• Ақша қаражаттарын шоғырландыру және
• Несие беру;
• Шаруашылықтармен есеп және төлем
• Төлем құралдарын шығару,
• Бағалы қағаздарды шығаруды және
• Сенімхат бойынша клиенттердің мүлкін
• Клиенттерге кеңес беру.
II. Банктік операциялар және оларды тексеру
2.1. Қазақстан Республикасының банктерінің операциялары
Қазақстанда жұмыс істеп жүрген банктердің, Қазақстан Республикасының Ұлттық
Екінші дәрежелі банктерге, заңды түрде, басқа заңды және
Сөйтіп, басқа елдердегідей, Қазақстанда да екінші дәрежелі банктер,
Екінші дәрежелі банктер, Қазақстан Республикасының аумағында және оның
Әдетте, банк операциясын жүргізгенде, ақшалай қаражаттың қозғалысы туады.
Мұндай ақшалай қаражаттың қозғалысы, мысалы сейфтік операцияларды жүргізгенде,
Ұлттық банкінің арнайы лицензиялары бар болса, банктер басқа
Осы операцияларды топтай отырып, олармен атқарылатын негізгі қызметтерді
уақытша бос ақшалай құражаттарды жинақтау (депозиттік операциялар);
экономиканы және халықты несиелендіру (активтік операциялар);
қолма-қолсыз есеп айырысуларды ұйымдастыру және жүргізу;
инвестициялық қызметті;
клиенттерге басқа да қаржылық қызметтерді көрсету.
1) Банктің пассивтік операциялары
Пассивтік операциялар негізіндебанктің ресурстары жинақталады. Сондықтан да
Банк ресурстары пассивтік операциялар нәтижесінде құрылатындықтан, оған анықтама
Ал соңғы оқулықтарға сүйенсек, пассивтік шоттағы немесе активті-пассивтік
Бұл анықтамалар бірін-бірі толықтырады десе болады, себебі біріншісі
Пассивтік операциялардың мынадай формалары болады:
коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және құру;
басқа да заңды тұлғалардан несиелер алу;
депозиттік операциялар.
Пассивтік операциялар айналыстағы ақшалай қаражаттарды банктерге тарту мүмкіндік
Сонымен банктің ресурстары екі топқа бөлінеді:
банктің меншікті қаражаттары;
банктің тартылған қаражаттарығ.
Банктің меншікті қаражаттары қатарына меншікті капиталы мен оған
Банктің меншікті қаражаттарының банктің үнемі тұрақтылығын ұстап тұруда
Банктің меншікті қаражаттары-банктің экономикалық дербестігін және қызмет ету
Банктің меншікті қаражатына жататындар:
банктің жарғылық капиталы;
банктің резервтік капиталы;
қосымша капиталы және пайда есебінен құрылған басқа қорлары;
сақтандыру резервтері;
бөлінбеген пайдасы.
Банктің жарғылық капиталы – банктің заңды тұлға третінде
Бағалы қағаз шығару есебінен құрылған банктің жарғылық капиталын
Қазақстанда екінші деңгейлі банктер мынадай екі ұйымдық формаларда
пай қосу арқылы, яғни жауапкершілігі шектеулі серіктестік формасында;
акционерлік банк;
шетел капиталының қатысуымен.
Банктің меншікті қаражатының түріне резервтік қор жатады.
Резервтік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін
Резервтік қор банктің тұрақты қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Резевтік қордың шамасы заңды түрде жарғылық қормен теңескен
Қосымша капиталдар негізгі құралдардың тозуына байланысты аударылған аударымдар
Бөлінбеген пайда – акциялар бойынша дивидендті төлегеннен кейін
Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде, несиелік
Банктердің ресурстарының жалпы сомасында тартылған қаражаттар үлесі олардың
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай-ақ ескі банктік жүйе
Әлемдік банктің тәжірибеде барлық тартылатын қаражаттарды жинақтау тәсілдеріне
I топ – депозиттер;
II топ – депозиттік емес тартылған қаражаттар.
Тартылған қаражаттар ішінде ең көп бөлігіндепозиттер құрайды. Депозиттер
Депозит – бұл клиенттердің банктегі бір шотқа салған
Депозиттік емес тартылған қаражаттар – бұл банктің қарыз
Депозиттік емес банктің ресурс көздері мен депозиттер өзара
Депозиттік емес тартылған ресурстармен көбіне ірі коммерциялық банктер
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
талап етуіне дейінгі депозиттер;
мерзімді депозиттер;
жинақ салымдар;
бағалы қағаздар.
Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің
Отандық банктік тәжірибеде талап етуіне дейінгі депозиттерге мыналар
мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындардың, сондай-ақ әр түрлі шағын коммерциялық
әр түрлі мақсатқа тағайындалған қорлардың қаражаттары;
есеп айырысудағы қаражаттар;
жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуге дейінгі депозиттік шоттардың артықшылығы олардың иелері
Мерзімдік салым депозиті – белгілі мерзімі бар және
Салым иесі келісілген мерзімнен бұрын алған жағдайда банк
Мерзімді салымдар мен мерзімді депозиттердің ерекшеліктері болады:
есеп айырысу үшін пайдаланылмайды, әрі мұндай шоттарға ешқандай
шоттағы қаражат баяу айналады;
тұрақты пайыз төленеді;
пайыз мөлшерінің ең жоғарғы деңгейі Орталық банк тарапынан
ақшаны алуы туралы салым иесінің алдын ала хабардар
бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер
Тағы біркеңінен таралған салымның түрі – жинақ салымдары.
Отандық банктік тәжірибеде жеке тұлғаларға ашылатын жинақ
мерзімді жинақ салымдары;
қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
ұтыс салымдары;
ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
мақсатты және ағындық салымдар;
алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
валюталық салымдар.
Мерзімді жинақ салымдарға тұрақты мерзімі белгіленетін және сол
Мерзімді депозиттер және жинақ салымдары депозиттік ресурстардың біршама
Ағымдық жинақ салымдар, негізінен, жалақы, зейнетақы, үздіксіз төлемдерді
Мерзімді депозиттер мен жинақ салымдарының бір түріне депозиттік
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне
Депозиттік және жинақ сертификаттары иемденуіне қарай екі түрлі
Атаулы сертификаттар;
Мәлімдеуші сертификаттар.
Атаулы депозиттік және жинақ сертификаттары бұл салым иелерінің
Әлемдік тәжірибеде депозиттік сертификаттардың мынадай екі түрі бар:
Аударылатын;
Аударылмайтын.
Аударылмайтын депозиттік сертификаттар ссалым иелерінің қолдарында болып, уақыты
Аударылатын депозиттік сертификаттар басқа бір тұлғаларға екінші нарықты
Банкаралық несие – бұл коммерциялық банктердің бір-біріне беретін
Овернайт – банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотында дебеттік
Мысалға, оны бүгін кешке алған жағдайда, ертеңіне кешке
Күндізгі заем – банктік жұмыс күні ішінде банктердің
Бұл аталған несиелер несиелер қысқа мерзімді. Ұлттық банк
Осындай жағдайда коммерциялық банктердің активтік операцияларын қаржыландырудың басты
депозиттік ресурстардың қаржыландыратын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасына
депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда
депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді
салым несиелерінің санын өсіру мақсатында, депозиттік операциялар түрлерін
2) Банктердің активтік операциялары
Активтік операциялар – бұл банктердің табыс алу және
Бұл екі мақсаттың бірегейлігі банкті коммерциялық кәсіпорын ретінде
Активтік банктік операциялар өзінің формасына және тағайындалуына қарай
ссудалық операциялар;
инвестициялық операциялар;
депозиттік операциялар;
қаржылық операциялар;
басқа да операциялар.
Банк активтік операцияларының маңызды бөлігін банктік несиелік операциялары
Банктің инвестициялық операциялары – несиелік операциялардан кейін банкке
Банктің инвестициялық операция жүргізетің бағалы қағаздары екі топқа
мемлекеттің бағалы қағаздары;
корпоративтік бағалы.
Мемлекеттің бағалы қағаздары табыстығына қарай үш түрге бөлінеді:
- Дисконттық, мұндай бағалы қағаздар алғашқы нарықта инвесторларға
жеңілдікпен сатылып, номиналдық құны бойынша өтіледі.
- Купондық, яғни номиналдық құнына пайызбен бейнеленген табыс
бағалы қағаздар. Купон мерзіміне қарай жылына 2-4 ретке
- Аралас, яғни купон және дисконт түрінде қатар
Сонымен қатар активтерінің бір бөлігін өтімді корпоративтік бағалы
акциялар
облигациялар
депозиттік және жинақ сертификаттары
ипотекалық куәліктер
депозитаралық қолхаттар
Акция – бұл акционерлік қоғамның жарғылық капиталына үлес
Облигация – оның иесінің ақшалай қаражат салғандығын куәландыратын
Қазақстанда айналыста жүрген облигациялар табыстылығына қарай екі түрге
купондық облигация-инвестор банкке пайыз мөлшерлемесі формасында, яғни алты
дисконттық облигация-инвестор банктің облигацияны шығарудан номиналдық құнынан төменгі
Банктің активтік депозиттік операциялары өтімділікті қолдану және банктермен
Лизинг – бұл лизинг берушінің қзіне тиесілі құрал
Барлық лизингтік операциялар екі түрге бөлінеді: шұғыл және
Шұғыл лизинг – бұл мүліктің қызмет ету мерзіміне
Қаржылық лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген лизинг
Коммерциялық банктердің ең көп тараған делдалдық қызметінің бір
Факторинг операциясы – жабдықтаушының жабдықтаған тауары мен көрсеткен
Факторинг операциясына үш тарап қатысады:
Факторингтік компания - өздерінің клиенттерінен шот-фактураны сатып алатын
Клиент – факторинг компаниясымен келісімшарт жасасушы өнеркәсіптік немесе
Кәсіпорын – тауарды сатып алушы фирма.
Форфейтинг операциясы – форфейтордың, яғни коммерциялық банктің немесе
Форфейтинг мәмілесінде үш қатысушы болады:
Экспортер, яғни тауарды орта мерзімді несиеге беруші;
Импортер, яғни тауарды несиеге алушы;
Форфейтор, яғни мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
Қазіргі таңда банктік операциялар және қызметтер күннен күнге
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банктік қызметтер туралы» Заңға
- Ақылы негізде салымдарды (депозиттерді) тарту;
- Клиенттер мен банк-корреспонденттердің шоттарын жүргізу және оларға
- Қайтарымдылық, мерзімдік және төлемділік шарттармен заңды және
- Инвестицияланатын қаражаттар иелерінің немесе иемденушілердің тапсырмалары бойынша
- Заңда көрсетілген тәртіп пен өз бағалы қағаздарын
- Төлем құжаттарын сатып алу, сату және сақтандыру,
- Ақшалай нысанда орындауды қарастыратын үшінші тұлғалар үшін
- Тауар тасымалын талап ету құқын, сатып алу
- Банктік операциялар бойынша брокерлік қызметтерді көрсету, клиенттердің
- Клиенттер үшін құжаттармен бағалылықтарды сақтандыру бойынша қызметтер
- Коммерциялық мәмілелерді қаржыландыру, сондай-ақ сату құқынсыз (форфейтинг);
- Клиенттердің тапсырмалары бойынша сенімдік операцияларды (қаражаттарды қарау
- Банктік қызметпен байланысты кеңес беру қызметін көрсету;
- Лизингтік операцияларды жүзеге асыру.
- Банктік қызметтермен байланысты кеңес беру қызметтерін көрсету;
Банктік операцияларға мыналар жатады:
— заңды тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын
— жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын
— банктердің және банктік операциялардың жекелеген
— заңды және жеке тұлғалардың металдық шоттарын
— кассалық операциялар: банкнота мен монетаны
— аударым операциялары: заңды және жеке тұлғалардың ақшаны
— есепке алу операциялары: заңды және жеке тұлғалардың
— заемдық операциялар: ақы төлеу, мерзімін белгілеу
— заңды және жеке тұлғалардың, оның ішінде
—сенім (траст) операциялары: сенім білдірушінің тапсырмасы бойынша және
— клирингтік операциялар: төлемдерді жинау, тексеру және растау,
— сейфтік операциялар: клиенттердің құжатты формада
— ломбардтың операциялар: тез іске асатын бағалы қағаздар
— төлем карточкаларын шығару;
— банкнота мен монеталарды және бағалы
— шетел валютасымен
— төлем құжаттарын инкассоға
— чек кітапшаларын шығару;
— бағалы қағаздар нарығындағы
— аккредитивті ашу, растау
— ақшалай формада орымдалуды көздейтін банктік кепілзаттарды беру;
— үшінші тұлғаның атынан ақшалай формада орындалуды көздейтін
2.2. Аудит туралы түсінік, банк операциясының аудиті
Аудит туралы шыққан басылымдарда «аудит» - деген түінікке
Көптеген авторлар «шаруашылық-табыстылық көрсеткіштері» деген сөз құрамын көп
Біздің ойымызша, « аудит дегеніміз – дербес, тәуелсіз
Ағымдағы (есептік) шоттағы операциялардың аудитінде келесі жағдаяттарға назар
1. Ағымдағы шот ашылған банк мекемесі.
2. Соманын банк көшірмелері бойынша, оларға тіркелген
бастапқы кұжаттарда көрсетілген сомаға сәйкестігі.
3. Көшірмелерге тіркелген бастапқы кұжаттарда банк
мөртабанының бар болуы; жасалған операциялардын дұрыс-
тығын анықтау мақсатымен банкте карама-қарсы тексеру (не
болмаса сұрау салу) өткізген жөн.
4. Банкке тапсырылған қолма-қол ақшаның және басқадай
ақшалай каражаттың кәсіпорнының ағымдағы шоттарына дұрыс
және толық есепке алынуы.
5. Акшалай каражатты акцептелген төлем тапсырмаларымен
байланыстың пошта бөлімшесі арқылы (депозитке салынған
еңбекакы, алименттер жэне т.с.с.) аударудың дәйектілігі, сондай-
ақ аударым алушылардың тізбеде көрсетілген пошталык мекен-
жайының анықтығы.
6. Теңгені конвертациялауға байланысты операцияларды
есепте көрсетудің дұрыстығы.
7. Бухгалтерлік өткізбе желілердін (проводкалардың) банк-
тік операциялар бойынша дұрыстығын, бұл операциялар
бухгалтерлік есепте тиісті шоттарда көрсетілген бе? Бухгалтерлік есеп
8. Банк көшірмелерінің және парақтық нөмірленуі мен шоттағы
Егер банк тізімдемесінде ескерілмеген түзетулер мен тазартып өшірулер
Банк көшірмелерін тексеру банк кұжатгарының мәнділігі бойынша зерттеп
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы» заңының
1. Банк аудитiн аудиторлық қызмет туралы заңдарға сәйкес
1-1. Қаржы жылының қорытындылары бойынша аудит жүргiзу банктерге,
Банктiң және банк холдингiнiң шоғырландырылған жылдық қаржылық есебiн
Банк конгломераты қатысушыларының аудитiн бiр ғана аудиторлық ұйым
2. алып тасталды - 2006.05.05. N 139 Заңымен.
3. Банктерге аудит мыналарды анықтау мақсатында жүргiзiледi:
- жүргiзiлген банк операцияларының есепте және есеп беруде
- жүргiзiлген банк операцияларының осы Заңға, қолданылып жүрген
- жүргiзiлген банк операцияларының оларды жүргiзудiң жалпы шарттарына
4. Аудиторлық ұйым аудит нәтижелерiн және өз қорытындыларын
Банктiң немесе банк конгломератының құрамына кiретiн басқа заңды
Аудиторлық ұйымның қосымша қызмет көрсетуге арналған шарты уәкiлеттi
5. Банк аудиторлық есептiң көшiрмесiн оны алғаннан кейiн
6. Банк, банк холдингi және банк және (немесе)
банк холдингiне, банк және (немесе) банк холдингi iрi
осы есептi алған күннен бастап бiр жыл iшiнде
банкке қатысты - осы Заңның 48-бабының 1-тармағының о)
банк холдингiне қатысты осы Заңның 47-1-бабының 3-тармағында көзделген
Тексеріс өткізу мерзімі мемлекеттiк
Тексерiс кезiнде кассада құндылықтар жетiспеген не артық болған
Қазақстан Республикасының Үкіметімен уәкілеттелген, облыстық, республикалық маңыздағы қалалар
III. Қорытынды
Банк - коммерциялык ұйым, ақша нарығында операциялар жүргізеді
Банктер нарықтық экономикада басты делдал болып табылады. Өздерінің
Пайдаланған әдебиеттер
«Қазақстан Республикасының банкі және банкілік қызметтері туралы» Заңы
Лаврушин О. Банковское дело, Москва, 1998
Мақыш С.Б. «Ақша айналысы және несие», Алматы, 2004
Баймұратов О. «Қазақстан қаржы нарығы», Алматы, 2007
Ілияс А.Ә. «Төлем жүйесі: теория және практикасы»,
Көшенова Б.А. «Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары», Алматы,2000
Хамитов Н.Н. «Банк ісі», Алматы, 2006
Абленов Д.О. «Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит
Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә. «Макроэкономика», Алматы, 2003
Шеденов Ө.Қ., Сағындықов Е.Н., Жүнісов Б.А., Байжомартов Ч.С.,
Әубәкіров Я.,Есқалиев М., «Экономика теория негіздері», Алматы, 2004
Мәуленова А.«Экономикалық теория»,Алматы, 2004
Сахариев Б. «экономикалық теория негіздері», Алматы, 2004
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы», Алматы, 2005
Тасмағамбетов Т.А., Омаров А.С. «Қаржы есебі», Алматы, 1998
Алдаберген Ә. «Банк жүйесінің тұрақтылығы – экономикалық дамудың
Джемпеисова Г. И., Даулетханова Ж. Д. «Банк ісі»,
Мыржақыпова С.Т., Нұрғалиева А.М., Қ.Е.Сақыпова. «Банктік қадағалау және
34

Ұқсас жұмыстар

Банктердің пассивтік операцияларын талдау

Банк қызметінің пассивті операциялары

Банктің есеп айырысу - кассалық операциялары

Пассивті операциялар жайлы

Мемлекетің бағалы қағаздары

Банктің инвестициялық операциялары - несиелік операциялардан кейінгі банкке табыс әкелетін операциялар

Коммерциялық банктердің пассивтік операциялары

Банктің пассивтік операциялары туралы

Aктивті және пассивті операциялар, олардың банктің қызметіндегі ролі мен орны