ҚОРЛАР ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ ЖӘНЕ ТАЛДАУЫ
М А З М Ұ Н Ы
КІРІСПЕ ........................……….... 3
1 ҚОРЛАР – ӨНДІРІС ДАМУЫНЫҢ
1.1 Қорлардың экономикалық мазмұны және маңызы............7
1.2 Қорлардың жіктелуі мен бағалануы................9
1.3 Қорлар есебінің қазіргі заманғы жағдайы және оны
2 ҚОРЛАРДЫҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 «АлматыСтройТранс» АҚ-ң бухгалтерлік есебі
2.2 Қорлардың кіріс және шығыс есебі, құжаттық жабдықталуы.......
2.3 Қорлардың қоймадағы және бухгалтериядағы есебі...........38
2.4 Қорлардың синтетикалық және аналитикалық есебі..........43
3 ҚОРЛАР ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ ЖӘНЕ ТАЛДАУЫ
3.1 Қорлар есебінің аудиті, мақсаты және
3.2 «АлматыСтройТранс» АҚ-ң қаржылық жағдайын
ҚОРЫТЫНДЫ ...................……...….....81
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ...........…...83
ҚОСЫМШАЛАР.........................86
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Өндірісте қорлардың есебінің дәл
- Қорларды тиімді қолдануды жақсарту әдістерін таңдау;
- Өндірісте қорларды тиімді пайдалану мен оларға аудиторлық
- Дайын өнімдер мен тауарлар бәсекелестікке төтеп беру
- Тауарлар мен дайын өнімдерді халықаралық стандарттарға сәйкестендіру;
- Өнімдердің өзіндік құнын төмендету жолдарын қарастыру және
- Қорлар есебін дұрыс жолға қойып, өнімнің өзіндік
Бухгалтерлік есепті реформалауда жасалған тұжырымдама міндеттерінің бірі –
Қазіргі уақытта басқару ресурстарын жүйелеу мен өндірістегі қорлар
-өндірістік құжаттарды толық пайдаланбау;
- айналымдық қаражаттың айналымдылығын өндірістік ресурстарға жоғары баға
Экономикамыздың нарықтық жолмен дамуы барысында ұйымдар қызметінің қаржылық
Нарықтық экономика жағдайында айналым қорының айналымдылығын жоғарылату оның
Қорларды тиімді қолдану мәселелерін қымбат материалдарды өнімнің сапасына
Бухгалтерлік есеп материалдардың сақталынуы, шығындар нормасының төмендетілуі және
Зерттеу жұмысының мақсаты:
- қорларды келешекте пайдалану үшін сақтау, басқа жаққа
- белгіленген тәртіп бойынша тауарлы-материалдық қорлардың қалдығын жаппай
- оларды бақылау арқылы тексеріп және олардың нәтижелерін
Зерттеу жұмысының міндеттері:
- қорлар бойынша операциялардың құжаттарда уақытылы және дұрыс
- материалдық - қорлардың сақталу орындарында және барлық
- қордың бекітілген нормасының сақталынуын бақылау;
- қойма қорларының жағдайын бақылап отыру.
"Бухгалтерлік есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы"
Зерттеу жұмысының обьектісі: “АлматыСтройТранс” Акционерлік Қоғамының мәліметтері алынып,
Зерттеу пәні құрылыс ұйымдарындағы қорлардың есебі және
Зерттеу жұмысы бойынша ұсыныстар:
- артық және қажет емес шығындарды анықтап, олардың
-өндірісте қорлардың қолданылуын жүйелі түрде бақылау тәсілдерін анықтау;
-дайындалған қорлардың нақты өзіндік құнын және көлік дайындау
- қорлардың өнімнің өзіндік құнына дұрыс аударылуын бақылау;
- қорлар есебі бойынша ұйымның есеп саясатының сақталуын
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Зерттеу жұмысы үш бөлімнен
1 ҚОРЛАР – ӨНДІРІС ДАМУЫНЫҢ
1.1 Қорлардың экономикалық мазмұны және маңызы
Қазіргі таңда Қазақстан Республикасында қаржылық есепке қатысты нормативтік
Нарықтық экономика кезінде меншіктіктің көп түрлілігіне сәйкес,
Қорлар (шикізат, материалдар, жанармай және т.б.) дайын өнім
Ұйымдарда қорларға байланысты алғашқы құжаттардың рәсімделуін реттеу,
Осыған байланысты қорлар есебі алдында келесі міндеттер тұр:
- материалдарды дайындау, түсуі және жіберілуі бойынша барлық
- материалдық құндылықтарды сақтау орнында және қозғалысының барлық
- өндірістік шығындардың бекітілген нормасының сақталуын тұрақты бақылау;
- өндірісте материалдарды қолдануды құрылымдық бақылау;
-технологиялық қалдықтар мен жоғалтуларды және оларды қолдануды бақылау;
-белгіленген шектермен (лимиттермен) салыстырғанда материалдық ресурстарды артық шығыстау
Нарықтық экономика кезінде меншіктіктің көп түрлілігіне сәйкес,
Өндірістік қорлар (шикізат, материалдар, жанармай және т.б.) дайын
Ұйымдарда тауарлық-материалдық құндылықтарға байланысты алғашқы құжаттардың рәсімделуін реттеу,
Осыған байланысты өндірістік қорлар есебі алдында келесі міндеттер
- материалдарды дайындау, түсуі және жіберілуі бойынша барлық
- тауарлық-материалдық құндылықтарды дайындауға байланысты шығындардың анықтығын және
- шығындардың жұмсалуы бойынша ауытқуларды есептеу және есептен
- материалдық құндылықтарды сақтау орнында және қозғалысының барлық
- өндірістік қорлардың бекітілген нормасының сақталуын тұрақты бақылау;
- өндірісте материалдарды қолдануды құрылымдық бақылау;
- технологиялық қалдықтар мен жоғалтуларды және оларды қолдануды
- белгіленген шектермен (лимиттермен) салыстырғанда материалдық ресурстарды артық
- материалдық ресурстармен жабдықтаушы ұйымдардың арасында есеп айырысудың
1.2 Қорлардың жіктелуі мен бағалануы
Қорлар ұйымның айналым капиталының негізгі бөлігі болып табылады.
Шығарылатын өнімнің, атқарылатын жұмыстың өзіндік құнының көп бөлігі
Өндірістік қорларды жіктеу көптеген белгілері бойынша жүргізіледі. Жалпы
Тауарлы-материалдық қорлар есебі ұйымдастырылуы бұл стандартта негізгі бағыттар
- тауарлы-материалдық қорлардың өзгерісі;
- тауарлы-материалдық қорлардың өзіндік құны мен оларды бағалау;
- шығындарды тану;
- қаржылық есеп берулерде ашып көрсету.
Қорларға төмендегілер жатқызылады:
а) өндірісте пайдалануға немесе жұмыстар мен қызметтер атқаруға
б) аяқталмаған өндіріс, жұмыстар мен қызметтер атқару;
в) субъектінің қызметі барысында сатуға арналған дайын өнімдер,
Өндірістік қорларды есепке алу үшін мына төмендегі негізгі
- босалқылардың кіріске уақытында және толық енгізілуін, сақталу
- босалқылардың қозғалысы бойынша барлық операцияларды толық және
- көлік дайындау шығындары (көлікті дайындау шығындары) мен
- көлік-дайындау шығынын өндірістің шығындарына жазудың біркелкі
- сақталатын орындардағы құндылықтардың қалдықтары мен қозғалысы тұралы
- олардың сақталу ережелерін қамтамасыз ету;
- өндіріске жұмсалу нормаларының сақталуын қамтамасыз ету;
- өндіріске қажеті жоқ материалдық ресурстарды табу, анықтау
- өндірісте материалдарды пайдалануды жүйелі түрде бақылау;
- өндірістік қорлар бойынша субъектінің есеп саясатын қадағалау
Өндіріс барысындағы функционалдық ролі мен мақсаты бойынша барлық
Негізгілер-дайындалатын өнімнің заттай материалдық негізін (нан пісіргенде ұн)
1) толығымен тұтынылады – шикізат, материалдар;
2) нысанын өзгертеді – майлау материалдары, сырлар;
3)бұйымға өзгеріссіз кіреді – қосалқы бөлшектер, құрастырушы бұйымдар
Тауарлы-матералдық қорларды бағалау кезiнде, оларды не неғұрлым
1310 - шикізаттар мен материалдар өндіріліп жатқан өнімнің
1320 – дайын өнім, онда дайын, оның ішінде
1330 – тауарлар, онда тауарлардың, оның ішінде сатып
1340 – аяқталмаған өндіріс, онда аяқталмаған өндіріс бойынша
1350 - өзге қорлар, онда алдыңғы топтарда
1360 – қорларды есептен шығару бойынша резерв,
Кез келген кәсіпорындарда материалдық қорлардың ерекше нысаны бар,
- шарушылық және өндірістік инвентарь;
- пайдалану мерзімі бір жылдан кем арнайы киім,
Экономикалық табиғатына байланысты олар еңбек құралдары болып табылады,
Осы жіктелінген топтарының ішінде субъекті өндірістік қызметтің өндірістік
Біз зерттеу жүргізіп отырған өндірістік қорлар
1310 “Шикізат және материалдар” бөлiмшесi шоттарының дебетi
Тауарлық-материалдық қорлрды есепке алуда материалдарды бағалау ерекше
- қорларды сатып алуға кеткен шығындар;
- қорларды осы кезде орналасқан жеріне жеткізуге және
- өнімді қайта өңдеуге (жұмыстар мен қызметерді атқаруға)
Тауарлы-материалдық қорларды сатып алуға кеткен шығындарға сатып алу
Субъект материалдық құндылықтарды келісімді бағасымен есепке алса, онда
Тауарлы-материалдық қорларды қайта өңдеуге (жұмыстарды, қызметерді атқаруға) кеткен
Қорлардың өзіндік құны бағалау мына әдістердің бірімен жүргізіледі:
- ерекше ұқсастыру әдісі;
- орташа өлшем бағасы;
- ФИФО;
Ерекше ұқсастыру әдісі. Ерекше ұқсастыру әдісі әдетте бірін-бірі
Ерекше ұқсастыру әдісі бойынша әртүрлі келісім шарт негізінде
Қоймадағы қалдық, мысалы 1 мамырдағы саны 300 данадан
Орташа өлшем бағасы әдісі. Тауарлы-материалдық қорлардың орташа алынған
Қорлардың өзіндік құны осы мерзім ішінде өндірілген немесе
ФИФО әдісі. Тауарлы-материалдық қорларды ФИФО әдісімен бағалау кезінде
ФИФО әдісінің кемшілігі, ол табыс көрсеткішіне экономикалық даму
Негізінде ФИФО әдісі тұрақты баға жєне қорлардың бір
Қорларды бағалауға әртүрлi әдiстер қолдану арқылы алынған мәлiметтердi
Кесте 1 – Тауарлық-материалдық қорларды бағалаудың әдiстерi
Көрсеткiштер Арнайы (жалпылама) ұқсастыру әдiсi Орташа өлшем бағасы
1 2 3 4
Данасы (саны) 1400 1400 1400
Құны, теңге 29000 28910 28800
Ай соңындағы
қалдығы: данасы
900
900
900
Құны,теңге 18500 18585 18700
Ескерту – кесте 26 дереккөзі негізінде жасалған
Жоғарыда көрсетілген єдістерден басқа халықаралық тәжірибеде мынадай әдістер
НИФО әдісі. Тауарлы-материалдық қорларды НИФО әдісімен бағалау кезінде
Мысалы, егер өндіріс көлемі 10%-ке көбейсе, жалпы өзгермелі
4000--------------------------------------------------------
3000 ------------------------------------------------------
2000 - -----------------------------------------------------
1000 -------------------------------------------------------
100
Өндіріс көлемі, бірлік
Сурет 1 – Өндіріс көлеміне өзгермелі қорлардың қатысы
[Ескерту – кесте 29 дереккөзі негізінде жасалған]
Өзгермелі шығындар өндіріс көлеміне пропорционалды өседі. Өндіріс көлемі
Тұрақтылар – өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты емес
Стандартты баға әдісі. Стандартты баға - нормативті өзіндік
Кесте 2 - Материалдық қорларды бағалау әдістерінің
Әдістер Артықшылығы Кемшілігі
1 2 3
ФИФО Мерзім соңына қорларды шынайы бағалау Пайданы потенциалды
Орташа өлшем бағасы Қолдануға жеңіл Дәл мағынаны көрсетпейтін
Ерекше ұқсастыру әдісі Өндірістік шығындармен қорларды
НИФО Өндірістік шығындар мен қорлардың дәл бағалауын жүргізеді
Нормативті құн Құндарды тізімге алудың қажеттілігі жоқ. Қорларды
[[Ескерту – кесте 30 дереккөзі негізінде
Компания қорларды бағалаудың әр түрлі әдістерін таңдауға
1.3 Қорлар есебінің қазіргі
Кәсіпорынның өндірістік қызметінің мақсаты – өнім шығару, оны
Өндіріс шығындарының басқару есебі кәсіпорынның негізгі мақсатын орындауға
Қорлардың есебі шығындар былайша жіктеледі: пайда болу орны
Кесте 3 - Элементтер мен калькуляция баптары бойынша
Экономикалық элементтер Сома Калькуляция Сома
1 2 3 4
1. Материалдық шығындар 78000 Материалдар 25200
2Еңбекті өтеуге шығатын шығындар 17000 2Сатылатын жартылай өнім
3Ақша аударулар (аударымдар) 3060 3Қайтарымды қалдықтар (ұстап қалынады)
Құралдардың тозуы 7220 Технологиялық мақсаттарға арналған отын мен
Басқадай-шығындар 11720 Еңбекті өтеу 10000
Барлығы 117000 6Ақша аударымдары 1800
6Өндірістік емес шоттарға (–) (қайтарымды қалдықтар құны, ақауға
Бітпеген өндірістің қалдығын (+) өзгерту 600 Қосымша шығыстар
9Ақаудан болған шығыстар 1390
1 Басқадай өндірістік шығыстар 1010
Барлығы 114000 Барлығы 114000
[[Ескерту – кесте 36 дереккөзі негізінде жасалған]
Экономикалық элементтер (117000 теңге) және калькуляция баптары (114000
Кесте 4 - Өндіріс шығындарын жіктеу
№ Жіктелуші топ Шығындар
1 2 3
1. Өндіріс процесіндегі экономикалық
рөл бойынша негізгі
қосымша
2. Өнімнің өзіндік құнына жатқызу
тәсілі бойынша тікелей
жанама
3. Құрамы (біртектілігі) бойынша бірэлементтік
кешенді
4. Өндіріс көлеміне байланысты өзгермелі
тұрақты
5. Пайда болу мерзімділігі бойынша ағымдағы
бір жолғы
6. Өндіріс процесіне қатысуы бойынша
(басқару міндеттері бойынша) өндірістік
әкімшілік
коммерциялық
7. Тиімділігі бойынша өндірістік
өндірістік емес
8. Бақыланатын мүмкіндігі бойынша реттелетін
реттелмейтін
9. Орташалау дәрежесі бойынша жалпы
орта
10. Пайданы генерациялау кезеңіне шығындарды жатқызу тәртібі бойынша
кезеңге
[Ескерту – кесте 36 дереккөзі негізінде жасалған]
Өзгермелілер – мөлшері өндіріс көлемінің өзгеруіне тура сайма-сай
Тұрақтылар – өнім өндірісі көлемінің өзгеруіне байланысты емес
400
300
200
100 100
Өндіріс көлемі, бірлік
Сурет 2 - Тұрақты шығындар жалпы сомасы мен
[Ескерту – сурет 37 дереккөзі негізінде жасалған]
Суреттен өндіріс көлемі өзгерген кезде, тұрақты шығындар, өзгеріссіз
Кесте 5 - Тұрақты шығындардың өнім бірлігіне шаққандағы
Көлем,
бірлік Бірлікке шаққандағы тұрақты шығындар, теңгемен Бірлікке шаққандағы
1 2 3
1 300 300
2 150 300
5 60 300
15 20 300
20 15 300
25 12 300
30 10 300
[Ескерту – сурет 37 дереккөзі негізінде жасалған]
Өнім бірлігіне шаққандағы тұрақты шығындар өндіріс көлемінің ұлғаюына
400
300
200
100
Өндіріс көлемі, бірлік
Сурет 3 - Өнім бірлігіне шаққандағы тұрақты шығындардың
[Ескерту – сурет 39 дереккөзі негізінде жасалған]
Өндірістік – тауарлық өнімді дайындауға байланысты және оның
Қорыта келгенде қорлар есебін жетілдіру бұл олардың есебінің
2 ҚОРЛАРДЫҢ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 «АлматыСтройТранс» АҚ-ң бухгалтерлік есебі
Қазіргі кезде ұйымның экономикалық сипаттамаларынан байқайтынымыз олардың активтері
«АлматыСтройТранс» Акционерлік Қоғамының есеп саясаты (келесіде АҚ) Қазақстан
-жоғарғы орган – Акционерлердің жалпы жиналысы;
-басқару органы – директорлар Кеңесі;
-жеке дара атқару органы – Бас директор;
-бақылау органы – ішкі аудит қызметі.
Есеп саясаты келесі бөлімдерді қарастырады:
Ұйымның қызметінің жалпы сипаттамасы. «АлматыСтройТранс» АҚ-ның қызметінң мақсаты
Табыстар және шығындар жөнінде есеп беру –бұл ұйымның
Кесте 6 - «АлматыСтройТранс» АҚ-ның
№
Көрсеткіштер Өлшем бірлігі
Өткен жыл Есепті жыл Ауыт-қулар өсу қарқы
%
1 2 3 4 5 6 7
1. Дайын өнімді (тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді) сатудан
69801,7
108714,7
38913
155,7
2. Сатылған дайын өнімнің (тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің)
мың.тг
17715,3
37278,3
19563
210,4
3. Жалпы табыс мың.тг 52086,4 71436,4
4. Кезең шығындары мың.тг 45792,7 51635,4
5. Негізгі емес қызметтер бойынша табыстар
-
9906717
-
-
6. Негізгі құралдардың орташа жылдық құны
123140,5
158891,6
35751,1
129
7. Қор қайтарымд
Ылығы мың.тг
0,5
0,6
0,1
120
8. Қор сиымдылығы мың.тг 2 1,6 -0,4
9. Салық салынғанға дейінгі табыс мың.тг
6293,7
29707,6
23413,9
172
10. Табыс салығы мың.тг
3086,8
9719,9
6633,1
114,8
11. Таза табыс мың.тг 3206,9 19988 16781,1
12. Ағымдағы активтердің айналымдылығы рет 211,2
143,9 -68,2 67,8
13. Төлем қабілеттілігі % 0,9 1,1 0,2 120
14. Сату рентабельділігі % 0,7 0,6
15. Активтер рентабельділігі % 0,01 0,1
[Ескерту - автор ұйым мәліметтері негізінде құрастырды]
“АлматыСтройТранс” АҚ-ң негізгі экономикалық көрсеткіштері 2009-2010 жылдары жалпы
Жалпы табыс 2009 жылы 71436,4 мың.тг. болып,
Нарықтық экономика кезінде меншіктіктің көп түрлілігіне сәйкес,
Өндірістік қорлар (шикізат, материалдар, жанармай және т.б.) дайын
Ұйымдарда тауарлық-материалдық құндылықтарға байланысты алғашқы құжаттардың рәсімделуін реттеу,
Осыған байланысты өндірістік қорлар есебі алдында келесі міндеттер
- қорларды дайындау, түсуі және жіберілуі бойынша барлық
- қорларды дайындауға байланысты шығындардың анықтығын және дұрыстығын
- қорлардың жұмсалуы бойынша ауытқуларды есептеу және есептен
- қорларды сақтау орнында және қозғалысының барлық сатысында
- өндірістік қорлардың бекітілген нормасының сақталуын тұрақты бақылау;
- өндірісте қорлардың қолдануды құрылымдық бақылау;
- технологиялық қалдықтар мен жоғалтуларды және оларды қолдануды
- белгіленген шектермен (лимиттермен) салыстырғанда материалдық ресурстарды артық
- материалдық ресурстармен жабдықтаушы ұйымдардың арасында есеп айырысудың
Кесте 7 – Капитал көздерінің динамикасы және
Капитал көздері 2009ж. 2010ж. ауытқу (+, -)
мың тг. мың тг. мың тг.
1 2 3 4
І Меншікті капитал, барлығы
оның ішінде:
-жарғылық капитал 12999990,4 2262891,2 + 10737099,2
-резервтік капитал - - -
-бөлінбеген пайда (жабылмаған зиян) 70764,9 88393,1 + 17628,2
ІІ Тартылған капитал
оның ішінде:
Ұзақ мерзімді кредиторлық қарыздар 408999,3 119755,3 - 289244,8
Қысқа мерзімді кредиторлық қарыздар 7142,4 4876,3 -2266,1
оның ішінде:
-вексель бойынша 7142,4 4876,3 -2266,1
Персоналға еңбекақы бойынша 4048,3 4058,0 +9,7
Әлеуметтік органдар - - -
Бюджетке 13996,6 1321,3 -12675,1
Басқа да кредиторлық берешектер 2584,6 3641,3 +1056,7
[Ескерту - автор ұйым мәліметтері негізінде құрастырды]
1 кесте мәліметтері бойынша зерттеу жүргізілген ұйымның жарғылық
Есеп саясаты - бухгалтерлік
Есеп саясаты – бұл ұйымның есептік нұсқасын, нұсқалар
- ұйымның қаржы – шаруашылық қызметін объективті көрсету;
- ұйым қызметін тиімді басқару мақсатында ұйым қызметі
1. Есептеу – ұйымның табыстары мен шығыстары олардың
2. Үздіксіздік – яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін,
3. Түсініктілік – қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдала-нушыларға
4. Маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауды және
5. Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз
6. Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ болса,
7. Бейтараптық. Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
8. Сақтық, яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас
Бұл принциптер ұйымның есеп саясатын әзірлеуге және қабылдауға
бухгалтерлік есептің уақтылы және есеп берудің толық тиісті
бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және аналитикалық
алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
актив пен міндеттемелер түгендеуін (инвентаризациясын) өткізу тәртібі;
актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері;
құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өңдеу технологиясы;
шаруашылық операцияларды бақылау тәртібі;
бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.
Кәсіпорынның қабылдаған есеп саясаты сол ұйымдағы бухгалтерлік есептің
меншік нысаны мен құықтық-ұйымдастырушылық нысаны (ЖШС, ААҚ, ЖАҚ,
салалық қызметінің түрі (өнеркәсіп, құрылыс, сауда, көлік, ауыл
қызметінің көлемі, жұмысшылары мен қызметкерлерінің орташа тізімдік саны
салық салу жүйесі мен арақатынасы (әртүрлі салық түрлері
қаржы-шаруашылық қызметін дамыту стратегиясы ;
ұйымның ақпараттық қамсыздандыру жүйесі (оның тиімді әрекетіне қажетті
материалдық базасының болуы;
кәсіпорындағы бухгалтер мамандарының біліктілігі және басшылардың экономикалық батылдылығы,
Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін
негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері;
материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасын есептеу және
шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу (апару) есептеу
өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни
жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында тарату
дайын өнімдерді кіріске алудың есебі;
аяқталмаған өндірісті анықтау және бағалау жолдары;
материалдық қорларды бағалау есептеу әдістері;
негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру;
курстық айырманы есептеу;
тағы да басқалар.
Өндірістік шығындарды есептеу мен өнімнің өзіндік құнын есептеу,
нормативтік әдіс;
өндірістік өңдеу сатысы;
тапсырыстық әдіс.
Үстеме шығындарды калькуляциялау объектілері арасында тарату әдісі.
Үстеме шығындарды тарату базасы ретінде кәсіпорын мына төменде
өндірістік жұмысшылардың еңбекақысын төлеуге байланысты тікелей шығындар;
тікелей шығындардың жалпы сомасы;
материалдық шығындардың сомасы;
сметалық мөлшерлеме;
өткізілген (шығарылған) өнім көлемі.
Аяқталмаған өндірістің бағалануы.
Жаппай және сериялы өндірісте аяқталмаған өндіріс былайша бағаланады:
нақты немесе нормативті (жоспарланған) өндірістік құн бойынша;
тікелей шығындар бойынша;
жұмсалынған шикізаттар мен материалдардың құндары бойынша.
Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік балансында
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру
бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердің өзгеруі салдарынан;
жаңа бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты және тағы
- қорларды сатып алуға кеткен шығындар;
- қорларды осы кезде орналасқан жеріне жеткізуге және
-өнімді қайта өңдеуге (жұмыстар мен қызметерді атқаруға) кеткен
Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу жолдары ұйымның есеп саясатының
2.2 Қорлардың кіріс және шығыс есебі, құжаттық
Зерттеу жүргізілген ұйымда қорларды жеткізу келісім шартының орындалуын,
Егер материалдық қорлар темір жол немесе су транспортымен
Құжатсыз түскен материалдар актімен кірістеледі. Актіні қабылдау комиссиясы
Кейбір жағдайларда (материалдар партиясы техникалық қабылдау процесінде, зертханалық
Мұндай материалдар қоймада бөлек сақталып, қабылдау нәтижесі толықтай
Материалдық қорлар тек жабдықтаушылардан ғана емес, сонымен қатар
Шикізаттар мен материалдарды, отын мен жартылай фабрикаттарды өндіріске
Сонымен қатар бұған жөндеу және шаруашылық мақсаттары үшін,
Материалдар, отын, жартылай фабрикаттар мен басқа қосалқы материалдар
Ұйымның әрбір қызмет бөлімінде қоймадан материалдарды алу үшін,
Нан өнімдері өндірісіне материалдарды жіберу алдын ала бекітілген
Өндіріске материалдарды лимитттеу алдына ала бекітілген материалдар шығынының
Өндіріске жіберілетін материалдарды лимиттеу ұйым басшысының тапсырмасы бойынша
Материалдарды жіберуге бектілген лимиттер материалдар қалдығының лимитін нақтылау
Лимиттенген материалдарды өндіріске жіберу шектеп-алу карталары
Шектеп-алу карталарын жабдықтау бөлімі немесе басқа да бөлімдер
Шектеп-алу алу картасының бір данасы - ай басталғанға
Қоймашы цехтың немесе учаскінің өкілінің қатысуымен жіберілетін материалдарды
Шектеп-алу картасы бір данамен де жазылуы мүмкін. Мұндай
Шектеп – алу картасы бойынша сонымен қатар өндірісте
Шектеп-алу карталарының сандарын азайту үшін карталарды тоқсанға (жыртпалы
Материалдарға деген қажеттілік жие болған кезде, онда шаруашылық
Өндіріске лимиттен артық материалдарды жұмсау немесе материалдарды ауыстыру
Материалдардың лимиттен тыс жұмсалуына: учаскінің өндірістік бағдарламаны артық
Құжаттардың санын азайту үшін материалдардың жөнелтілуін рәсімдеу жүйесін
2.3 Қорлардың қоймадағы және бухгалтериядағы есебі
Зерттеу жүргізілген ұйымда қойма шаруашылығы ұйымдастырылған. Бұл
Пайдалану бағытына қарай қоймалар орталық (базистік), объектілік және
Орталық немесе базистік қоймалар өндірістік резервтерді (қорларды) сақтау
Қоймадағы материалдардың қозғалысы мен олардың қалдығының есебін жүргізу
Сақтаудағы әрбір материалдың номенклатуралық нөміріне ұяшық жазылып, материалдың
Қойма меңгерушісінің немесе қоймашының міндетіне оған берілген материалдық
Қоймадағы материалдық құндылықтардың талдамалық есебі белгіленген түріне сәйкес
Материалдардық құндылықтардың сорттық-сандық есебін осы материалдарға жауапты тұлға
Материалдардың номенклатуралық түрі аз болатын ұйымның қоймасында бұл
Ай соңында ұйымның есеп бөліміне материалдардың толықтай алынғаны
Қойма меңгерушісінің есеп бөліміне тапсыратын құжаттары қабылдау-өткізу регистріне
Егер орталық қойма немесе цехтардың, қосалқы шаруашылықтардың не
Ведомость құрамында материалдардың өзгерісі (кірісі мен шығысы) бар
Материалдардың есебін жедел (қалдықтық) әдіспен жүргізген жағдайда қоймалық
Қойма меңгерушісі карточкалардағы әрбір ай ішіндегі жиынтық деректер
Есеп бөлімінде материалдардың қалдығы олардың жоспарланған есептеу бағасына
Ұйымның бөлімшелері қоймалық-сорттық карточкасының орнына ай сайын материалдардың
Материалдардың есеп бөліміндегі есебінің екі нұсқасын бөліп көрсетуге
Жедел-бухгалтерлік (қалдықтық) келесідей негізгі ұстамдармен сипатталады:
- қойма меңгерушісі жүргізетін қоймалық-сорттық карточкалардағы материалдардың сандық
- материалдардың қозғалысына байланысты операциялардың дұрыс және дер
- тексеру күніне есеп бөлімінің қызметкерлері қоймадағы материалдардың
- материалдардың есебі жоспарлы-есептік бағамен қоймалар бойынша
- жоспарлы-есептік баға бойынша материалдардың қалдығын қойма есебінің
Жедел-бухгалтерлік (сальдолық) әдіс кезінде, жалпы қабылданған материалдардың қоймалық
Мұндай әдіс кезінде материалдардың талдамалық бухгалтерлік есебі ақшалай
Ұйымның есеп бөліміне қойма меңгеруішісі тапсырған кіріс және
Алғашқы құжаттардың тексерілген (бағаланған) екінші данасы қойма бойынша
Алғашқы құжаттарды тексеруден өткізгеннен кейін есеп бөлімі әрбір
Жоғарыда айтып өткендей, өндіріс орындарындағы қоймалар мен сақтау
Бұл әдіс кезінде қоймадағы материалдар қалдығының ведомостісін (кітабын)
Егер есеп автоматандырылған болса, онда қоймадағы немесе материалдық-жауапты
Материалдарды жоспарлы-есептік бағамен бағалау кезінде олардың нақты өзіндік
Анықталған ауытқулар айдың соңындағы материалдардың қалдығы мен есепті
Ауытқуды немесе көліктік-дайындау шығыстарын бөлу жұмсалған материалдардың әрбір
МҚА + ТМА
П = (((((((( ( 100 %;
ЕМҚ + ЕТМ
Мұндағы, П – материалдардың нақты өзіндік құнының есептік
МҚА – ай басындағы материалдардың қалдығы бойынша ауытқу;
ТМА – ай ішінде түскен материалдар бойынша ауытқу;
ЕМҚ – ай басындағы есептік бағамен материалдардың қалдығы;
ЕТМ – есепті бағамен ай ішінде түскен материалдар
Есепті ай ішінде жұмсалған материалдардың осы пайызға тиісті
2.4 Қорлардың синтетикалық және аналитикалық есебі
Бухгалтерлік есеп тәжрибесінде барлық аналитикалық жіктеу шоттарының дебеті
1310 - шикізаттар мен материалдар өндіріліп жатқан өнімнің
1320 – дайын өнім, онда дайын, оның ішінде
1330 – тауарлар, онда тауарлардың, оның ішінде сатып
1340 – аяқталмаған өндіріс, онда аяқталмаған өндіріс бойынша
1350 - өзге қорлар, онда алдыңғы топтарда
1360 – қорларды есептен шығару бойынша резерв,
Қорларды сатып алу кезінде олар сатып алудың нақты
Сонымен, бухгалтерлік есепте 1300 «Қорлар» бөлімінің сәйкесті шотарының
- 3310 «Жеткізушілер мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық
- 3540 «Өзге қысқа мерзімді міндеттемелер» көлік ұйымдары
Жабдықтаушылардан есеп-айырысу төлем құжаттарынсыз алынған (фактураланбаған) материалдар қоймада
Акцептелінген және және төленген, бірақ айдың соңында жолда
Ұйымға тиісті емес (ұйымның өңдеуге алған, комиссиялық келісім
Өндіріске және басқа да қажеттіліктерге жұмсалған материалдар 1300
- 8100 «Негізгі өндіріс» - өндіріске нақты жұмсалған
- 7100 «Өнімдерді сату және қызметтер көрсету бойынша
- 7340 «Қаржыландыруға арналған басқа да шығыстар» -
Қаржылық есептің халықаралық стандарттарына сәйкес қаржылық есептіліктерін жасайтын
1310 «Шикізаттар мен материалдар» және 1350 «Басқа да
- 7110 «Өнімдерді сату және қызметтерді көрсету бойынша
- 7210 «Әкімшілік шығыстар»;
- 7470 «Басқа шығыстар»;
3 ҚОРЛАР ЕСЕБІНІҢ АУДИТІ ЖӘНЕ ТАЛДАУЫ
3.1 Қорлар есебінің аудиті, мақсаты және
Нарықтық қатынастардың даму жағдайында ұйымдардың экономикалық тиімді қызмет
Қазақстан Республикасының “Аудиторлық қызметі туралы” Заңында аудитке мынадай
Экономика ғылымдарының докторы, профессор К.Ш. Дюсембаев өзінің ғылыми
Біз де бұл ғалымның тұжырымдарына қосыла отырып, тәуелсіз
Аудитор көрсеткен қызметтердің жоғары сапалылығы экономикалық субъектілердің болашақта
Сондықтан аудиторлық фирмалар немесе аудиторлар Қазақстан Республикасының “Аудиторлық
- шаруашылық операциялары бойынша алғашқы құжаттардың дұрыс рәсімделуін
- ұйымның басқару жүйесіне берілетін ақпараттардың сапасын талдай
- ұйымның шаруашылық қызметін, яғни жабдықтау, өндіріс, сату
- ұйымның өндірістік қызметі бойынша жіберілген кемшіліктерді көрсетіп,
- ұйымның бухгалтерлік есебі мен қаржы жұмыстарының отандық
Осыдан шығатын негізгі қорытынды мынадай, яғни аудиттің басты
Ұйымның қаржылық-шаруашылық қызметін тексеруге шешім қабылданнан кейін аудиттің
Тексерілетін ұйым мен аудиторлық фирма арасындағы қарым-қатынас келісімшарт
Ұйымдарға қызмет көрсететін аудитор немесе аудиторлық фирма өз
Ішкі ақпарат көздеріне күнделікті жүргізілетін жедел есептер, алғашқы
Сыртқы ақпарат көздері ретінде мемлекеттік сататистика агенттерінен, жабдықтаушы
Ұйымның қаржылық-шаруашылық қызметіне жүргізілген аудиттің халықаралық стандарттарының талаптарына
Тәуелсіз аудитор ұйым қызметкерлері өз міндеттерін қалай орындайтынын
Аудиттің жалпы жұмыс жоспарында аудиторлық топтың құрамы, аудит
Аудитордың басқа жұмыс құжаттарына қарағанда жалпы жұмыс жоспары
Аудит жұмысының сапалы әрі белгіленген мерзімінде орындалуы үшін
Содан соң аудитор өндіріс шығындары мен орындалған жұмыстар
Зерттеу жүргізілген ұйымда жүргізілетін аудит арқылы жұмсалған шығындар
Тексеру жұмыстары жүргізілетін аудит объектілеріне ұйымның құрылтай құжаттары,
Зерттеу жүргізілген нан өнімдерін өндіретін «Алтин Диірмен» ЖШС-нің
- өндіріс шығындары есебін ұйымдастыру және өндірілген өнімнің
- жалпы ұйым бойынша және әрбір құрылымдық
- нақты өндіріліген өнімнің көлемі мен сапасына
- еңбекке ақы төлеу бойынша нормадан
- нан өнімдерін өндіруге тікелей қатынасатын өндіріс машиналары
- өндірістегі үстеме шығындар есебін талдау
Ұйымның қаржылық-шаруашылық қызмет нәтижесін тексеруге шешім қабылдаған аудитор
1) нақты бақылау тәсілдері: тексеру, зерттеу, түгендеу, бақылау,
2) айғақтарды құжаттық тексеру әдістері: деректемелерді формальдық
3) қадағалау тәсілдері: жаппай, тұтастай, іріктемелі, визуальды
4) жауап алу тәсілдері: ауызша,
5) операциялар мен міндеттемелердің шынайлығын тексеру тәсілдері:
6) сандық параметрлерді нақтылау тәсілдері: өлшеу, салмақтау,
7) талдамалы процедуралары: іздестіру, жоспарлы, шолу, елеулі, перспективалық,
Нан өнімдерін өндіретін ұйымдарда тауарлық-материалдық құндылық-тарға аудит жүргізудің
Экономикалық ақпараттар жедел, үздіксіз және қатаң объективті болған
Сонымен ұйымдардың бухгалтерлік есеп жүйесінде көрсетілетін ақпараттардың сенімділігі
Нан өнімдерін өндіру үшін пайдаланылатын шикізаттар мен материалдардың
Өндіріске жұмсалынатын негізгі материалдардың шығын нормасын алдын ала
Өндірісте материалдардың пайдалануын бақылау үшін келесі әдістер қолданылады:
Бір материалдардың түрін басқа материалдармен ауыстырудың немесе материалдарды
Кейбір жағдайларда өндіріске материалдарды жөнелту кезінде бастапқы қоспалардың
Әрбір материалдардың түрлері бойынша ауытқуларды бақылау үшін жоғарыдағы
Өндірісте материалдардың нормаға сәйкес жұмсалуын ағымдағы бақылау үшін
Материалдардың жұмсалуына кейінгі бақылау өндірілген өнімнің нақты көлемін
Өндірістегі материалдардың үнемді жұмсалуын бақылау үшін №М-29 үлгідегі
Бірінші бөлімде «Материалдар мен орындалған жұмыстардың көлеміне нормативтік
Сонымен бірге есепті айдағы материалдардың норма бойынша жұмсалғаны
Әрбір цех бойынша нормаға қарсы материалдардың артық жұмсалғаны
Өндіріске жұмсалатын материалдық шығындарды төмендету үшін және оларды
Өндіріске материалдардың дер кезінде және жинақы жеткізілуін бақылау
Онда өндіріс үшін негізгі шикізаттар мен материалдарға, бөлшектер
Өндіріс үрдісінде бір-ақ рет қатысып өндірілген өнімнің өзіндік
Тауарлық-материалдық қорлардың есебінің аудитінің негізгі мақсаты – олардың
- олардың сақталу және пайдалану орындарындағы қозғалыстары мен
- олардың сақталу ережелерін қамтамасыз ету;
- өндіріске жұмсалу нормаларының сақталуын қамтамасыз ету;
- өндіріске қажеті жоқ материалдық ресурстарды табу, анықтау
Аудитор тауарлық-материалдық қорлардың есебінің ауқымын кеңейтіп, аудиторлық тексеру
- баланстың көрсеткіштерін Бас кітаптағы мәліметтермен салыстырып тексеруді;
- тауарлы-материалды қорлардың синтетикалық және аналитикалық есебінің дұрыс
- қойма есебінің, тауарлы-материалдық қорлардың қозғалысының бастапқы құжаттарының
- келіп түскен материалдардың уақтылы толық кіріске алынғандығын
- дайын өнімдерді шығаруға жұмсалған өндіріс қорларын босату
- тауарлы-материалдық қорларды бағалау әдістерін анықтауды;
- сатылып жөнелтілген және қайта өңдеуге берілген материалдық
Тауарлы-материалдық қорлардың есебінің аудитін тереңдетіп жүргізу үшін жоғарыда
Аудитор қойылған сұрақтарына алынған жауаптарын зерделеп және талдап,
Ұзақ мерзімді активтер сияқты ағымдағы активтерді баптары бойынша
Тауарлы-материалдық қорлардың кейбір жеке түрлеріне аудит жүргізгенде оларға
Аудитордан әр түрлі мақсаттарға қоймадан босатылған материалды құндылықтар
Аудиттің маңызды сұрақтарының бірі өндіріске шығысқа шығарылған материалдар
Өз кезегінде тауарлы-материалдық қорларды сатып алу бағасын, ауданнан,
Тауар шегерімдерін, қайтарылған артық төлемдерді және басқа да
Шикізаттардың және материалдардың (жұмыс, қызмет) шығындары, өндіріс үрдісінде
Аудитор материалдық құндылықтарға аудит жүргізгенде субъектінің есеп жүргізу
Материалдарды аудиттеген кезде тасымалдау-дайындау шығындарының нақты өзіндік құнының
Материалдардың нақты өзіндік құнының олардың тұрақты есептік бағасы
Материалдық құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етуде шикізаттарға, материалдарға, отындарға,
Қойма шаруашылығын қарап тексеріп шыққан соң, аудитор қоймадағы
Түгендеу комиссиясының құрамына аудитормен материалды-жауапкершілікті тұлғадан басқа, әдетте,
Аудитордан қайтыс болудан басқа да әр түрлі себептермен
Егер материалды-жауакершілікті тұлға дәлелді себептермен болмай қалса, онда
Келіспеушілік туғызбау үшін материалды-жауапкершілікті тұлға нәтижесін жазып отырады.
Материалды құндылықтарды көшірмеде есептеп қабылданған номенклатурада және бірыңғай
Кейбір материалдық құндылықтарды тексерген кезде сапасын анықтау үшін
Түгелдеудің мәліметтері бойынша көшірме жасалады, оған түгелдеу комиссиясының
Оларға бас (материалды) бухгалтер және материалды-жауапкершілікті тұлға қолдарын
Аудитор шаруашылықтың бухгалтериясында салыстыру ведомостінің дұрыс жасалғандығын, бухгалтерияда
Шарушылық жүргізуші шаруашылықтың қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есеп бас
Тауарлы-материалдық қорлардың сақталу орындары бойынша нақты қолда барының
Аудитор қойма шаруашылығына зер салып зерттеген кезде, қойма
Материалдық құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етудің маңызды шарты дұрыс
Бұндай кезде бір рұқсат қағазымен материалды құндылықтарды екі
Кіргізіп-шығару жүйесін тексеру жеке территорияларға бөлініп орналасқан арнайы
Цехтың өндірістік қызметінде бұрмалаушылық, шектен шығып кету фактілері
Шаруашылықтың қоймасындағы материалды құндылықтардың сақталуын бақылаудың бөлінбейтін бөлігі
Материалдар түрлерінің теріс өтпелі қалдығы осы түрге жататын
Кейбір кіріске алу құжаттары, әсіресе фактурасыз келіп түскен
Қоймадағы материалдар есебін, материалды жауапкершілікті тұлға болып саналатын
Аудитор қоймашылармен жеке материалды жауапкершілік, олардың жұмысын бақылаудың
Құндылықтарды тез қабылдап және босатуды қамтамасыз ету үшін,
Қоймашы материалдардың әрбір номенклатурасының нөміріне материалдық таңба қағаз
Шағын сақтау орындары бар цехтарда, сондай-ақ есеп беруге
Өндірістік қорларды кіріске алу және шығысқа шығарудың бастапқы
Материалдардың қозғалысының бастапқы құжаттары мұқият толтырылуы, міндетті түрде
Соңғы жасалған қорытынды есеп жұлдызындағы материалдар қорларының құрамында
Бизнес жоспарында өндірістік бағдарламаны орындау үшін шаруашылық қажетті
Шартта көрсетілген материлды-техникалық қамтамасыз ету жоспарынық орындалуына бақылау
Шаруашылыққа келіп түскен материалдарға мына төмендегі тғртіп бойынша
Жабдықтау бөліміне келіп түскен құжаттар бойынша көлемінің, ассортиментінің,
Бұл мақсат үшін жабдықтау бөліміне келіп түскен жүктердің
Тексерілген төлемді талаптауды жабдықтау бөлімінен бухгалтерияға береді, ал
Экспедитор (жабдықтау бөлімінің маманы) станцияға (айлыққа) келген материалдарды
Жабдықтаушының қоймасынан материалдарды алып шығу үшін экспедиторға алынуға
Экспедитор материалдардың тек қана санын емес, сонымен бірге
Экспедитор қабылдаған жүктерін шаруашылықтың қоймасына жеткізіп, қойма меңгерушісіне
Бір жолғы кіріс ордерлері материалдардың бір ғана түріне
Материалды құндылықтар натуралды өлшем бірліктерінде кіріске алынып, қоймада
Материалдарды, жабдықтаушылардың мәліметтері мен нақты мәліметерінің арасында айымашылық
Шаруашылыққа жабдықтаушының шот-фактурасынсыз келіп түскен материалдарды қабылдаған кезде
Егер материалдарды автокөлікпен тасымалдау жүзеге асырылса, онда бастапқы
Қоймаға шаруашылықтың өзі дайындаған материалдарды, өндіріс қалдықтарын, негізгі
Есеп беруге тиісті жабдықтау бөлімінің қызметкерлері материалдарды сауда
Аудитор шаруашылыққа келіп түскен өндірістік қорлардың қабылдаған бухгалтерлік
Әдетте, құндылықтарды кіріске алуды бақылау жабдықтаушылардан келіп түсетін
Келіп түскен жүктердің есебінің журналының дұрыс жүргізілуін тексерген
Аудитор келіп түскен материалды құндылықтарды кіріске алудың толықтығын
Материалды жергілікті жабдықтаушылардан жеткізген кезде, аудитор оларды тауарлы-тасымалдау
Нарықтық бағасымен жеке тұлғалардан сатып алуға кассадан төленген
Аудитор фактурасыз келіп түскен материалдарды қабылдау актісінің тәртібінің
Есепті айда фактурасыз келіп түскен жабдықтаушылар шоттарын төлеуді
Есепті кезеңнің соңына дейін құны төленіп, әлі кетіп
Өндіріс қорларын аудиторлық тексеруде субъектінің қоймасынан дайын өнімдерді
Шаруашылықтың материалдарының жұмсалуын бақылауды қамтамасыз ету және олардың
Субъектінің барлық қызмет бөлімдерінде қоймаға кіріске алынған
Босатылған материалдардың құжаттарын толтыру тәртібі өндірісті ұйымдастыруға, жұмсалу
Күнделікті өндіріске және басқа қажеттерге босатығлан материалдарға шектеп
Шектеп жұмсау картасының бір данасын дайындау цехына табыс
Егер материалдар қоймадан сирек босатылса, онда бір жолды
Материалдардың шаруашылықтың ішіндегі қозалысының есебі үшін және ішкі
Шаруашылықтың аумағынан тыс жерде орналасқан еншілес шаруашылықтарына немесе
Материалдарды автокөлікпен тасымалдаған кезде, әдетте накладнойлардың орнына тауарды
Шағын шаруашылықтардың өнім өндіруге және қызмет көрсетуге босатылған
Шығысқа шығарылған материалды құндылықардың дұрыстығын тексерген кезде негізгі
Аудитор дайын өнім шығаруға босатылған материалдардың операциялары бойынша
Аудитор, сонымен қатар шикізаттар мен материалдарды жұмсау нормаларының
1350 “Өзге қорлар” шотында көрсетілген операцияларды тексерген кезде
1) Егер тексеру барысында материалды жұмсау нормаларын жоғарлату
2) Аудитор материалды құндылықтарды сату бойынша операцияларын тексерген
Сондай-ақ шаруашылықтан тыс мекемелерге босатылған материалды құндылықтарды шығысқа
Аудитордың белгіленген табиғи кему нормасынан жоғары, бүлінудің бағасын
Қорыта келгенде, өндіріс қорларын аудиттеу кезінде біздің оймызша,
3.2 «АлматыСтройТранс» АҚ-ң қаржылық жағдайын
Нарықтық қатынастар жағдайында ұйымдардың экономикалық тиімділігінің негізгі көрсеткіші
Нарықтық экономикалық қатынастар мен бәсекелестіктің
кезеңінде меншік иелері талдауды табыстылықты жоғарылату және ұйымның
- өнімнің, жұмыстар мен қызметтердің бір өлшеміне
- нақты шығындардың нормадан ауытқуын, олардың себептерін (үнемделгенін
- материалдық, ақшалай және еңбек ресурстарын тиімді пайдаланудың
- өнімнің, жұмыстар мен қызметтердің өзіндік құндарына әсер
Ақтау қаласында орналасқан «АлматыСтройТранс» АҚ-ң
«АлматыСтройТранс» АҚ-ң бойынша сметада қаралған
Кез келген өндіріс саласы сияқты, автокөлік жолдары шаруашылығында
Өнімнің өзіндік құнын сипаттайтын құндық көрсеткіштердің бірі болып
Кесте 8- Өткізілген өнімге жұмсалған шығын динамикасы
Көрсеткіштер Жылдар Ауытқу
(+,-)
2009 2010
1 2 3 4
Өнімдерді өткізуден түскен түсім, мың теңге 474225,6 498557,9
Өндірілген өнім көлемі, тонна:
- №1 өнімдері
- №2 өнімдері
- №3 өнімдері
5463
259,5
553,6
6316
286
926
+ 853
+ 26,6
+ 372,4
Өткізілген өнімнің өзіндік құны, мың теңге 440439,4 426374,4
Жалпы табыс, мың теңге 33786,2 72183,5 + 38397,3
1 теңге өткізілген өнімнің шығыны, тиын 0,92 0,85
[Ескерту* Кесте ұйым мәліметтері негізінде автормен жасалынған]
Кестеден көріп отырғанымыздай, 2009 жылы ұйымның өндірген өнім
Негізгі өнім түрлері бойынша өндіріс шығындарына талдау жүргізу
Кесте 9 - Өнім өндірісіне жұмсалған шығындарды
Элементтер Сомасы, мың теңге Ауытқу
(+,-) Құрылымы, % Ауытқу
(+,-)
2009 ж 2010ж
2009 ж 2010 ж
1 2 3 4 5 6 7
Материалдық
шығындар 189728 187845 -1883 75,2 77,6 +2,4
Оның ішінде:
Шикізаттар мен материалдар 165666 166524 +858 65,6 68,8
Отын 12511 13020 +509 5 5,3 +0,3
Энергия 4007 5176 -1169 1,6 2,1 +0,5
Өзге ұйымның өндірістік сипаттағы қызметі 4532 2604 -1928
Басқадай шығындар 12 1 -11 1,2 0,2 -1
Еңбекке ақы төлеу шығындары 45265 36418 -8847 18
Негізгі құралдардың тозуы 2665 2695 +30 1 1,1
Басқадай шығындар 14758 15013 +255 5,8 6,1 +0,3
Жиынтығы 252416 241971 -10445 100 100 -
[Ескерту* Кесте ұйым мәліметтері негізінде автормен жасалынған]
Кесте 9 мәліметтері ұйымның нақты шығындары 2010 жылы
Нан өнімдерінің өзіндік құнының 70 – 80 пайызын
Сонымен өндірістегі қорлар нормаға сәйкес жұмсалуын қамтамасыз ету
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі жағдайдағы кез-келген кәсіпорынның басты мақсаты - өнім
Зертеу жүргізілген «АлматыСтройТранс» АҚ-ң есеп
Қорлардың тиімді пайдалануын бақылаудың маңызды шарты – оларды
Ұйымның барлық қызмет бөлімдерінде қоймаға кіріске алынған
Қорлардың есебінің қозғалысын және бар болуын есептеуді және
- материалдық қорлардың кіріс және
- нарықтық экономиканың талабына байланысты, материалдық ресурстардың бухгалтерлік
- бақылаулы және таңдаулы тексерулерге мұхият және
Осы және басқа да мәселелерді шешу материалдық ресурстардың
Кәсіпорынның шаруашылық іс-әрекетінің дамуында және жетілдіруінде басты рөлді
Өндірісте қорларды пайдаланудың жалпы көрсеткіші болып қор сыйымдылығы
Материалдық шығындарды талдаудың әдістемелік әзірленуі және өнімнің материалдық
Қорларды басқарудың экономикалық мазмұнынан шыға отырып жоспарлау, есептеу,
Дипломдық жұмыста көрсетілген ұсыныстар мен кепілдемелер зерттелген ұйымда
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. “Бухгалтерлік есеп және қаржылық
( өзгертулер мен толықтырулармен бірге 2011ж)
“Қазақстан Республикасындағы аудиторлық қызмет
Бухгалтерлік есеп стандарттары
Қазақстан Республикасының “Салық және
Бухгалтерлік есеп шоттарының типтік жоспары 18.09.2002 ж. №438
“Аудит”, под редакцией доктора экономических
Андреев В.Д. Практически аудит, М. Экономика
Ажибаева З.Н., Аудит.Учебник, Алматы, Экономика, 2005.
Әбдіқалықов Т.Ә, Сәтмурзаев А.А Шағын кәсіпорындарда
Әжібаева З.Н., Н.Ә. Байболтаева, Ж.Ғ. Жұмағалиева Аудит, 2007.
Байдәулетов М, Байдәулетов С.М. Аудит, А., Қазақ
Баймұханова С.Б. Бухгалтерлік есеп, Маркет, А. 2005,
Дюсембаев К.Ш. Аудит
Дюсембаев К.Ш ,Егембердиев С.К, Дюсембаев З.К, Аудит
Дюсембаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиев Ж.Г.
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаев З.Н., Құдайбергенов Н.А. Жантаева Қаржылық
Ержанов М.С., Аудит-1. (Базовый учебник). Алматы, Бастау.
Коволев В.В, Волкова О.Н, Анализ
Козлова Г.Н, Бухгалтерский учет в организациях,
Кондраков Н. П, Краснова Л.П, Принципы бухгалтерского
Кутер М.П, Краснова Л.П, Принципы бухгалтерского
Назарова В.Л, Шаруашылық жүргізуші
Родостовец В.К, Ғабдулин Т.Ғ, Родостовец В.В,
Родостовец В.К, Шмидт О.Н, Теория и
Сатмурзаев А.А, Укашев Б.Е, Аудиттің теориясы, А., Ұлағат.
Төлегенов Э.Т, Бухгалтерлік ақпарат жүйелері, А.,
Тасмағамбетов Т.А, Омаров А.Ш, Әлібеков Б.А, Қаржы есебі,
Назарова В.Л. Басқару есебі., Экономика, 2009ж.
Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И.
Сатмурзаев А.А., Укашев Б.Е.
Төлегенов Э.Т. Бухгалтерлік
Тасмағанбетов Т.А., Омаров А.Ш., Әлібекова Б.А., Рабатов О.Ж.,
Укашев Б.Е., Әжібаева З.Н. Бухгалтерлік есеп теориясы,
Хорнгрен Ч.Т., Фостер Дж. Бухгалтерский учет: управленческий
Досье бухгалтера № 1 (13), январь, 2011г.
Бюллетень бухгалтера № 2 (196), 2011г.
Библиотека бухгалтера и предпринимателя № 2 (139),
Библиотека бухгалтера и предпринимателя № 5 (130),
Бухгалтерский учет №1-3, Ежемесячный
Бухгалтер бюллетені, №1-5 қаңтар, 2011ж. БИКО.
А - қосымшасы
Ұйымның қорларын тексеру тестілері
№ Тестілеу сұрақтары Жауаптар Ескерту
иә жоқ
1 2 3 4 5
1. Барлық түскен қорлар қоймада сақтала ма?
2. Барлық бастапқы құжаттар қойма есебінің карточкасында көрсетіле
3. Қорларға белгіленген шығын нормалары сақталады ма?
4. Қорлар қозғалысы бойыншаа бастапқы құжаттардың толтырылуы дұрыс
5. Бастапқы құжаттарды қойма меңгерушісінің бухгалтерияға тапсыруы дұрыс
6. Қорлар қандай бағалау әдісімен бағаланады?
7. Аяқталмаған өндіріс, жұмыстар мен қызметтер атқару қорларға
8. Қорлар есебі бухгалтерлік есеп стандарты негізінде ұйымдастырыла
9. Орташа алынған құн әдісі бойынша Қорлардың өзіндік
10. Қорларды сатып алуға кеткен шығындар ТМҚ- ның
Ә – қосымшасы
Ұйымның Қорларын тексеру жоспары
№ Процедура тізімі Ақпарат көздері
1. Қойма шаруашылығын ұйымдастырудың дұрыстығын тексеру Техникалық құжаттама,
2.
Қорлардың қабылдануымен байланысты келіп түскен құжаттарды тексеру
Шот-фактура, төлем-талап тапсырмасы, тауарлық иеліктік жөнелтпе қағаздары
3. Қорлардың қозғалысының есепке алу бойынша тексеру
Сенімхат, № ТМҚ-1, ТМҚ-1а үлгілері
4. Қорларды қабылдауды тексеру Акт, № ТМҚ-4 үлгілері
5. Баланстың көрсеткіштерінің Бас кітаппен сәйкестігін тексеру Бас
6. Синтеткиалық және аналитикалық есептің жүргізілуінің дұрыстығын тексеру
Б қосымшасы
Ұйымның қорларын қоймадан шығыстау мен кірістеу тәртібінің
1 Ұйымның негізгі қоймасына негізгі қорлар көліктік накладнойларымен
2 Қоймашы негізгі қорлардың кірістелуінің саны мен сапасын
3 Талдау жүргізуші лаборант, талдаудың нәтижесін арнайы журналдарға
4 Егер кірістелген негізгі қорлар накладнойдың мәліметімен және
5 Егер кірістелген қорлардың саны мен сапасы
6 Жоспарлау бөлімі өндіріс жоспарымен және өнімнің номенклатурасымен
Лимит қорлардың түрлері бойынша лимиттік карточкаларында қойылады (2
7 Бас технологтың бөлімі цехтарға қатал лимиттелінген негізгі
8 Негізгі материалдарды орталық қоймадан цехтарға беру кезінде,
9 Егер орталық территориядан тыс жерде орналасқан цех
10 Цех лимиттік карточкаларда белгіленген өндіріс кезіндегі шығындар
11 Егер кәсіпорынның көлік құралдары қолданылса, көліктік накладнойы
12
13 Егер басқа кәсіпорындардың көлік құралдары қолданылса, көліктік
Жабдықтау бөлімінің басшысы немесе оның орынбасары, бас бухгалтердің
14 Жоспарлау бөлімі лимиттің артық шығындалуының себептерін анықтайды.
15 Бас технолог бөлімі қатал лимиттелінген материалдардың лимитін
16 Егер лимитті арттыратын болса, онда нақты материалдың
17 Егер лимитті арттыруға болмайтын болса, онда сұрақты
18 Егер қоймадағы нақты қорлар нормативтімен сәйкес келмесе,
19 Бас бухгалтер жабдықтау бөлімі қоймасын түгендеу бойынша
20 Ұйым директоры жабдықтау бөлімі қоймасын түгендеу жайлы
21 Жабдықтау бөлімінің басшысы комиссия төрағасына түгендеу жүргізу
22 Комиссия төрағасы түгендеу комиссиясын шақырады (комиссияның біреуі
23 Қоймашы түгендеу басталмас бұрын материалдық құндылықтарды қабылдау
24 Түгендеу комиссиясының төрағасы түгендеу басталмас бұрын материалды
25
Түгендеу комиссиясы белгіленген мерзімде қоймада бар материалдарға тексеру
26 Түгендеу комиссиясының төрағасы түгендеу аяқталғаннан кейін екі
27 Бухгалтер 7 күн аралығында түгендеу актісіндегі барлық
28 Бухгалтер түгендеу мәліметтері бойынша есептік мәліметтерден ауытқуларда
29 Түгендеу комисиясының төрағасы материалды жауапты тұлғадан жетіспеушілік
30 Түгендеу комиссиясы шыққан ауытқуларды тексереді, материалды жауапты
31 Түгендеу комиссиясының төрағасы барлық материалдарды бас бухгалтерге
32 Бас бухгалтер материалдармен танысады және кәсіпорынның орталық
33 Орталық түгендеу комиссиясы тапсырылған құжаттар негізінде
34 Қорлардың ысыраптарын шығынға апарады және кәсіпорын
35 Қорлардың жетіспеушілігі мөлшерден тыс болғанда, сонымен қатар,
4 ( Кіріспе
80
Өзгермелі шығындар сомасы, теңге
Тұрақты шығындардың
жалпы сомасы, тенге
Бірлікке шаққандағы тұрақты шығындар, теңгемен
«Metrocom Service» ЖШС
Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі
Қорлардың қоймадағы және бухгалтериядағы есебі
Қазақстан Республикасының құрылыс нарығы
«Семей былғары-мех комбинаты» ЖШС-дегі өндірістік шығындардың аудиті және талдауы
Ай Ер Нур Жауапкершілігі шектеулі серіктестігін бойынша өндірістік іс-тәжірибе есебі
Кәсіпорынның ұйымдық құрылымы және шаруашылық қызметі
Қаржылық есеп, талдау және аудит
Кәсіпорынның шаруашылық – қаржылық қызметі. Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы. Есеп саясаты
Банктің қызметіндегі табыстар мен шығындардың сипаттамасы