Дене шынықтырудың қағидалары

Мазмұны
І. Кіріспе
ІІ. Дене шынықтырудың ғылыми негіздері
2.1 Дене шынықтырудағы дене температурасы............................................3
2.2. Физикалық белсенділік.............................................................................5
2.3. Дене шынықтырудың физиологиялық және биохимиялық
негіздері....................................................................................................8
2.4. Дене шынықтырудың қағидалары..........................................................9
2.5. Атмосфералық ауа арқылы денені шынықтыру...................................9
ІІІ. Денені шынықтыру арқылы сауықтырудың басты түрлері.
3.1. Сауықтыру үшін пайдаланылатын қимыл жүктемелері
3.2. Дене жаттығулары мен айналысуды бастайтындарға арналған
3.3. Жүрек жиырылысы жиілігіне қарай жаттықтыру
3.4. Өз дене жағдайын адамның өзі
3.5. Әдетте жаңа бастаушыларға арналған дене шынықтырудың
түрлері.......................................................................................................16
ІV. Өмір – табиғатпен бірлікте
4.1. П. К. Ивановтың «табиғи сауықтыру
4.2. П.К.Ивановтың "қарғаш" ілімі...........................................................23
4.3. Денені суық сумен шынықтыру...........................................................25
ІІІ. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
І. Кіріспе
Арнаулы түрде жүргізілген ғылыми зерттеулердің қортындыларына қарағанада, спортшылар
Денені шынықтыру дегеніміз — кез келген физикалық жаттығу.
Өте жақсы дене шынықтыруды өткізу үшін ең алдымен
Жер бетіндегі барлық ағзалар айналаны қоршаған орта факторларьшың
ІІ. Дене шынықтырудың ғылыми негіздері
Дене шынықтырудағы дене температурасы
Адам ағзаларының температурасының тұрақты болуы өте күрделі биологиялық
Осыған орай бірнеше сауал туындайды. Адам денесінде әртүрлі
Дененің температурасының ауытқуы тәулік бойы үнемі езгеріп отырады.
Ішкі органның температурасы әртүрлі. Ең ыстық орган бауыр
Адам ағзасынан белініп шығатын экергияның мөлшері үш шамадан
Негізгі зат алмасудан пайда болған энергия, адамның тіршілігін
Ересек адамның әрбір кг. массасында 24 ккал энергия
Терморегуляция екі жолмен өзгереді. 1) Нервті терморегуляция; 2)
Жылы және суық температураға үйрену Зат алмасудың жақсаруы
Қорғаныс қасиеттерінің гипофизбен бүйректің үстіндегі қабаттарында пайда болуы
Денені шынықтырудың мазмұны мек қолдану әдістері қоғамдық қатынастардың
Дене шынықтыру мәселесімен айналысқан оқушылар әрқашанда мемлекет тарапынан
Қазақстан Республикасында дене шынықтыру кадрларын дайындайтын университет бар.
2.2. Физикалық белсенділік
Егер физикалық жаттыгулармен
Шұғылданатын болсақ, онда
дәрі-дәрмек ішудің ешбір қажеті жоқ
Авиценна
Адамзат баласы үзақ жылдар бойы өзінің денесін сауықтыру
Дене жаттығуларының әсерінен бұлшық еттерде едәуір өзгерістер болады.
Дене жаттығуларымен айналысқан шақта, көптеген қан жүретіні түтікшелер
Жаттығу кезінде оттек тұтыну деңгейі кенет көтеріледі. Өйткені
Ол өмір қағидасы.
Дене жаттығулары өкпенің тіршілік сыйымдылығын арттырады. Қабырға араларында
Дене шынықтырумен айналысу зат алмасудың барлық үрдісін жақсартатыны
Дене жаттығулары жамбас қуысына қанның іркіліп қалмауын үдетеді,
Қандай да болмасын, дене жүктемесі — склероздық өзгерістерді
2.3. Дене шынықтырудың физиологиялық және
биохимиялық негіздері
Дене шынықтырумен Ресей халықтары көне заманнан бері айналысқан.
Әдетте шынықтыруды ағзаның суыққа деген төзімділік тұрақтылығының деңгейі
Шынығудың физиологаялық-биологиялық негізі ағзаның айналаны қоршаған сыртқы ортаның
Шынығу кезінде ағзаның біріншіден айналаны қоршаған сыртқы орта
2.4. Дене шынықтырудың қағидалары
1) Біртіңдеулік; 2) жүйелік; 3) адамның денсаулығының ауытқуына
2.5. Атмосфералық ауа арқылы денені шынықтыру
Атмосфералық ауамен адамзат баласы бірге өсіп, біте қайнасып
ІІІ. Денені шынықтыру арқылы сауықтырудың басты түрлері.
Сауықтыру үшін пайдаланылатын қимыл жүктемелері бойынша медециналық ұсынылымдарды
Дене жаттығуларының түрлі ағзалар мен жүйелердің (функциалық жағдайына
1. Дене жаттығуларының әсерінен бұлшық еттерден едәуір өзгерістер
2. Дене жаттығуларымен айналысқан кезде көптеген капиллярлар
3. Жаттығу кезінде оттегін тұтыну деңгейі бірден көтеріледі,
4. Дене жаттығулары өкпенің тіршітік сыйымдылығын кеңейтеді, қабырға
5. Дене шынықтырумен айналысу, зат алмасудың бар
6. Дене жаттығулары жамбас қуысында қанның іркіліп
7. Қандай болмасын дене жүктемесі - склероздық
Дене жаттығулары адамның психикасына да үлкен әсерін тигізеді.
Дене шынықтырумен айналысуды бастайтындар үшін. көптеген әр түрлі
3.2. Дене жаттығулары мен айналысуды бастайтындарға
арналған қағидалар
1. Жүктеме организмнің табиғи мүмкіндіктеріне сайма-сай болуы
2. Дене жаттығуларымен айналысу тек қуаныш сыйлау керек.
3. Жүктеме қашан да ер адамға нақтылы жағдайда
4. Дене шынықтырумен тәуліктің қай кезінде болмасын
3.3. Жүрек жиырылысы жиілігіне қарай жаттықтыру
М. В. Волков бастаған москвалық спортшылар дәрігерлерінің тобы
1. Жаттығу жүктемесін жүзеге асыру кезінде жүрек
2. Жаттығу кезінде жүрек жиырылысы 1 минутта
3. Жаттығу кезінде жүрек жиырылысының жиілігі бір
Дене шынықтыруды бастаушы ең алдымен өз организмінің жаттығу
Дене жүктемелері, олардың қуаты барынша мүмкін болар шектің
3.4. Өз дене жағдайын адамның өзі бағалау тәсілдері
Өз организміңнің жаттығу қалпын өзің бағалауға еркіндік беретін
Жүрек жиырылысы жиілігін дәл анықтау үшін, алғашқы 10
1. Жүрек қызметін бағалайтын ортостатикалық сынама Шалқаңнан
а) айырым 0-12 ге дейін жиілесе, дененің
б) айырым 18-25 ке дейін дене жаттықтырмаған, дененің
в) айырым 25-тен көп болса ауырып қалар
2. Организмнің жаттығу деңгейінің қалпын мына сынақтама көмегімен
Пульстің алғашкы кал-пына келу мерзімі (мин) Баға
1 мин. ҮЗДІК өте жақсы
2 мин. жақсы жаксы
3 мин. қанағаттанарлық орташа
4 мин. қанағаттанарлықсыз жаман
5 мин. тіпті нашар өте нашар
3. Жүктемеден кейінгі тыныс алу жиілігін анықтау. 40
Тыныс алу жиілігінің калпына келер үзактығы Баға
2-2,5 мин. ҮЗДІК өте жақсы
3-5 мип. жақсы жақсы
6-7 мин. қанағаттанарлық орташа
8-9 мип. канағаттанарлықсыз жаман
9 мии-н аса өте нашар ауру
4. Жүктемеге дейін және одан кейінгі өкпенің тіршілік
Жүктсмеден кейінгі ӨТС ұлғаю смЗ көрсеткішімен Баға
100 смЗ ҮЗДІК өте жаксы
200 смЗ жаксы жаксы
300 смЗ канараттанарлык. орташа
350 смЗ канағаттанарлыксыз жамаі!
350 см3- ден жоғары өте жаман
Егер де ӨТС - дене жаттығуларынан кейін, азая
5. Жүктемеге дейін, бұдан кейін артериялык қысым-ның өлшемін
1 минөт ішінде жедел, қуаттырак. 50 рет денені
Систоликалык кысым (СҚ) көрсеткіші сынап бағ. мм(с. б.)
СҚ 5 мм көтеріледі ДҚ өзгермейді
СК. 10 мм көтеріледі ДҚ 0-дсн 5
СК, 15 мм көтеріледі ДК. 5 мм
СК 20 мм көтеріледі ДК. 10 мм
Организмнің жаттығу жағдайын анықтайтын неше түрлі сұрақтамалар мен
3.5. Әдетте жаңа бастаушыларға арналған дене
шынықтырудың түрлері.
І. Жортақ жүгіріс - 1965 жылы Оклонд деген
Сауықтыру жүгірісінің әуесқой жүгірушілері үшін, қолдағы бар жаттықтыру
1. Көк шыққан тегіс жолмен 15—30 мин.
2. Жазық даңғылмен 60—90 минуттай жүгір, 1
3. Топпен жүгіру 60—100 мин. шамасындай, 1 мин.
ІІ. Жүріс пен алмастырылып тұратын жүгіріс. Жаттығудың
Басқа да тәсілдеме (методика) бар, алғашқы апталарда жүгіріспен
III. Шейпинг. Түрлі қимылдарды біріктіру идеясы - аэробты
Егер де шейпинг залына барып жүретін мүмкіндігің болмаса,
IV. С т е п — аэробика («степ»
Негізгі тұрақты қимылдар:
1. Оң аяғыңмен сатыға тұр да, сол аяғынды
2. Оң аяғыңмен сатыға шық, сол аяғынды
3. Оң аяғыңды тізеден бүгіп, сатыға шық, сол
4. Өзіңізге-өзіңіз сенгеннен кейін, әр қадам сайын қолдарыңызды
Степ – аэробика қимыл сипатын керемет дамытады, тал
V. Стрельникова әдістемесі бойынша тыныс алу гимнастикасы. Жіті
Барлық патологиялық белгілерден құтылу үшін күніне 2 рет
I. Ж а т т ы ғ у.
Сипатталған жаттығу – бар Стрельникова гимнастикасы аяқтайтын марш
II. Ж а т т ы ғ
Қаңқа бұлшық еттері, адам денесінің 40 % -ін
Ерікті гимнастика жатып, отырып не түрегеліп (тұрып та)
Осының нәтижесінде ерлердің және әйелдердің жыныстық қарым-қатынасқа деген
Бас, бет және мойын бұлшық еттерінің ерікті гимнастикасы
Дене шынықтырудың мына түрлері: жүзу, туризм, дәс-түрлі таңғы
ІV. Өмір – табиғатпен бірлікте
4.1. П. К. Ивановтың «табиғи сауықтыру
П. К. Ивановтың ұзақ жылдар бойы, шынықтыру мәселесімен
Егер ұзақ уақыт бойы аштыққа шыдай алмасаңыз онда
1. Біз – деп жазады П.К.Иванов: Жақсы тамақ
2. Жексенбінің сағат 12-де далаға шық. Табиғат көрінісін
Қан қүрамына әр түрлі витаминдердің әсерін анықтаған. Сол
4.2. П.К.Ивановтың "қарғаш" ілімі
П.К.Ивановтың "Қарғаш" ілімі негізінен 12 қағидадан түрады.
1. Күніне екі рет табиғи суық суға
2. Суға түсер алдында не кейін, мүмкін болса,
3. Ішкілік ішпе, темекі шекпе!
4. Аптасына I тәулік бойы ас судан бас
5. Жексенбінің сағат 12-де далаға щық, жалаң аяқ
6. Қоршаған табиғатты сүй, жағалай түкірме, қақырма. Осыған
7. Әрқашанда қайда жүрсең де, өсіресе қарт адамдармен
8. Жұртқа мүмкіңдігің келгенше көмектесіп жүр, әсіресе кедейлерге,
9. Өзіңдегі іштарлықты, жалқаулықты, дандайсуды, көрсе қызарлықты, қорқақтықты,
10. Басыңды ауру-сырқаудан, өлім туралы ойлардан босат! Бүл
11. Ойынды ісіңнен бөлме! Оқыған екенсің — жақсы,
12. Айтып жүр, осы тәрбиеңді басқаларға тарат, бірақ
Мен сіздерді сұрап, жалынамын - деп жазды ұстаз
П.К.Ивановтаң негізгі идеясы әрқашанда адамның дені сау болуы
П.К.Квановтың жүйесі және қағидалары бойынша табиғи сауықтырумен айналысушы
4.3. Денені суық сумен шынықтыру
Табиғаттағы суық сумен дене шынықтыру ежелден келе жатқан
Денені сумен шынықтырудың жолдары өте көп (сүртіну, шомылу,
бұлжытпай қатаң түрде орындау керек,-Егер олар дұрыс орындалса,
Қыс айларында суық суға түсу адамның психикалық
Монша. Бу шығарар қайнау көзіне ие болған бу
Моншаның түрлі бөлімдеріндей температураның алмасуы қан тамырлары үшін
Қорытынды
Дене шынықтыру ұғымын қорта келгенде Валеолгия ғылымының түп
Елімізде дамып кеткен өнеркәсіптердің адам денсаулығына көлемді түрде
Ауруды дәрі-дәрмексіз днене шынықтыру арқылы жеңу әрбір адам
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Н.М. Амосов. Денсаулық туралы толғаныстар. Алматы,
2. Г.Л. Аланасенко. Л.А. Панова. Медицинская валеология.
3. Г.Л. Билич, Л.В. Назарова. Основы валеологии-
4. И.И. Брехман. Диагностика, средства, практика обеспечения
5. В. И. Дубровский. Ваяеология. Здоровый образ
6. А.С. Имангалиев. Педагогическая валеология - Алматы.
7. Ж.Ж. Жатқанбаев. Валеология –Алматы .2003.
8. В.В. Колбанов, Г.К. Зайцев. Валеология в
9. Т.К. Мустафина. Основы валеологии. - Алматы,
10. Ю.Х.К. Сатпаева. Валеология - наука о здоровье.
11. А.А. Покровский. Тағам туралы талдау. Алматы, 1990.
12. Ә. Өмешұлы. Салауатты өмір – денсаулық кепілі.
13. В.Л. Г. Татарникова. Педагогическая валеология. -
14. Е. И. Торохова. Валеология. Программы дисциплин предметной
15. «ФЖС» журналы, 1996, № 12.
16. «Физкультура» және «Спорт» жур-налы, 1996 ж., №
2

Ұқсас жұмыстар

Дене шынықтыру жүйесі

Қазақ халқы ұлттық дене шынықтыруының педагогикалық мәні

Дене шынықтырудағы дене температурасы

Қазақстанның дене тәрбиесінің жүйесі

Дене шынықтырудың ғылыми негіздері

Дене шынықтыру және спорт саласындағы оқыту әдістері дәріс

Дене шынықтыру құралдары

Дене шынықтыру жүйесінің негіздері

Өндірістік дене шынықтырудың мақсаты мен міндеттері