ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНІҢ ХАТТАМАЛАРЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 Интернет желісінің тарихы 4
1.1 Интернет неден тұрады? 5
1.2 Интернетті кім басқарады? 5
1.3 Кім ақша төлейді? 6
2 ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНІҢ ХАТТАМАЛАРЫ 6
2 Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау 7
3 Бағыттаушылар 8
4 Хаттамалар 10
4.1 Тасымалдауды басқару хаттамалар 10
4.2 Басқа тасымалдау хаттамалар 10
5 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОШТА 10
6 Аттардың домендік жүйесi 12
7. Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау 14
8 Желіге тікелей қосылу 15
9 Internet-пен қатынас құру 15
9.1. Интернетті қорғау 17
10 Парольдар 17
11 Интернетте не істеуге болады? 18
12 WORLD WIDE WEB 20
12.1 World Wide Web құрылымы 21
12.2 Web жүйесімен қатынас құру тәсілі 22
13 Хатты дайындау 22
13.1 Хаттарды жөнелту 22
ҚОРЫТЫНДЫ 23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 24
КІРІСПЕ
Интернет әлемнің түрлі мекемелерін ақпараттық желі байланысымен қамтамасыз
Осы күнде электрондық пошта Іnternet желісінің ең көп
1 Интернет желісінің тарихы
АҚШ қорғаныс министрлігінің тапсыруымен 1961ж. Defence Advanced Research
ARPANET-пен жасалған тәжірибе сәтті болғандықтан, көптеген мекемелер күнделікті
1983 ж. TCP/IP хаттамаларына арналған алғашқы стандарт шығады,
Интернет термині бірыңғай желіні белгілеу үшін қолданыла бастады:
Хост дегеніміз көпмақсатты операциялық жүйеде жұмыс жасайтын, TCP/IP
1- сурет- Интернет желісіне қосылған хосттар санының өсуі.
1.1 Интернет неден тұрады?
Бұл разы күрделі сұрақ, жауабы әрдайым өзгеріп тұрады.
Соңғы кезде ІР протоколын қолданбайтын Интернет желісіне қосылуға
Қазіргі уақытта интернет желісінде өте баяу телефон сызықтарынан
1.2 Интернетті кім басқарады?
Интернетте президент те, негізгі инженерде жоқ. Президенттер және
Интернеттің даму бағытын негізінде «Общество Интернет» немесе ISOC
Қауым бастықтары кеңесі (Интернет Architecture Board немесе «Совет
1.3 Кім ақша төлейді?
Интернет – тегін желі деген аңыз ғана. Қолданушылар
2 ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНІҢ ХАТТАМАЛАРЫ
Интернеттің басқа желілерден негізгі ерекшелігі – ТСР/ІР хаттамалары.
Басқа желілердегідей интернет желісінде компьютерлер аралық әрекеттестіктің 7
Физикалық деңгей хаттамалары түр және компьютерлер аралық байланыс
Байланыс сызықтарының әрбір үлгісіне арналған, мәліметті канал арқылы
Желілі деңгей хаттамалары әр түрлі желілердегі құрылғылар арасындағы
Транспорттық деңгей хаттамалары бір бағдарламадан басқаға мәлімет жіберуді
Байланыс сеанстарының деңгей хаттамалары лайықты каналдарды құруға, сүйемелдеу
Өкілдік деңгей хаттамалары қолданбалы бағдарламаларға қызмет етумен шұғылданады.
Қолданбалы деңгейлік хаттамаларға желілік қызметтер және олармен қамтамасыз
2 Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау
Интернет желісімен жұмыс істеу үшін компьютер, модем, телефон
Windows 95 операциялық жүйесі (желі жұмысына Windows 98
486/66 МГц DХ процессоры немесе одан жоғарғы модельдердің
компьютердің жедел жады (RАМ) көлемі - 8 Мб
қатты магниттас диск (HDD) көлемі - 500 Мб
модемді қосуға арналган СОМ РORТ болуы тиіс;
SVGА мониторы;
модем (модулятор-демодулятор);
тышқан тетігі;
Қазіргі кездегі желімен жұмыс істейтін ең кең тараған
Pentium 4/5 ГГц;
RАМ көлемі —1024Гб;
HDD көлемі - 5000 Мб;
LG не Samsung фирмаларының SVGA мониторы;
Дыбыстық карта мен акустикалық жүйе;
UR Robotics модемі, мәлімет алмасу жылдамдығы 33,6 Кбит/сек.
Модем дегеніміз — провайдер торабымен дербес комньютердің байланысын
3 Бағыттаушылар
Ақпаратты сақтау - желіге қосылған тұтынушыларға қызмет етуге
Желі бойындағы түйінді серверлерде мәліметтерді реттеу мақсатында арнайы
Ол желілер интернет желісі, телефон сызықтары немесе маркерлі
2 – сурет - Интернеттің аппараттық құралдары.
Телефондық сызықтар және Ethernet желілері автомобильдер мен ұшақтардың
Сіздің мәліметтеріңізді қайда жіберу керектігін қайдан біледі? Мысалы,
Интернет-адрестер 4 саннан тұрады, олардың әрқайсысы 256-дан аспауы
154.12.6.5
18.17.59.4
Мекенжай бірнеше бөлімнен тұрады. Internet - желілердің желісі
Біріншіден, көп жағдайда қайта жіберілуші хабар көлемі 1500
Екіншіден, қате болуы мүмкін. Ал желілер пакеттерді кейде
Үшіншіден, пакеттердің жеткізу жүйелілігі бұзылуы мүмкін. Егер
4 Хаттамалар
4.1 Тасымалдауды басқару хаттамалар
Жоғарыда айтылған проблемаларды шешуге "тасымалдауды басқару протоколы"
Сіз жіберетін ақпаратты ТСР бөлшектерге бөледі. Толық ақпарат
Алайда, мәлімет жолда телефон линияларының уақытша қабыл алмауының
4.2 Басқа тасымалдау хаттамалар
Тағы бір стандартты хаттама - (протокол пользовательских дейтаграмм)
5 ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОШТА
Электрондық пошта қашықта орналасқан абоненттермен компьютер арқылы байланысудың
Электрондык почта кез келген құжатты — ол мейлі
Электрондық поштаны пайдалану кезінде компьютерде әртүрлі арнаулы программалар
— алынған хабарларды талдау және жаңа хабарлар дайындау;
— байланыс торабымен жылдам хабар алмасу;
Байланыс желісіндегі ең алғашқы программаның жұмысы компьютердегі мәтіндік
Сонымен, электрондық поштаның кәдімгі поштадан айырмасы "байланыс бөлімі"
Дайындалған корреспонденцияны жөнелту мен келген хаттарды қарап шығу
Дербес компьютерде жеке өз адрестері бар бірнеше адам
Осындай ортақ компьютерде істейтін бір адам пошта администраторы
6 Аттардың домендік жүйесi
Сандық мекенжайлар – компьютерлердiң өзара “араласуына” қолайлы,
Әрине, аттарды қолданудың өзіндік кемшіліктері бар. Біріншіден, бір
Интернет кішкене ғана тұтастық болған кезде аттарды қолдану
Интернет өсіп-дамыған кезде бұл файлдың өлшемі де өсті.
Домендік жүйенің құрылымы қолданушыларды түрлі топтарға бөлу арқылы
ux.cso.uiuc.edu
nic.ddn.mil
yoyodyne.com
Домендік кез-келген саны болуы мүмкін. Әрбір тізбектелген домен
Әрбір топ өзінің қарамағындағы аттарды туғыза не өзгерте
Университет немесе мекемелер сияқты ұйымдардың аттары мен домендердің
Домендік жүйе жасалған кезде олар да жасалған.
№ Домен Қолданылуы
1. com Коммерциялық ұйымдар
2. edu Оқу орындары(университеттер, орта мектептер, т.с.с.)
3. gov Үкіметтік мекемелер (әскерилерден басқа)
4. mil Әскери мекемелер (армия, флот, т.б.)
5. org Басқа мекемелер
6. net Желі қорлары
1-кесте- Алғашқы жоғарғы деңгейлі домендер
Интернет халықаралық желіге айналғанда, шет елдерге жүйесіндегі аттарды
Ел кодтарының толық саны- 300; компьютерлік желілер сол
firm – Желінің іскер қорлары үшін;
store
web
arts – гуманитарлы
rec –ойындар мен
info –ақпараттық қызмет
nom –басқа қорлар үшін;
Қазіргі кезде айына 150 мыңға дейін жаңа аттар
Мысалы, сіз ux.cso.uiuc.edu қолдансаңыз, компьютер оны мекен-жайға айналдыруы
Жергілікті сервер мекен-жайды біледі, өйткені мекен-жай сервер жататын
Жергілікті сервер мекен-жайды біледі, өйткені ол алдында соны
Жергілікті сервер мекен-жайды білмейді, бірақ ол оны анықтауды
Кейбір компьютерлердің әлі де ескі hosts файлын пайдалануға
7. Компьютерді желімен жұмыс істеуге даярлау
Интернет желісімен жұмыс істеу үшін компьютер, модем, телефон
Windows 95 операциялық жүйесі (желі жұмысына Windows 98
486/66 МГц DХ процессоры немесе одан жоғарғы модельдердің
компьютердің жедел жады (RАМ) көлемі - 8 Мб
қатты магниттас диск (HDD) көлемі - 500 Мб
модемді қосуға арналган СОМ РORТ болуы тиіс;
SVGА мониторы;
модем (модулятор-демодулятор);
тышқан тетігі,
Қазіргі кездегі желімен жұмыс істейтін ең кең тараған
Pentium 4/3 ГГц ;
RАМ көлемі — 1024 Мб;
HDD көлемі - 80 Гб;
LG не Samsung фирмаларының SVGA мониторы;
дыбыстык карта мен акустикалық жуйе;
UR Robotics модемі, мәлімет алмасу жылдамдығы 33,6 Кбит/сек.
Модем дегеніміз — провайдер торабымен дербес компьютердің байланысын
8 Желіге тікелей қосылу
Сеть и удаленный доступ к сети папкасын ашыңыз.
Создание нового подключения пернесін екі рет басыңыз, Далее
Прямое подключение к другому компьютеру ауыстырып қосуды таңдаңыз,
Сеть и удаленный доступ к сети папкасын ашу
Тікелей қосылуда қатысатын жетектегі компьютерді жетекші етіп тек
Егер компьютер жетекші болып белгіленсе, «Сеть и удаленный
«Сеть и удаленный доступ к сети» папкасында көшіріп,
9 Internet-пен қатынас құру
Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік
Мұндай мақсат үшін файлды жеткізу хаттамасы деп аталатын
FТР-сервершің мәліметтерімен қатынас құру үшін әркім стандартты кіру
ореn ftp.relcom.su nameid passworol — FТР-серверге кірердегі сүраныс
ореn FТР-сервермен қатынас қүру сүранысы;
ftp.relcom.rsu — FТР-серверінің қажетті информациямен толықтырылған аты;
nomeid — пайдаланушының кіру аты немесе аnоnіmоus;
раsword — сұраушы адамның паролі немесе оның почталық
Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде, FТР-сервер тек
ореn
hеlр — сервер командалары бойынша анықтама беру;
quit — сеансты аяқтау.
Пароль мен атау дұрыс болса, қатынас құру құқығына
сd каталог_аты — каталогты ауыстыру;
сd.. — жоғарғы деңгейдегі каталогқа қайту;
gеt файл_аты — FТР-серверден файл алу;
binary — екілік файлдарды жіберу/алу режиміне ауысу (типтері
dir — ағымдағы каталог файддары тізімін беру.
FТР-сервермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар жиынтығын НЕLР
сd рub/ — барлық FТР- серверін пайдаланушыларға ашық
dir — сол каталог файлдар тізімін беру;
get Оіndех.txt: — FТР-серверден аты көрсетілген мәтіндік файлды
bіnаrу — екілік файлдарды өңдеуге өту;
get FТР 140b.ziр — FТР-серверден екілік файл алу;
quit — FТР-серверден ажырау (байланысты үзу).
Осы мысалдан командалық интерфейстің қолайсыз екені көрініп түр.
Netscape Navigator және Іnternet Ехрlоrеr тәрізді ыңғайлы графикалық
Мысал ретінде Місrosoft Іnternet Ехрlоrеr 3.01 программасын пайдалану
9.1. Интернетті қорғау
Интернеттің тұрақты қолданушылары интернетті жұмыс үшін де ойын
белгіленбеген мақсатта қолдану
саясаттық қысым.
Интернетті белгіленбеген мақсатта қолдану қорларды рұқсатсыз қолдануға айналады.
тым көп және ұзақ ойындар;
тұрақты түрде зиянкестік;
басқа қолданушыларға зиянды, агрессивті қатынас және басқа да
әдейі зиян келтіру немесе басқалардың әрекеттеріне араласу (мысалы,
көпшілік қолды ұятсыз мазмұнды файлдардың жасалуы;
Торапта туындайтын проблемаларды шешуге CERT(Computer Emergence Response Team,
Желілік компьютерлерге 4 қауіп көзі бар:
Заңды қолданушымен сәтсіз пароль таңдалуы.
Қиратушы бағдарламалық қамтамасыз етудің импорты.
Бағдарламалық құралдар конфигурациясындағы қателердің салдарынан шығатын жүйеге заңсыз
Бұл тізімді оқығаннан кейін жүйеңізді сақтау оңай екеніне
10 Парольдар
Қолданушылардың көбі өздеріне қолайлы парольдар таңдайды. CERT-ң хабарлауы
*кем дегенде 6 символдан тұратын;
*қатарлы да жазбалық әріптер мен сандар аралас;
*сөз емес;
*көршілес клавишалардың терімі емес(мысалы,ПРШ8ДЖ);
Жұмысшы станцияны орнатқан кезде, root, system, maint,
FTP протоколының құпиялы нұсқасы - белгілі бір файлдарды
11 Интернетте не істеуге болады?
Интернет желілердің желісі, әр желінің өз ережелері болуы
Құқықтық нормалар.
Интернеттің едәуір бөлігі федералды субсидиялармен қаржыландырылады. Сол себепті
Интернет - ұлтаралық желі. Бірдеңені жіберер алдында, сол
Бағдарламалық қамтамасыз етуді (не жай ғана ой болса
Абоненттер арасындағы байланыс қызметінің қатарына төмендегілер жатады:
Telnet – алысталған қатынас құру. Интернет желісіндегі кез-келген
FTP (File Transfer Protocol) – файлдар жіберу протоколы.
NFS (Network File System) – тарамдалған файлдық жүйе.
Электрондық пошта – интернет желісіндегі кез-келген компьютермен хабарлама
Жаңалықтар – желілік жаңалықтар мен электрондық хабарландырулар тақтасын
Rsh (Remote Shell) – алысталған қатынас құру. Telnet-ң
Rexec (Remote Execution) – алысталған UNIX-машинада бір команданы
Lpr – желілік баспа. Алысталған (желілік) принтерде баспаға
Lpq – желілік баспа. Желілік принтерде басылуға кезектк
Ping – желі арқылы ЭЕМ-ң қатынауын тексеру.
Talk – алысталған ЭЕМ-ң пайдаланушымен «әңгімесін» ашуға мүмкіндік
Iptunnel – интернет арқылы ғана байланысы бар ЛВС
Whois – интернет желісінің мекен-жайлар кітапшасы. Сұрау жіберу
Finger – алысталған компьютерды пайдаланушы жөнінде ақпарат алу.
Жоғарыда айтылғандардан басқа, интернет желісі мынадай қызметтер атқарады:
Webster – ағылшын тілінің түсініктемелік сөздігінің желілік нұсқасы.
Факс-сервис – пайдаланушыға желінің факс – серверін қолдана
Электрондық аудармашы – жіберілген мәтіндерді бір тілден басқаға
Шлюзы - TCP\IP хаттамаларымен ісьемейтін желіліерге (Fido, Goldnet,
Интернет желісінде автоматты түрде іздеу жүйелеріне мыналар жатады:
Gopher – интернет желісінде ақпаратты кілттік сөздері мен
WAIS – Gopher –ден де күшті ақпарат алу
WAIS –пен жұмыс істегенде пайдаланушы керекті мәлімет табу
Интернет желісінде 300-ден аса WAIS –кітапханалар бар. Бірақ,
WWW – гипермәтіндермен жұмыс істеуге арналған жүйе. Салыстырмалы
WWW WAIS мәліметтер қорына интерфейс ретінде жиі қолданылады.
Пайдаланушы өзі WWW-ң гипертекстермен істеу мүмкіншіліктерін қоса алады.
WWW – ол жаңа және дамып келе жатқан
Желінің түгелге дерлік қызметтері клиент-сервер принципінің негізінде құрылған.
Желінің барлық бағдарламамен қамтамасыз етуін клиенттік және серверлік
12 WORLD WIDE WEB
Іnternet ішінен керекті информацияны іздеп табуға мүмкіндік беретін
World Wide Web (WWW, Web), яғни "дүниежүзілік өрмек"
Мұнда бір-бірімен байланысқан создер тізбекше арқылы іздеу жүргізіледі.
12.1 World Wide Web құрылымы
WWW дүниежүзілік тармақталған желісі — бұл Іnternet-тің ең
World Wide Web(WWW немесе Web) Интернет мәліметтерін ЖСРІІЛ
Web-тің әр бетінің басқа парақтармен байланысын көрсететін сілтеме
Түйінді компютердегі мәліметтің бірінші беті кітаптың сырты немесе
12.2 Web жүйесімен қатынас құру тәсілі
Web жүйесімен жұмыс істеудің бірнеше тәсілі бар. UNIX
Егер тұрақты қызмет атқару қажет болса немесе тікелей
13 Хатты дайындау
Кәдімгі почта тәрізді электрондық почта да бір абонент
— хабар тақырыбының қысқаша сипаттамасы (алушы бірден хаттың
— хаттың көшірмесі тағы қандай адрестерге жіберілуі тиіс.
Электрондық почта жұмысы барысында хаттың тақырыбына қоса оның
13.1 Хаттарды жөнелту
Хатты басқа жерге жіберу үшін Windows программасын іске
ҚОРЫТЫНДЫ
Internet (бас әрілпен жазылса) - кез келген компъютерді
ТСР/ІР — Интернет желісіне қосылған компьютерлер арасында ақпарат
ІР (Internet Ргоtосоl) — мәліметтерді оны алушының адресі
ТСР (Transmisson Control Protocol) — мәліметті жөнелту ісін
Интернет жүйесін пайдалана отырып, үйден шықпай-ақ, көптеген елдерді,
Интернет (кіші әрішіен жазылса) — ТСР/ІР хаттамалары негізінде
Бұл жұмыста жазылған интернет жайлының бәрі емес, бірақ,
Интернет әрдайым дамып келе жатқан желі. Жұмыс барысында
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Всё об INTERNET. Руководство и каталог. Эд Крол.
Журнал по персональным компьютерам PC Magazine Russian Edition.
Компьютерный еженедельник «Компьютерра». № 120 – 167 за
Журналы Мир Internet.
Журнал для пользователей персональных компьютеров Мир ПК.
Ежемесячный компьютерный журнал CompUnity № 9 за 1996
Компьютерный журнал для пользователей Hard ‘n’ Soft.
Журналы Компьютер Пресс.
Международный компьютерный еженедельник ComputerWorld Россия.
Еженедельник PC Week Russian Edition.
Еженедельник для предпринимателей и специалистов в области информационных
“Интернетке кіріспе” Е.Г. Абдильдин, Е.К. Балапанов Алматы
“Информатикадан 30сабақ” Е.К. Балапанов Бөрібаев Б. Алматы 1999г.
“MICROSOFT OFFICE для WINDOWS 95 без проблем”. Под
1
2
Интернет желісінің тарихы туралы
Интернет желісі жайлы
Интернет желісі және IP хаттамасы
Интернет желісі туралы
TCP/IP хаттамалар комплекстерімен жұмыс
КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕР. Оқулық
Қызмет деңгейі және қызметтерді басқару
Компьютерлік желілер туралы ең негізгі ұғымдар жөнінде қысқаша мәліметтер. Әдістемелік құрал
Компьютерлік желілердегі видеоконференц байланысы
ICMP – Internet Control Message Protocol хаттамасы