Нақты ақша қорларына сұраныс қисығы
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика және бизнес факультетi
Экономикалық процестердi модельдеу кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
АҚШАНЫҢ НАРЫҚТАҒЫ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ
Орындаған:
2-курс студенті
Ғылыми жетекші:
э.ғ.к., доцент
Алматы, 2005
Жоспар
Кiрiспе 4
1 АҚШАНЫҢ ДАМУ ЭВОЛЮЦИЯСЫ, ҚЫЗМЕТТЕРI
1.1 Ақшаның даму кезеңдерi, қызметтерi және экономикалық мағынасы
1.2 Ақша - өтiмдi актив ретiнде және оның
экономикадағы рөлi 11
1.3 Ақша - тауардың жалпы эквиваленті 14
2 АҚША НАРЫҒЫНДАҒЫ ҰСЫНЫС ЖӘНЕ СҰРАНЫС 17
2.1 Ақшаға сұраныс және негiзгi мотивтерi 17
2.2 Ақша қаржы жаңалығы 23
2.3 Өтімділікті талдау теориясы және ақша нарығындағы
Қорытынды 28
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi 31
Кiрiспе
Ақша – бұл тарихи даму үрдiсi барысында қалыптасқан
Ақша тауардан дами отырып тауар болып қала бердi,
Ақша - ол ерекше тауар, қоғамдағы эквивалент қызметiн
Әрбiр кәсiпкер өзiнiң жұмысында үнемi ақша бiрлiгiмен
Ақшаның қажеттiлiгi туралы әр уақытта әр түрлi ойлар
Ал, XVI ғасырдың бас кезiнде (1516 ж.(
Сондай-ақ, XIX ғасырда утопист-социалистер Прудон, Оуэн, Грейт және
Сөйтiп, рационалистiк концепцияны жақтаушылар тобы – ақша адамдар
Ал, эволюциялық концепцияны (өрiстеу, бiрте-бiрте даму көзқарасын( жақтаушылар
Алғашқы болып ақшаның тауарлы жаратылысын дәлелдеп, ақша теориясының
Ақша айналыс құралы қызметiн атқаратын болғандықтан, айналыс қажеттiлiгi
Ал, қазiргi кездегi нарықтық экономикада ақшаның маңызы өте
1 АҚШАНЫҢ ДАМУ ЭВОЛЮЦИЯСЫ, ҚЫЗМЕТТЕРI
1.1 Ақшаның даму кезеңдерi, қызметтерi және экономикалық мағынасы
Ақша – ежелгi заманнан пайда болған ерекше тауар
Әрбiр ерекше тауар мiндеттi түрде тұтыну құны ретiнде
Тауар өндiрiсiнiң өсуiне байланысты неғұрлым жиi айырбасталатын тауар
Кейiн келе, жалпы эквивалент ретiнде – металл ақшалар
Кейiннен металдардың арасында басты рөл алтын мен күмiске
Сөйтiп, монеталардың пайда болуы – ақшаның құрылуындағы соңғы
Ақшаның түпкiлiктi мағынасын ұғыну үшiн, алдымен оның атқаратын
Ақша – құн өлшемi ретiнде. Құнды өлшеу
Ақша – құн өлшемi қызметiн идеалды, оймен
Сонымен, құн өлшеу қызметi – жалпы эквивалент ретiндегi
Айналыс құралы. Бұл тауар айналысындағы ақшаның атқаратын екiншi
Бiрiншiден, Т-А – процесi өнiм өндiрушiнiң өнiмдi өндiруге
Екiншiден, бiр нарықта тауарды сатып алып, басқа бiр
Үшiншiден, тауарды ақшаға айналдырып (Т-А(, қажет тауарды сатып
Ақша айналыс құралы қызметiн атқаратын болғандықтан, айналыс қажеттiлiгi
Төлем құралы. Тауар айналысы дамыған сайын тауарды
Ақшаның төлем құралы қызметi тек тауар айналысын
Дамыған нарық жағдайында iрi сауда келiсiмдерiнде ақша көбiне
Сөйтiп, ақшаның төлем құралы қызметi несие қатынастары мен
Қорлану және қазына жинау құралы. Ақшаның айналыс және
Тауар айналымының үзiлiссiз бiрқалыпта жүруi үшiн қажеттi
Қазiргi жағдайда, қазына жинау қызметi айналыстағы ақша массасын
Қорыта айтқанда, ақшаның қор жинау және байлық құру
Дүниежүзiлiк ақша. Халықаралық еңбек бөлiнiсiнiң дамуы, шаруашылық байланыстардың
Кейбiр елдердiң ұлттық ақша белгiлерiнiiң дүниежүзiлiк ақша ретiнде
Бiрiншiден, бұл елдердiң дүниежүзiлiк сауда мен несие қатынастарында
Екiншiден, бұл елдердiң басқа елдерге айтарлықтай несие беруге
Бiр сөзбен айтқанда, экономикасы дамыған және әлемдiк нарықтағы
Жоғарыда айтып өткендей, ақша – бұл тарихи дамыған
Ал, қазiргi жағдайдағы нарықтық экономикада ақшаның маңызы зор.
Сондықтан да, ақша – нарықтық экономикада ақша-несиелiк реттеуде
1.2 Ақша - өтiмдi актив ретiнде және оның
Ақша – бұл төлем құралын атқаратын активтер болып
Өтiмдi түсiнiгi – ақша категориясын анықтау үшiн маңызды.
Фирмалар, үй шаруашылығы немесе мемлекет иелiгiндегi кез-келген мүлiктi
Бiрiншiсi, ақша – жаратылысынан айналыс құралы болып табылатындықтан,
Екiншiсi, актив ретiндегi ақшаның бұл ерекшелiгi –
Актив өтiмдiлiк қасиетiне ие болады, егер ол төлем
Өнеркісiбi өркендеген мемлекеттерде ақша жиыны құрамын анықтау үшiн
М1 – айналыстағы қолма-қол ақша (банкноталар, тиындар, ал
М2 – М1 + мерзiмдi 4 жылға дейiнгi
М3 - М2 + арнаулы несие мекемелерiндегi
L – М3 + iрi коммерциялық банктердiң депозиттiк
Қорыта айтқанда, әрбiр ақша агрегаты өзiнен алдыңғылардың барлық
Ақшаға нарықтық экономикада өте маңызды үлесi тиедi. Оның
Бiрiншiден, ақша – экономикалық жүйеде тауар
Екiншiден, ол сапалы болып келетiн жаңа рөлге
Егер де кәсiпорын өнiмi нақты ақшаларға сатылып және
Үшiншiден, ақшаның көмегiмен ұлттық табысты мемлекеттiк бюджет,
Төртiншiден, ақша – интернационалдау жағдайындағы шаруашылық байланыстардың жұмыс
80-жылдарда әлемнiң басты елдерi монетарлық концепция көзқарасында тұрған
1.3 Ақша - тауардың жалпы эквиваленті
Ақша кез келген тауар құнын бiлдiретiн ерекше тауар
Бiрiншiден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар коғамдық
Екiншiден, әр адамның еңбектегi, яғни қоғамдық өнiмдегi үлесiн
Үшiншiден, айырбас процесiнде ақшаның делдалдық етуiмен тауардың iшкi
Тауарлар дүниесiнiң тауар және ақша болып екiге бөлiнуi
Сатылған құн ендi ақша түрiнде тауар өндiрушiнiң қолына
Қорыта айтқанда, құнның ақшалай формасының пайда болуы, яғни
Тауар өндiрiсiнiң тарихи даму барысында ақшаның ролiн әр
ролiн жылқы, өгiз
Қазiргi кезде көп қолданылып жүрген "капитал" деген сөздiң
Кейiнiрек қолөнер кәсiбi дами бастаған кезде әр түрлi
халықтардың айырбасқа қолданған алғашқы тауары сирек кездесетiн аңдардың
Моңғолияда және Тибет пен Памир тауларының етегiн мекендеген
Ал теңiздердiң жылы жағалауын мекендеген тайпалар айырбас құралы
каури деп аталатыны. Әшекей ретiнде жiпке тiзғен каури
аңдар мен құстардың бейнесiн салып қолданған.
Қабыршақ ақша материалының ең бiр орнықты формасы болып
Юлий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретiнде құлдарды пайдаланған.
Қолөнер кәсiбiнiң жетiлуi ақша эквивалентiн де жетiлдiрдi. Оңай
Сөйтiп, рубльдiң жаңа
2 АҚША НАРЫҒЫНДАҒЫ ҰСЫНЫС ЖӘНЕ СҰРАНЫС
2.1 Ақшаға сұраныс және негiзгi мотивтерi
Макроэкономикалық тепе-теңдiк ақша нарығындағы белгiлi-бiр пропорциялардың болуын қалайды.
Ақша нарығы – қаржы нарығының өте маңызды құрамды
Ақша массасы қолма-қол және қолма-қолсыз формадағы барлық ақша
Ақшаға сұраныс – шаруашылы агенттерiнiң сақтап жүрген ақша
Ақшаға деген сұраныстың монетарлық теориясы – неоклассикалық дәстүрлерге
Кейбiр адамдар ойлайды, егер оларда ақша болса, онда
Ақшаға сұраныстың астарында экономикалық субъектiлердiң белгiлi бiр мөлшерде
Бұл сұрақтарға У. Баумол мен Дж. Тобюинің iсiн
1) келiсiмдер мотивi;
2) сақтық аргументi;
жалдаптық дәлел;
Келiсiмдер үшiн ақшаға сұраныс. Келiсiмдер үшiн
Келiсiмдер жөнiнде көптеген варианттар бар және олардың әрқайсысының
а) Айталық, жеке тұлға айдың басында У
У
У/2
0
Сурет 1- Жеке адамның банктен бiр рет барып
ә) Бұл вариантта, жеке адам банкке бiр
У
У/2
У/4
1/2
Сурет 2-Жеке адамның банктен екi рет барып алғандағы
б) Және үшiншi жағдай, жеке адам банкке
У
У/N
1/N
Сурет 3- Жеке адамның банктен N
Бұдан байқап отырғанымыздай, жеке адам неғұрлым табысын көп
Сақтық аргументi. Жеке адамда ақшасы неғұрлым көп
Көп ақша ұстағанымен, керек кезде адам ақша таба
Жоғарыда айтып өткендей, керек кезде адамда ақша болмай
Lпр ( ( У, i (
+ -
Ақшаға сұраныстың алып-сатарлық мотивi. Қазiргi
Ақшаға сұраныстың спекулятивтік мотиві – төлем құралы қызметімен
2.2 Ақша қаржы жаңалығы
Ақша ұсынысы анықтамасындағы өзгерiстердiң себебiн қысқаша түсiндiруге болады.
Ақша жүйесiндегi жаңалық жалпы банктегi активтердiң табиғатын өзгерттi.
Ақша - кең қодданылатын төлем құралы. Қазiргi экономиканы
Ақша айырбас құралы бола тұра, айырбастағы қажеттiлiктiң екi
Әдетте ақшаның төрт түрлi қызметi бар. Халықаралық есеп
Баға қоры дегенiмiз - уақыттан тыс бағадан құралған
Ақшаның есеп бiрлiгiнде баға тағайындалып, есеп кiтапшасына жазылады.
Қоғамдық енбек бөлiнiсiнiң одан әрi дамуы адамдардың қолөнер
2.3 Өтімділікті талдау теориясы және ақша нарығындағы
Өтімділікті талдау теориясы – бұл пайыз қойылымының кейнсиандық
Нақты ақша қорларының ұсынысын бастайық. Егер M –
(2)
Яғни, нақты ақша ұсынысы пайыз қойылымға тәуелсіз болғандықтан
r S
Сурет 4- Нақты мағынадағы ақша қорларының ұсыныс қисығы
Енді нақты мағынадағы ақша қорларына деген сұранысқа тоқталайық.
Бұл дегеніміз, егер сіз нақты ақшаларды қолда ұстасаңыз,
Нақты ақша қорына деген сұранысты мынадай түрде жазайық:
(3)
L(r) – функциясы – өтімді актив, яғни ақшаға
r
L(r)
M/P
Сурет 5- Нақты ақша қорларына сұраныс қисығы
Бұл сызық – кері көлбеулікке ие, себебі пайыз
r MS
r0
L(r)
M/P
Сурет 6- Ақша нарығындағы тепе-теңдік жағдай
Өтімділікті таңдау теориясына сәйкес пайыз қойылымның өзгерісі –
Сонымен, өтімділікті таңдау теориясы – ақша ұсынысы төмендегенде
Қорытынды
Сонымен, қорыта келгенде, ақша дегенiмiз – тауардың жалпы
Ақша - өндiру мен бөлу үрдiстерiндегi адамдар
Экономикалық категория ретiнде ақшаның мәнi, оның 3
1. жалпыға тiкелей айырбасталу;
2. айырбас құнының дербес формасы;
3. еңбектiң сыртқы заттық өлшемi;
Ақшаның экономикадағы атқаратын рөлiн, оның негiзгi қызметтерi арқылы
Қазiргi жағдайдағы нарықтық экономикада ақшаның маңызы зор. Себебi
Ақша адамдарға ежелден таныс.
Ақша адам өмiрiнде белгiлi бiр орын алып келедi
Ақша функциясы үзiлiссiз өндiрiс процессiн, бөлу, айырбастау және
Ақша ауылшаруашылық өндiрiсiнде, кәсiпорында, мемлекеттiк орган функцяисында, адамдардың
Сонымен қатар қазiргi кезде кәсiпорындарды жекешелендiру де,
Ақша нарықтық экономикада ақша-несиелiк реттеуде айналыстағы ақша массасының
Сонымен, сөзiмнiң соңында ақшаның қоғамдағы орнын,
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi
Сейiтқасымов Ө.С. Ақша, несие, банктер.– А., Экономика, 2001.–
Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары.– А.,
Линвид Т.Г. Макроэкономическая теория и переходная экономика.–
Экономикалық теория негiздерi Оқулық.– А., Санат, 1998.–455 бет.
Гальперин В.М. Макроэкономика.– С.-Пб., Экономика и финансы,
Жуков Е.Ф. Общая теория денег и
Мэнкью Н.Г. Макроэкономика.– М., МГУ, 1994.–С736
Агапов Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика.– М., Дело и
2
Төлем құралы
Акшаның дамуы және нарықтағы маңыздылығы
КӘСІПОРЫННЫҢ (ФИРМАНЫҢ) ШЫҒЫНДАРЫ МЕН ТАБЫСТАРЫ
Экономика негіздері қызметтері
Экономикалық теорияның құрылымы
Сұраныс инфлияциясының өсуі
Кәсіпорын кірісін сыныптау
Меншік. Сұраныс пен ұсыныс. Икемділік ұғымы. Тұтынушылық мінез-құлық. Бәсеке
Монополиялық бәсеке
Экономика негіздері