Ипотекалық несиелер
КІРІСПЕ
2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының тұрғын үй құрылысын дамытудың
Халықтың барлығына қолжетімді тұрғын үй құрылысының тұрақты дамуын қамтамасыз
Ипотекалық несие – бұл тұрғын үй құрылысына инвестиция тартудың
Жылжымайтын мүлік бағасының шамадан тыс өсуіне, тұрғын үй құрылысына
Мұндай мәселелерді шешуде Қазақстан жұмыс жасап отырған қазіргі тұрғын
Тұрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесі мәселелерін теориялық тұрғыдан оқып–білу,
Дипломдық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасы экономикасындағы ипотекалық несиелеудің
Көзделген мақсатқа жетуде мынадай міндеттерді шешуді қажет етеді:
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеуге байланысты экономист ғалымдардың көзқарастарын зерттеу
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің құрылымдық элементтерін жүйелі түрде
Шетел тәжірибесіндегі тұрғын үйді ипотекалық несиелеу үлгілерін оқып–үйреніп, олардың
Тұрғын үй ипотекалық несиелендіру жүйесінің жүзеге асырылуына дейінгі ҚР
Ипотекалық несиелеу нарығының қазіргі жағдайы мен дамуын бағалау;
ҚР–ғы екінші деңгейлі банктердің және ипотекалық компаниялардың тұрғын үйді
Қазақстандағы 2005-2007 жылдарға арналған тұрғын үй Мемлекеттік бағдарламасының жүзеге
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеуді жетілдіру жолында қаржыландыру көздерін және
Зерттеу нысаны – Қазақстандағы тұрғын үйді несиелендіру жүйесі.
Зерттеу пәніне Қазақстан Республикасының тұрғын үй құрылысын дамытудың Мемлекеттік
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістелемік негізіне қазіргі кездегі отандық
Статистикалық және ақпараттық базасы ретінде Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі
Құқықтық негізде ҚР Президентінің заңдар мен заң күші бар
Берілген жұмыстың теориялық маңыздылығы Қазақстандағы ипотекалық несиелендіру жүйесінің қалыптасу
Жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы жұмысты орындау кезіндегі алынған білім өте
Осылайша, жоғарыда айтылғандарды және ипотекалық нарық дамуының тенденцияларын ескере
Жұмыстың құрылымы. Жұмыс кiрiспеден, негiзгi үш бөлiмнен және қорытындыдан
Құрылыстық жинақ жүйесiн дамытумен қатар ипотекалық несие беру жүйесiн
Талдау мен зерттеу жүргiзу барысында ипотекалық несие мәселелерiн ашып
1 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ипотека институтының пайда болу тарихы
Ипотека құқықтық институт ретінде Римде б.э. I–II ғасырларында белгілі
Жер – оңай айналымды тауар болғандықтан, сатып алушылар, сондай–ақ
Кейін кепіл беру мақсатында айрықша ипотекалық кітаптар да пайда
Антоний Пий императорының билігі кезінің өзінде (б.з.б. II ғасыр)
Ипотека - бұл ұғым әлемдiк қаржы жүйесiне Ежелгi Грециядан
Солонның мирасқоры – Драконт жеке меншiкке және оның қозғалатын
Бiздiң дәуiрiмiзге дейiнгi 594 ж. Солон өзiнiң әйгiлi реформаларын
Ипотекалық жүйенiң басты мақсаты- жылжымайтын мүлiкке деген құқықты белгiлеу
Әлемдiк тәжiрибеде кеңiнен қолданылатын, алайда бiздiң тәжiрибемiзде бiрқатар тежеушi
Бiрiншiден, ипотекалық несие- бұл қатаң түрде анықталған, кепiлге берiлетiн
Екiншiден, ипотекалық несиелердiң басым бөлiгiнiң көздеген мақсаты болады. Олар
Ипотека- өндiрiстiк емес және материалды өндiрiсiтiң дамуына қаржы ресурстарын
Ипотека дағдарысты жоюға екi жол арқылы ықпал етедi. Бiрiншiден,
Екiншiден, ипотекалық несиелеудiң дамуы экономикалық дағдарыстан туындайтын әлеуметтiк тұрақсыздыққа
Ипотекалық несие беру жүйесiн қалыптастырудың басты мақсаты- жылжымайтын мүлiкке
Қазiргi кезде елiмiзде тұрғын үйдi ипотекаға алу үлкен қызығушылық
Ипотекалық несие беру барысында ссуда ұзақ мерзiмге берiледi, дәлiрек
Жүргізілген зерттеу жүмыстары нәтижесінде ипотека – бұл кепіл берушінің
Ипотека институты (жылжымайтын мүлік кепілдігі) аз ғана уақыт ішінде
Ипотека институының соңғы сатысының, яғни ипотеканың пайда болуы сол
Біртіндеп ипотека ортағасырлық заң шығарушылыққа да ене бастады. Германияда
Осылай ипотека антика дәуірінде пайда болып, ортағасырлардан өтіп, қазіргі
1.2 Тұрақты экономикалық өсімді қамсыздандырудағы ипотекалық несиелеудің орны
Мемлекеттер дамуының әлемдік тәжірибесі бойынша көптеген елдер әр түрлі
Жылжымайтын мүлік ипотекасы (ипотека) – кепілге берілген жылжымайтын мүлік
Жылжымайтын мүлік – жер учаскелері, сондай–ақ үйлер, ғимараттар мен
Мемлекеттік құралдардың жетіспеушілігі жағдайында басқару құрылымының дәстүрлі міндеті бүкіл
Ипотеканы экономика жүйесінің элементі ретінде қарастырғанда оның негізгі үш
Жылжымайтын мүлік кепілі өндірісті дамыту үшін қажетті қаржылық ресурстарды
Ипотека объектілерге мүліктік құқықты жүзеге асыруды қамтамасыз ете алады,
Ипотека көмегімен бағалы қағаз негізінде жалған капитал құру.
Экономикалық қатынаста ипотека – әр түрлі жобаларды жүзеге асыру
Ипотекалық несиелендірудің басқа несиелеу түрлеріне қарағанда артықшылыққа ие қызметін
Ипотекалық несиелеу атқаратын қызметтерін төмендегідей қалыптастыруға болады:
Материалдық өндіріс саласына инвестиция тартудың қаржылық механизмінің қызметі;
Қарыздық қаражаттарды қайтаруды қамсыздандыру функциясы;
Жылжымайтын мүлікті қайта бөлу мен айналымын ынталандыру қызметі;
Кепілге салу, ипотекалық бағалы қағаз түрінде көп деңгейлі жалған
Ипотекалық несиелеудің келесі айрықша ерекшеліктерін бөлуге болады:
Кепілмен міндетті түрде қамсыздандыру (кепіл ретінде ипотекалық несиеге сатып
Оны қарызгер өз міндеттемелерін орындамаған жағдайында тұрғын үйді кредитор
Ипотекаға алынатын тұрғын үй қандай да болмасын шектеулерден бос
Несиені беру мерзімінің ұзақтығы. Ұзақ мерзімді ипотекалық тұрғын үй
Ипотекалық несиелердің көбі мақсатты сипатта болады.
Ипотекалық несие салыстырмалы төмен тәуекелді банктік операция болып саналады.
Негізгі талаптарына мыналарды жатқызуға болады:
Несиенің мөлшері сатып алынатын тұрғын үйдің нарықтық құнының 60-70%–ынан
Несие бойынша ай сайынғы төлемдердің мөлшері есептеу мерзіміне сәйкес
Кредитор несиені өтеу мүмкіндігін бағалау процедурасында қарызгер мен қосалқы
Белгіленген стандарттар мен талаптар кредитор мен қарызгердің тәуекелін төмендетуге
Ұзақ мерзімді ипотекалық тұрғын үй несиелендірудің дамуының басты мақсаты
Азаматтардың төлем қабілетті сұранысын көтеру және халықтың негізгі бөлігі
Тұрғын үй нарығын жандандыру;
Жекешелендірілген тұрғын үйді нақты экономикалық айналымға қосу;
Тұрғын үй саласына халықтың жинақтары мен басқа бюджеттен тыс
Құрылыс кешенінің дамуын қамтамасыз ету;
Тұтастай мемлекеттің экономикасын жандандыру.
Қазақстанның ұзақ мерзімді ипотекалық тұрғын үй несиелеу жүйесі ипотекалық
Ипотекалық несиелеу мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік дамуының елеулі факторы.
Ипотека тек қана тұрғын үй мәселесін шешудің маңызды механизмі
Тұрғын үй салу мен сатып алу үшін халықты несиелеудің
Құрылыс қарқынының өсімі құрылыс материалдары өндірісінің (1 кесте) жандануына
Ағаш өңдеу саласы мен жиһаз, электр жабдықтар, металл өнімдері
Бұл өз жағынан транспорт инфрақұрылымының дамуына жағдай жасайды.
1 кесте – Құрылыс ұйымдары қызметінің негізгі көрсеткіштері
(нақты бағалар бойынша)
Атаулары 2006 ж 2007 ж 2008 ж 2009
Құрылыс мердігерлерінің келісімі бойынша жасалған жұмыс көлемі, млн.теңге
Құрылыс ұйымдарының жеке күшімен орындалған мердігерлік жұмыс көлемі, млн.теңге
Қайнар көзі: Қазақстанның статистикалық жинағы / Б.Т. Султанова ред.аст.
Ипотекалық несиелеу өндірісті жаңғырту мен өнімнің бәсеке қабілетті сапасын
1 және 2 суреттерде өнеркәсіп көлемінің динамикасына құрылыс өсімінің
1 сурет – Құрылыс көлемінің қарқыны
Ипотекалық несиелеу – тұрғын үй саласына инвестиция тартудың тиімді
Ипотекалық бизнесті дамыту теориясы экономиканың нақты секторының мультипликаторы екенін
Экономикасы дамыған елдердің тәжірибесінде, ипотекалық жүйе жеке әлеуметтік базаның
2 кесте – Экономикалық қызмет түрлері бойынша натуралды мәнде
Ағаш өңдеу мен ағаштан өнімдер өндіру
2006 ж 2007 ж 2008 ж 2009 ж
Шыны терезелер, есіктер, мың шаршы метр 374 480 595
Құрылыс жұмыстарының щиттік паркеті, мың шаршы метр 34 6
Пластмассалық өнімдер өндірісі
Пластмаса құбырлары, кг 2 134 971 5 584
Есіктер, терезелер, есік үшін жәшіктер, жалюзи, кг 6 137
Басқа да металдық емес минералды өнімдер өндірісі
Керамикалық плита мен плиткалар, мың шаршы метр 562 694
Құрылыс керамикалық кірпіштер,мың куб. метр 376 379 465 681
Цемент, мың тонна 2 129 2 581 3 662
Бетоннан құрылыс конструкциялары 923 498 1 548 732 1
Панель, плитка, қағаздар,шаршы метр 6 631 14 3
Өнеркәсіптің басқа да салалары
Отырғыш жиһазы, мың т 1 074 404 1 465
Кеңселік жиһаз , дана 171 478 272 555 328
Асханалық жиһаз, дана 14 203 42 843 96 243
Линолеум мен төселімдер, шаршы метр - 9 43 64
Қайнар көзі: Қазақстанның статистикалық жинағы /Б.Т. Султанова ред.аст./ Қазақстан
Еліміздің банктік жүйесінің тұрақтылығы мен тиімділігін жоғарылату қызметінде де
Қазіргі уақытта Қазақстанда ипотекалық банк мәртебесін иеленуші мамандандырылған қаржылық
Ипотекалық несиелеудің коммерциялық банк операцияларының активті, ал несиені алушылардың
Берілген сурет бойынша ипотекалық несиелеуге өзінің тағайындалуы мен қолданылуы
Берілген жағдайда негізгі факторларға келесілер жатады: жылжымайтын мүлік объектісін
Банкке әсер етуші басқа да маңызды ерекшелігі несиелік қоржын
2 cурет – Қазақстандағы екінші деңгейлі банк операциялар жиынтығындағы
Банктік саладағы жеке экономистердің сәйкесінше қаржылық қаражаттармен қамсыздандырылған несиенің
Зерттеу тақырыбы аясында ипотекалық несиелендірудің қалыптасуы ипотеканың жұмысбастылық мәселесіне
Жоғарыдағы аталып өткен факторлар берілген кезеңде Қазақстан үшін мемлекеттегі
Мемлекет экономикасында ипотеканың мәні төмендегідей:
Шаруашылық айналымға жылжымайтын мүлік түрінде капиталды кепіл механизмі не
Жылжымайтын мүлік нарығы ақшалай құралдардың көптеген бөлігін байланыстыра отыра,
Жылжымайтын мүлікке кететін халықтың ақшалай қаражаттары, сыртқа кетпейді, ол
Банктер жұмысында несиелеу технологиясын кепілге, соның ішінде жылжымайтын мүлікті
Қорытындылай келсек, Қазақстан Республикасында тұрақты экономикалық өсімді қамсыздандыруда ипотекалық
1.3 Ипотекалық несиелендіру нарығын жетілдірудің негізгі модельдері
Дамыған елдердегі ипотекалық несиелеуді ұйымдастырудың негізгі ерекшелігі ипотекалық қарызды
Американдық модель бойынша мемлекет ипотекалық облигацияларды қайта қаржыландыру үшін
ипотекалық
несиені
беру
Қарыз алушы
1 Сызба – АҚШ-тың ипотекалық несиелендіру
Біріншілік нарықта ипотекалар тұрғын үйді қаржыландыратын коммерциялық банктер, ипотекалық
Фанни Мэй мен Фредди Мак екінші нарықтағы 240 мың
Тұрғын үй ипотекаларының тұрақтылығын қамтамасыз етуде Джинни Мэй кепілге
АҚШ-тың екіншілік ипотекалық нарығы көптеген басты механизмдерге байланысты: несие
Ипотекалық бағалы қағаздар жоғары өтімділікке иеленсе де, үлкен тәуекел
АҚШ-та 1916 жылы жердің кепілдемесімен ұзақ мерзімді несие беру
Осындай шарттармен жанұяның үй құрылысына не үйді сатып алуына
АҚШ–та ипотекалық қатынастарды ресімдеу технологиясы жақсы дамыған, ол келесі
борыштық міндеттеме (берешекке қатысты сұрақтар тіркеледі: несие мөлшері, төлемдердің
ипотека келісім–шарты (жылжымайтын мүлікті кепілдендіру шарты, жақтардың міндеттемелері мен
Мұндай бөлу банктің берілген қарызды сатуына жағдай жасайды, яғни
Ипотекалық несиелеудің бүкіл процесі негізгі үш деңгейге бөлінеді: 1)
Бастама – біріншілік ипотекалық несиені беру процедурасы, онда кепілге
Делдалдық – ипотекалық делдалдардың ипотекалық, жинақтаушы және коммерциялық банктерден
Инвестициялау – жеке және заңды тұлғалардың пайда табу мақсатымен
Бастаманың негізгі құраушысы – несиелік және пайыздық тәуекелді қарастыратын,
Несиелік тәуекелмен қатар пайыздық тәуекел есептеледі – инфляция нәтижесінде
Ұзақ уақыт бойы АҚШ пен көптеген Батыс мемлекеттерінде пайыздық
АҚШ–та жер банктерінің фермерлер үшін жеңілдік шартпен ипотекалық несиелерді
АҚШ–та тұрғын үй ипотекасының сызбасы келесідей (Сызба 1). Тұрғын
Осылайша тұрғын үйді ипотекалық несиелеудің сұлбасы аяқталады. Әрі қарай
Ипотекалық несиелеудің американдық моделінің оң жақтары тұтастай ипотекалық несиелендіру
Батыс Еуропада АҚШ–тағыдай жылжымайтын мүлікті тіркеудің нақты әдістерін негізге
Ипотекалық банктер ең алғашқы Германияда ХVIII ғасырда пайда болған.
Неміс жүйесінде ипотекалық несиелендіру үшін арзан ұзақ мерзімді ресурстармен
Кассалар өздері нарықтық мөлшерлемеден төмен мөлшерлемемен қаражаттарды тартатындықтан, нарықтағыдан
"Немістік жүйе" атауы шартты ғана. Жинақтаушы – ипотекалық тәріздес
Кассамен өзара қарым-қатынас екі кезеңге бөлінеді – жинақтау кезеңі
Несиелендіру кезеңі касса мүшесі тұрғын үй алуға қажетті соманың
Келісім-шарттың шарттары сомасы мен мерзімі бойынша кассаның пассивтері мен
Жүйенің негізгі қол жеткізілімі оның толықтай ашықтылығы. Германдық құрылыс-жинақтаушы
Сөйтіп, ипотеканы арзан ресурстармен қамсыздандырудың "немістік" жүйесі Қазақстан Республикасында
Бірақ ол ипотеканың келісімдік жинақтаушы моделі аса тиімді емес.
Жоғарыдағы модельдердің қайсысы тиімдірек екенін анықтау үшін ұзақ мерзімді
АҚШ пен Еуропаның ипотекалық нарықтарын сипаттаушы негізгі статистикалық көрсеткіштері
Кесте 3 – АҚШ пен Еуропаның ипотекалық нарықтарын статистикалық
(млрд )
№ Атаулары US EU
1 Тұрғын үй ипотекалық несиелер бойынша қарыздар 3
2 ЖІӨ үлесі ретінде 53% 36%
3 MBS (US) шығарылған және (EU) ипотекалық облигациялар көлемі
4 Несие бойынша қарыз үлесі ретінде 54% 19%
5 ЖІӨ үлесі ретінде 29% 7%
6 Үй иеленушілер үлесі 66% 63%
7 Тұрғын үйді сатып алу бойынша келісімдер саны 5,7
8 Халық 267 млн 375 млн
9 ЖІӨ 7 055 7 470
Қайнар көзі: Hardt, Judith, and David Manning. European Mortgage
* — MBS, "Джинни Мэй", "Фредди Мак"шығарылғандар, "Фанни Мэй"
** — қоғамдық несиелік сектор бойынша ипотекалық облигацияларды қоспағанда.
АҚШ – тағы тұрғын үй ипотекалық несиелер бойынша қарыздар
Еуропада сондай көлемді, әрі тиімді ипотекалық бағалы қағаздар нарығы
АҚШ–тағы тұрғын үй ипотекалық несиелер нарығы дамуының жоғары көлемі
Ұзақ мерзімді тұрғын үй ипотекалық несиелерін ұсынушы, тұтастай дамыған
Мемлекеттік құрылымдардың – сонының ішінде Федеральды тұрғын үй әкімшілігі
Ипотекалық несиелеудің екіншілік нарығының үш ірі операторы —"Фэнни Мэй"
Несиелік мекемелердің несиелік тәуекелдерін төмендете алатын несиелік тәуекелдерді сақтандырудың
Қарызгердің несиелік тарихы, оның несиелік скоринг жайында сенімді, әрі
Қатысудың ипотекалық сертификаттары (MBS), сонымен қатар АҚШ–тың өндірістік қаржылық
Әр түрлі MBS типті эмиссиялар негізінде капитал нарығынан ресурстарды
Банк балансынан ипотекалық несиелерді екіншілік нарықтың — арнайы мамандырылған
Ұзақ мерзімді тұрғын үйді ипотекалық несиелеуге көптеген сипатты тәуекелдердің
Белгіленген қосымша кепілдемелер немесе үкімет пен басқа да мемлекеттік
Бағалы қағаздар бойынша ипотекалық агентігі кепілдемелерін инвесторлар мемлекеттік кепілдеме
Жоғарыда аталған бағалы қағаздар шығарылымы бойынша агенттіктердің кепіліне қосымша
Федералды тұрғын үй әкімшілігінің (FHA — Federal Housing Administration)
Осылайша, АҚШ–тың екіншілік нарығы тиімділіктің жоғары деңгейіне жетті, бірақ
Екі модельдің қайта қаржыландырудың күшті және әлсіз жақтарын салыстыра:
Орташа ұзақ мерзімді ипотекалық несиелердің еуропалық нарығына несиелік ресурстар
Ипотекалық облигацияларды шығару төлемдердің мерзімі мен сомасы, оларды инвесторға
Потенциалды институционалды инвесторлар тобы (сақтандыру компаниялары, мемлекеттік және мемлекеттік
Сонымен қатар ол эмитентке қамсыздандыру жағдайын бақылау – ипотекалық
Соңғы беталыстардың талдауы көрсеткендей, Еуропада активтерді секъюритизациялаудың түрлі формалары
4 кесте – Ипотекалық банктер (Германия) және екіншілік нарықты
Атаулары Германия АҚШ
1 2 3
Несиелік институт–эмитент Ипотекалық банктер Ипотекалық компаниялар мен басқа кез
Қаржылық құралдар Ипотекалық облигациялар (MB) Қатысудың ипотекалық сертификаттары (MBS)
Секъюритизация типі Ипотекалық активтер кредитор-эмитенттің балансында қалады Ипотекалық активтер
Тәуекелдерді бөлу:
— несиелік тәуекел Ипотекалық банк-эмитент Инвестор
— мерзімінен бұрын өтеу тәуекелі Ипотекалық банк-эмитент Инвестор
— нарықтық тәуекел Инвестор Инвестор
Несие берген банк–кредитордың банкроттық тәуекелі Инвестор эмитент активіне басымды
кепілдемелер Ипотекалық банк–эмитентпен беріледі Үшінші жақпен (Фэнни Мэй) беріледі
Несиенің сапасы Заңмен анықталады (LTV — 60%) Заңмен белгіленуі
Негізгі қарызды төлеу Әдетте: мерзімнің соңында Әдетте: амортизация мен
Пайыздарды төлеу Әдетте: жыл сайын әдетте: ай сайын
Қайнар көзі:Van Order, Robert. The Structure and Evolution of
Еуропа және АҚШ елдерімен қатар қазіргі уақытта халықты ипотекалық
Малайзияның ипотекалық несиелеу жүйесі өз дамуын "Кагамас Берхард" Ұлттық
Малайзияда ипотекалық несиелеу процесі екі кезеңге бөлінеді: тұрғын үйдің
Секъюритизация процесі кредитормен несие алушыларға ипотекалық несиелерді беруінен басталады,
Ипотекалық нарықтардың дамуының әлемдік тәжірибелерін зерттей келе, тұрғын үй
2 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕНДІРУДІҢ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫНДА ПАЙДАЛАНЫЛУЫН ТАЛДАУ
2.1 Тұрғын үйді ипотекалық несиелендіру жүйесінің жүзеге асырылуына дейінгі
Тұрғын үйді қаржыландырудың дәстүрлі кеңестік жүйесі түгелдей қазіргі жүргізіліп
Қазақстанда экономикалық қайта құру басталысымен, маңыздылығына қарамастан, тұрғын үй
Сонымен қатар, жаңа салынған тұрғын үйлерге халықтың көп бөлігінің
1993 жылы тұрғын үй реформасында маңызды қадам жасалды. Қазақстан
Жоғарыда айтылып кеткен Жарлықта стратегиялық мәселелердің көп бөлігі іске
Бірнеше жылдар арасында республикадағы жаңа салынған тұрғын үй мөлшері
Құрылыс саласында инвестициялық белсенділіктің құлдырауы көптеген мердігерлік ұйымдардың экономикалық
Қазақстандағы тұрғын үй жылжымайтын мүлігіне сұраныс пен ұсыныстың деңгейі
Республика бойынша тұтастай тұрғын үйге сұраныс деңгейі төмен болды.
Сұранысқа әсер етуші факторлардың бірі ретінде бюджеттік шектеулер мен
Тұрғын үйге халықтың сұранысы келесідей демографиялық көрсеткіштермен анықталады: жаңа
1997 жылы астананы Алматыдан Астанаға көшірілуі жылжымайтын мүлікке сұраныстың
Егер де облыстық орталықтардағы жағдайды қарастырсақ, онда келесідей ахуал
1998–2000 жылдары жекелеген тұрғын үйлерге (қала шетінде орналасқан комфортабельді
Тұрғын үйдің ұсынысын қарастырсақ, бүкіл республика территориясында шамамен бірдей
1998 жылы тұрғын үй құрылыс көлемі 1990 жылмен салыстырғанда
Екінші оң беталыс, біріншісімен салыстырғанда маңыздылығы едәуір жоғары болмаса
2000 жылы біріншілік нарықтағы тұрғын үй бағасы екіншілік нарықтағы
Жақын болашақтағы тұрғын үйді несиелендіру көлемінің өсу мүмкіндігінің күрделі
Ресми мәліметтер бойынша, 1999 жылы шілдедегі орташа айлық табыс
Тұрғын үйді сатып алу мақсатымен ипотекалық несиені алуға үміткер
Тұтастай, Қазақстанда қалыптасқан жағдайда тұрғын үйге ипотекалық несиелерге төлем
2.2 Ипотекалық несие нарығының қазіргі жағдайы мен дамуын бағалау
1999 жылдың аяғында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі ипотекалық несиелендіру
Қазақстан ипотекалық несиелеу жүйесінің Малайзиялық үлгісін таңдады. Оның негізінде
2001 жылдың шілде айында "Қазақстан Ипотекалық Компаниясы" АҚ "Астана–финанс"
Ипотекалық несиелеу жүйесін дамыту мақсатында Астана қаласының 25.12.2001 жылғы
Бағдарламаның негізгі мақсаты мен міндеті:
Тұрғын үй құрылысының дамуы мен тұрғын үй нарығының қалыптасуы.
Астана қаласының тұрғындарының қажеттіліктерін қазіргі өмір сүру деңгейіне сәйкес,
Тұрғын үйді сатып алуға несиелеу мен қаржыландыру механизмдерінің тұтынушыларға
Мемлекеттік коммуналды тұрғын үй қоры категориясына жататын тұрғын үйді
2002 жылы Астанада 230 мың шаршы метрден астам тұрғын
Халықта валюталық эквивалент тіркеуінсіз теңгеде, әрі ұзақ мерзімде берілетін
Компания бастапқыда қайта қаржыландырылатын тұрғын үй ипотекалық несиелеу бойынша
Осыған байланысты, тұрғын үй ипотекалық несиелеу бойынша сыйақы мөлшерлемелері
Қазақстан Ипотекалық Компаниясы қызметінің басталуына дейін заңнамалық базасы негізінің
жылжымайтын мүлікпен мәмілелерді мемлекеттік тіркеу тәртібі бекітілген заңның жетілдірілмегені
тұрғын үйді несиеге алушы азаматтар үшін салықтық жеңілдіктердің болмауы;
заңды тұлғаның банкроттығы жағдайында кепілдендірілген мүлікті конкурстық жиынға қосу.
Осыған байланысты Қазақстанның Ұлттық банкімен кейбір заңнамалық актілерге өзгертулер
Оған қажетті қаражаттар ішкі нарықтан Қазақстан Ипотекалық Компаниясының ипотекалық
Елдегі жағдай мен халықаралық тәжірибенің толық талдауынан соң келесі
Қазақстан Ипотекалық Компаниясымен ипотекалық несиелендіру жүйесін ұйымдастыру аясында 2002
2004 жылдан бастап банктік сектор қарқындап дами бастады. 2004-2007
1.01.04 01.01.2005 01.01.2006 01.01.2007 01.06.2007 01.01.2008 01.04.2008
млрд. тг. млрд. тг. өсімі
1.01.04,% млрд. тг. өсімі
1.01.05, % млрд. тг. өсімі
1.01.06, % млрд. тг. өсімі
1.01.07, % млрд. тг. өсімі
1.01.07, % млрд. тг. өсімі
1.01.08, %
1676,00 2689,70 60,5 4515,
10 67,9 8872,00 96,5 11173,80 25,9 11683,
40 31,70 11814,
10 1,1
5 кесте –Екінші деңгейлі банктер активтерінің динамикасы
Арзан, әрі қол жетерлік сыртқы қарыздардан басқа қосымша қолайлы
Екінші деңгейлі банктер құрылыс компанияларын қаржыландырып, ипотекалық несиелердің үлкен
6 кесте – ЕДБ–дағы ипотекалық несиелеу көлемі
Көрсеткіштер 2004 ж, млн.тг. 2005 ж. 2006 ж. 2007
млн.тг. өсім % млн.тг. өсім % млн.тг. өсім %
Жылжымай
тын мүлік кепілімен ипотекалық несиелер 228 976 441 449
Тұрғын үйді сатып алуға жеке тұлғаларға несиелер 37 693
Қайнар көзі: қаржылық нарық пен қаржылық ұйымдарды реттеу мен
Бұның бәрі жылжымайтын мүлікке бағаның өсімімен параллельді жүрді. 2006
7 кесте–Астана мен Алматы қалаларындағы жылжымайтын мүлік бағасының өзгеру
Астана қаласындағы жылжымайтын мүлік бағаларының өзгеру қарқыны
2004 ж. 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж.
тг./ш.м. Алдынғы жылға қатысты өсім, % тг./ш.м. Алдынғы жылға
Біріншілік нарық 56000 40,1 87000 55,6 147000 69,9 207000
Екіншілік нарық 81000 43,4 125000 54,7 193000 55,7 279000
Алматы қаласындағы жылжымайтын мүлік бағаларының өзгеру қарқыны
2004 ж. 2005 ж. 2006 ж. 2007 ж. 6
тг./ш.м. Алдынғы жылға қатысты өсім, % тг./ш.м.. Алдынғы жылға
Қала орталығы (негізгі индика-
торы) 1000 100 2000 100 4000 100 6000 50
Анықтама: * - орташа бағалар
Қайнар көзі: Қазақстанның статистикалық жинағы /Б.Т. Султанова ред.аст./ Қазақстан
Жылжымайтын мүлікке айрықша жоғары өсім Алматы қаласында байқалды: 2002
Бағалардың тым жалған қымбаттап кеткенін атап өтуімізге болады, себебі
Дубай – 2000-2500 АҚШ доллар/шаршы метр;
Пекин – 1900 АҚШ доллар/шаршы метр;
Санкт-Петербург – 2000 АҚШ доллар/шаршы метр;
Прага – 2000 АҚШ доллар/шаршы метр.
Мұндай жағдайға банктердің өздері себепті болды: екінші деңгейлі банктерді
Банктер құрылыс компанияларын қаржыландырып, халықты тарту үшін әр түрлі
Нәтижесінде Қазақстандағы жылжымайтын мүлікке баға мемлекеттің экономикалық дамуына барабар
Несиенің жылжымайтын мүлік салымдары есебінен болған қарқынды өсімі кезеңінде,
2007 жылы АҚШ ипотекалық несиелеу нарығында дағдарыс өтті.
Жылжымайтын мүлік нарығында қалыптасқан жағдай банктерді ұзақ мерзімге қайта
2007 жылдың қыркүйек айынан бастап Үкімет антикризистік шаралар тобын
2008 жылдың 1 наурызындағы жағдай бойынша олардың 26 объектісі
Ұлттық банк тамыз–қыркүйек аралығында ЕДБ қолдау мақсатымен төмендегі шараларды
өтімділікті ұстап тұру мақсатымен жалпы көлемі 200 миллиард теңгедегі
теңге бағамын ұстау үшін валютаның ішкі нарығында жалпы мөлшері
берілетін несиелер көлемін ұлғайту мен кепілдемені төмендету мақсатымен Ұлттық
РЕПО және СВОП операцияларын ұлғайтты;
жалпы көлемі 40,8 млрд. теңгедегі мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып
2008 жылдың 15 қаңтарында ҚР Ұлттық банкі ішкі міндеттемелер
2008 жылдың 1–жартысында құрылысы жүріп жатқан объектілердегі пәтерлерді мемлекеттік
ЕДБ қарастырсақ, 2007 жылдың екінші жартысында олар дағдарыстың әсерін
Несиелік саясаттың қатаңдауы;
Несие мөлшерлемесінің көтерілуі;
Алдыңғы қарызға алулардан бас тарту;
Профильді емес активтерден құтылу;
Бағалы қағаздарды орналастырудан алынған құралдарды банктің депозитінде орналастыру;
Депозиттерге мөлшерлемелерді жоғарылату;
Банк бөлімшелерін қайта құрылымдау.
Бүгінгі күні банктер бұрынғы шарттармен және бұрынғы көлемде несиелерді
Несие құнының жоғарылауы өтімділік дағдарысына бірінші жауап болды. Құралдар
8 кесте – 2007 жыл тамыз және 2008 жыл
шарттарының салыстырмалы кестесі
Банк Несиелендіру мерзімі, жылдар Сыйақы мөлшерле-месі, % Алғашқы жарнасы,
2007ж.тамыз 2008ж.ақпан 2007ж.тамыз 2008ж.ақпан 2007ж.тамыз 2008ж.ақпан 2007ж.тамыз 2008ж.ақпан 2007ж.тамыз
ККБ 30 де-йін 30 де-йін 13,5 бас-тап 16-18 0-15
ТӘБ 25 де-йін 20 де-йін 13-18 17,6-18 мин.15 мин.
ҚХБ 20 де-йін 30 де-йін 7-13 9-15 мин.15 мин.
БЦК 25 де-йін 15 де-йін 13-15 18 мин.15 мин.
АТФ 30 де-йін 20 де-йін 13-16,5 мин. 15,5 10
ҚР-сының Статистика бойынша агенттігі 2008 жыл.
Ипотеканы беру жағдайларының неғұрлым күрделі өзгерістері алдыңғы бес банкте
Мөлшерлемеден басқа күрделі өзгерістерге алғашқы жарна төлемдерінің мөлшері мен
Тұрғын үйді несиелендіруге көптеген ойыншылар өздерінің көзқарастарын өзгерткендігі қызықты
Банк ЦентрКредит 50 жылдан аспайтын жылжымайтын мүлікке несиені берген
Қарызгерге деген көзқарас та өзгерді. Дағдарысқа дейін, одан кейін
Несиені алу ғана емес, алдыңғы алынған қарыздар бойынша төлемдер
Инфляцияға ҚИК–тің нарықтық бағдарламасы бойынша банктермен берілген несиелер бойынша
Бүгінгі күні банктер несие құнын да көтеруде, себебі олардың
Сонымен қатар, салымдар құны да өсті. Несиелендіру нарығындағы бәсекелестік
Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүргізген 2010 жылғы қаңтарда «Кредит
Банктердің пікірі бойынша ипотекалық және тұтынушылық кредиттеуге сұраныстың шамалы
3-Сурет. Кредиттік ресурстарға (ипотека) сұраныстың өзгеруі
Кредиттеу талаптары келесі тоқсанда өзгеріссіз қалады – орташа алғанда
4-Сурет. Кредит саясатының өзгеруі (ипотека)
Банктердің қазіргі кездегі заемшылардың тәуекелдеріне қатысты 2010 жылғы 1-тоқсандағы
Банктердің көпшілігі (57%) жылжымайтын мүлік бағаларының тұрақтанды және жылжымайтын
5-Сурет . Жылжымайтын мүліктің орташа бағасын күту
Банктер тартатын несиелік ресурстардың қымбаттауын төмендегідей мәлімдейді: аман қалу
Альянс Банктің сайтында кепілдендірілген мүліктермен–пәтерлер, үйлер, жер учаскелері, қоймалық
Банктер кредиттеудің корпоративтік секторы және сол сияқты бөлшек сегменті
2009 жылғы 4-тоқсанда жылжымайтын мүлік бағаларының тұрақтандырылғанын ескере отырып,
Банктер үшін маңызды проблемалардың бірі жинақталған кепілхатты өткізуден тұрады,
Кепілдендірілген мүліктің сатылуы жылжымайтын мүлік нарығын толықтырып, төлемдер бойынша
Бірнеше жылдар бойы банктер бәсекелестік тартыста мақсатты түрде ипотекалық
2.3 Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеуді іске асыру мәселелері
Қазақстанда тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың дәстүрлі сызбасы тұрғын үй
Жоспарлы экономиканың соңғы жылдарында тұрғын үй саласының қаржыландырылуы Қазақстанда
Қазақстанда жылжымайтын мүлік нарығы жаппай жекешелендіру мен нарықтық айналымға
Алдымен, ипотекалық несиелеу нарығының жағдайы келесі құраушылардың дамуына байланысты
Егер Қазақстанда 4-5 жыл бұрын тұрғын үйге катастрофалық түрде
Тұрғын үйдің жоғарғы құны жаппай тұрғын үй құрылысын ұстап
Қазақстанда соңғы уақытқа дейін ипотекалық несиелендірудің едәуір интенсивті дамуына
Ұзақ мерзімді несиелендіру мәселесін шешудің негізгі жолдары болып нарықтық
9 кесте – Ипотекалық несиелендіру кезіндегі негізгі мәселелері
Ипотекалық несиелендіру мәселелері Шешу жолдары
1.Тұрғын үйдің жоғары құны Жаңа тиімді және энергия үнемдеуші
2.Ипотекалық несиелеу саласына құралдарды тарту Инвесторларға бекітілген нормативтерді орындауға
3.Қаржылық құралдардың жетіспеушілігі Мемлекеттікпен тең дәрежедегі ипотекалық бағалы қағаздарды
4.Несиелеудің жоғарғы мөлшерлемелері Халықты несиелендіруге бағытталған ресурстар құнын максималды
5.Нормативті құқықтық база және заңдарды орындау тәртібінің жетілдірілмеуі Ипотекалық
6.Бірге жүруші қызметтердің жеткілікті дамуы өнеркәсіптің отандық салаларын дамыту,
7.Коммерциялық банктерге қатысты қылмыстар Мемлекеттік және коммерциялық құпия болып
Қайнар көзі: А. Баялбаев /ҚР ипотекалық несиелеудің дамуы/Каржы –
Қазіргі уақытта қаржылық нарық ұзақ мерзімді инвестициялардың маңызды көлемін
Әлемдік тәжірибеге қарап бағалы ипотекалық қағаздарды мемлекеттікпен тең дәрежеде
Эмиссия сәттілігінің негізгі шарты – ипотекалық облигацияларды сатып алуда
Одан басқа, несиелеу мөлшерінің жоғарылауына жәрдемдесу керек, себебі ол
Шешуді талап ететін көптеген сұрақтар оның даму жолында кедергілер
Ипотекалық несиелендіруді тұрғын үй құрылысы мен құрылыста үлестік қатысуға
Аяқталмаған құрылыс объектісі жер учаскесімен тығыз байланыста және оған
Сонымен бірге құрылыс кезеңіне байланысты жылжымайтын мүлік объектілерін бағалау
Цессионарий цедентке ақшаны төлеп және сатып алған жағдайда қарыздармен
Банкке қатысты қылмыстық істердің белсендеуін куәландыратын соңғы жылдардың криминалдық
Қаржылық нарықтағы бәсекелестік жағдайда банктер несиелік ұсыныстарды қарау мерзімін
Заңның берілген нормасын басшылыққа ала отырып, ҚР Әділет министрлігінің
Қазақстандағы ипотекалық несиелендіруді дамыту үшін шешілуі қажет басқа да
Салық салу жүйесі, мысалы халыққа берілетін несиелер құнын анықтайтын
Бағалы қағаздар эмитентінің жойылуы жағдайында ипотекалық бағалы қағаздар бойынша
Осы барлық мәселерді шешу мақсатымен республикамыздың сәйкес министрліктерімен «2005-2007
Бүгінде Қазақстан Республикасының тұрғын үй қорының 96,8% астамы жеке
Бір тұрғынды 18 шаршы метр көлемінде тұрғын үймен қамсыздандырудың
10 кесте – Халықтың тұрғын үймен қамсызданырылуы
(жан басына шаққандағы жалпы аудан ш.м.)
Атаулары 1996 ж. 1997 ж. 1998 ж. 1999 ж
Халықтың тұрғын үймен орташа қамсыздандырылуы – барлығы: 15,6 16,2
Қайнар көзі: Қазақстанның статистикалық жинағы /Б.Т. Султанова ред.аст./ Қазақстан
Жаппай тұрғын үй құрылысы өсімін ұстап тұратын себептердің бірі
Статистика жөніндегі ҚР агентігі мәліметтері бойынша 2000-2003 жылдары Астана,
Қазақстандағы ипотеканың әлсіз нүктелері бар. Ресейдегідей Қазақстанда құрылысы аяқталмаған
Азаматтарға ипотекалық несиелерді ұсыну екінші деңгейлі банктермен 1998 жылдан
Алайда, ипотекалық несиелендіру жүйесінің мұндай дамуында берілген қызмет түрін
11 кесте – Ипотекалық несиелендіру шарттары
Жылдар Пайыздық мөлшерлеме Несиелендіру мерзімі Алғашқы жарнасы
1998 жылы 20% 3 – 7 жыл 40 %
2003 жылы 14% - 15% 10 жыл 30%
2005 жылы 13% - 14% 15 - 20 жыл
2007 жылы 12 % – 13% 25 жылға дейін
Негізгі мәселелердің бірі сыйақы мен алғашқы жарнаны төлеу үшін
12 кесте – Жұмысшылардың орташа айлық номиналды еңбекақы мөлшері
(теңге)
Атаулары 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Ұлттық валютада 17 303 20 323 23 128 28
АҚШ долларында 118 133 155 208 256 326
Еңбекақының төменгі мөлшері 3 484 4 181 5 000
Салынған тұрғын үйдің жалпы халыққа қол жеткізілімін қамсыздандыру үшін
Қазақстанның қазiргi кездегi ипотекалық жүйесiне қажеттi инфрақұрылымның элементтерi:
жылжымайтын мүлiктi мiндеттi түрде тiркеудiң жүйесi;
жылжымайтын мүлiктi бағалайтын арнайы мамандандырылған мекемелердiң болуы;
ипотекалық несие механизмiн реттейтiн және бақылайтын мемлекеттiк мекемелердiң болуы;
арнайы мамандандырылған ипотекалық банктер;
коммерциялық банктер;
банктiк емес қаржы-несие институттары;
Қорыта келе, қазiргi кезде Қазақстанда ипотекалық несие беру жүйесiн
3 ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕЛЕУ МЕХАНИЗМІНІҢ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ, ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ МЕН ЖЕТІЛДІРІЛУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеуді реттеудің нормативті–құқықтық аспектілерін жетілдіру
Қазақстандағы ипотекалық нарықтың қарқынды дамуынан оның қатысушыларының қызметін реттеуші
Қазақстан Республикасында ипотекалық несиелендіруге қатысты заңдар мен қаулылардың келесідей
27 желтоқсан 1994 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы
1 шілде 1999 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Ерекше
24 сәуір 1995 жылғы Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке
30 маусым 1998 жылғы "Жылжымайтын мүлік кепілін тіркеу туралы"
31 желтоқсан 1996 жылғы "Мемлекеттік баж туралы" Қазақстан Республикасының
17 желтоқсан 1998 жылғы "Неке және отбасы туралы" Қазақстан
30 маусым 1998 жылғы "Сот орындаушылардың мәртебесі мен атқарушылық
16 сәуір 1997 жылғы "Тұрғын үй қатынастары туралы" Қазақстан
31 тамыз 1995 жылғы "Қазақстан Республикасындағы банктер мен банктік
3 қазан 1995 жылғы "Сақтандыру туралы" заңдық күші бар
23 желтоқсан 1995 жылғы "Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы" заңдық
25 желтоқсан 1995 жылғы №2727 "Жылжымайтын мүлікке құқықты мемлекеттік
19 қараша 1998 жылғы №1181 "Жылжымалы мүлікке кепілді тіркеу
22 тамыз 1997 жылғы №1277 "Жаңа экономикалық жағдайларда мемлекеттік
6 маусым 1996 жылғы № 711 "Ипотекалық несиені қамсыздандыруда
29 сәуір 1999 жылғы №524 "Ипотекалық несиелендірудің Республикалық қоры"
28 шілде 1998 жылғы №539 "Қазақстан Республикасы нотариустарының нотариалдық
14.02.99 ж. Қазақстан Республикасының Әділет Министрлігінің №14 Бұйрығымен бекітілген
4 шілде 1998 жылғы №539 "Жылжымайтын мүлікке құқықты мемлекеттік
03.06.2003 №427-2 "Ипотекалық несиелеу сұрақтары бойынша республикалық кейбір заңнамалық
Дипломдық жұмысымның алдыңғы бөлімдерінде қарастырылғандай, ипотекалық несиелеу жүйесі тұтынушылық
Ипотекалық бағалы қағаздар негізінде сатып алынатын жылжымайтын мүлік кепілімен
Алайда облигацияларды шығару мен өтеуін тіркеу тәртібі ережесіне сәйкес
Келесі бір «келіспеушілік». Ипотекалық бағалы қағаздармен қамтамасыз ету құралдарының
Үшінші мәселелі жағдай. Жалпы ереже бойынша жылжымалы мүліктің кепілі
Жылжымалы мүлік бойынша заңнамадағы тағы да бір қарама–қайшылық. Заңнамалар
Осылайша, аяқталмаған құрылыс объектілерімен келісімдерді банктік қаржыландыру кезінде, кредитор
Жылжымайтын мүліктің аяқталмаған құрылыс объектілері пәні болатын мәмілелерді жасаумен
а) жергілікті атқарушы құрылымның құрылыс жүргізуге рұқсаты;
б) мемлекеттік архитектура–құрылыстық бақылау (МАҚБ) құрылымының жұмыс өндірісін бастау
в) құрылыс жұмыстарының орындалу пайызын (мұндай құжат құқық иеленушінің
Мемлекеттік тіркеу процесінде жылжымайтын мүлік бойынша Орталығы айрықша белгілер
Мұндай жылжымайтын мүліктің аяқталмаған құрылыс объектісін «кезеңдік» мемлекеттік тіркеуі
Осындай барлық қарама–қайшылықтар едәуір дәрежеде тұрғын үй несиелеу нарығының
Осылай, Қазақстандағы ипотекалық несиелеу нарығы мәселелерін шешу керек, себебі
3.2 Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің даму перспективалары
Ипотекалық несиелер – жалпы өнім емес, ол тек орташа
Халықты қолдау үшін мемлекеттік бюджеттен тұрғын үй құрылыс жинақтарына
Алдынғы 10 жылға жоспар берілгендеріне сәйкес жүйені енгізуден күтіледі:
13 кесте– Тұрғын үй құрылысын қаржыландырудан күтілетін нәтижелер
(млрд. теңге )
№ Атаулары соммасы
1 Тұрғын үй саласына инвестициялар тарту 32,6 млрд. теңге
2 Жалпы ішкі өнімнің өсімі 1,7%,
3 Салық ретінде бюджет түсімдерінің соммасы 7,8 млрд. теңге
4 Жоба бойынша мемлекеттің таза табысы 2,9 млрд. теңге.
Қайнар көзі: Қазақстанның статистикалық жылдық/ Б.Т. Сұлтанова редакциясы /
Тұрғын үй құрылысы қаржыландыруына қаржылық операторлардың бағытталатын қарыздық құралдарының
Ипотекалық несиелендірудің негізгі перспективалары ретінде төмендегілерді атап өтуге болады:
Ипотекалық несиелеуге сұраныстың ұлғаюы (аймақтық кеңеюі);
Тұрғын үй құрылысы индустриясының дамуы;
Қаржыландыруды тартудың жаңа формаларының дамуы;
Сәйкес нормативті–құқықтық база;
Жылжымайтын мүлікке меншік құқығын тіркеу жүйесі мен мәмілелерді тіркеу
Қаржылық сектор дамуының жоғары деңгейі,
Мемлекет ішіндегі қолайлы экономикалық жағдай;
Халықтың өз тұрғын үй жағдайларын жақсарту ниеттері мен мүмкіндіктері.
Біріншілік нарықтағы негізгі операторлар: екінші деңгейлі банктер; мамандандырылған ипотекалық
Мамандырылған ипотекалық компанияларға 2001 жылы құрылған «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы»
Мемлекеттік Бағдарламаны жүзеге асырылуын институционалдық қамсыздандыру мақсатында 2006 жылдың
Мемлекет Басының бұйрығын орындау мен Қаржы министрлігінің торлық графигіне
Тұрғын үй құрылысын қаржыландыруға қаржылық операторлармен бағытталатын қарыздық құралдардың
Тұрғын үй қаржыландыру процессінің маңызды қатысушыларының бірі мемлекет болып
Тікелей бюджеттік қаржыландыру тұрғын үй құрылысын қолдаудың қайнар көзі
Тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың келесі қайнар көзі тұрғын үйді
Стандартты банктік шарттармен ипотекалық несиелерді алғысы келетін, бірақ жеткілікті
Балалары бар жас отбасыларын мемлекеттік қолдаудың тиімді жүйесін құру
Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі Агенттігінің мәліметтері бойынша 2006 жылдың
Республикада енгізілген тұрғын үй көлеміндегі аса жоғары үлестік салмақты
Бүгінгі таңда бұл ақшаның 716 млрд. теңгесі банктерге
Бүгінгі күні қарауға ұсынылған өтінімдер сомасы 36
Тұтастай қазір Қазақстанда ипотекалық несиелендіру жүйесін құру қажет екендігі
Әлемдік стандарттарға жауап беретін және мемлекеттік қолдауы болатын ипотекалық
Қорытындысында, ипотекалық несиелендіру жүйесінің қалыптасуы Қазақстан Республикасындағы нарықтық қатынастарды
3.3 Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелендіру дамуының тенденцияларын болжау
Қазақстандағы ипотекалық несиелеу нарығы аса қарқынды дамуда. Оны қазақстандық
Ипотекалық несиелердің екіншілік нарықтағы негізгі операторларын құрудан басқа Қазақстан
Тағы да бір маңызды бағыт болып екінші деңгейлі банктер
Алайда берілген бағдарлама бойынша банктердің несиелендіруге талпынысы байқалмайды. Себебі
Мемлекеттік пен банктердің жеке өздерінің бағдарламалары аясындағы клиенттерге қызмет
Ағымдағы жылдың бірінші жарты жылдығында 2008-2010 жылдарға арналған жаңа
Сонымен қатар тұрғын үй бағдарламасын жай өтеу ғана емес,
ҚР Премьер–Министрі Карим Масимовтің төрағалығымен Үкімет үйінде тұрғын үй
Әрбір қаланың Үкіметте бекітілетін өз бас жоспары болуы керек.
Одан басқа Бағдарламаны іске асыру барысында 45 мыңнан астам
Әрі қарай құрылыс индустриясы базасының дамуы республика экономикасының жалпы
Жаңа тұрғын үйлердің үлкен мөлшерінің пайда болуы электротехникалық, металлургиялық
Нарықтың қарқынды дамуына қарағанда да, оның толықтырылуы туралы сөз
Нарықтық инфрақұрылымының қалыптасуы жалғасуда;
Заңнамадағы өзгерулер мен нарықтық қатысушылардың кеңеюі;
Жаңа ипотекалық компаниялардың пайда болуы мен қор нарығының дамуы.
Ипотекалық нарықтың салыстырмалы қысқа мерзімде қызмет етуінде максималды жылдам
Мемлекеттің қаржылық секторындағы банктердің клиенттерді тартудың қатаң бәсекелестігі жағдайында
Бәсекелік күрестің тағы да бір тәсілі – әр түрлі
Компаниялардың бір бөлігі басқа несиелік ұйымдардан алынған несиелерді қайта
Ипотекалық несиені беру шарттарын жылдар бойынша салыстырсақ, едәуір өзгерістер
Құжаттар тізімін жеңілдетуге қатысты "Банк Центр Кредит"АҚ жеке несиені
Ипотекалық несиелеу нарығының дамуына әсер ететін маңызды факторды –
Банктер мұндай шарттарды сыртқы қарыздарды тарту арқасында қамтамасыз ете
Тұтынушылар үшін ипотекалық несиелеу бойынша мөлшерлеменің төмендеуінен ұстап тұратын
Несиелік бюро ҚР Ұлттық банк пен ҚБА бастамасымен және
Мәліметтердің бірегей базасына белгілі бір шартқа қол қойған және
Банктер, компаниялар мен ұйымдар субъектінің рұқсатымен төлем қабілеттілігі, сенімділігі
Әзірге несиелік бюро өзінің даму кезеңінің үштен бірін ғана
Екінші кезеңінде серіктестікке сақтандыру компанияларын қосып, қолданушыларға берілгендер базасынан
Ипотека нарығының аралас нарықтармен байланысын ескере отырып, тұрғын үйді
"Банк Центр Кредит" АҚ бөлшек несиелеуді талдау және дамыту
Ипотекалық нарықтың аралас нарықтарға қатынасы туралы айта отырып, нарықтың
Дүниежүзі бойынша жылжымайтын мүлік құнының өсуі, кей елдерде бір
Егер де әлуетті сатып алушыларды едәуір тиімді баға күту
Одан шығу амалы бар. Жоғары еңбекақы алатын менеджерлері тұлғасынан
Біздің еліміздегі тұрғын үйге жоғары баға – берілген кезде
Жылжымайтын мүлікке баға, құрылыс нарығының дамуы, саладағы бекітілген тәртіп,
Ипотека нарығындағы өзгерулер Қазақстанда ипотекалық несие алуда алғашқы жарна
Қазақстанда сингапурлық жүйені қолдану туралы айту әлі ерте, себебі
Осылайша, Қазақстанда ипотекалық несиелер нарығының институттары біртіндеп қалыптасуда, ипотекалық
Жалпы тұрғын үйді ұзақ мерзімді несиелеу жүйесінің дамуы, Республикалық
Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелендіру қатынастарының қалыптасуы мен дамуын зерттей
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, ипотекалық несиелендірудің дамуы мемлекетке маңызды
Қазақстанда ипотекалық несиелеудің дамуының негізгі алғышарттары бұл – тұрғын
Қазақстанда ипотекалық несиелендірудің 7 жылдық тәжірибесі бар. Өкінішке орай,
Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелендіру жүйесін енгізуде Ұлттық банк малайзиялық
2001 жылдың шілде айында «Қазақстан Ипотекалық Компаниясы» АҚ «Астана–финанс»
Екінші деңгейлі банктер құрылыс компанияларын қаржыландырып, ипотекалық несиелердің үлкен
Ипотекалық ұсыныстардың кеңеюімен ұзақ мерзімді ипотекалық несиелендіру кезінде банктердік
Элиталы тұрғын үй несиелендіру нарығы шектеулі, себебі оған бәрінің
Қазақстанда қарапайым адамдардың тұрғын үйдегі қажеттіліктерін қанағаттандыратын ипотекалық несиелеу
Тұрғын үй ипотекалық жүйе тұжырымдамасының қалыптасуы деңгейінде ойластырылғандай, республикада
Қазақстандағы тұрғын үй мәселесін шешуді біріншіден, отандық құрылыс саласының
Ипотекалық несиенің бағасын азайту мақсатында мынадай ұсыныстар жасауға болады:
Бағалы қағаздар нарығында ипотекалық облигацияларды жеңіл жолмен орналастыруға жағдай
Арзан несиелік ресурстары бар шетел инвнсторларын белсенді түрде ішкі
Ипотекалық несиеге қызмет ету шығындарын азайту арқылы банктерге маржаларын
Инфляция мен қаржыландыру мөлшерлемесінің төмендеуін қамтамасыз ететін елдегі экономикалық
Бұл жерде бағалы қағаздар нарығында ипотекалық облигацияларды жеңіл жолмен
Осы жоғарыда аталған ұсыныстар ескерліп, бекітілген жағдайда ғана халықтың
Қорытындыда ипотекалық несиелендіру жүйесінің қалыптасуы Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастардың
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 23 ақпан 2007 жылғы «Жаңа
23.12.1995 жылғы «Жылжымайтын мүлік ипотекасы туралы» ҚР Заңы
27 желтоқсан 1994 жылғы ҚР Азаматтық кодексі. Жалпы бөлім.
1 шілде 1999 жылғы ҚР Азаматтық кодексі. Айрықша бөлім.
«Тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы» ҚР заңы
25.12.1995 жылғы «Жылжымайтын мүлікке құқық пен онымен мәмілелерді мемлекеттік
19 наурыз 2004 жылғы «Бәсекеге қабілетті Қазақстанға, бәсекеге қабілетті
Қазақстанның статистикалық жинағы /Б.Т.Султанова ред.аст./ Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі
«2005 – 2007 жылдарға арналған тұрғын үй құрылысын дамытудың
Тарасевич Е.И. Финансирование инвестиций в недвижимость. СПбГТУ, Спб, 1996.
Правовые проблемы организации рынка, ипотечного кредитования. / Под ред.
Immobilien-Finanzierungs-Lexikon. Ein Nachschlagewerk der deutschen Hypothekenbanken. Bonn, 1997. S.21.
Соколов В.Н., Патокина М.А., Горбунова И.В., Ивасенко А.Г. Ипотечное
Сергеев Д.А. Влияние системы ипотечного кредитования на преодоление кризисных
Ваксман С.А., Воробьева О.Е. Ипотечное кредитование и его участники
Боровкова Вал., Боровкова Вик., Мокин В., Пирогова О. Экономика
Гриненко С.В. Экономика недвижимости. Конспект лекций.:– Таганрог Изд–во ТРТУ,
Дестресс М. Ипотека и ипотечное кредитование - Деньги и
Г.Киреев. Развитие системы ипотечного кредитования РК. – Саясат.- 2001г.-№7-8.
Д.Тлеуберген. Развитие система ипотечного кредитования в экономике Казахстана. –
Харрисон Генри С. Оценка недвижимости. Учебное пособие. Перевод с
Каноков А.К. Развитие залогового кредитования // Российский экономический журнал.
Ипотека в ФРГ // Бизнес и банки. - 1995.
Ипотечный рынок в США. - Доклад НАД США -
Hardt, Judith, and David Manning. European Mortgage markets: structure,
European Mortgage markets; structure, funding and futurre development OECD.
Van Order, Robert. The Structure and Evolution of American
Цылигина Г.А. Ипотека: жилье в кредит.–М.: Экономика,2001
Шантаров Б. «Расширяются и становятся более доступными возможности ипотечного
Мария Хан, / Экспресс К № 7 (15909), -
Залоговая политика АО «Тұран Әлем Банкі» АҚ кепілдеме саясаты.
«Кепілдендірілген жылжымайтын мүлікті бағалауды жүргізу тәртібі мен кепіл заттың
Правила выдачи ипотечных жилищных займов в АО «Банка Туран
Выступление Гаппаровой А. начальника отдела ипотечных продуктов на пресс
Цылина А.Г., Ипотечное кредитование и риски //Жилищное строительство. -
Методические рекомендации по организации и порядку осуществления программ ипотечного
Д.Тлеуберген /«Развитие система ипотечного кредитования в экономике Казахстана»/Аналитик №4/2005г.
А. Баялбаев /«Развитие ипотечного кредитования в Казахстане»/ Каржы –
Министерство финансов РК /«Пресс – релиз» №15 /г.Астана/28.07.2006г.
А. Братусь / « Законодательные проблемы современной ипотеки»/Курсив
Арман Мекишев /«Правовые коллизии» /Выступление директора департамента страхования и
Жулдыз Телагисова /«Ипотека - 7 лет на казахстанском рынке»
«В Казахстане будет разработана новая жилищная Программа на 2008-2010
С.М.Мынбаев. / «Жилищное строительство – приоритеты и перспективы» /
А.Григорьев / « Будет ли снижение цен на рынке
Б.Алиби / « За то, чтобы все» / Курсив
«Рынок ипотечного кредитования в РК в 2007 году удвоится»
Шыныбеков Н.С. Қазақстан Республикасындағы тұрғын үйді несиелендіруді жетілдіру жолдары//эк.ғ.к.дис.автореферат.
Дюсенбаев Н.М. Ипотечное кредитование населения Казахстана//Автореферат дис.канд.эк.н. Алматы: КазЭУ,
Интернет ресурс: www.ipoteca.info
Интернет ресурс: www.ipoteca.kz
Интернет ресурс: www.stat.kz
Интернет ресурс: www.kmc.kz
6
4
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
2006
2007
2008
2009
жылдар
Құрылыс мердігерлерінің келісімі бойынша жасалған жұмыс көлемі, млн.теңге.
Құрылыс ұйымдарының жеке күшімен орындалған мердігерлік
жұмыс көлемі, млн теңге
Екінші деңгейлі банк
Пассивті
Комиссиялық
Активті
Бағалы қағаздармен операциялар
Қаржылық құралдар есебі
Пластикалық карточкаларға қызмет көрсету
Несие беру
Тұтынушылық несие
Коммерциялық несие
Өтемді несие
Несие
Ұзақ мерзімді несие (3 жылдан аса)
Ортамерзімді несие (1-ден 3жылға дейін)
Қысқа мерзімді несие (1 жылға дейін )
Ипотекалық несиелер
Қарыздар
Лизинг
Миллиард тг.
ҚР-ғы ипотекалық несиелеу жүйесі
Ипотекалық несиелеу нарығы
Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несилендіру
Қазақстанның банктік жүйесіндегі ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайы
Ипотекалық несиені беру механизмі
Ипотекалық несиелерді беруге маманданған несие қаржы мекемелері мен ипотекалық банктер
Ипотекалық операциялардың есебі мен аудиті
Ипотекалық несие нарығының субъектілері
Нарық жағдайына сай коммерциялық банктердегі тұтыну несиесін беруді ұйымдастыру жағдайына талдау жасай отырып, ондағы орын алатын мәселелерді шешу жолдарын іздестіру
АТФ банкінің несиелеу жүйесі