Оқытудың ағартушылық мақсаттары
ЖОСПАР
КІРІСПЕ....................................................................................................... 2-4.
I-ТАРАУ. Жалпы білім беру мектептерінің бастауыш
II-ТАРАУ. Сабақ оқытуды ұйымдастырудың негізгі формасы. ............5 -.
2.1 Сабаққа қойылатын міндеттерімен, оқыту принциптері ................... 12
2.2 Шетел тілін оқыту барысында интерактивті тəсілмен жұмыс жасаудың
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе.
Жалпы білім беру мектептерінің бастауыш этаптарында шет ел
Қазіргі таңдағы білім беру саласындағы мазмұндық – технологиялық өзгерістер
Қазақстан Республикасының әлемдік экономика кеңістігіне енуі барлық білім беру
Қоғам мектептің алдына арнайы педагогикалық құралдар арқылы оқушының танып
Мұғалім үшін оқу тәрбие процесін ұйымдастырудың негізгі көзі сабақ
Сабақта оқу-тәрбие үдерісінің барлық педогогикалық элементтері: мақсаты, мазмұны, құралдары,
Қазіргі сабаққа қойылатын талаптар:
білім беру міндеттері мен оның құрамдас элементтерін, дамытушы және
сабақтың оптималды мзмұнының оқу бағдарламасының талаптарына және сабақ
оқушылардың сабақ үстінде де, сабақтан тыс уақытта да ғылыми
оқытудың тиімді әдіс-тәсілдері мен құралдарын таңдау, олардың сабақтың әрбір
сабақ барысында ұжымдық және дербес жұмыстарды оқушылардың дербестігімен, өзіндік
сабақта барлық дидактикалық принциптерді жүзеге асыру;
оқушылардың жемісті жұмыс істеуіне жағдай жасау.
Мұғалім өзінің әрекетін, оқыту, ынталандыру, қарым-қатынас тәсілдерін пайдалана отырып,
Білік, дағдыны қалыптастыру- колдану. Оқушының дамуы тек білімді игерумен
Білімді бастапқы бекіту құрамдастырылған сабақтың міндетті бөлігі болып
Оқу мен жазу арқылы сыни ойлауды дамыту технологиясын мұғалімдер
Қызығушылықты ояту кезеңінде оқушылардың бұрынғы білімдері мен сезімдеріне әсер
Мағынаны тану кезеңінде оқушылар жаңа мәлімет пен идеяны немесе
Ойтолғаныс кезеңі үйрену процесінің соңғы фазасы болады да, бұл
Ғалымдардың зерттеулеріне талдау жасай отырып, сабақ- оқушының танымдық
II-тарау. Шет тілін оқыту теориялық негіздері.
Қазақстан республикасы әлемдік бірлестікке кірген заманда білімнің рөлі мен
• Сөйлеуші қолданылған кейбір лексикалық жоне грамматикалык материал окушыға
• Әр адамның дыбыстарды айту ерекшеліктері мен интонациялык ерекшеліктері
Мұғалім әдетте сабакта өте баяу ырғакпен сөйлейді, мұндағы мақсат
• Мұгалім сабакта шетел тілінде сөйлегенде, айтқан сөзін оқушылар
• Келесі бір қиындық мынада: егер тыңдаушы сөйлеушініц бет-
Окушылардың шетел тілі сабақтарында тыңдап түсіну кабілеттерін дамытуда төрт
Үшінші топ жаттығудың максаты - мәтін мазмұнын толык түсініп,
Төртінші топ жаттығудың максаты - окушыларды мәтін мазмұнының бастыидеясына
• тыңдауға арналған мәтіннің мазмұнының тәрбиелік мәні болуға тиіс
• мәтіннің берік логикасы болуы шарт;
• мәтіннің мазмұнында тындаушылар үшін кызыкты жаңа мәселе болуы
• мәтін аутентивті, яғни шындыққа негізделген, жасанды мәтін емес
Жогарыда айтылған ойларды корытындылай келе, оқушылардың тындап түсіну іскерліктерін
2.1 Сабаққа қойылатын міндеттері мен, оқыту принциптері.
Сабақ – оқушылардың белсенді әрі жоспарлы оқу танымдық іс-әрекетін
Дидактикалық немесе білімдік талаптарға жатады:
1. Тұтас сабақтың және оның құрамдас бөліктерінің білімдік міндеттерін,
2. Пән бойынша оқу бағдарламасының талаптарына және сабақ мақсатына
3. Оқытудың ынталандырудың және бақылаудың, оқушылардың танымдық белсенділігін қамтамасыз
4. Сабаққа тиімді оқытудың шарттары мен принциптері, әсіресе, пәнаралық
Қазіргі сабаққа дидактикалық талдаудың құрылымы:
оқытудың негізгі принциптерінің дербес және бір-бірімен үйлесімді жүзеге асырылуына
сабаққа қойылатын бағдарламалық-әдістемелік талаптардың нақты әрі шығармашылықпен
сабақтың типін анықтау сауаттылығына баға;
оқушылардың дайындық деңгейі, нақты оқу және тәрбиелік мүмкіндіктері сабақты
Оқушылардың қызығушылықтары, бейімділіктері, қажеттіліктері мен сұраныстары ескерілгенбе?
Сабақтың мақсатын (міндеттерін) жобалаудың (ойлап табудың) толықтығына баға;
Сабаққа қойылатын тәрбиелік талаптар:
1. Сабақ барысында берілетін ғылыми ілімнің негізінде оқушылардың диалектика
2. Оқушылардың танымдық қызығушылықтарын, оқу-танымдық әрекеттің жағымды мотивтерін, шығармашылық
3. Оқушылардың психологиялық ерекшеліктері. ( ойлау, ес, назар, қиял,
4. Мұғалімнің педагогикалық тактіні сақтауы.
Сабақ- бұл мұғалімнің жалпы және педагогикалық мәдениетінің айнасы оның
Оқушы мектептен белгілі бір білім көлемін ғана емес, оқу
Сабақ кезеңдері:
Ұйымдастыру кезеңі;
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі;
Білімді жан-жақты тексеру кезеңі;
Оқушыларды жаңа материалды белсенді және саналы игеруге дайындау кезеңі;
Жаңа білімді игеру кезеңі;
Жаңа білімді бекіту кезеңі;
Үй тапсырмасын беру кезеңі.
Сабаққа қойылатын ұйымдастырушылық талаптар:
1. Тақырыптық жоспарлау негізінде сабақты жургізідің ойластырылған жоспарының
2. Сабақты жүргізудің нақты ұйымдастырылуы (уакытылы бастау, әрбір минутты
3. Түрлі оқыту құралдарын, сонымен қатар оқытудың техникалық құралдарын
2. Әдістеме ғылымына қысқаша шолу.
Қазіргі әдістер.
Әдістер атауы туралы түсінік. Әдістеме дегеніміз – қойылған мақсатқа
Әдістеме – мұғалім тәрбиесінің педагогикалық шеберлігінің негізі. Шет тілдеріне
Грамматикалық – аудармалық әдіс – ең көне әдіс;
Тура әдіс – 1870 жылдан бастап;
Кәзіргі әдістер;
Грамматикалық – аудармалық әдіс – көбіне классикалық тілдерді, әсіресе,
Грамматикалық – аудармалық әдістің ерекшеліктері:
Грамматикалық талдаудың негізі;
Тілді оқытудағы грамматикалық сатылар.
Грамматикалық аудармалық әдіс бойынша сөйлемді талдаудың ең жақсы әдісі
Дыбыстар, морфемалар, сөздер әр тілдің өзіне ғана тән түрінде
Грамматикалық аудармалық әдіс алғашында XVIII – XIX ғасырларда
Тура әдіс. Г. Пальмер әдісі.
Тура әдіс грамматикалық аудармалық әдіске қайшы әдіс ретінде дүниеге
Өндіріс пен сауданың халықаралық көлемде қарқынды дамуы, капиталистік
Тура әдістің негізгі ерекшеліктері:
Шет тілін оқытудың негізгі бағыты - тәжірбиелік, яғни,
Ана тілінің екінші орында, тіпті назарсыз қалуы;
Тілді уйрету ісінде аударманың өте әз мөлшерде, керісінше, ауызша
Грамматиканы оқытуда индуктивтік әдістің қолданылуы ( грамматикалық әдісте грамматикалық
Айтуды үйретуге үлкен көңіл бөлінеді;
Мәтіндердің мазмұнына, әсіресе, тақырыбқа байланысты мәтіндер құрастыруға назар аударылады.
Бұл әдістің тура әдіс деп аталуының себебі – шет
XIX ғасырлардың соңы мен XX ғасырдың
Бұл әдісті пайдаланатын мұғалімлер тіл үйретудің алғашқы күннінен бастап,
Тура әдісті қолданушылар өте көп. Осы әдіс оқушының шет
Дегенімен, бұл әдісті қолданудың қыйыншылықтары да кем емес. Мәселен:
Оқу материалы мен жаңа сөздер ғылыми негізсіз іріктеледі. Бұл
Мектепте оқушылардың сөйлеп уйренуіне жағдайдын болмауы;
Тәжірбиесіз мұғалімдер қолданса, өте тиімсіз болып келеді;
Тура әдістің негізгі қағидаларын ұсынған атақты ағылшын әдіскерлері Г.
Г.Пальмер әдісінің негізгі қағидалары:
- шет тілін оқыту ауызша сөйлеуден басталады.
- шет тілін оқыту іріктелген материалдың негізінде жүзеге асырылады.
Пальмер ауызша оқытудың мынадай жолдарын ұсынды:
Іс қимыл арқылы ( мұнда арнайы жасалған заттарды көрсетіп,
Сәйкестендірудің 100 кестесі. Оқушылар осы кестегілердегі шет тіліндегі мысалдарға
Г.Падьмердің бұл әдістері қазіргі кезде жиі қолданылады және оқышуларға
Сөйлем үлгілерінде үнемі қолданылатын сөздер мен сөз тіркестерінің берілуі
Тындау жаттығуларының көп болу оқушыға жылдам сөйлегенде шетел тілін
Мысалы: грамматикалық аудармалық әдіс, тура әдіс, т.б. Грамматикалық аудармалық
Екіншіден, әдіс сөзі белгілі бір автордың ұсыған оқыту жүйесіндегі
Үшіншіден, әдіс дегеніміз – оқушы мен оқытушының арасындағы белгілі
Егер оқытуды тұтас жүие ретінде алып қарасақ, оның
Оқытушы оқушының оқуға деген қызығушылығын оятып, оны басқарып, бағыттап
Сабақтағы мұғалімнің қызметтері.
Оқытушы ұйымдастыру, оқыту және бақылау қызметтерін іске асырады. Ал
Оқытушының өз міндеттерін ұйымдастыруы.
Мұғалімге қойлатын басты талап – оны ұйымдастыру қабілетінің жоғары
Мұғалімнің бастапқы кездегі ұйымдастыру қызметінің маңызы зор, себебі, шет
Бірінші сабақтардан бастап, әр оқушыны сабаққа тартығу тырысу
Шет тілін оқытудың мақсаттары.
Оқытудың мақсаты оқу бағдарламасымен айқындалады. Оқу бағдарламасында пән атаулары
Негізгі және қосалқы мақсатардың қатынасы, кезектері, байланысы мұғалім
1. Тәрбиелеу;
2. Ағарту;
3. Дамыту.
Оқыту мақсатының төрт түрі бар:
1. тәрбиелік;
2. Дамыту;
3. Ағартушылық;
4. Тәрбиелік ( практикалық).
Оқытудың тәрбиелік мақсаттары. Оқушылардың көпшілігі шет тілін оқуға үлкен
Оқушылар оқуға үйренеді, кітаб оқи білудің тәрбиелік маңызы зор.
Оқытудың дамыту мақсатары.
Дамыту мақсаттарын оқушылардың сезім, қозғалыс, ақыл ой, ерік жігерін
Оқу ұйымдастыру білігімен дағдысын қалыптастыру дамытушылық мақсаттардың негізі болып
Әйтседе, оқытудың барлық мақсаттары өз ара тығыз байланысты.
Оқытудың ағартушылық мақсаттары.
Кез келген тілдің ағартушылық қызметі өте зор. Әр бір
Ана тілін оқып үйренгенде тілдің негізгі құралдары – сөздер
Оқудың тәжирбиелік мақсаты.
Оқытудың тәжирбиелік мақсатын түсіну үшін шет тілі пәнәнің ерекшелігімен
Танысу ауызша және жазбаша түрде жүреді. Осы екі
Шет тілін тыңдап түсіне білу және сөйлей білу ауызша
Тыңдау, сөйлеу, жазу және оқу дағдыларын қалыптастыру оқушының тілді
Тілді жақсы меңгеру үшін бастауыш сыныптарда осы төрт
Шет тілін оқытудың мазмұны.
Оқытудың мазмұны әдістеменің негізгі мәселесі болып табылады. Оқытудың мазмұны
1. Лингвистикалық;
2. Психологиялық;
3. Әдістемелік.
Лингвистикалық компонент.
Лингвистика ғылымынсыз оқытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Лингвистика
Соны мен бірге тілдің белгілі бір белгілер жүйесі мен
Тілдің және сөйлеудің белгілі бір өзіне ғана тән бірліктері
Фонема, морфема, сөз, прозологиялық бірлік, микро және макро мәтіндер
Психологиялық компанент.
Психология ғылымынсыз оқытудың мазмұнын анықтау мүмкін емес. Психология адамның
Шетел тілін оқыту әдістемесінің дамуының әлеуметтік тарихи шартнама.
Шетел тілін оқыту әдістемесі шетел тілін практикалық тұрғыдан меңгеруге
Қоғамдағы «тіл» статусын қайта қарау оның оқу
Осыған байланысты шетел тілін оқыту ғылыми негізге сүйенген жеке
1) өзінің жеке әдіснамасы бар;
2) өзіне тән сипаттамалары бар;
3) ғылыми таным ретінде зерттеулерде бір жүйеге негізделген;
4) бірінғай теориялық тұғырнамасы бар;
5) категория мен ұғымдары бар.
Тілдік білім беру жүйесі, кез келген жүйе секілді белгілі
Сондықтан шетел тілін уақыт талабы қойып отырған шет тілдік
Білім берудің кез-келген жүйесі ғылыми теория және қолданбалы дидактика
1) « оқытудың жүйесін әдіс тәсілдерін, құралын заңдылықтарын және
2) белгілі бір оқу пәні заңдылықтарын зерттейтін педагогика ғылымының
3) кез-келген ғылымға тән өз жеке заңдылықтарымен зерттеу әдістері
4) әдістеменің екі жүйе тоғысында көрініс табатын барлық
5) шетел тілі сөз әрекетінің негізін қалайтын шетел
6) шетел тілін оқыту үрдісінің заңдылықтары мен ерекшеліктерін зерттейтін
7) «оқыту мақсаттары мен мазмұнын» ғылыми тұрғыдан
Шетел тілін оқыту әдіснамасының педагогика ғылымының құрамына енетін тануда
Бір жағынан оның оқу пәні ретінде фунционалды сипаттамасын ғылыми
Екінші жағынан ол әдістемесінің дамуындағы ішкі жүйе және жүйе
Жалпы бұл айтылғандар шетел тілін оқыту әдістемесінің шетел тілдерін
Кей аралықтарда «шетел тілін оқыту әдістемесі» шетел тілін
Әдістеме ұғымының дидактикалық функционалды құрылымындағы жетекші қолданбалы құрамдас бөлігі
XX ғасырдың бірінші жартысында –ақ шетел тілін оқыту әдістемесі
30-40 жылдардағы «шет тілдер оқыту әдісін» «қолданбалы лингвистика» ретінде
Шетел тілі оқыту әдістемесінің қолданбалы психология ретінде сипаттауда танымал
60- жылдарға дейін лингвистикалық жүйелілік туралы пікір шетел тілін
60- жылдардың ортасында шетел тілін оқыту әдістерін қалыптасыуындағы
-шетел тілін оқытудың лингвистикалық әдістерін негіздерінен психологиялық әрекеттік теорияға
-шетел тіліне оқытудың практикалық тұрғыдан жүзеге асыру басты орынға
- психолингвистикалық негізге сүйенген әдістеме тілдік сөздік дағдыларды қалыптастыру
Білім беру мақсаттары сөз әрекеттерінің процессуалдық әрекеттік қабілетіне өзгеріп
Шетел тілін оқыту әдістемесі лингвистердің тілді оқшауланған жүйе ретінде
Шетел тілін меңгеру деңгейінде қатысымдық нәтижені қамтамасыз етудің әлеуметтік
- вербалдық қарым-қатынастың функционалдық реализациялық;
- қарым –қатынас құралы ретінде тіл функциясының ойлау- сөйлеу
Әрекет ұғымын тілдік қарым-қатынас туралы теориялық түсінікке енгізу тілдік
Вербалдық қатысымның жаңа ракурстарын объективті түрде белгілейтін осы құбылысын
- оларды «қатысымдық әрекеттер» құрылымына енгізу механизмі айқын болмады
70- жылдарда пайда болған тіл мен сөздің әлеуметтік сөздік
Осылайша әрекеттік әдістік басымдылығынан шетел тілін оқытунан қатысымдық
Әрекет ұғымын тілдік қарым-қатынас туралы теориялық түсінікке енгізу тілдік
1. Бірінші мәселелер жиынтығы вербалды қарым қатынастың функционалды-мазмұнды құрылымын
- тілдік қарым-қатынастың функционалды аспектісін анықтау мәселесі қатысымды объективті
«»
Нәтижеге бағытталған білім беруде бастауыш сыпыпта
шетел тілін оқытудың тиімділігі
Бүгінгі күні баска елдермен тереземіз тең егемен ел болып
отырғанда, Елбасының Қазақстан халкына жолдауындагы кешенді
мәселенің бірі - еліміздің ертені болатын ұрпақка сапалы да,
білім беру болып табылады.
Сондай - ақ күн өткен сайын ғылым мен техника
қиял жетпес қияндарга жол салып, өркениетті елдерден қалып қоймай,
жас ұрпакка білім беру саласын дүниежүзілік стандартка сай жетілдіре
түсу өзекті мәселе болып отыр.
Қазіргі кезде шет тілі ғаламдастыру ғасырындағы элеммен тілдесудің
тілі болыіт отырғанда, 12 жылдық білім беру жүйесінде, бастауыш
сыныптан бастап оқушыларға шет тілін окытудың тиімділігі өте зор.
Ұлттың қабілеті, елдің өркениеттілігі оның білімділік деңгейімен
айкындалатындығын ескере келе, 12 жылдык эксперименттің де негізгі
мақсаты- мектептердің элемдік білім кеңістігіне кіру аркылы, Елбасының
бүгінгі күні жүргізіп отырған «Үш тұғырлы тіл» саясаты негізінде
жүйесін халықаралық деңгейге көтеру талап етіледі.
Осыған орай сапалы да, нэтижелі білімнің негізі бастауышта
қаланатындыктан, шет тілін осы сатыдан бастап окытып, бүгінгі жас
ұрпактың білімі мен біліктілігін «коғам» сұранысына сай білімді,
бәсекеге кабілетті, көпмәдениетті, тілді жетік меңгерген, толерантты
тұлға етіп тэрбиелеу мұғалімнің кэсіби шебер болуын талап етеді.
Өйткені баланың бойына анасының сүтімен сіңген өз ана тілін
еш киындықсыз берілсе, өсе келе екінші тілді шет тілін
қиындықтар туғызады.
Психологтардың айтуынша, бастауыш сынып жасындағы
балалар шет тілін үйренуге өте икемді келеді, ал оскен
кабілеттерін жоғалтып, белсенділіктері төмендейтіндігі дэлелдентен.
Сондықтан да, тіл негізін бастауыш сыныпта калап, әрі қарай
сойлеп шығу деңгейіне жеткізу әр мұғалімнің алдына нақты мақсат-
міндеттерді қойып,соны іске асыруда үлкен күш-жігермен жүмыс істеуге
бағыттайды.
Үстаздың қолындагы мықты екі карудың бірі-терең білімі болса,
екіншісі-сол білімін окушы бойына, санасына жеткізетін, дарытатын әдіс-
тэсілі болуы қажет, Осыған орай мен мемлекеттік стандартна сай,
үшінші сыныпта, аптасына бір сағат есебімен ағылшьтн тілін окыту
барысында, оз тәжірибемде В.В Коваленкоиың «Ойын арқылы оқыту»
және В.Выготскийдің «Сын түрғысынан ойлау технологиясының»
стратегияларын колданамын.
Сабакта ойын түрлерін колдану оқушылардың жұмысқа күлшынысын
тудырып, баланың бойында ұжымдық сезімді калыптастыруға,
материалды жақсы түсініп, тез кабылдауына, миының шамадан тыс
шаршамай еріксіз есте сақтауына, сабактың эсерлі нақышта болуына
көмегі зор. Сондай-ақ сыныптастарының ой-пікірімен санасуға, накты
сойлсуге, бойындағы ұяңдықты жоюға гэрбиелейді. жэне де ойын ойнау
барысында бір нәтижеге жету баланың өзіне, біліміне деген сенімін
арттырады.
Сонымен бірге, осы жастағы балалардың әдемі, кызықты заттарға
назар аударуы мен қызығушылығы мол болыи, қабылдауы берік
болатындығы дәлелденген.Сондыктан да тілді бастауыш сыныптан бастап үйретудің тиімділігі,
козгалыс, музыка жэне көрнекілікті
кеңінен колдаиу аркылы олардың тапсырманы орындауға деген
белсенділігі мен табиги икемділік қабілеттерін қолдана отырып, тілді
үйренуін жеңілдетеді.
Осындай жұмыс турлерін орындаудың тиімділігі, оқушылардың
гәқырып бойынша берілген сөздермен танысын, оларды дұрыс айту
кезеңінет бастап , меңгерген фонетикалық, лексикалық жоне
грамматикалық материалдарды тәжірибеде , күнделікті өмірде, кез-келген
жағдайда қолдана білуге, білімін жинактаи, жүйелеуде маңызы зор.
Сондай-ақ тапсырмаларды орындай отырып, окушылардың біріншіден,
шет тілін меңгерудегі оку, жазу, тыңдап түсіну мен сөйлеу
дағдылары қалыптасса, екіншіден танымдық, есте сактау, елестету, керу
арқылы есте сактау, зейінін қалыптастыру сияқты кабілеттері дамнды.
Сонымен бірге, бүл әдіс-тәсілдер бастауыш сынып оқушыларына шет
тілін нэтижелі меңгертудің тиімді жолдары деп ойлаймын.
Өйткені бүл жұмыстар оқушыны оқулықта берілген тапсырмаларды өз
бетімен, орындауға жаттықтырса, екіншіден ойын арқылы тілді үйренуте
деген ынта, қызьнушылығын арттырып, дербес болуға , өз ойын
айтуға, белсенділікке баулиды..
Эксперимент сынын оқушыларын жай сынып окушыларымен тілді
үйрену жағынан салыстырғанда айтарлықтай нэтижесі бар. Шет тілін
оқытудың жалпы білім беру бағдарламасы бойынша оқыған оқушьигар
5-сыныпта тек эріпнен танысудан бастаса, эксперимент сынып окушылары
бұл деңгейде еркін окуға, мэтінді әңгімелеп, сөйлеушіні тыңдап түсінуге
бетімен лексико-грамматикалық жаттығуларды орындай алатьтндай
деңгейде болады.
Осылайша олар жай сынып окушыларына қарағанда, элдеқайда алда
болып, бастауышта меңгерген білім-білік, икемділіктерін эрі карай дамытын
, жоғары сыныпқа келгенде тілді талапка сай меңгеруіне мүмкіндігі
Ойымды түйіндей келе, казіргі заманньтң өркениетті прогресшіл
бағытына сай, адамгершілік касиеті мол, ұлттың дінін, тілін жоғалтпаған,
озге елдегі замандастарымен тең дэрежеде бэсекелесе алатын, жоғары орелі,
терең білімді, ата-баба ісін жалғастырушы мэңгілік күш-үш тілді қатар
меңгерген егеменді еліміздің қазақ коғамын тэрбиелеуде, эксперимент
жағдайында ағылшын тілін бастауыштан бастап оқытудың маңызы өте зор.
Қазақстан Республикасының Конституциясына «Білім туралы», «Тіл
туралы» заңдар бүкілхалықтық талқылауға тұсіп, Қазақстан Республикасының
Үкіметі мақұлдаған, Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім
беруді дамыту тұжырымдамасына сəйкес еліміздің жас ұрпағы алдына
мемлекеттік тіл-қазақ тілін, орыс тілін жəне шетел тілін білу
Шетел тілін үйренуге деген талап пен көзқарастың жаңа бағыттарда
жаhандану процесімен, еліміздің басқа елдермен экономикалық тұрғыда,
мəдени тұрғыда қарым-қатынастың кеңеюі салдарына байланысты.
Мəдени процестің негізгі бөліктерінің бірі: əлемдік мəдениеттің
құндылықтарын игеру болып табылады, ал оған тек шетел тілін
ғана қол жеткізуге болады.
Қазіргі таңда ғалымдар оқыту үрдісінде дидактикалық мақсатты шешуде
оқытудың белсенді түрлеріне бет бұруда. Оқытушының студенттермен
педагогикалық қатынасты ұйымдастыра алу қабілеті қазіргі кездегі шетел тілін
оқыту үрдісінің тиімділігін арттырады, сондай-ақ ол студенттің жеке тұлға
ретінде ерекшеліктерін ашуға жəне оның шетел тілін мəдениет аралық
қатынас құралы ретінде меңгеруіне бағытталады. Осыған байланысты
студенттің белсенді өзіндік жұмысын қамтамасыз ету үшін студенттің бір
мəселені бірігіп шешуде өз бетінше белсенді, танымдық шығармашылық
əрекетін қамтамасыз ететін интерактивтік тəсілге баса назар аударуда. [1]
«Интерактивтік» деген сөз энкциклопедия мен ғылыми əдебиеттерде
көрсетілгендей интеракция деген ұғымнан келіп шығады, яғни ол екі
біріккен əрекет болып табылады.
Ол оқыту үрдісінде студенттерді бірігіп белгілі бір мəселені шешуге,
белгілі бір əрекетке өз жауапкершілігін сезініп, белсенді болуға жəне
өз қиялын, ой-өрісін, шығармашылығын көрсетуге мүмкіндік береді.
Сонымен бірге бұл əдіс студенттерді жұп болып, бірігіп жұмыс
жұмыс жасай отырып, өзгелерге көмек көрсетуге үйретеді. Бұл ұғым
талаптарға сай келеді;
- ақпаратты терең игереді, өйткені оны ой елегінен өткізеді.
- студент өзін-өзі еркін жəне ыңғайлы сезінетін өрісті қалыптастырады,
оқып үйрену ниетін арттырады.
- студенттің жеке тұлғасына тікелей əсер етіп, танымдық, шығармашылық
қабілетін оятады.
- топ студенттерімен жасалатын жұмысты түрлі формада (жұптық,топтық
ұжымдық) өткізуді қамтамасыз етеді.
- ойлауды белсендіреді.
- ынтымақтастықпен əрекет етуге үйретеді.
- тыңдау дағдысын қалыптастырып, өзгені тыңдай алады.
Мұндай тəсілді қолдануда кездесетін қиындықтар да жоқ емес. Себебі;
студенттің ойлау қабілеті, жылдамдығы, білім деңгейі, ақпаратты меңгеруі
бірдей жағдайда емес.
Осыдан келіп студенттің алдында шынайы жəне психологиялық қиындықтар
туындайды.
Шынайы қиындық – берілген тапсырма дұрыс ұйымдастырылмаған жағдайда.
- жүріп жатқан əңгіме студентке қызық емес болса;
- əңгімені тыңдамағандықтан сөйлей алмаған жағдайда туындайды.
Ал психологиялық қиындық шынайы қиындыққа қарағанда жиірек кездеседі.
Студент мұндай жағдайда көбінесе үнсіз қалады, яғни;
- студент өз ойын білдіру үшін көмекші сөздерді, тілдік
алмағандықтан үндемейді.
- өз білім дəрежесінің төмен екендігін көрсеткісі келмегендіктен үндемейді.
- оқытушы мен топ алдында сөйлеуге қысылғандықтан үндемейді.
Мұндай жағдайда студент сөйлеу үшін оған қысым көрсетпей, сөйлеу
ыңғайлы, қолайлы мұмкіндік туғызылуы керек, студентті өз іс-əрекетін, ойын
тыңдай білуге үйрету керек. Мұғалім алдымен студенттерді сөйлеуге үйретуде,
соның ішінде тілді қарым-қатынас құралы ретінде меңгеруге ұмтылуын, оларда
өз іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру үшін оған сай ниетін
атмосферасын орната білуі керек. Ал мұндай атмосфераның орнауына Н.В.
Гавриленконың төмендегі пікірлерімен толықтай келісуімізге тура келеді. [2]
Біріншіден: Шет тілдерін оқытуда интерактивтік тəсілді қолдану кезінде
қойылатын талаптың, жасалынатын жұмыстың оқыту процесіне сай болуы
керек. Талап тым жоғары болса, оқуға деген қызығушылық жойылады,
болса, жалығуға əкеліп соқтырады.
Екіншіден: жұмыс түрлері, онда қолданылатын оқу құралдары, жаттығулар
студенттердің білім деңгейіне, жас ерекшеліктеріне сай болуы керек.
Үшіншіден: студенттер жіберген қателерін мұғалім көмегімен өзі табуға
дағдылануы керек.
Студенттер əр түрлі болады. Олардың бірі оқытушының айтқанын жылдам
ұғып алады, енді біріне материалды ұғу үшін қосымша түсіндірмелер
мысалдар қажет болады. Мұндай студенттер нақты нені түсінгенін ұғына
сұрақ қоюға жасқанады. Осындай жағдайда студенттерді топқа не болмаса
жұпка біріктіріп, оларға ортақ тапсырма беріп, ол тапсырманы орындау
барысында əрбір студентке жеке рөлдер мен міндеттер атқаруды талап
онда əр студент өз жұмысына жауапты болып, жалпы жұмыс
жеткізуге ұмтылады. Сондықтан да, білімі төмен студенттер үлгерімі жоғары
студенттерден өзіне түсініксіз болған жерді сұрап, ал үлгерімі жақсы
топтың жеңіп шығуын ойлап, барлық студенттердің, əсіресе, білімі нашар
студенттердің нəтижелі жұмыс істеуін ойлайды. [3]
Осылайша студенттер бірігіп, қиындықтың алдын алады.
Интерактивті тəсіл, əсіресе сабақты пысықтап, қорытындылауға бірден-бір
көмегін тигізетін тəсілдердің бірі. Осы интерактивті əдіс арқылы студенттер
білімін өздері бағалайды да, олар алған білім, білік дағдылары
бағаланады. Өзін-өзі бақылау, жұптық өзара бақылау, топтық өзара бақылау
кезеңдері сабақты бекітуге біршама септігін тигізеді.
Бұл бақылауды бағалау əдіс белгілері арқылы іске асыруға болады.
Өздік бағалауы:
1. Менің бүгінгі тақырыпқа өз бетімше дайындығым: төмен, орта,
2. Бүгінгі жаңа тақырыпты игеруім: төмен, орташа, жоғары;
3. Бүгінгі сабаққа қатысуым: төмен, орташа, жоғары;
Топтың өзара бағалауы: (топтар бір-бірін бағалайды).
1. Топ ұжымының татулығы, белсенділігі, өзара əрекет əдебі, топтық
əдебі: төмен, орташа, жоғары.
2. Жаңа тақырыпты өмірмен байланыстыра айтуы: төмен, орташа, жоғары.
3. Сөйлеу шешендігі, мəдениеті: төмен, орташа, жоғары.
Бұл бақылаулар студенттерді өздеріне жəне өзгеге сын тұрғысында қарауға
үйретеді. Біреуді бағалау үшін өзінде тиісті білім болуы қажеттігі
Бұл бағыттау мен бағалау студенттердің бойында мына қасиеттерді
қалыптастырады: еріктілік, еңбек сүйгіштік, өз біліміне сенімділігі,
қабілеттілігі, жауапкершілікті сезінуі, адами, жолдастық қасиеттер, сөз қорын
молайту, ғылыми ақпараттарды ақтаруы, өзінше түйін жасауы, сөйлеу
мəдениеті артады.
Шетел тілі сабағында қолданылып жүрген рөлдік ойындар, іскерлік
ойындар, пікірталас, студенттердің баяндамалары мен ақпараттық хабарлары,
дəріс - диалог, тренинг, дөңгелек үстелдер, ұжымдық-танымдық оқу, иммитация
əдістері осы жоғары белсенділікті дамыту əдістерінің интерактивті əдіс
белгілері болып табылады. Сабақты ұйымдастырудың топтық-үлестірме
түрлерін қолдану арқылы іс-əрекетті талқылау, қарама-қарсы қайшылықты
мəліметтер беру арқылы пікірталасын тудыру студенттердің пəнге деген
ынтасын арттырады. Үлгерімі төмен студенттің өзі де өз ойларын
тырысады.
Интерактивті əдіспен оқытудың басты мақсаты-студенттерді өз бетінше
ой қорытып, жауап табуға үйрету, яғни, интерактивті тапсырманы орындау,
процесті басқару жəне ойлау тəжірибесін дамыту жəне сол тəжірибелерді
дамытуға бағытталуы болып табылады. [4]
Студенттерді сабақ кезінде барынша белсенділік танытуға тарта отырып,
олардың сондай белсенділігін арттыруға мүмкіндік жасайтын əдістемелік
амалдарды интерактивті деп атайды. Сонымен қатар, оқу барысында студенттер
мен оқытушының арасында тығыз қарым-қатынас орнайтын болса, мұндай
оқытуды интерактивті оқыту дейміз. Мұндай қарым-қатынас студенттер нақты
мəселені талқылап, соның шешімін тапқан кезде байқалады.
Студенттердің жауаптарынан гөрі мəселенің шешімін табуға талпынғаны
маңыздырақ. Өйткені интерактивті оқытудың басты мақсатының өзі сол
студенттерді өз бетінше ой қорытып, жауап табуға үйрету. Осылайша
кезде студенттер сабақты жақсы қабылдап, пікірталас кезінде айтылған
жайттарды жылдам ұғады. Себебі:
• студенттер мағлұмат алып қана қоймайды, өздері айтқан пікірдің
дұрыстығына логикалық түсініктеме береді;
• студенттер пікірлерін алдымен терең ойланып барып айтады;
• мəселені талқылаған кезде студенттер өздерінің жəне өзгелердің
тəжірибелерін пайдаланады. Мұндай жалпы білім қоры кез-келген студенттің
білімінен артық болатындағы белгілі;
• студенттерден жаңа мағлұмат алу арқылы оқытушы да өз
толықтырады;
Кез-келген сабақтың мақсаты-студенттердің қызығушылығын тудырудан
гөрі оның тиімділігінде жатыр, əдісті таңдамас бұрын, оқытушы студенттерге
қандай дəріс беретіндігі, не үйреткісі келетінін нақты білуі кажет.
əдістерді қолдану, тілді дамыту үшін қолдануға болады.
Интерактивті əдіс бойынша сабақ барысында студенттер көп сөйлеп,
оқытушылар аз сөйлеуге тиісті болады, бірақ бұдан оқытушының рөлі
деп санауға болмайды. Оқытудың басқа əдістеріне қарағанда, интерактивтік əдіс
оқытушының жоғары белсенділік танытуын талап ететін əдіс. Сабақтың
жоспары студенттер өзара талқылау барысында нені ұғынуы керектігін
көрсетеді, яғни оқытушы студенттердің іс-əрекетін алға қойған мақсатқа жетуге
бағыттайтын басқарушының міндетін атқарады.
Сабақ барысында «Die Kleidung und ihre Rolle im Leben
Neue Moden» тақырыбын пысықтау мақсатында студенттерді үш топқа бөліп,
оларға негізгі тақырыпқа байланысты тақырыпшаларды береміз:
1 топқа «Kleidung»
2 топқа «Neue Moden»
3 топқа «Kleidungsrolle»
Əр бір топ өздеріне берілген тақырыпшалар бойынша жоспар құрып,
талдайды. Топ студенттері бірігіп, «Киім» туралы толық мағлұмат береді
оның тиімді (пайдалы) жəне тиімсіз жақтарын ашып айтуы керек.
Əр топқа қойылатын талап-тақырыпқа байланысты жаңа сөздер мен сөз
тіркестерін көбірек пайдалану жəне талқылауға топ студенттерінің түгелдей
қатысуын қадағалау.
Соңында топтар бірін-бірі бағалап, қорытындылап, əр топтың ортақ
бағасын қояды. Бұл тəсіл грамматикалық жаттығуларды орындау кезінде де
тиімді.
Мұндай жағдайда топ студенттері əр бір ұпай үшін күреседі.
грамматикалық ережесін қолдана отырып, дұрыс құрылған əрбір сөйлем оларға
ұпай болып саналады. Бұл жұмыстың барысында студенттер өздерінің бар
білгендерін топ мүшелерімен бөліседі.
Сол кезде кейбір грамматикалық материалдарды түсінбегендерге үлкен
көмегін тигізеді.
Мəтіндермен жұмыс жасағанда да студенттер берілген мəтінді кемінде екі
рет оқығандары дұрыс. Алғашқыда олар мəтінге тек көз жүгіртіп,
жалпы идеяны немесе басты проблеманы түсінеді, ал одан соң
бөліп басынан бастап оқып шығады. Үйге мəтінді қайталап оқып
тапсырылады, құрамындағы бейтаныс сөздерді сөздік дəптерге жазып,
аударулары керек. Бұлайша жасау талқылаудың алдында тұжырымды
логикалық тұрғыдан қайта пысықтауға көмектеседі.
Сабақ уақытын мейілінше үнемді пайдалану үшін мəтінді үйден оқып
келуді тапсырған дұрыс.
Тағы бір көңіл аудара кететін жағдай-интерактивті əдіс тəсілдің маңызды
көрсеткіштері деп оның тəрбиелік жағын да айта кеткен жөн.
істеу студенттердің бірін-бірі тануына, тындау мен пікір алысу мəдениетінің
қалыптасуына да өз əсерін тигізеді.
Интерактивті тəсілдің ерекшеліктерін ескерсек, құрастырылған
тапсырмаларды орындау студенттерге оқытылып отырған тілдің практикалық
тұрғыдан қолдану нəтижесін, жемісін көруге мүмкіндік береді жəне шетел
оқып үйренуге деген қызығушылығын арттырады. Қазіргі таңда бұл
интерактивті тəсілді өздерінің педагогикалық жұмысында барлық оқытушылар
қолданып жүр. Мұндай жұмыс түрісіз ешқандай оқу үрдісі өтуі
Мысалы: студенттер оқулықпен, сөздікпен көп жұмыстанады. Студенттер
мəтінді аударып, оған сұрақтар қоюы арқылы оның мағынасын айтып
Сол мəтін үлгісімен берілген тақырыпқа байланысты əңгіме құрып,ауызекі
сөйлеуге дағдыланады. Сонымен бірге студенттер диалогпен айналысқанда да
бір-бірімен ауызекі тілде сөйлесуін дамытады.
Қорытынды
Тіл-өмірдегі жаратылыстардың ішіндегі ең күрделі құбылыс. Оны тек лингвистер
Зерттеу жұмысымызда қарастырылған шетел тілін соның ішінде ағылшын тілін
Ағылшын тілін мектептерде жүйелі оқыту үрдісі мен құрылымын қалыптастыру
Эксперименттің нәтижесіне сүйенсек түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана отырып оқушылардың
Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттар ағыны күшейген заманда
Пайдаланылған әдебиеттер:
1). Амандықова Г.Н., Мұхтарова Ш.Е. Шет тілін оқыту әдістемесі.-
2007. 260 б.
2). Бим И.Л. К вопросу о методах обучения
ИЯШ, №2, 1974, С.40.
3). 1. Иманқұлова С. «Жаңаша оқыту әдістемесі», Әл-Фараби атындағы
4). М. С. Сақтағанова, Н. Қ. Алиева, Н. Қ.
5). Г. Ботағарина, «Ағылшын тілін оқытудағы бүгінгі белес», Білім,
6). Г. Шамшырақова «Ағылшын тілін оқытудың құрылымы», 12-бет,
7). Гүлмира Жұмайқызы, «Ағылшын және қазақ тілдеріндегі салыстырмалы ерекшеліктер»,
8). Ж. А. Жақыпов «Аударматануды аңдату», Астана, Аударма баспасы
9) Жұмабаев М.Педагогика.Алматы,Рауан,1993. 250б.
10). Қазақ грамматикасы, Алматы «Жазушы», 1990 ж. 681-717 беттер.
11). К. Н. Качалова, Е. Е. Израилевич «Практическая грамматика
12). Г. Рысбаева «Ағылшын және қазақ тіліндегі етістіктің етіс
13). Қ. Тубышева, «Модульдік оқыту технолгиясын ағылшын тілі сабақтарында
14). Е. Нұрланбекова «Шетел тілін оқытуда бейнефильмдерді қолдану», Шетел
15). Abai «book of words», «Abai international club» Semey
16) Movie Talk. Английский, интерактивный видеокурс: для Windows
17). Английский язык, кн. для чтения к учеб. для
18). Винарева, Людмила Андрияновна, Янсон, Валентина Вадимовна.
19). Вронская, И. «Английский язык в детском саду», Дошкольное
20). Колыхалова, Ольга Алексеевна, Махмурян, Каринэ Степановна. Учитесь говорить
21). Методическая разработка по английскому языку для развития навыков
22). Токтамысова Г.А. Коммуникативті оқыту технологиясы негізінде оқушылардың сөйлеу
23). Шетел тілін оқыту барысында интерактивті тəсілмен жұмысжасаудың ерекшеліктері
24) Шетел тілін оқыту әдістемесі 2011 ж.
Оқытудың дамыту мақсаттары
Ағылшын тілі сабағындағы интернет-ресурстарын қолдану тәсілдері
«Бастауыш мектепте шет тілін оқытудың теориясы мен техникасы»
Қазақ хрестоматиясы оқулығынан
Математиканы оқытудың арнайы әдістемесі
Шет тілін үйренудің тиімді әдістері
Шет тілін оқытудың лингвистика ғылымымен байланысы
Әдебиет сабақтарының инновациялық түрлері
Үлкендерге арналған әңгімелер
Шет тілін оқыту әдістемесі пәні бойынша оқу құралы