Қазақстанның мұнай газ саласының қазіргі замандағы жағдайы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
Қ.И. Сатпаев атындағы Қазақстан Ұлттық Техникалық Университеті
Экология экономикалық институты
Экономика және минералды ресурстарды басқару кафедрасы
ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
Кафедыра меңгерушісі
э.ғ.д. профессор, академик.
А.К.Ерали
2005 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қазақстанның мұнай-газ өнеркәсібі
және оның даму болашағы
Стандарт бойынша кеңеші
оқытушы.
С.К. Серікбаев
2005 ж.
2005 ж.
Жұмыс бойынша пікір беруші
Байсарова А.
Мамандығы: 0702
Д.Б.Байбулова
2005 ж.
Алматы 2005
Қ.И.Сәтбаев атындағы
Қазақ ұлттық техникалық университеті
Экологиялық-экономика институты
0702-Экономика және менеджмент
әлументтік ортада және салалар бойынша
мамандығы
Экономика және минералды ресурстарды басқару кафедрасы
Диплом жұмысын орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Байсарова Асельге
Жұмсытың тақырыбы: Қазақстанның мұнай-газ өнеркәсібі және оның даму
Жоғарғы оқу орны бойынша
бұйрықпен бекітілген
Жұмыстың негізгі деректері: Мұнай-газ саласының негізгі бағыттарын құрастыру.
Диплом жобасында зерттелетін мәселелердің тізімі немесе диплом жұмысының қысқаша
а) мұнай мен газ өндірудің қазіргі жағдайы; Қазақстанда мұнай-газ
ә) Қазақстанның мұнай газ саласының қазіргі замандағы жағдайы; отандық
б) Отын-энергетикалық комплекс: проблемалар және шешу; мұнай мен газ
График материалдарының тізімі (міндетті сызбалардың дәл көрсетілуімен) 2002ж
Ұсынылатын негізгі әдебиет: 1) Ахметов Д. Большое будущее казахстанской
Тараулары көрсетілген жұмыс бойынша кеңестер
Тарау Кеңесіш Мерзімі Қолы
Стандарттау Серикбаев С.К 23.05.05
Диплом жұмысын дайындау кестесі
№ Тараулардың аттары, зерттелетін мәселелердің тізімі Жетекшіге ұсыну
1. Мұнай мен газ өндірудің қазіргі жағдайы. 20.03.05
2. Қазақстанның мұнай газ саласының қазіргі замандағы жағдайы. 15.04.05
3. Отын-энергетикалық комплекс: проблемалар және шешу. 10.05.05
Тапсырма берілген күні
Кафедра меңгерушісі
(қолы)
Жұмыс жетекшісі
(қолы)
Тапсырманы орындауға
қабылдады студент
Андатпа
Бұл диплом жұмысы үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөліміде шетел
Екінші бөлімінде отандық мұнай кәсіпорындарының даму стратегиясы анықталған.
Үшінші бөлімінде мұнай мен газ өндіру табыстарына жетіудегі негізгі
Жұмыстың мақсаты мұнай-газ саланың дамуының негізгі бағыттарын құрастыру қойылған.
Қазақстанда қазіргі кездегі мұнай және газды өндіру жағдайын байяндау;
Мұнай-газ өнеркәсібінің даму деңгейіне талдау жасау;
Отандық мұнай-газ өнеркәсібінің даму стратегиясын анықтау.
Аннотация
Данная дипломная работа состоит из трех частей. В первой
Во второй части определяется развитие стратеги планов отечественных нефтяных
В третьей части представляются достижения в нефтегазовой производственной прибыли
Цель работы развитие основных направлений в нефтегазовой сфере.
В настоящее время рассмотреть сегодняшние нефтегазовые производственные условия в
Проанализировать степень развития нефтегазовых производств.
Определить стратегию развития отечественных нефтегазовых предприятий.
МАЗМҰНЫ
К І Р І С П Е 7
1. МҰНАЙ МЕН ГАЗ ӨНДІРУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ 8
1.1 ҚАЗАҚСТАНДА МҰНАЙ ГАЗ ӨНДІРУ ОБЛЫСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ШЕТЕЛ
1.2 МҰНАЙГАЗ КОМПЛЕКСІН БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА ҚҰРЫЛЫМДЫ
2. ҚАЗАҚСТАННЫҢ МҰНАЙГАЗ САЛАСЫНЫҢ 24
ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ. 24
2.1 ОТАНДЫҚ МҰНАЙ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАМУ СТРАТЕГИЯСЫ 31
2.2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ МҰНАЙДЫ ҚАЙТА ӨҢДЕУ 41
КӘСІПОРЫНДАРЫ. 41
2.3 МҰНАЙ ГАЗ СЕКТОРЛАРЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯСЫ. 43
3.ОТЫН –ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ КОМПЛЕКС: 47
ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ ШЕШУ. 47
3.1 МҰНАЙ МЕН ГАЗ ӨНДІРУДЕ ПРОБЛЕМАЛАРДЫ ШЕШУДЕГІ ПРИОРИТЕТТІ
3.2 МҰНАЙ ГАЗ ӨНЕРКӘСІБІНІҢ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ 67
ҚОРЫТЫНДЫ 71
ҚОЛДАНҒАН ӘЕБИЕТТЕР 74
К І Р І С П Е
1990 жылдан бастап Қазақстанның кәсіпорындары тұрақсыз
Энергетикалық сала елеулі орын
Тау–кен өндіріс орындарында мұнай өндіру саласы
2000 жылмен салыстырғанда 2003 жылы кәсіптік
Қ.Р-ның қазіргі ғылыми техникалық саясатына
1. МҰНАЙ МЕН ГАЗ ӨНДІРУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
1990 –2000 жылдары отынның дүниежүзілік қорының өскенді
Осы жылдар ішінде дүниежүзілік мұнай
Мұнайдың бар қоры Сауд
1.1 ҚАЗАҚСТАНДА МҰНАЙ ГАЗ ӨНДІРУ ОБЛЫСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ШЕТЕЛ
TEXACO INTERNATIONAL PETROLEUM
1998 жылы компания 65% акцианы иеленді
1998 жылы компания жобаның комерциялық
EXXONMOBIL. Қазақстанмен ынтымақтастық1993 жылы басталды
1996 жылы консорциумның жұмысы аяқталғанан
Теңіз кенорының мұнай өндіретін «Теңізшевройл»
Одан басқа Каспий құбыртартушы консорциумда (КТК)
Компания сондай-ақ Алматының жаңа талапқа
CHEVRON.( Теңізшевройл) Теңіз кенорнын
1993жылдан бастап тәулігіне 60 мың баррелъ
Саудадан максимлды ақша табу мақсатында
ТШО –ның Қазақстанға тура ақшадай
Қазіргі уақытта ТШО штатындағы Қазақстан
1996 ж. Chevron Алматыда бірінші АЗС
Chevron КТК- ның ең ірі жекеменшік
OFFSHORE KAZAKHSTAN INTERNATIONAL OPERATING COMPAINY ( OKIOC). OKIOC
OKIOC –тың өнімін бөлісу туралы келісім
Проектыға слынған инвестициа коммерциалық көмірсутекті
Коммерциалық өндіруді бастау 2004 ж. тұрақты
Қазіргі кезде терңдігі 4500м алғашқы
KAZAKHSTANCASPISHELE (KCS) . «Қазақстанкаспийшелъф» конпанияасы
Бұл мәселені шешудің алғашқы жобасы
шелъф белгіленді.
1994 –97 ж. KCS орындау шелъфті
1996-98 ж. KCS теңіз мұнай операцияларын
Бүгінгі күнде KCS Каспий және Арал
1998 ж. консерциумның жұмысы бірікеннен кейін,
1999 ж. ОАО «Қазақстанкаспийшелъф» теңізде сейсмабарлау
CNPC INTENATIONAL AKTOBE PETROLEUM
Компанияның капитал салуының жалпы көлемі өткен
KUAT HOLDING COMPANY. («Қуат» холдинк компаниясы)
СП повлардардың Прииртышында мұнай мен газды
ҚАРАШЫҒАНАҚ ИНТЕРГРАЦИАЛАНҒАН ҰЙЫМЫ.
Қатысушылардың үлесі: British Gas – 32.5%,
1997ж. РАО «Газпром» Лукойл жобасына қатысуға
1997 ж. қаршаның 18-де шешуші өнімді
Қарашығанақтың мұнайгаз конденсаторының кен орнының
1998-2000 ж.бар қуатты өндірістерді реконструкциялау жаңасын
2001-2005 ж. кезеңінде көмірсутектерді өндіруді
2005-2010 ж. кезеңде газ өндіруді
Өндіру бағдарламасына альянс мынандай мақсат
КТК қол жеткізуді тарату мақсатында Үлкен
Альянстың инвестициясының жалпы көлемі келісім
КАСПИЙ ҚҰБЫРТАРТУШЫ КОНСЕРЦИУМ (КТК).
Жобаны жүзеге асыруға қатысушылардың үлксі :
1997 –99 ж. қаржыландыру көлемі 521 млн АҚШ
Қазіргі уақытта КТК жобасы бойынша
“FIRST INTERNATIONAL OIL CORPOATION “
- СП ЗАО
- Атырау облысының
ТОО «Жайықмұнай» – Батыс Қазақстан облысының
СП «Орталықазия мұнгай» - Атырау, Қызылорда облыстары
«Сентрал Техникал Сервис
«ТЕПКО» компаниясы
«АМОКО ЕВРАЗИЯ ПЕТРОЛЕУМ» компаниясы Каспий
«ТЕКСАКО НОРД БУЗАЧИ» компаниясы .
«ОРИКС ЭНЕРДЖИ КОМПАНИ» Мертвый
«АРКО» компаниясы «Юнион Тексас Петролеум» компаниясының
«Юнион Тексас» біріккен кәсіпорында опратор болды.
“ MOBIL” компаниясы Ақтөбе болысының (
“HURRICANE” өзінің қаржыландыру жұмысын 1999 ж.
1.2 МҰНАЙГАЗ КОМПЛЕКСІН БАСҚАРУДАҒЫ ЖАҢА ҚҰРЫЛЫМДЫ
Қазіргі бар басқару жүйесі мен реттеу сондай-ақ
Кесте 1
2002 ж. Қазақстан Республикасының мұнайды қайта
завотарының жүкті тиеу кестесі.
А Айы
ПНПЗ ШНОС
Қаңтар 158,3 241,7 200,0 600,0
Ақпан 158,3 241,7 200,0 600,0
Наурыз 208,3 291,7 250,0 750,0
Сәуір 258,3 347,2 250,0 855,5
Мамыр 258,3 347,2 250,0 855,5
Маусым 208,3 347,2 250,0 805,5
Шілде 158,3 297,2 250,0 705,5
Тамыз 258,3 397,2 300,0 955,5
Қыркүйек 258,3 347,0 300,0 905,5
Қазан 158,3 247,2 250,0 655,5
Қараша 158,3 247,2 250,0 655,5
Желтоқсан 158,3 247,5 250,0 656,0
Барлығы 2400,0 3600,0 3000,0 9000,0
Ркспубликада үш мұнайды қайта өңдеу заводы
Түзілген дефицит импорт есебінен жабылды , Ресеиден
Экспортты квоталау түріндегі жанжақты шаралар алғашында
Қазақстан Республикасының энергетика және индустрия Министрлігі
Тасмалдаудан порттағы жинаудың бағасын қосқанда
Орта есеппен өңделмеген мұнайға көптегне компанияларда дүниежүзілік бағадан
Бұл жағдайда жою үшін мемлекет 2001
2001 ж. қантарда мұнайға сұраныс артты, оның бағасының өсуі
Дүниежүзілік бағамен салыстырғанда Қазақстанның ішкі рыногындатең жартысына
Мұнайға контракт бағасы, ТМД және алыс шетелге экспорттайтын,
Қосымша проблема , басқару жүиесінің тиімділігіне кедергі келтіретін
Республика үш мұнайды қайта өңдеу заводына ие бола
2003ж . Қазақстан Республикасының дүниежүзілік және ішкі
рыногтағы мұнайдың бағасы (тоннасына АҚШ долл.).
Гоафик 1- Дүниежүзілік рыногтағы баға.
График 2 – Ішкі рыногтағы баға.
График 3 – орта контрактілі баға.
Сурет- 1
Қол қойылған контрактіні орындамау жағдайы жалғыз
Мемлекттік органдар арқылы мұнай компнаияларын басқару мен реттеуде жұмыс
1990 ж. басында шетел компаниялары тиімді жұмыс істеулері
1998 ж. біздің мемлекет дүниежүзілік төмен бағаға байланысты
Басқарудың тиімділігінің төмендігі ұлттық компанияларды басқаруда да байқалады. Мемлекет
Мәселне Қазақстна жағы «Теңізшевройл» СП («Chevron” 50%, “ Mobil”25%
СП “Lucarco” 5%) 20( акциясы бола тұра , тауар
Өзінің құрлымлық –функционалдық міндеті бойынша мемлекеттік меншікті басқару мәселесімен
Осыған сәйкес Ресей Федерациясының іс тәжірибесінен мынаны көруге
Қазіргі кезде республика басшылары түсіне бастады, қандай маңызды
Мемлекет ОКИОК – қа оның генералды оператоына
алғашқы мұнай 2005 ж. алынуы керек ;
тасмалдауға , өтімге және серіктес газдарды сатуға барлық
құрлыс жұмысына Қазақстан кәсіпорындарына максимальды тарту және құрал –жабдықты
ННК «Қазақойл» ОКИОК-қа сооператор болуы керек.
Басқарудың бірыңғай жүйесін құруда ірі талпыныс өкіметтің
Жаңа құрлым құрамына кіретін өкмет мемлекеттік акция пакетін берген
Мемлекет мұндай қадамға мына себептермен барғанын болжауға болады:
Мұнайгаз компанияларының әрекеттерін реттеу және басқаруда республика
«Құбырға рұқсат» механизім қолдана отырып, өкіметке реттеу үшін
Республиканың мұнай газ саласында маңызды оқиғалардың бірі ұлттық
Республикада өндіріс консентрациясын күшейту тенденциясы өсіп келеді және ұлттық
Біріктіруді жариялай отырып ,Вице –премьер бұған заң атап өтті,
Бұл салада болған осы өзгерістерге байланысты , біздіңше
Департаментің нгеізгі функциясы төмендегідей болады:
- Қазақстан Республикасның мұнайгаз саласындағы
Мұнайгаз саласында бірынғай ғылыми-техникалық, әлументтік –эканомикалық және кадр
Мемлекеттік реттеуші органдар, мемлекеттік комерциялық кәсіпорындар жататын
Салалардың дамуның стратегиялық жоспары , ұзақ мерзімді, орташа
Қазақстан Республикасында мұнай және газ ресурстарын тиімді пайдалануға бағытталған
Республиканың мұнайгаз саласының рыногты қамтамасыз етуін
2 кестеде алынған нәтижелерден қорытынды шығара
2 кесте.
Қазіргі бар табиғи монополияны басқару
сапалы бағалау.
Критерий Бағасы
Табиғи монополияның әрекетін реттеу облысында
заңдылықтардың барлығы
2. Рыногта монополия жағдайын артық пайдалануды жою бойынша
3. Рыногта монополя жағдайын қолданатын , субьектілердің әрекетіне басқару
4. Корпаративті басқару мен басқару бойынша заңдылықтың болуы
5. Мемлекттің үлесі бар, құрлымы бойынша ұлттық
7. Рыногта монополия жағдайын қолданатын субьектілердің заңсыз әрекеттеріне сот
8. Мемлекеттік бақылаушы құрлымдардың арызына сот органдарының дұрыс шешім
Енгізілген критерий және олардың біз жариялаған сапалы бағасы республиканың
Антимонополиялық басқару жүиесі үнемі эвалюцианады және дәл
Менің пікірімше , практикаға шешім қабылдау мен оны
мемлкеттің жеткіліксіз хабарлануы;
жеке бизнестің оның әрекетіне реакцияларына шектеулі бақылау;
бюрократиаға бақылаудың әлсіздігі;
өмір сүріп жатқан саяси шындықпен өтіп жатқан
1.Хабардың жеткіліксіздігі көптеген әрекеттердің нәтижесі түсінуге қиын және алдыала
2.Жеке бизнестің жауап реакциясына бақылаудың шектелуі . Мемлекет
3.Бюрократияға бақылау әлсіз. Өкімет не қаулы , не шешім
Өкіметтің немесе Парламенттің идеяларын жүзеге асыруға сәтсіздік олардың
4.Бар саяси шындық пен болып жатқан процестерге қойлатын шектеу
2. ҚАЗАҚСТАННЫҢ МҰНАЙГАЗ САЛАСЫНЫҢ
ҚАЗІРГІ ЗАМАНДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ.
Сонғы жылдары мұнай газ саласы біздің республикамызда жетекшілердің бірі
Қазақстан Республикасының территориясында 202 мұнай және газ кен орындары
Өндірілетін қордың және өндіруге даярланған 202 кенорындары
Едәуір бөлігі 12 біршама ірі кенорнына келеді ,
55 кенорнында мұнай өндірілуде. Ең ірі кенорна Теңіз(мұнай), Өзен
Континетальды бөліктегі көмірсутек ресурстарын болжау және Каспий
Арал бассейінің ресурстарын болжау 2 млрд. т. отынды
1999 ж. мұнай өндіруші өнеркәсіп салалары 30,04 млн.т. мұнай
Егер 1999 ж. көмірустек өндіру 30,04 млн. т. құраса
Мұнай өндіруді өсіру төмендегідей СП ТШО(113(),АО «Маңғыстаумұнай газ»(120,6() ,
5 мұнай өндіруші өнеркәсіпте өнім өндіру түсті: АО
1999 ж. мұнайды экспорттау (орын алмастырмай) 20,662 млн.т.
1999 ж. республикада мұнайды қайта өңдеу көлемі
ПНПЗ –666,1 мың. т. немесе 34,7(;
ШНПЗ – 3382,7 мың т. немесе 91,7(;
АНПЗ – 1884,3 мың. т. немесе 67,1( 1998
Өндірілген мұнай өнімдері:
безин 1287,3 мың. т . (70,0()
авиокерасин 56,5 мың. т. (24,5();
дизельдік отын 1819,4 мың.т. (72,5();
мазут 2167,7 мың.т. (74,2();
сұйытылған газ 184,5 мың. т. (94,6().
1999 ж. шикізатпен қамтамсыз ету төмен болғандықтан , үш
01.02.2000ж. дейін ұзартылды , ол Қазақстан рыногында мұнай
Мұнайдың дүниежүзілік бағасының көтерілуінің жалғасуы және қазіргі
Республика сұранысын отаннан өндірілген бензин мен қамтамасыз ету үшін
Заводтарға мұнайдың толық жеткізілуі былай түсіндіріледі, мұнай өндіруші компанияларға
Республикада эканомикалық қарымқатынастарды компанияларға және мұнайды экспорттаушыларға ,
Отандық МӨЗ –де сақтағанда Өңделген мұнайға НДС алып тастау.
2. Мұнай экспортында экспорт пошлинасының мөлшерін
3. Мұнайға экспорт пошлинасын белгілеу НДС артық
Егер бірінші нұсқа бойынша көрсетілген компаниялар бойынша
Сатып алатын елдер, мұнайды жан-жақ
Екінші нұсқа бойынша ішкі рыногта
Бірінші нұсқадағыдай, мұнай сатушылар экспортқа
Үшінші нұсқа бойынша экспортқа квота тағайындау эканомикалық проблемаларды шешудің
Екінші және үшінші нұсқалар бюджетке қаржы түсуінің өсуіне ықпал
НДС –тің мұнай өндіруші компаниялары және экспорт пошлиналары үшін
- НДС – тің мұнай
Отандық МӨЗ де мұнайды қайта өңдеудің артуы салықтың
Егер 1999 ж. Республика 21,2 млн. т. мүнайды экспорттаса
2000 ж. мұнай мен газ конденсатын өндірудің одан ары
Шығыс Қазақстна учаскісінде бірінші борлау скважинасында іздеу –барлау бойынша
Ішкі рынокта мұнаймен қамтамасыз ету мақсатында ҚР үкіметі №
Мұнайды сыртқы рыногқа тасымалдау проблемасы 2000ж да сақталды. Отын
Қазіргі уақытта сыртқы рыногқа шығудың негізгі бағыты болып Атырау
Республиканың экспорттық мүмкіндігін өсіру үшін қуаты жылына 1
«Қазтрансойл» компаниясы арқылы Кенкияк – Атырау мұнай құбырын техникалық
Мұнайды Турция арқылы Джейхан терминалына дейін , Иран арқылы
Саяси көзқарас тұрғысынан бәсекеге қабілеті бар жобалардың бірі
Қазақстан – Түркіменстан – Иран (Парсы құимасы) мұнай құбрының
Жылына 20 млн.т. мұнай өткізуге қабілетті Батыс Қазақстан –
Мұнайды экспорттауда және импорттауда тасмалдау мәселесі бойынша Қазақстанның эканомикалық
Мұнай газ кәсіпорны саласында проблемалы салалар АО «Қаражанбас мұнай»
Қазақстанның ішкі рыногы өте шектеулі, сондықтан республика жылына 10
3 кесте
1994 –2000 ж. Мұнай, газ және газ конденсатын өндіру.
Энергоресурстар 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Мұн- ай Мың.т. 19575 20312 20632 22960 25775 25927
Газ конденсаты мың т 33349
21232 33735
Газ млрд м 4,99 4,96 4,21 5,488 6,090 5,502
1998 ж. соңында дүниежүзілік мұнай рыногында Қазақстанның мұнайгаз комплекстерінің
Біршама қиындықтарға қарамастан, еліміздің энергетикалық даралануын қамтамасыз
Маңғыстау облысындағы мұнай өндірудің көлемінің азаюы былай түсіндіріледі, бұл
Қазақстанның Батыс аймағы бүгінде 25,56 млн. т. мұнай өндіреді
Дүниежүзі елдерінің ішінде газ қоры бойынша Қазақстанның үлесі 1,4(
4 кесте
ҚР облыстары бойынша мұнай өндіру , млн.т.
Облыстар
Атырау
Маңғыстау
Ақтөбе
Күзгі қысқы кезеңде газдың пиктік қолдануын жабу мақсатында
Қолданушыларды тұрақты газбен қамтамасыз етудің маңызды жағдайы қолданылған
2000 ж. газбен қамтамасыз етуді тұрақтандыруға ықпал еткен:
Өзбекстан республикаснан әкелінген табиғи газға бағаның төмендеуі , 38,5
23.09.99ж «Өзбекстан Республикасынан табиғи газды шығарттудың кейбір
Қостанай және Ақтөбе облыстарында газ компаниялармен табиғи газды сатып
Табиғи газбен қамтамасыз етуші болып табылатын компаниялармен ынтымақтастықты кеңейту.
1999 ж. қазан айы мен 2000ж. ақпан аралығындағы кезеңінде
2000ж. ақпанда ЗАО «ИнтергазЦА» және «Itera International Energy
2001 ж. қаңтарынан бастап республиканың оңтүстік аймақтарын газбен
2.1 ОТАНДЫҚ МҰНАЙ КӘСІПОРЫНДАРЫНЫҢ ДАМУ СТРАТЕГИЯСЫ
Ғасырдан да көп кезеңде отандық мұнай кәсіпорындарының дамуы табылған
Республика территориясында 203 көмірсутек шикізатының кен орны анықталған
Барланған қордың біршама ірі кен орындары болып Теңіз, Қарашығанақ,
Олардың өндіретін қорының жиынтығы: мұнай бойынша – 1,565 млрд.
Қазақстан Республикасы барланған қордан басқа да болмаған бірқатар ресурстарға
Көмірсутекті өндіруде біршама көлемді Теңіз және Қарашығанақ жобалры алады
Қазақстан недрларында жатқан, сұйық және газ түріндегі шикізат қоры
Қазақстанда салалардың дамуының стратегиясын құрғанда да сондай кең масштабты
Дүниежүзілк рыногта мемлекет мұнайдың неғұрлым көбірек көлемін таратуға іске
Дегнемен, мұнайдың дүниежүзілік бағасында болып жатқан ауытқулар максималдыдан
Сонымен бірге , әртүрлі кен орнының мұнайы бір бірінен
Қазақстан Республикасының кен орнында мұнаймен бірге өндірілетін серіктес газдар
Ірі мұнай өндіруші дүниежүзі елдерінің практикалық әрекеттерін талдау мынаны
Көмірсутек шикізатты , физикалық жағдайына байланысты емес , сұйық
Ірі шетелдік фирмалар , компанилар технологияны іске қосқан жағдайда
Мұнай химияа өндірісінің профилімен құрылған үлкен капитал сиымдылығын қарамстан
Соншалықты жақсы қалыптасқан ситуацианы ескере отырып, дүниежүзінің жетекші
Одан басқа, жаңа ғылыми пророботкаларға байланысты , біршама
Барлық аталғандар Қазақстанға тұра қатысы жоқ сияқты көрінгенімен мұнай
А+В+С категориалды қорды өндіру бағасы салыстырмалы баға екі
1 – ші нұсқаға мына қаржылық баға қолданылған: 1
2 –ші нұсқа баға негізінде есептелінеді, комплексте ақырғы
5 кесте
Көмірсутек ресурстарын қолданудан экономикалық нәтижелердің
бағасы, млн. доллар.
Облыс Қоры
Батыс Қазақстан
Мұнай млн.т 202,089
Газ млн.т. 1430577,000
Конденсат млнт 547,911
Ақтөбе
Мұнай млн.т 226,764
Газ млн.т 196212,000
Конденсат млнт 75,149
Атырау
Мұнай млн. т 910,586
Газ млн.т. 490895,000
Конденсат млнт 188,013
Маңғыстау
Мұнай млн. т 370,621
Газ млн. т. 110372,317
Конденсат млнт 42,273
Оңтүстік Қазақстан
Мұнай млн. т. 0,000
Газ млн. т. 5722,000
Конденсат млнт
Жамбыл
Мұнай млн.т 0,000
Газ млн.т 15150,000
Конденсат млнт 5,802
Қызылорда
Мұнай млн.т 61,874
Газ млн.т 22121,000
Конденсат млнт 8,472
Қарағанды
Мұнай млн.т 68,441
Газ млн.т 7813,000
Конденсат млнт 2,992
ҚР бойынша барлығы.
Мұнай млн.т 1840,375
Газ млн.т 2278862,317 159530
Конденсат млнт 872,804
Қазақстанның мұнай өндіруші аймақтарындағы экономикалық потенциалының дамуы динамикасын талдағанда
Полимер материалдарды отынның жоғарғы сапалы түрлерін жаңа химиалық заттар
Жақын уақытқа дейін осы немесе басқа мемлкеттерде көмірсутек шикізаты
Сондықтан мұнай газ комплекісінің толық профилінің жұмыс істеу тиімділігін
Кәсіптік дамыған елдердің мұнай газды қайта өңдеу мен
Қазақстанда жыл сайын мұнай кәсіпорындарының факелдерінде миллиардтаған газ
Нақты Қазақстанның экономикасы үшін тиімділігі мынандай:
Тек Теіңз кен орнынң мұнайға серіктес газдарын жылына 3,1
Қарашығанақ кен орнының табиғи газын жылына 4 млн.т. көлемде
Қарашығанақ конденсатын жылына 2,5 млн.т. қайта өңдеген кезде сол
Аталған процестердің өнімі болып құрғақ тауар газы табылады ол
6 млн.т. мұнай мен 3,1 млрд.куб. м газды комплексті
Іске асрудың жылдамдығы оның әлументтік – экономикалық дамуына тәуелді
Көмірсутек шикізатының коммерциялық бағасы.
Полимер өнеркәсібінде жеке көмірсутектерді бөліп шығару процессінде, пластмасс, синтетикалық
Жетекші елдердің мұнай компаниялары мұнай химия өнеркәсіптері үшін шикізат
Жоғары тиімділікке Қазақстанның газ ресурстарын тарту арқылы қол
Теіңз , Қарашығанақ, Жаңажол кен орындарына жақын жерлерге мұнай
Мұнай химиялық комплекстердің Каспий жағалауы аймағында құрылуының басты нәтижесі
Пропан фракциясы негізінен пропилен өндіруде қолданылады ,
Жоғары тығыздығы бар полиэтиленді өндірудің дүниежүзілік қуаттылығы жылына
Дүниежүзі рыногтарының мұнай химиялық өнімдерінің осы түрі
2000 –2001 ж. полистиролдың дүниежүзілік рыногы оған сұраныстың
Қазақстан көмірсутектері ресурстарынан бөліп алынған күкірт элементі (жобаға байланысты
Жақын уақытқа шейін осы немесе басқа мемлекетердің
Сондықтан толық профилдегі мұнай газ комплекісінің жұмыс істеу тиімділігін
Осыған байланысты мына тезисті еске түсірген артық болмайды
Тиімді нәтижелердің көленкесінде, дүниежүзінің жетекші державаларында көмірсутек ресурстарын тиімді
2.2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ МҰНАЙДЫ ҚАЙТА ӨҢДЕУ
КӘСІПОРЫНДАРЫ.
1999 ж. Қазақстанның мұнайды қайта өңдеу кәсіпорындарының жұмысын талдай
6 кесте
Завод Жоба қуаты млн
1996ж. 1997ж. 1998ж.
АО «ШНОС» 6,5 3,744 3,475 3,628 3,383
АО «ПНПЗ» 7,5 2,923 1,610 2,193 0,668
ОАО «АПНЗ» 4,6 4,460 3,776 2,700 1,884
Ақсай МӨЗ - - - 0,500 -
Тек АО «ШНОС» қана біршама ритімді жұмыс істеиді.
1999ж. екінші жартысынан бастап дүниежүзілік рыногта бағаның өсу
7 кесте
Мұнайды экспорттау мле.т.
Экспорт
Барлығы 16,528
Оның ішінде
Алыс шетел 3,413
Жақын шетел 3,599
Ресей, МӨЗ 5,081
Темір жол арқылы тиеу
Алыс шетел 3,615
Жақын шетел 0,238
Теңізбен 0,462
Алыс шетел 0,462
Ресей, алмастыру 1,691
Бәсекелестік қазіргі уақытта Қазақстан өкіметі газды қайта өңдеу
Бүгінгі күнде мынандай жобалар бар:
( Атырау МӨЗ қайта өңдеу . Жобаның
Атырау МӨЗ қайта өңдеу ННК «Қазақойл» мен бірге жапондық
дикель отынын гидротазалау;
кең бензин фракциясын стабилизациясымне бірге гидротазалау және екінші
жеңіл бензинді изомерлеу;
күкірт өндіру;
қосымша және жалпы заводтың шаруашылықтың құрлысын және қайта жөндеу;
сұйытылған газ паркін салу;
Қайта жөндеуге шығарылған заттардың төмендегі коменклатурасы қарастырылуда :
( құны 60 млн.АҚШ долл. тұратын АО «ШНОС»-та
( мұнайды даярлаудың көлемін артыруға мүмкіндік беретін 2000ж.
( жаңа жол МӨЗ –ніың добалық қуатын кеңейту.
Елімізді газбен қамтамасыз ету жүиесін тұрақтандыруға қол жетті, тұрғындар
Мұнайды қайта өңдеу өнеркәсіптерінде ары қарай даму үшін салаларға
2.3 МҰНАЙ ГАЗ СЕКТОРЛАРЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯСЫ.
ТМД елдерінің экономикалық дамуы ХХ ғасырдың соңғы он
Тұтастай алғанда 1999ж. Қазақстанда 110,4 млрд тенге шетелдік қаржы
Кейінгі жылдары өңделмеген мұнай мен табиғи газды инвестициялау көбірек
Өнеркәсіптегі аймақтың инвестиция құрлысын талдау мынаны көрсетеді ,
Қазақстанның 12 аймағында инвестицияның өскені белгіленіп отыр оның ішінде,
Ақтөбе, Батыс Қазақстан және Маңғыстау облыстарында инвестиция 32-35(өсті. Алматы
Инвестиция үшін приориттеі сала болып күрделі құрлыста мұнай
1993-1999ж. Қазақстан экономикасына тікелей шетелдік инвестиция 8,9 млрд. құрады,
Тікелей шетелдік инвестицияның негізг ағымы 1993-94ж және 1998-99ж.
Неғұрлым көбірек инвестиция көмірсутек шикізатын өндіруге бағытталды. Қазақстанда мұнайдың
1996-99ж. Қазақстанның экономикасының мұнай газ өндіруші және қайта өңдеуші
Республикада инвестицияның негізгі көлемі мұнай газ сектроының үлесіне келеді,
Бұл компаниялардың белсенді іс әрекеті республикадағы әлументтік-
Мұнай өндіруде инвесторлардың алдында тұрған проблемалар:
а) техникалық мәселелер – барлау бойынша өнеркәсіп құруды
б) экономикалық мәселелер инвестициялауды мүмкіншілігіне экономикалық талдау жасау,
в) құқықтық мәселелер- барлау және өндіру келісім шарттарына
г) келісім мәселелері –келісімде беліглі талаптарды
д) әлументтік және саяси мәселелер жұмыссыздықты
3.ОТЫН –ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ КОМПЛЕКС:
ПРОБЛЕМАЛАР ЖӘНЕ ШЕШУ.
Белгілі болғандай Қазақстан Республикаснның отын- энергетикалық комплексі (ОЭК) және
Үшіншіден, дүниежүзілік тауар рыногындағы бағаның позитивті конъюнктурасыныңарқасында Қазақстанның отын-энергетика
Төртіншіден, отын-энегетикалық ресурстардың жүзеге асыру есебінен Қазақстан экономикасында күмәнсыз
Ақырында , бесіншіден мұнай газ саласындағы инвесторлар әрекетіне қалыпты
Сөйтіп, қазіргі уақытта ОЭК Қазақстан экономикасының стан жотасы болып
Екінші жағынан, Президент саясаттағы секілді экономикада да көпвекторлы таңдаулы
Айтылғандар мынаны көрсетеді, тек индустриялды дамыған республикалар (оның спецификасын
Сөйтіп егер отын-энегетикалық ресурстарының дамуы жөнінде айтатын болсақ, олар
Айтылғандар республиканың экономикасының басқа бөлімдеріне де қатысты: ауылшаруашылығына химиялық
Осы жерде Президент атап өтті, ол әлден –ақ өкіметке
Көріп отырғандай ОЭК-тың даму қызметінің қатарында көмірсутек шикізатын қайта
3.1 МҰНАЙ МЕН ГАЗ ӨНДІРУДЕ ПРОБЛЕМАЛАРДЫ ШЕШУДЕГІ ПРИОРИТЕТТІ
Белгілі болғандай, отын-энергетикалық комплекс деструкциалы прцестің әсерінен
Статистикалық мәліметтерді талдыу мынаны көрсетеді, отын –энергетикалық комплекстердің
Бұл байланыста мынаны атап өтуі керек, «Қазақстан- 2030» стратегиясы
ОЭК- тің технологиялық даму деңгейінің бағасы белілі болғандай машина
Машина мен құрал- жабдық жасауда физикалық көлемінің индекісі 1998ж
Қысқару изоляцияланған проводтар менкабелдер жасауға да әсер етті (59,6(),
Бұл жоспарда мынандай маңызды факторлар туралы үндемеи қалуға болмайды,
Өнеркәсіп құрлымында маңызды сала болып электроэнергияны бөлу және өндіру
Өкінішке орай, қазіргі уақытта машина жасаушы комплекс ОЭК-тің сұранысын
Талдаудан көрінгендей , отын-энергетикалық комплекстің технологиялық даму деңгейін қазіргі
Мынадай сұрақ туады: отын-энергетикалық комплекстің дамуында жоғарыда айтылғандарды қалай
Ресейлік тәжірибе көрсеткедей, көрсетілген технологияларды бірінші көлденең бұрғылауда қолдану,
Бұл байланыста отын-энергетикалық ресурстың дамуында инновациялық ағымдар қайдағы бір
Осыдан-ақ түсінікті, жаңашаландырылған жағдайда және келешекте инновациялық ролі әжептәуір
Бүгінгі тәжірибе көрсеткендей Ресейдің әрбір ірі мұнай компаниясы, нақты
Бірден айтайық, алдағы үш жылға (2003-2005ж.) түзілген өкіметтің жаңа
Дегенімен, өкінішке орай, енгізілген жаңалықтың нормалық-құқтық жаңа әдеттегідей, кешігіп
Бүгінде инновацияға сүйену біздің уақыттың өте қажетті шындығы, себебі
Біздің экономиканың шикізат бағытын ескер отырып, инновациялық нүктелер экономикалық
ОЭК-тің бұл жағдайда жалғыз ғана альтернатив бар- «инновационизациясы» максимальды
Отын- энергетикалық коплекстің даму деңгейін техника-технологиялық күшейту үшін инновациялық
энергетика ресурсын жүзеге асыруды және қайта өңдеу, өндіру жағдайында
техника-технологиялық жаңалықтарды енгізуде инветицияның приоритеттігі, энергетикалық ақырғы өнімнің бірлігіне
отын-энергетикалық комплекстің өз жүйесінде технолгиялық және құрлымдық қайта құруды
жоғары технология орталықтарын құру ( Лукойл мен Юкосе инновациялық
- инновациялық әрекеттің күшейтуде
ОЭК-тің техника-технологиалық деңгейін күшейту үшін, ұлттық инновациялық саясатың құқықтық
Айтылғанның маңыздылығы мынада, ОЭК үшін бұл оның сапалы жаңа
Сөйтіп отын-энергетикалық ресурстың дамуында технологиялық деңгейін күшейтудегі стратегиялық бағыттарды
Мұны ең болмағанда мынау үшін жасау керек, біздің жас
Отын-энергетикалық комплексінің технологиялық дамуын құру Қазақстан Республикасының информатикалық толық
Көрсетілгеннің маңызды сәті болып барлық өндірістік обьектілердің энеготехникалық деңгейін
Бұл жерде «трасферт технологиясы»стратегиясын қолдану нұсқасы мүмкін, егер бір
ОЭК –тің технологиалық даму деңгейін бағалауды құруда маңызды позиция
Ақырында, ОЭТ-тің технологиялық даму бағаысн құруда негізгі роль экономикалық
Біріншіден, олкеремет икемділікке, энергетикалық комплекстардің өнеркәсіптерінде қолданылатын энеготехнология
Екіншіден, экономикалық механизм отын-энергетикалық жүйенің өндіріс технологиясының үнемі күрделенетіні
Үшіншіден, біріктірілген экономикалық механизімнің бірі болып НТП өнімдерінің сапасын
Төртіншіден, экономикалық механизімдер арнаулы позиция шетел инвестициясын тартуға жұсалу
Сонымен, отын-энергетикалық комплекстің технологиялық даму деңгейін бағалауды құруды
Көрініп тұрғандай кез келген ғылыми техникалық процессті басқару
Осы айтылғандарға сүйене отырып, Қазақстан Републикасынның отын-энергетикалық комплексінің технологиялық
Одан басқа, барлық отын-энергетикалық комплекске тұрақты прессинг барлық құрлымның
Тіпті өңделмеген мұнайдың экспортының өзі коммуникациялық жүйенің жалпы жеткіліксіздігінен
Дегнеімен мұнда мына фактінің ойлау керек, ОЭК тің құрлымдық
Бүгінде ОЭК тің өнеркәсіптерінде негативті тендецияның дамуының басты себебінің
Жауабы мынадан көрінеді, бізге бүгін мынандай қорғаныс қаржыларын іздеу
көмірсутек шикізаттын өндіргенде ғылыми мен техниканың жетістіктерін қолдану;
отын-энергетикалық комплекстің мұнай газды қайта өңдеу сегіментінде инновацияны қолдану;
мұнай мен газды тасмалдауға арналған терминалдар мен порттардың (Ақтау)
жеке транспорттық флоттың дамуы.
Мұнайды өндіру облысындағы жаңашыл ғылыми- инновациялық ізденістер мынандай жаңа
Бұл байланыста машина жасау өнеркәсібін дамыту қажет мұнай өндіру
Халықаралық тәжірибелерді талдау көрсеткендей, мұны біздің мұнай бизнесіндегі негізгі
Жаңалықтарды енгізу қажеттілігі тек мұнай өндіруде ғана емес, сондай-ақ
Бірақ Қазақстан Республикасының ОЭК нің мәселесінде мұны айта алмаймыз.
Дегнеімен мына сұрақа жауап бергім келеді : Қазақстан Республикасында
Бұл сыртқы факторлар тұралы бірнеше сөз, өңделмеген мұнайды
Бүгінде АМӨЗ қайта жөндеу мәселесі тұр, инновация негізінде оның
Дегенімен республиканың мұнай өнімдеріне ішкі сұранысын толық қанағаттандыру үшін
Сөйтіп, мұнай өнімдерін ішкі сұранысты қанағаттандырудың маңызды факторы болып
Қазақстан Республикасының отын-энергетикалық комплексінің одан әрі дамуы мұнай мен
Коммуникациялық жүйенің басты сәті Қазақстан мұнайын тасмалдау болып
Көрініп тұрғандай, мұнай мен газды тасмалдаудың коммуникациялық жүйесінің дамуы
Бүгінде инновациялық ағымға жаңалық енгізуге сүйену, қатал шындықпен анықталуда.
Осыдан көптеген республикадағы отын-энергетикалық комплекстерінің кәсіпорындары жетілдірілген технологияны қолдану
Айтылғандар өте маңызды сәтті көрсетеді: бір жағынан міне 13
Тәжірибе жүзінде ол мынаны көрсетеді. Материалдық және
Тағы бір маңызды сәтті атап өтуге болады. Әңгіме мынада,
Дегенімен бұл тұралы тек қана отын- энергетикалық ресурстың бағасының
Мұнай нарықтық қатынас жағдайында өте жоғары баяулатушылық, жұмсақ айтқанда
инновациялық орта құру;
жаңалық енгізуде инвестицияның приоритеттігі;
ОЭК тің ғана құрлымдық технологиялық қайта құрылу емес, сондай-ақ
өнеркәсіп өндірісінің барлық құрлымында жоғары технологияның құрылуы, энергетикалық
инновациялық әрекетті күшейту, жаңалықты енгізудің іске асыруда ескеретін
Инновациялық әркетте норматйвті- құқықтың базаны қамтамасыз етуде ақталмаған сырбырлық
Шындығымызда өзіміздің қалай сендірсекте, басқада ОЭК тің құрлымдық-технологиялық қайта
Бұл жағдайда мемлекет осы маңызды процессті реттеудің өзіне алу
Оның құрамында 2005 ж. алғашқы мұнайды өңдіру , серіктес
Каспий аймағының экологиясын сақтау. ОКИОК операторы таңдаған «ЭНИ-Аджин» компаниясын
Көріп отырғандай, мемлекетің реттеуші ролі туралы мысалдар бір ғана
( энегетикалық ресурстардың біріккен өндірісінде табиғи газ үлесінің артуы
( қалыптан тыс жаңартылған энергия түрлері және табиғи
( көмірсутек шикізатының қолдану комплексі;
( көмір шығаруда экологиялық қолдануға болатын технологияны
( дәстүрлі көмір рыногын қалпына келтіру
( көмірсутек шикізатын қайта өңдеу
Айтылған отын-энеретикалық комплекстің барлық бөлімшелерінің құрлымдық технологиялық қайта құрылуында
Біріншіден, экономикалдық потенциялдық әртүрлі бөлінуіне қарсы әсер ету, республиканың
Екіншіден, ұлттық өндірушілердің тарауларының бәсекеге қабілеттілігі, келісілген қорғаныс шараларының
Үшіншіден, материалл өндіруде экологиялығын арттыру және экономика тұтастай отын-энегетикалық
Төртіншіден, бәсекеге қабілетті өндірісті бірінші кезекте дамыту (инновациялық процесс),
Бесіншіден отын-энергетикалық комплекстің өзінің қызметі оның маңызды қолданушыларына
Соңғысын іске асыру мынаны талап етеді, көп мөлшерде, отын-энергетикалық
( ОЭК тің өзінің құрлысында иниституциональды жаңарту
( Құрлым- энегетикалық комплекстің приоритеттінің
( ОЭК тің ақырғы
( ОЭК тің
( Отын-энергетиалық комплекстегі мемлекеттік
Жоғарыда айтылғандарды жүзеге асырудың негізіне 2001 ж. 1 шілдеден
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың атап өткеніндей, бұл
Шындығында, көрсетілген ставкалардың төмендетілуі даусыз, барлы энергиялық комплекске оң
Өз кезегінде, жаңашыл технология бойнша мұнайды терең және
Дегнеімен бұл байланыста өте маңызды сәтті атап өтуі керек.
Сонда да болса, НДС бойынша салық ставкасын төмендету және
өндірістік сфераның дамуы;
бәсекелестік ортаның дамуы және технологилық жаңарту;
экспорттық- импорттық жетілу және валюттік реттелу;
институциональдық даму.
Негізгі факторлардың қатарында экономикалыққауіпсіздікті анықтайтын ұлттық экономиканың жағдайы оның
Сөйтіп, отын-энергетикалық комплекс блған және қала беретін штаттағы қутқарушы
3.2 МҰНАЙ ГАЗ ӨНЕРКӘСІБІНІҢ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
Мұнай газ сферасында стратегиялық міндеттерінің бірі - Қазақстан өнеркәсібі
Екінші стратегиялық міндеті дүниежүзілік стандартқа сай, жоғары сапалы ақырғы
Каспий теңізінің теіңз кен орнындарын игеруге байланысты ашылған потециялыд
Қазақстанның континенттік бөлігінің үлкен көмірсутек ресурстары және Каспий
Болашағы бар бағыттардың бірі мұнай кен орындарының серіктес газдарын
Қазақстанның севистік кәсіпорындарының көпшілігі күрделі қаржылық жағдайда тұр және
Машина жасау кәсіпорындарының даму жобасын инвестициялау әлде бір тәуекелдік
Басқа жобалармен қатар мұнай химия мен мұнайды қайта өңдеуді
Қазақстанда көрсетілген жобалардың дамуы үшін барлық негізгі жағдай жасалған,
Жақын арада ҚР. бюджеттік салықтың сферасында бір қатар өзгерістер
Фискалды билеуші органдар мұнайды қайта өңдеу заводтарынан акцизді өндіруді
Бір жағынан МГД жағынан акциздіксаясаттың жаңа нұсқасын ұсыну
Қазақстан МӨЗ өңдемеген мұнайды қайта өңдеу көлемі 1999ж. 5,9
«Шымкентнефтеоргсинтез» (ШНОС) жанармай шығару көлемінің төмендеуін 6( көрсеткен,
кестеге сәйекс, қарастырылған теденцияны растамайды, себебі Қазақстан үшін тұтастай
Салық органдарының ойлары «Қазақстанда мәденйетті автосервис салу» баға факторы
Мәселе мынада, акциз бағдарламасының оптимальды нұсқасы бір қатар
Қазірше МГД мұнай акциздік іске асырудан 9 млрд.
Қазақстанда мұнайды өндірудің бағасы деңгейіндегі үлкен айырмашылықтан өткен жылда
Мұнай өнімдерінің бағасының деңгейінде күрт секірулер байқалады, өсім бірінші
ҚР Агенттігінің статистика бойынша мәліметі 2000ж. 9 айында
Республикада мұнай өндіру бағасы 2000ж. 9 айында 37,2( артты,
Кәсіпорын өндірушілердің энергоресурстардың жеке түрлеріне баға 8 кестеде
8 кесте
2000ж. энергоресурстардың орташа бағасы, теңгемен.
Энергоресурстың түрі Қаңтар
Мұнай ,т 14862 16327 15941 18779
Авт бензин 30643 24451 26322 31427
Мазут т. 7978 7914 7071 9790
Табиғи газ 620 799 698 776
Энер. Көмір т. 579 563 542 526
Элек.энергия 2430 2400 2410 2410
Дизел отын т. 19716 18683 19601 26946
2000ж. қаңтарда сатып алу бағасының едәуір өсуі дизельдік
ҚОРЫТЫНДЫ
Энергетикалық сала маңызды орын алады және еліміздің экономикалық
Кен өндіруші өнеркәсіпте мұнай газ өндіруші сала 85( жуық
Мұнай - газ өндіруші саланың дамуы экспорттың экспанцияны күшейтуге
1999 ж. дүниежүзінде мұнай өндіру 3518,9 млн.т. құрайды.
1998 ж. дүниежүзінде өндірілген газ 2271,8 млрд.м, 2,2(
Дүнижүзі елдері ішінде газ қоры жөнінде бұрынғы СССР мемлекеттері
Мұнайдың дүниежүзілік рыногының келешегі тұралы айтсақ, оның жаңа фазаға
Тұтастай алғанда дүниежүзілік мұнай рыногы жоғары дәрежеде шоғырлану мен
Бар болжамдарға сәйкес алғанда энергияны жүниежүзілік пайдалану 2020 ж.
Табиғи газдың дүниежүзілік энергетикалық баланыста маңызының артуы
Дүниежүзілік энергетиканың дамуының маңызды тенденциясы, әсіресе дүниежүзінің
World Bank–тің мәліметтері бойынша, 2000 ж. қыркүйекте энергетикалық
1994-2000 ж. Қазақстан экономикасына тура шетел инвестициясы 8,9 млрд.
1996-2000 ж. Қазақстан экономикасының мұнай өндіруші жане қайта өңдеуші
Инвестицияның едәуір бөлігін потенциалдың мүмкіндіктерін талап етеді, Каспий теңізінің
Қазақстанның контиентальды бөлігінің үлкен көмірсутек ресурстары жане Каспий
Болашағы бар бағыттардың бірі мұнай кен орындарындағы серіктес газдарды
Біріккен комплекстің дамуы көрініп тұрған қажеттілік және коммуникация жүиелерін
Қазақстанның сервизткі кәсіпорындарының көпшілігі күрделі қаржы жағдайында тұр, жане
Машина жасау кәсіпорнының даму жобасын инвестициялау практикалық кепілдік әлде
Басқа жобалармен қатар мұнай өнімдері мен мұнай химияны инвестициялаудың
ҚОЛДАНҒАН ӘЕБИЕТТЕР
1. Промышленность Казахстана на рубеже
2. Семеновиич В. Плюс газификация всей страны
3. Арбатов А.А. Динамика цен на нефть // Нефть
4. Каримова З.А., Садиев А.Р. Энергетические ресурсы мира и
5.Телегина Е.А. Геополитические и экономические интересы России
6. Овчинников А.М. Тенденции формирования мирового рынка газа и
7. Мировая экономика: Стат. Пресс-бюл. Агентства РК по статистике.
8. Конопляник А. Куда исчезли справочные цены //
9. Ахметов Д. Большое будущее казахстанской нефти //
10. Суперменво Х., Сабитов М. Предложения по защите экономических
11. Экспорт нефти Казахстаном // Кориноф. № 32.
12. Надиров Н.К. Нефтегазовый комплекс Казахстана // Нефть игаз.
13. Texaco International Petroleum Co. // Invest Kazakhstan. 2000.
14. ExxonMobil // Invest Kazakhstan. 2000. № 2. C.
15 Chevron // Invest Kazakhstan. 2000. № 2.
16. Offshore Kazakhstan International Operating Company (OKIOC) //Invest Kazakhstan.
17 Kazakhstan CaspiyShelf (KCS) // Invest Kazakhstan. № 2.
18. CNPC International Aktobe Petroleum JSC // Invest Kazakhstan.
19. Kuat Holding Company // Invest Kazakhstan. №
20. Актюбинский вестник. Актобе, 2 сент. 2000г.
21. Новые партнёры нового тысячелетия – первая частная комплексная
22. Нефть и газ Казахстана // Invest Kazakhstan. 2000.
23.Инвестиционная деятельность. Стат. Пресс-бюл. Агентства РК по статистике.
24.Шокоманов Ю.К. Инвестиции в Республике Казахстан. Тенденции
25. Браакман Х. Что необходимо, знать новым инвесторам о
26. Уровень и динамика цен на потребительском
27. Нусупова А., Нусупова А. Проблемы налогового
28. Индекс цен и тарифов. Стат.
29. Суленменов Х., Сабитов М. Предложения по
30. Баталов Р. , Мякенькая Г. Сценарии развития
1
6
МҰНАЙ МЕН ГАЗ ӨНДІРУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ
ҚАЗАҚСТАНДА МҰНАЙ ГАЗ ӨНДІРУ ОБЛЫСЫНДА ЖҰМЫС ІСТЕЙТІН ШЕТЕЛ КОМПАНИЯЛАРЫ
Интерактивтік әдістерді қолданып оқыту
Кәсіпорындағы маркетингтік және өндірістік қызметін талдау
Қазақстан Республикасының табиғаты, облыстарының жалпы экологиялық жағдайы
Кәсіпорынның маркетинг қызметін басқарудың теориялық негізі
Шикізат және қосымша материалдар
ҚР сыртқы сауда саясаты
Қазақстандағы отын энергетикалық ресурстар мен пайдалы қазбалар көрсеткіштері және олардың қоры
«Dara International» ЖШС