Қаржылық міндеттемелер
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ………………………………………………….…............3
1 ЖАЛҒА АЛЫНҒАН НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Жалға алынған және жалға берілген негізгі құралдардың теориялық
Жалға беруші мен жалға алушының жалдау есебінің тәртібі........18
СЕРІКТЕСТІКТІҢ БУХГАЛТЕРЛІК ҚЫЗМЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУ, ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ НЕГІЗГІ
2.1 Серіктестіктің жалпы экономикалық сипаттамасы және бухгалтерлік
«АССО Лтд» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігінің есеп саясаты..33
Негізгі техникалық – экономикалық көрсеткіштерінің талдауы......44
НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ЖАЛҒА БЕРГЕНДЕГІ ТИІМДІЛІГІНІҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТҮРДЕГІ ЕСЕБІ
Ағымдағы жалдау бойынша жалға беруші мен жалгер есебінің
3.2 Қаржылық жалдау бойынша жалға беруші мен
3.3 Жалдаудың тиімділігіне талдау жүргізу..............68
ҚОРЫТЫНДЫ ………………………………................71
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР…………………………………......73
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Қазіргі нарықтық экономика жағдайында
Соңғы жылдары кәсіпорындар шаруашылық қызметінде жалға алу мен
Кез келген ұйымның шаруашылық қызметі бір - бірімен
Негізгі құралдар ұйымның маңызды экономикалық потенциалы болып есептелуінде
Ақша қаражаттары жетіспеушілігі жөніндегі мәселелерді шешеді, яғни жалға
Қолданысқа дайын құрылғыларды жалға алу тиімділігі;
Үнемі қолданыста болмайтын активтерді иеленудегі тиімсіз болатын жағдайлар
Қысқа мерзімді жалдау жоғары технологиялық құрылғылардың және жаңа
Тездетілген амортизация, пайыз бойынша шығындар кезінде табыс салығын
Өнеркәсіп құрылғыларын өндірушілер үшін – өткізудің жоғарылауы;
Жалдау - жалға беруші жалға алушыларға жалдау ақысына
Жалдау шарты казіргі жағдайда кәсіпкерлік саласындағы ең бір
Жалға алу мерзіміне байланысты ағымдағы және ұзақ мерзімді
Қаржылық жалдау - актив иеленумен қатар жүретін барлық
Мүлікке деген меншік жалдау мерзімі соңында жалгерге берілсе;
Жалгер жалдағы мүлікті «келісілген бағаға» сатып алуға құқығы
Жалдау мерзімі активтің пайдалы қызмет мерзімінің көп мөлшерін
Жал мерзімінің басында ең аз жалдық төлемінің дисконтталған
Жалдық келісім шарт жалгер тарапынан бұзылатын болса, онда
Жал мерзімі жалданатын мүлікті пайдалы қолдану мерзімінің кемінде
Ең аз шамадағы жал төлемінің дисконтталған құны жалға
Жалдау мерзімі соңында активтің қалдық құны жал шарты
Жалға алынатын активтерге меншіктілік құқығы ауысқанда жалға алушы
Осы аталғандардың барлығы орындалса, онда жалдау қаржылық болып
Үш жылдан асатын жал бұл – лизинг
Дипломдық жұмыстың мақсаты:
Жалға алынған және жалға берілген негізгі құралдардың теориялық
Зерттеліп отырған серіктестікке жалпы сипаттама беру және есеп
Серіктестіктің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерін талдау;
Жалға алынған және берілген негізгі құралдардың есебінің жүргізілу
Жалдау бойынша алынатын пайданың тиімділігіне талдау жүргізу;
Дипломдық жұмыстың міндеті: алға қойған мақсаттардың мазмұнын ашу
Дипломдық жұмыстың негізгі зерттелетін объектісі: «АССО Лтд» Жауапкершілігі
Теориялық негізге келесі авторлардың еңбектері қолданылды: Кеулімжаев Қ.К.,
Ақпараттық негізі: «АССО Лтд» ЖШС-нің Жарғысы, есеп саясаты,
Дипломдық жұмыс серіктестіктің 2006 – 2009 жылдар аралығында
1 ЖАЛҒА АЛЫНҒАН НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ
1.1 Жалға алынған және жалға берілген негізгі құралдардың
«АССО Лтд» ЖШС-нің негізгі құралдар есебі Қаржылық
тауарлар мен қызмет көрсетулерді өндіруде немесе жеткізуде пайдалануға,
бір кезеңнен (жылдан) астам уақыттың ішінде пайдалану
«АССО Лтд» ЖШС негізгі құралдары мына топтарға бөлінген:
жер учаскелері;
жер учаскелері және ғимараттар;
машиналар мен жабдықтар;
автокөлік құралдары;
кеңсе жабдықтары;
өзге де негізгі құралдар.
Негізгі құралдар объектісінің өзіндік құны мынадай жағдайда ғана
осы активке байланысты болашақ экономикалық пайдалардың ұйымға келіп
осы объектінің өзіндік құнын сенімді түрде бағалау мүмкін
Өндіріске қатысу үрдісіне байланысты негізгі құралдар:
Өндірістік негізгі құралдарға, оларға өндіріс үрдісіне тікелей қатысатын
Өндірістік емес негізгі құралдарға қолданыстағы негізгі құралдар жатады
Меншік иесі бойынша:
Меншікті негізгі құралдар – бұл ұйымның өзінің меншігіндегі,
Жалдаудағы негізгі құралдар – бұл жалдау келісім-шарты негізінде
Негізгі құралдардың есебі активтік 2400 шоттарында 2410 «Негізгі
2411-шот – меншікті негізгі құралдар;
2412-шот – жалға берілген негізгі құралдар;
Есептелген тозу сомаларын есепке алуға пассивтік 2420 «Негізгі
Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыруда оларды бағалау маңызы зор
кесте 1 – негізгі құралдарды бағалаудың түрлері
№ Атауы Мазмұны
11 Өзіндік (бастапқы) құн активті сатып алу үшін
22 Баланстық құн кез келген жинақталған амортизация
33 Амортизациялық (тозу) құны жойылу құны шегерілген,
4
4 Әділетті құн жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы
55 Жойылу құны негізгі құралдардың тиімді қызмет ету
Ескерту – қолданылған әдебиеттер негізінде автормен жасалынған.[6]
Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте бастапқы құны бойынша кіріске
Сатып алу кезінде төленген өтелмейтін салықтар мен алымдар;
Жеткізу, монтаждау, орнату, пайдалануға қосу жөніндегі шығындар;
Құрылыс мерзіміне берілген несие үшін проценттер;
Активті жұмыс жағдайына келтіруге байланысты басқа да шығындар.
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебінің міндеті:
Расталған есептік мәліметтердің, техникалық паспорттардың, басқа да құжаттар
Негізгі құралдардың келіп түсуін, шығарылуын, қозғалысын есепте уақытылы
Негізгі құралдардың тозуының дұрыс есептелуіне және тиімді пайдалануына
Негізгі құралдарға ағымдағы және модернизациялауды жүргізумен байланысты шығындарды
Моральды және физикалық тұрғыдан ескірген негізгі құралдарды жедел
Негізгі құралдар бойынша дұрыс есеп жасау үшін бухгалтерлік
Нақты ұйымға арналған айрықша құн – ұйымның болжамына
Әділ құн – жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы
Құнсызданудан болған залал - активтің баланстық құнының оның
Өтелетін сома – сату шығыны шегерілген активтің әділ
Активтің жойылу құны – егер осы актив, болжауға
Пайдалы қызмет мерзімі - бұл:
ұйымның активті пайдалануы күтілетін уақыт кезеңі; не
активті пайдаланудан ұйым алады деп болжанып отырған өндіріс
Негізгі құралдарды жалға алу мен беру қаржылық есептіліктің
Жалдау - жалға беруші жалға алушыларға жалдау ақысына
Жал түрін мәміле мәні анықтайды. Жалға беру негізінде
Жалгерлік мерзіміне байланысты ағымдағы және қаржылық жалдау болып
Қаржылық жалдау - актив иеленумен қатар жүретін барлық
ҚЕХС бойынша жалдау қаржылық болып жіктелінеді, егер:
Мүлікке деген меншік жалдау мерзімі соңында жалгерге берілсе;
Жалгер жалдағы мүлікті «келісілген бағаға» сатып алуға құқығы
Жалдау мерзімі активтің пайдалы қызмет мерзімінің көп мөлшерін
Жал мерзімінің басында ең аз жалдық төлемінің дисконтталған
Жалдық келісім-шарт жалгер тарапынан бұзылатын болса, онда жалға
Жал пайдалану құқығына байланысты тәуекел мен сыйақы едәуір
Жал мерзімі жалданатын мүлікті пайдалы қолдану мерзімінің кемінде
Ең аз шамадағы жал төлемінің дисконтталған құны жалға
Жалдау мерзімі соңында активтің қалдық құны жал шарты
Жалға алынатын активтерге меншіктілік құқығы ауысқанда жалға алушы
Осы шарттарға сәйкес келмейтін жалдаудың қай-қайсысы да ағымдағы
Ағымдағы жалдау – қаржылық жалдан өзгеше жал, ол
Көптеген жағдайда жалдың қай түрге жататынын жал туралы
Жалдаудың басқа мынадай түрлері бар:
Мерзімінен бұрын тоқтату құқығынсыз жалдау - бұл жалдау
(а) қандай да бір ықтималдығы шамалы оқиғаның басталуы
(ә) жалға берушінің рұқсатымен;
(б) егер жалға алушы сол немесе оған барабар
(в) жалдауды қабылдаған күні жалға алушының төлеген қосымша
Кері жалдаумен жүргізілетін сату операциялары - сатушының оны
Егер кері жалдаумен жүргізілетін сату операциясы қаржылық жалдау
Егер кері жалдау қаржылық жалдау болса, мұндай операция
Егер кері жалдаумен жүргізілген сату шарасы ағымдағы жалдауға
Кері жалдаумен жүргізілген сату шарасының экономикалық маңызы -
Егер жалдық төлемдер мен сату бағасы әділ құнға
Егер сату бағасы әділ құннан жоғары болса, онда
Егер сату бағасы әділ құннан төмен болса, онда
Жер және ғимаратты жалға беру мен жалға алу.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 541-бабының 1-тармағына сәйкес кәсіпорындар
Жер:
Экономикалық қызмет мерзімі шексіз;
Егер жалдау мерзімі аяқталғаннан кейін жалгерге мүлік құқығы
ҚЕХС бойынша жер ресурстары жалғыз амортизацияланбайтын активтерге жатады.
Уақытша өтеулі жер пайдалану құқығы қысқа мерзімді (5
10 жылға дейін, оны қоса алғанда - жыл
11 жылдан 30 жылға дейін - 20%, 10
31 жылдан 49 жылға дейін - 35%, 30
Ғимарат:
Тиімді қызмет мерзімі жалдау мерзімінен артық болады.
Егер жалдау мерзімі аяқталғаннан кейін мүлік құқығы берілмесе,
Егер жер мен ғимаратқа меншік құқығы жалгерге берілсе,
Егер меншік құқығы берілмесе және жердің қызмет
Негізгі құралдарды жалға беруде мынадай анықтамаларды қолданады:
Жалды қабылдау күні – жалдау шартын жасасу күні
(а) жалдау операциялық немесе қаржылық ретінде жіктелген;
(ә) қаржылық жалдау жағдайында жалдау мерзімінің басында танылуға
Жалдау мерзімінің басталу күні - жалға алынған активтерді
Жалдау мерзімі - жалға алушы шартқа сәйкес активті
Жалдаудың ең төменгі төлемдері - жалдау мерзімі бойындағы
(а) жалға алушы үшін: жалға алушы немесе жалға
(ә) жалға беруші үшін: жалға берушіге кепілдік берген
- жалға алушы;
- жалға алушымен байланысты тарап;
- осындай кепілдік бойынша қаржыға байланысты міндеттерді орындауға
Жалдау төлемдері көбінесе жалға беруші үшін активтердің құнын
Экономикалық қызмет мерзімі – бұл:
(а) бір немесе одан да көп пайдаланушылардың
(ә) ұйымның активті пайдалануынан күтетін өндіріс бірліктерінің көлемі
Пайдалы қызмет мерзімі – ұйымның активте болатын экономикалық
Кепілдік берілген жойылу құны - бұл:
(а) жалға алушы үшін: жалға алушы немесе
(ә) жалға беруші үшін: кепілдік бойынша қаржы қатынасындағы
Кепілдік берілген жойылу құн жалгерге жалдық төлем мерзімі
Егер мүлікті иесіне қайтарған уақытта оның әділ құны
Егер мүлікті иесіне қайтарған уақытта оның әділ құны
Кепілдік берілмеген жойылу құны - жалға алынған активтің
Жалдауға салынатын жалпы инвестициялар - жалға беруші қаржылық
Жалдауға салынған таза инвестиция - жалдау шартында қарастырылған
Ағымдағы құнның аннуитеті арнайы кестесіне сәйкес ең аз
Ең аз жалдық төлем:
2,589 х 80 000 теңге = 207 000
Кепілдік берілмеген жойылу құны ағымдағы сомасын анықтаймыз. Арнайы
0,482 х 100 000 тенге = 48 000
Ең аз жалдық төлемнің дисконталған құны 207 000
Алынбаған қаржылай кіріс – бұл мыналардың:
жалдауға салынған жалпы инвестиция;
жалдауға салынған таза инвестиция арасындағы айырманы білдіреді.
Мысалы: Жалдау келісім шарты бойынша «Берекет класс» ЖШС-гі
Жалдау туралы шартта түсінілетін пайыз мөлшерлемесі – қолданылуы
Мысалы: Жалдау келісім шарты бойынша «АССО Лтд» ЖШС-гіне
Бастапқы тікелей шығындар - жалдау шартын дайындауға және
Шартты жалдау ақысы – белгілі бір сома түрінде
Шаруашылық жүргізуші субъект үшін өзінің қаржылық жағдайын және
Жалға алудың ерекшеліктері:
Ақша қаражаттары жетіспеушілігі жөніндегі мәселелерді шешеді, яғни жалға
Қарастырылған пайыздық мөлшер; (негізгі бөлімде мағынасы ашылған)
Ағымдағы жал жалгерге қарыздық шектеулер болған жағдайда баланстан
Қолданысқа дайын құрылғыларды жалға алу тиімділігі;
Үнемі қолданыста болмайтын активтерді иеленудегі тиімсіз болатын жағдайлар
Қысқа мерзімді жалдау жоғары технологиялық құрылғылардың және жаңа
Тездетілген амортизация, пайыз бойынша шығындар кезінде табыс салығын
Өнеркәсіп құрылғыларын өндірушілер үшін – өткізудің жоғарылауы;
Кредиттік және коммерциялық жалгерлерге – қаржылық қызметтің қосымша
Жалдаудың экономикалық маңызы – нарықтық экономикада жаңадан қызметін
Жалға алынған және жалға берілген негізгі құралдар жалға
Қысқа мерзімді жалдағы негізгі құралдар - рейтинг, чартер;
Орта мерзімді жалдағы негізгі құралдар - хайринг;
Ұзақ мерзімді жалдағы негізгі құралдар - лизинг.
Рейтинг, Чартер - кәсіпорындарда негізгі құралдарды қысқа мерзімге
Хайринг - негізгі құралдардың бір жыл мен үш
Лизинг - жалдық келісім шарт. Ол жалға беруші
Лизинг - кәсіпорындарда негізгі құралдарды үш жылдан артық
Сатып алу-сату келісім шартында тауарға иелік ету құқығы
Аристотельдің еңбегінде лизинг идеясы туралы пікірлер жазылған: «пайда
Лизинг жедел және қаржылық болып бөлінеді:
Жедел лизинг - оның экономикалық қызмет мерзiмiне жетпейтін
Қаржы лизингі дегеніміз – келісім-шартты ұзақ мерзімге жасалады
Мәмілеге үш тарап қатысады:
Лизинг беруші – лизинг бұйымын жекешелендіріп алып, оны
Лизингті алушы – лизинг келісім-шарты негізінде лизинг
Сатушы – лизингті алушы таңдап алған тарап. Сатушы
Лизингтік жалдама мынадай топтар бойынша жіктеледі:
Жалға алынған мүлікке байланысты:
Таза лизинг шарты – мүлік бойынша қызмет етудің
Толық лизинг шарты – лизинг алушы өзіне техникалық
Ішінара лизинг шарты – лизинг берушіге мүлікке қызмет
Қаржыландыру түрлері бойынша:
Қауырт лизинг – бір рет жалға алу;
Жаңартылатын (револьверлік) лизинг - 1 мерзім өткен соң
Мәмілеге қатысушылар құрамына байланысты:
Тікелей лизинг – мүлікті дайындаушы немесе иесі оны
Жанама лизинг – мүлікті тапсырушы үшінші тұлға арқылы
Көп жақтар қатысатын лизинг (жеке-жеке бөлінетін лизинг) –
Мүлік өтелім дәрежесіне байланысты:
Толық немесе толық өтеуге жуық болса – лизингтік
Түгел өтелмейтін лизинг – шарттың іс-әрекет ету мерзімі
Өтімділік тұрғысынан қарағанда:
Қаржылық лизинг - иеленумен қатар жүретін барлық тәуекелдер
Шұғыл (оперативті) лизинг - қаржылық жалдан өзгеше жал,
Нарық секторына қарай:
Ішкі - (Ішкі лизингте лизинг беруші де, лизинг
Сыртқы - яғни Халықаралық лизингті, негізінен Қазақстан
Мүлікті типіне қарай былай бөлуге болады:
жылжымалы мүлік лизингі;
жылжымайтын мүлік лизингі;
бұрын пайдаланылған мүлік лизингі;
Амортизация шарты бойынша былай бөледі:
толық амортизация және соған сәйкес лизинг объектісінің құны
толық емес амортизациялы лизинг.
Лизингтік төлемдерін сипатына қарай былай бөледі:
ақша төлемімен жүргізілетін лизинг – барлық төлемдер ақша
компенсациялық төлеммен жүргізілетін лизинг – төлем аталған жабдықты
аралас төлемді лизинг.
Лизинг лизингтік мәміле қатысушылардың қарастырған жағдайына байланысты бөлінеді:
Қайтарылатын лизинг – онда сатушы осы бұйымды кері
Банкі лизингі – лизингтің бір түрі, онда лизингті
Жалдау келісім-шартына отыру казіргі нарықтық экономикада кәсіпкерлікпен айналысатын
1.2 Жалға беруші мен жалға алушының жалдау есебінің
Жалға өндірістік және өндірістік емес негізгі құралдар, олардың
Жалдау - жалға беруші жалға алушыларға жалдау ақысына
Жалдау мерзіміне қарай ағымдағы және қаржылық жалдау болып
Ағымдағы жалдау бойынша жалға берушінің есебі.
Жалға беруші ағымдағы жалға берген негізгі құралдарын өзінің
Ағымдағы жал бойынша жалға берушілердің анықтап алуға тиіс
Әрбір актив (мүлік) түрінің тозу сомасын, жинақталған амортизация
Мерзім ішінде кірістерде есептелген амортизация;
Құнсызданудан шығындар, мерзім ішінде кірістерде есептелген;
Құнсызданудан шығындар;
Төмендегі кезеңдердің әрбіріне мерзімінен бұрын тоқтату құқығынсыз келісім-шартта
бір жылдан кем емес;
бір жылдан кейін;
Кірістерде есепке алынатын жалпы келісілген жалдық төлемдер;
Жалға берушімен келісілген жалдау бойынша келісім шарттың жалпы
Ағымдағы жалдың мазмұны бойынша жалдаудың соңында мүлік жалға
Күрделi жөндеуге жұмсалған шығындарды жабу үшiн жалгер кәсiпорын
Жалға берушілер көбінесе келісім шартқа отыруға келіскен потенциалды
Жалдық төлем ақысынсыз қолдану жеңілдіктерін ұсыну;
Жалгердің өтініші бойынша жалдық төлем сомасын төмендету;
Жеңілдіктер ағымдағы жалда жалгер мен жалға берушінің есептілігінде
Жалға берушілермен ұсынылған жеңілдіктер, жалға алған мүліктің ажырамас
Жалгер жеңілдіктерден алған жиынтық тиімділікті бірқалыпты негізде жалдау
17 ХҚЕС талап етеді, компаниялар жеңілдіктерді есепке алғанда
Ағымдағы жал бойынша жалгердің есебі.
Ағымдағы жалдауда - жалгер жалға алған негізгі құралдарын
Ағымдағы жалда жалгерге жалға алған мүлікке меншік иелігі
Ағымдағы жалда жалгерлік төлемі бүтін жалгерлік мерзімінің бойында
Ағымдағы жал бойынша жалгерлердің анықтап алуға тиіс мынадай
Мерзімінен бұрын тоқтату құқығынсыз келісім-шарта ағымдағы жалдың болашақ
бір жылдан кешіктірмей;
бір жылдан астам;
Есеп беру күнінде мерзімінен бұрын тоқтату құқығынсыз субжалдау
Жалдау және субжалдау бойынша төлемдер;
Жалгермен келісілген келісім шарттың жалпы мазмұны, келесі ақпараттарды
Келісілген жалдық төлемдерді анықтайтын негізгі шарттар;
Жал бағасының өзгеруіне келісу құқығы;
Жалдау келісім шарты негізінде анықталған шектеулер;
Қаржылық жалда жалға берушінің есебі
Жалға беруші активтерді қаржылық жалға беру үшін сатып
Жалға берушінің дебиторлық қарыздар есебі үш сатыдан тұрады:
Дебиторлық қарыздар бастапқы тану;
Кейінгі бағалау;
Есептеуді тоқтату.
Бастапқы тану.
Жалға берушілер қаржылық жалдауда, өздерінің бухгалтерлік баланстағы активтерін
Қаржылық жалдау кезінде иеленумен қатар жүретін барлық
Бастапқы тікелей шығындар көбінесе жалға берушілерге жатқызылады, оның
Кейінгі бағалау.
Қаржылық табысты тану жалға берушінің қаржылық жалдауда өтелмеген
Жалға беруші жалдау мерзімі ішіндегі қаржылық кірісті жүйелі
Жалға берушілердің жалдауға жалпы инвестициялар есептеу кезінде пайдаланылатын
Жалға берушілер өндіруші немесе дилер ретінде кезең ішіндегі
Ақпаратты ашу.
Жалға берушілер қаржылық жалдауға қатысты қолданылатын мынадай ақпаратты
(а) баланс күнгі жалпы жалға салынған инвестициялар ортақ
бір жылдан кешіктірмей;
бір жылдан астам, бірақ бес жылдан кешіктірмей;
бес жылдан кейін ашуы тиіс;
табыс ретінде табылмаған қаржы кірісі;
жалға берушінің пайдасына жиналып отырған кепілдігі жоқ қалдық
төменгі жалдау төлемдері бойынша өтелмейтін қарызды жабуға арналған
есеп мерзімі ішіндегі кіріс ретінде танылған шартты жалдау
жалға берушімен жасасқан жалдаудың негізгі шарттарының жалпы сипаты.
Бұдан басқа, өсу индикаторы ретінде жиі ретте сондай-ақ
Ұзақ мерзімді жалға алынған негізгі құралдар жалдау мерзімі
Қаржылық жалда жалгердің есебі.
Жалгердiң бухгалтерлiк есебiнде жалданған мүлiк актив peтiндe, ал
Қаржылық жалдың төлем формуласы:
N = К*n / 1 – (1+n)*t ;
N – жалдық келісім шарт мерзімі ішінде төленуге
K – жалға берілген мүліктің құны;
n - жалдық төлемнің пайыздық мөлшері;
t – төлем мерзімінің саны.
Мысалы: Қаржылық жалдауда айналымнан тыс активтер мен міндеттемелерді
Дисконтталған құн бойынша есептеген кезде жал ақысының өте
Қарастырылған пайыздық мөлшерлемесі ақша ағынының болашақтағы құнын анықтайтын
FV =PV(1+r)n,
мұндағы:
FV – n жылдарынан кейін ақша ағынының болашақтағы
PV – есептеу кезінде салынған сомасы;
r – пайыздық мөлшерлемесі (мысалы, 10% = 0,10);
n – есептеу кезеңіне алынған жылдар саны.
PV = FV* (1/1+i) ^ n,
мұндағы:
PV – ағымдағы құны,
FV – болашақтағы құны,
i – дисконтталған пайыз мөлшері, мысалы (10% =
n – мерзім саны.
ҚЕХС бойынша дисконттаудың негізгі тәртібі.
Дисконттық құнның пайыздық мөлшерін анықтау өте маңызды ғана
Мысал – 1. Активтің ағымдағы құны 1млн. тенге,
10 % мөлшерде 751 315 тенге құрайды,
3% мөлшерде 915 141 тенге құрайды,
15% мөлшерде 657 516 тенге құрайды.
PV = FV * (1/1+i) ^ n,
PV = 1 000 000 * (1/1+ 0,10
PV = 1 000 000 * (1/1+ 0,03
PV = 1 000 000 * (1/1+ 0,15
FV =PV(1+r)n,
FV = 1 000 000 (1+0,10)3 = 1
FV = 1 000 000 (1+0,03)3 = 1
FV = 1 000 000 (1+0,15)3 = 1
Егер жалдау мерзімінің соңында жалгерге мүлікке иелік құқығы
Жалдау мерзімі ішінде жалгер жалға алған капитал мен
17 ҚЕХС қаржылық (пайыздық) төлемдер пайда мен залал
Қызметінде жалға берілген мүліктердің тозуын (амортизациясын) есептеу
Негізгі құралдар ұзақ уақыттық кезеңі ішінде шаруашылық қызмет
Физикалық тозу негізгі құралдарды пайдалану және сыртқы факторлардың
Моральдық тозу соның нәтижесінде активтер ғылым мен техниканың
Негізгі құралдарды моральды тоздыратын факторлар:
Өндірістегі жабдықтар мен жабдықтардың жаңаруы (ескі машиналарды жаңа,
Технологиялық процестің жетілуі (жаңа технология кезінде қолданыстағы машиналар
Шығарылған өнім номенклатурасының жаңаруы мен өзгеруі (бұл орайда
Тауар өндіруге арналған машиналар мен жабдықтардың санын азайтуға
Жұмыс күшінің, білікті қызметкерлердің еңбекпен қамтылуындағы, өндірістің географиялық
Өнеркәсіптің өңдеуші салаларындағы шикізат құрамының жиынтығындағы өзгеріс, өнімнің
Негізгі құралдар өндіріс процесінде пайдаланылған кезде өздерінің бірте–бірте
Амортизация – бұл қызмет мерзімі ішінде активтің амортизацияланатын
Амортизацияланатын құн - пайдалы қызмет мерзімі аяқталғаннан кейін
Амортизациялық аударым – белгіленген мөлшерде өнімнің өзіндік құнына
Амортизация нормасы - бұл амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының
Негізгі құралдарға амортизация есептеудің басты мақсаты олардың құнын
Жұмыс істеген бүкіл кезең ішіндегі амортизациялық жарналардың жалпы
Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу
Толығымен амортизацияланған негізгі құралдар бойынша амортизацияны есептеу қорлардың
Амортизация бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарында 2420 «Негізгі
№ 16 ҚЕХС сәйкес кәсіпорын қолдануға міндетті амортизацияның
құнды бірқалыпты (түзу сызықты) есептеу әдісі;
орындалған жұмыстардың көлеміне пропорционалды түрде есептеу (өндірістік) әдіс;
кемімелі қалдық әдісі;
кумулятивті әдісті
қолдануға мысал ретінде көрсетеді. Мұндағы амортизациялық аударым жасаудың
Құнды бірқалыпты (түзу сызықты) есептеу әдісі. Құнды бірқалыпты
АА = (Бастапқы құн – жойылу құн)
Мысал – 1. Серіктестік бұл амортизациялық аударымдардың бірқалыпты
АА = (28 800 000 – 0) :
АА = 28 800 000 * 4 /
Ғимараттың тиімді пайдалану мерзімі, жиырма бес жыл ішінде
кесте 2 – құнды түзу сызықты есептеу
теңгемен
Жыл Бастапқы құны Жыл сайынғы аударым Қалған
1 28 800 000 1 152 000
2 27 648 000 1 152 000 26
3 26 496 000 1 152 000 25
4 25 344 000 1 152 000 24
5 24 192 000 1 152 000 23
6 23 040 000 1 152 000 21
7 21 888 000 1 152 000 20
8 20 736 000 1 152 000 19
9 19 584 000 1 152 000 18
10 18 432 000 1 152 000 17
11 17 280 000 1 152 000 16
12 16 128 000 1 152 000 14
13 14 976 000 1 152 000 13
14 13 824 000 1 152 000 12
15 12 672 000 1 152 000 11
16 11 520 000 1 152 000 10
17 10 368 000 1 152 000
18 9 216 000 1 152
19 8 064 000 1 152
20 6 912 000 1 152
21 5 760 000 1 152
22 4 608 000 1 152
23 3 456 000 1 152
24 2 304 000 1 152
25 1 152 000 1 152
Ескерту – құнды бірқалыпты (түзу сызықты) есептеу әдісі
Бірінші жылы жыл сайынғы амортизациялық аударым 1152000 теңге,
28 000 000 – 1 152 000 =
27 648 000 – 1 152 000 =
26 496 000 – 1 152 000 =
25 344 000 – 1 152 000 =
Тиімді қолдану мерзімі аяқталғанда амортизациялық аударымдар аяқталып, негізгі
Мысал -2: меншігіндегі көлік (Range Rover) бастапқы
кесте 3 – бірқалыпты түзу сызықты есептеу әдісімен
теңгемен
№ Бастапқы құн Жыл сайынғы аударым Қалған сома
1 15746228,07 2 834 321,05 12911190,02
2 12911190,02 2 834 321,05 10077585,97
3 10077585,97 2 834 321,05 7243264,92
4 7243264,92 2 834 321,05 4408943,87
5 2834321,05 2 834 321,05 1574622,82
Ескерту – құнды бірқалыпты (түзу сызықты) есептеу әдісі
АА = (15 746 228,07 – 1 574
2 834 321,05 теңге жыл сайынғы амортизациялық аударым,
Орындалған жұмыстардың көлеміне пропорционалды түрде есептеу (өндірістік)
Мысалы: станок техникалық куәлігіне сәйкес 5000 сағат ішінде
(500 000 - 5 000): 100 000 өнім
(500 000 - 5 000): 5000 сағат =
Есеп беру мерзімінде станок 20 000 өнім өндірген,
4,95 * 20 000 = 99 000 теңге
99 * 1 100 = 108 900
Кемімелі – қалдық әдісі. Бұл әдіс бойынша негізгі
кесте 4 – кемімелі – қалдық әдісі
Бастапқы құны Амортизация сомасы Қалдық құн
1-жыл 100 000 тенге 40 000 =(100 000
2-жыл 100 000 тенге 24 000 = (60
3-жыл 100 000 тенге 14 400 = (36
4-жыл 100 000 тенге 8 640 = (21
5-жыл 100 000 тенге 2 960 = (12
Ескерту – кемімелі – қалдық әдісі қолданғандағы амортизация
Амортизацияның бұл әдісі әрдайым қайта қарастырылып отыруы қажет
Кумулятивті әдіс - латын тілінен аударғанда «өсу»,
АА = Қалған жылдар саны * (бастапқы
Мысалы: 2008 жылы бастапқы құны 500 000 теңге,
2 СЕРІКТЕСТІКТІҢ БУХГАЛТЕРЛІК ҚЫЗМЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУМЕН ЕСЕП САЯСАТЫ ЖӘНЕ
2.1 Серіктестіктің жалпы экономикалық сипаттамасы, бухгалтерлік қызметін ұйымдастыру
«АССО Лтд» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі (әрі қарай мәтін
Кейін серіктестік қайта тіркеуден өтті, мекен – жайы
Серіктестіктің құрылғанына 4 жыл ғана болды, ол нарықта
Серіктестік коммерциялық ұйым болып табылады және толық шаруашылық
Серіктестіктің жоғары органы – құрылтайшысы.
Серіктестіктің атқарушы органы – директор.
Серіктестіктің меншік түрі – жеке меншік.
Кәсіпкерлік субъектісі – активтерінің жылдық жалпы құны үш
Құрылтайшының міндеттері мен құқықтары:
Серіктестік істерін басқаруға;
Серіктестік қызметі туралы ақпаратты алуға және оның бухгалтерлік
Жалпы жиналысының шешіміне сәйкес серіктестік қызметінен табыс табуға;
Анықталған құқықтарды бұзатын серіктестік органдарының шешімдерін сотта даулауға;
Қазақстан Республикасының заңнамасымен және Жарғымен анықталған басқа да
Құрылтайшы міндеті:
Серіктестіктің Жарғылық капиталына құрылтай құжаттарымен қарастырылған тәртіпте, мөлшерде
Құрылтай құжаттарының талаптарын қатаң сақтауға;
Құрылтайшының аты, тұрғылықты жері және жеке басын куәландыратын
Басқа да міндеттемелер;
Серіктестіктің атқарушы органы - Директордың өкілеттіктері:
Серіктестік қызметін қамтамасыз етумен байланысты барлық мәселелерді шешеді,
Ағымдағы және болашақтағы жұмыс бағдарламаларының орындалуын қамтамасыз етеді;
Азаматтық құқықтық келісім – шарттар жасайды.
«АССО Лтд» ЖШС құрылтайшылар мен директорлар өкілеттілігі ҚР-ның
Директор қарамағында: жалға беру бойынша қызметтерімен айналысатын менеджерлер
Менеджерлердің қызметтері: жалгерлермен жал бойынша келісім шарт жасау
Бас бухгалтердің атқаратын жұмыстары мыналар: барлық бухгалтерлік есеп
Серіктестіктің қызметінің мақсаты жарғыдағы қызметтерін орындау барысында таза
Осы қызметтерді орындау барысында серіктестік жылмымайтын мүліктерді сатып
Серіктестіктің қызметінің мерзімі - шектеусіз.
Серіктестіктің бухгалтерлік есебін жүргізудің жауапкершілігі, есепті жүргізген кезде
Серіктестік бухгалтерлік есепті активтермен және сол активтердің қозғалысы,
Бухгалтерлік есепті жүргізу барысында ұйым қамтамасыз етіледі:
қабылданған есеп саясатының өзгермеуі, әрбір операциялардың есепте көрініс
есеп беру мерзімі кезінде орындалған барлық операциялардың толық
есеп беру мерзімінде пайда мен залал туралы есептіліктің
Серіктестікте бухгалтерлік есебі компьютерде 1С Бухгалтер 8.1 бағдарламасымен
Серіктестік басшылығымен кассалық аппаратты жүргізбеуге келісілген және кассалық
Құжаттар айналымы.
Операциялардың жүргізілгендігін нақтылайтын құжаттар – ол алғашқы құжаттар.
Алғашқы құжаттар қағаз жүзінде немесе электрондық түрде жүргізіледі,
құжаттың атауы (форма);
орындалған күні;
ұйымның аты немесе құжатты жүргізген кәсіпкердің аты-жөні;
операцияның мазмұны;
операцияның өлшем бірлігі (сандық немесе құндық түрде);
операцияның жүргізілуіне жауапты тұлғаның аты-жөні;
Операциялардың мазмұны мен маңызына байланысты алғашқы құжаттарды құрастыру
Алғашқы құжаттарды және бухгалтерлік есеп регистрлерін электрондық түрде
Алғашқы құжаттар операция болған уақытта толтырылады, егер ол
Есепке алынған алғашқы құжаттардың ақпараттары бухгалтерлік есеп регистрлерінде,
Серіктестік алғашқы құжаттарды, бухгалтерлік есеп регистрлерін қағаз түрінде
2.2 «АССО Лтд» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестіктің есеп саясаты
2006 жылы директорының бұйрығымен серіктестіктің есеп саясаты қабылданды.
«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасының
Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарты;
Әдістемелік ұсыныстар, нұсқаулар және басқа да нормативтік актілер;
Серіктестіктің қызметін реттейтін ішкі құжаттар;
«АССО Лтд» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндегі бухгалтерлік есеп пен
«АССО Лтд» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі меншігіндегі жылжымайтын мүлігін
«АССО Лтд» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Қазақстан Республикасының Азаматтық
Қатысушысы: 2010 жылы дара құрылтайшысы (қатысушысы) Нугуманова Айжан
Серіктестіктің фирмалық атауы: Қазақ тілінде: «АССО Лтд» Жауапкершілігі
Орыс тілінде: Товарищество с ограниченной ответственностью «АССО Лтд»
Ағылшын тілінде: «ASSO Ltd» Limited Liability Partnership.
Серіктестіктің тұрғылықты жері: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Қабанбай
Алматы қаласының Әділет Департаментінде Заңды тұлғаны мемлекеттік қайта
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
Басқару, ұйымдастыру құрылымы:
Серіктестіктің жоғары органы – құрылтайшысы: Нугуманова Айжан Сериковна.
Серіктестіктің атқарушы органы – директор: Туткумбаева Зауре Бейкутовна.
Серіктестіктің меншік түрі – жеке меншік.
Кәсіпкерлік субъектісі – активтерінің жылдық жалпы құны үш
Серіктестіктің қызметінің мақсаты болып - жарғыдағы қызметтерін орындау
Мақсатына жету барысында, серіктестіктік келесі негізгі қызмет түрлерін
жылжымайтын мүлікті сатып алу, сату және жалға беруді
коммерциялық қызмет;
делдалдық қызмет;
көтерме, бөлшек құрылыс саудасын ұйымдастыру;
дүкендердің, супермаркеттердің, сауда орындары мен сауда үйлерінің желісін
құрылыс материалдары мен құрастырмаларын өндіру және сату;
тұрғын үй, өндірістік, әлеуметтік, әлеуметтік-тұрмыстық және өзге мақсаттағы
мұнайды, мұнай өнімдерін, газды және газ өнімдерін сатып
автокөлікке жанар май құю станцияларын ұйымдартыру;
жылжымайтын мүлік нарығындағы риэлтерлік қызметтер, кеңес беру қызметтері;
ғылыми зерттеу қызметтері;
қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын ұйымдастыру, қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына қызмет
автоқызмет көрсету, автосервистік қызмет көрсету, соның ішінде арнайы
сыртқа шығару, сырттан алып келу операциялары мен басқа
Қазақстан Республикасының әрекеттегі заңдарымен тыйым салынбаған өзге кәсіпкерлік.
«АССО Лтд» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің бухгалтерлік есеп
«АССО Лтд» ЖШС-нің бухгалтерлік есебі мына қағидалармен жүргізіледі:
Есептен шығару, мұнда кіріс – тускен кезде есептілікте
Қызметінің үздіксіздігі, серіктестік болашақта да қызмет етуіне негізделіп
Есеп саясатының мақсаты мен қолданыс аясы.
«АССО Лтд» Жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің есеп саясаты –
Есеп саясаты серіктестік басшылығының үнемi жұмыс iстейтiн бухгалтерлiк
Қаржылық есептіліктің элементтерін тану және бағалау
Негізгі құралдар
Есеп саясатының бұл бөлімінде серіктестіктің негізгі құралдарының есебінің
Алғашқы тану мен бағалау.
Негізгі құралдар объектісі келесі екі талапқа сай келсе
Серiктестiк жылжымайтын мүлiктiң объекттерi, ғимараттар, жабдық және басқа
Жылжымайтын мүлiктiң объекттерi, ғимараттар, жабдық және басқа негiзгi
Негізгі құралдар объектілері болашақ экономикалық пайда алу үшін:
Серіктестіктің тауарлар мен қызметтер өндiрiсiнде бөлек, сонымен қатар
Сатылуы немесе басқа негізгі құралға ауыстырылуы;
Мiндеттемелер бойынша есептеулердiң есебiне тапсырылуы мүмкін.
Негiзгi құралдар объектісін бастапқы тануда өзiндiк құн (бастапқы
Кез келген шығындарды өзiндiк құнға қосудың ең негізгі
Маңызды емес шығындар негiзгi құралды бастапқы бағалағанда қосылмайды,
Негізгі құралдардың пайдалы қолдану мерзімі
Активтiң пайдалы қолдану мерзiмнiң анықтауында келесi факторларды есепке
Пайда алады деп болжанып отырған негізгі құралдардың өнімділігі
Эксплуатация тәртібінен болатын физикалық тозу.
Технологияны өзгерткеннен, негізгі құралда шығарылатын өнімге деген сұраныстың
Объектіні қолданудағы нормативті - құқықтық және басқа да
Негізгі құралдардың жіктелуі:
Серiктестiктiң негiзгi құралдары мақсаттық тағайындалуы мен функцияларының орындауына
Негiзгi құралдары өндіріске қатысуына байланысты өндірістік және өндірістік
Қолданылуына қарай өзіндік не жалға берілген болып бөлінеді.
Тозудың есептелу деңгейіне байланысты:
Толық амортизацияланған, бірақ эксплуатациядағы;
Толық емес амортизацияланбаған, бірақ эксплуатацияда емес;
Толық емес амортизацияланбаған, бірақ эксплуатациядағы;
Сатып алынған, бірақ әлі эксплуататцияға енбеген;
Толық амортизацияланған, бірақ консервациядағы (объекті ұзақ уақыт сақтауға
Қайта тану және бағалау.
Негізгі құралдарды бастапқы танығаннан кейін, қаржылық есептілікте олар
Амортизация.
Амортизацияны есептеп шығару объект пайдалануға тапсырылған айдың біріншi
Амортизацияны есептеуді тоқтату объект істен шыққан немесе сатылуға
Серiктестiктiң амортизациясыны есептеу үшiн негiзгi құралдардың барлық класстарға
Құнсыздану.
Серiктестiк әрбiр есеп беру күнінде негiзгi құралдардың құнының
Негiзгi құралдардың құнсыздануына тест есеп беру күнінде iске
Келесі шығындар.
Объекттердiң пайдаланулары мерзiмнiң барысында негiзгi құралдың келесi шығындардағы
Капиталдық шығындар. Капитализация (объекттiң бастапқы құнын көбеюі) негiзгi
Қуат;
Қолданылу сапасы;
Пайдалы қолдану мерзімі жақсарады және көбейеді.
Капиталдық емес шығындар. Негiзгi құралдардың сапалық маңызын өзгертпейтін,
Егер негiзгi құралдардың кейбiр объекттерiнiң негiзгi компоненттерi, жүйелi
Тануды тоқтату және істен шығу.
Негізгі құралдардың объекттісі бухгалтерлік баланстан істен шыққан кезде
Тануды тоқтау кезіндегі пайда және шығын пайда мен
Жалдау
Есеп саясатының бұл бөлімі қаржылық және ағымдағы жалдау
Жалдаудың жіктелуі
Жалгерліктің екі түрі бар: олар ағымдағы және қаржылық
Жалгерлікті ағымдағы және қаржылық жалдау түріне бөлу келісім-шарт
Мына жағдайларда әдетте жалдауды қаржылық ретінде жіктеуге болады:
(а) жалдау мерзімінің соңында активті иелену құқығы жалға
(ә) жалға алушының жалдау мерзімінің басында осы құқықты
(б) егер меншік құқығы мүлдем берілмейтін болса да,
(в) жалдау қабылданған күнгі жалдау төлемдерінің ең төменгі
(г) жалға алынған активтердің тек жалға алушы ғана
Қаржылық жалдау - актив иеленумен қатар жүретін барлық
Ағымдағы жалдау – қаржылық жалдан өзгеше жал. Ағымдағы
Жалға берушінің ағымдағы жал бойынша есебі.
Жалға беруші өз балансында операциялық жалдауға берілген негiзгi
Ағымдағы жалға берілген активтерден түскен кіріс жалдау мерзімінде
Шығындар, оның ішінде жалдау табысын алу кезінде шеккен
сурет 1 - жалдау түрін анықтау
ие
жоқ
ие
жоқ
ие
жоқ
ие
жоқ
Кезең шығыстары
Кезең шығыстарының құрамына: жалпы кезең шығыстары, оның ішінде
Кезең шығыстары есеп беру кезеңінде есептен шығарылады, кезең
Жалпы кезең шығыстары мен әкімшілік шығыстарына:
Қызметкерлердің еңбек ақысы;
Еңбекақыдан ұсталынатын аударымдар;
Техникалық құралдарға арналған шығыстар;
Қызметкерлердің іс-сапарға арналған шығыстары;
Кеңсе шығыстары;
Комиссиондық шығыстар;
Банктердің қызметтер шығыстары;
Кеңес беру мен ақпараттық қызметтер шығыстары;
Корпорациялық табыс салығы есебі
«АССО Лтд» ЖШС – де салықтық төлемдер Қазақстан
Серіктестіктің қаржылық есептілігінде анықталады:
Табыс салығы бойынша шығыстардың компоненттері;
Салықтық кірістермен (шығыстар) бухгалтерлік кірістердің (шығыстар) салыстырылуы;
Жарғылық капиталы
«АССО Лтд» ЖШС-нің жарғылық капиталы серіктестіктің қатысушысы-құрылтайшысымен салынған
«АССО Лтд» ЖШС-де резервтік капитал құрылмаған. Капиталдың өзгеріс
Қаржылық есептілікті құрастыру
Қаржылық есептілікті құрастыру процессі:
«АССО Лтд» ЖШС-нің қаржылық есептілігін құрастыру компоненттері:
Бухгалтерлік баланс;
Пайда мен залал туралы есептілік;
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілік;
Капитал өзгерісі туралы есептілік;
Түсіндірме жазбалар.
Серіктестіктің қаржылық есептілігін құрастыруда басқада ҚР-ның заңдары мен
Қаржылық есептілікті құрастырудың негізгі қағидаттары
Қаржылық есептіліктің құрастырылуының негізгі қағидаларын қамтамасыз ету үшін
Есептеу қағидасы – бұл қағида бойынша кірістер алынған
Қызметінің үздіксіздігі – ұйым ашылғаннан бастап, толық тоқтатылғанға
Қаржылық есептілік Серіктестіктің қызметінің үздіксіздігі қағидасына сәйкес жасалынады.
Толықтылық – қаржылық есептіліктегі мәліметтер толық болуы қажет;
Түсініктілік – қаржылық есептіліктің ақпараттық мәліметтері пайдаланушыларға түсінікті
Лайықтылық – қаржылық есептіліктің мәліметтері оны пайдаланушылардың қажеттілігін
Маңыздылық және жалпылау;
Сенімділік - қаржылық есептіліктің мәліметтерінде қате болмаса және
Шынайы ұсыныс - қаржылық есептілікте көрсетілген мәліметтер қаржылық
Нысанның мазмұнынан басымдылығы - мәліметтер операциялардың шынайылығын көрсетуі
Бейтараптық - қаржылық есептіліктің мәліметтері алдын ала ойластырылмаған
Байқау – қаржылық есептілік алдын ала сақтанылуын
Салыстырмалық – ұйымның қаржылық есебі, қандай да бір
Бухгалтерлік баланс ҚЕХС талаптарына сай жасалынады. Бухгалтерлік баланс
Активтер мен міндеттемелер ағымдағы және ұзақ мерзімді болып
Ақша қаражаттары және оның эквиваленттері;
Қаржы инвестициялары;
Дебиторлық берешектер;
Қорлар;
Ағымдағы салықтық активтер;
Сатуға арналған ұзақ мерзімді активтер;
Өзге де активтер;
Ұзақ мерзімді активтерге:
Қаржы инвестициялары;
Дебиторлық берешектер;
Негізгі құралдар;
Биологиялық активтер;
Материалды емес активтер;
Кейінге қалдырылған салықтық активтер;
Өзге ұзақ мерзімді активтер;
Қысқа мерзімді міндеттемелерге:
Қаржылық міндеттемелер;
Салықтар бойынша міндеттемелер;
Басқа да ерікті және міндетті төлемдер бойынша міндеттемелер;
Кредиторлық берешектер;
Бағалау міндеттемелері;
Өзге қысқа мерзімді міндеттемелер;
Ұзақ мерзімді міндеттемелер:
Қаржылық міндетемелер;
Кредиторлық берешектер;
Бағалау міндеттемелері;
Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелер;
Өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер;
Капитал құрамына:
Жарғылық капитал;
Төленбеген капитал;
Эмиссиялық кіріс.
Серіктестікте қысқа және ұзақ мерзімді активтер мен қысқа
Ағымдағы активтер
Серіктестікте мына жағдайларда активтерді ағымдағы деп жіктейді:
Серіктестік активтерді жүзеге асыруға арналса немесе сатуға деп
Серіктестік негізінен активтерді сату үшін ұстаса;
Серіктестік активтерді 12 ай мерзімі ішінде есеп беру
Бұл активтер тез арада жұмсалынатын, өзінің заттық пішінін
Осыларға жатпайтын активтердің барлығы ұзақ мерзімді активтерге жатады.
Қысқа мерзімді активтер
Серіктестікте мына жағдайларда міндеттемелері ағымдағы деп жіктейді:
Серіктестікте ағымдағы міндеттемелерді операциялық циклі ішінде төлесе;
Серіктестік негізінен міндеттемелерді сату үшін ұстаса;
Серіктестік міндеттемелерді он екі ай мерзімі ішінде есеп
Серіктестік міндеттемелерді он екі ай мерзімі ішінде есеп
Басқа міндеттемелердің барлығы ұзақ мерзімді активтер қатарына жатады.
Қосымша баптарды баланста серіктестіктің қаржылық жағдайынына орынды болған
«Пайда мен залал туралы» есептілік
«Пайда мен залал туралы» есептілік ҚЕХС сай құрастырылады.
«Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы» есептілік
«Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы» есептілік ҚЕХС сай құрастырылады.
Операциялық қызмет
Ақша қаражаттарының ағынының негізі операциялық қызметтен түскен кірістерден
Ақша қаражаттарының тауарларды сатудан және қызмет көрсетуден түсуі
Алынған аванстар, дивиденттер және өзге де ақша қаражаттарының
Жеткізушілерге тауарлар мен қызметтерге төленетін ақша қаражаттары;
Берілген аванстар, жалақы бойынша төлемдер, қарыздар бойынша сыйақылар
Инвестициялық қызмет
Ақша қаражаттарының инвестициялық қызметтен түсетін ағымының құрамына:
Ақша қаражаттары негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді, қаржы
Ақша қаражаттары негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді, қаржы
Қаржы қызметі
Акциялардың және басқа да бағалы қағаздардың эмиссиясынан түсетін
Қарыздар алу, қаржыланатын жалгерлік бойынша сыйақы алу, өзге
Қарыздарды өтеу, меншікті акцияларды сатып алу, дивиденттерді өтеу
«Капитал өзгерісі туралы» есептілік
«Капитал өзгерісі туралы» есептілік ұйымның қаржылық жағдайындағы капиталдардың
Қаржылық есептілікке түсіндірме жазбалар
Есептілік ҚЕХС сәйкес құрастырылатындығы туралы өтініш;
Ұйымда қабылданған және қолданатын есеп саясаты мен қаржылық
Қаржылық есептілікте толық ашылып қарастырылмаған ҚЕХС талап ететін
Қаржылық есептіліктің шынайы болуын көрсететін қосымша ақпараттарды ашып
Түсіндірме жазбада бухгалтерлік баланста, пайда мен залал туралы
ҚЕХС сай келетіні туралы арыз;
Қолданыстағы есеп саясаты мен бағалау жөніндегі ақпараттар;
Қосымша ақпараттар;
«АССО Лтд» ЖШС есептілігінде құрылтай құжаттарына (жарғыда) сай
Есеп саясатына өзгеріс енгізу
Есеп саясатына өзгерістер келесі жағдайларда ғана болады:
Егер ҚЕХС – мен талап етілсе;
Өзгерістер серіктестіктің қаржылық есептілігіндегі оқиғалар мен мәліметтерін сенімдірек
2.3 Серіктестіктің негізгі техникалық – экономикалық көрсеткіштерінің талдауы
Серіктестіктің техника-экономикалық көрсеткіштерін талдауды ұйымның балансын талдаудан бастаған
кесте 5 – серіктестіктің 2008-2009 жылдардағы балансын
теңгемен
№ Көрсеткіштер 2008 % 2009 % Ауытқу %
1 Қысқа мерзімді активтер 38419900 100 77073940 100
Ақша қаражаттары 21239680 55,28 2963090 3,84 -
Қысқа мерзімді дебиторлық берешек 3499370 9,11 57138590 74,13
Қорлар 185860 0,48 1391240 1,81 1205380 1,33
Ағымдағы салықтық активтер 12832630 33,40 14757350 19,15 1924720
Өзге қысқа мерзімді активтер 662360 1,72
2 Ұзақ мерзімді активтер 96298460 100 52503010 100
Негізгі құралдар 96271220 99,97 52478930 99,95 -43792290 -0,02
Материалдық емес активтер 27240 0,03
БАЛАНС (1+2) 134718360 100 129576950 100 -5141410 -
3 Қысқа мерзімді міндеттемелер 65806910 100 58510610 100
Қысқа мерзімді қаржы міндеттемелер 34500000 52,43 38400000 65,63
Салықтар бойынша міндеттеме 1746600 2,65 8030710 13,73 6284110
Қысқа мерзімді кредиторлық берешек 2304690 3,50 11296880 19,31
Өзге қысқа мерзімді міндеттемелер 27255620 41,42 783010 1,34
4 Капитал 68911460 100 105566340 100 36654880
Жарғылық капитал 72000000 104,5 106500000 100,9 34500000 -3,6
Бөлінбеген пайда, жабылмаған залал -3088540 4,5 -933666 0,9
БАЛАНС (3+4) 134718370 100 164407950 100 29689580 -
Ескерту – қолданылған әдебиеттер және ұйым балансы негізінде
(А – қосымшасын қараңыз)
Жоғарыдағы кестеде серіктестіктің екі жылдық баланс көрсеткіштерінің талдауы
Төмендегі 2-суретте серіктестіктің баланс көрсеткіштері салыстырмалы түрде берілген.
сурет 2 - баланс көрсеткіштері (А,Ә,Б қосымшаларын
Активтердың көбеюі 2007 жылы байкалады. Ең аз көлем
кесте 6 – пайда мен залал деңгейі 2008-2009
теңгемен
№ Көрсеткіштер Базалық жыл Есепті жыл Ауытқу
1 Өнімді сату мен қызмет көрсетуден түскен кіріс
2 Жалпы пайда 47044497,80 31679148,05 -15365349,75 -32,66
3 Әкімшілік шығыстар 38455497,24 31469245,67 -6986251,57 -18,17
4 Жалғасатын қызмет кезеңіндегі пайда (таза пайда)
Ескерту – қолданылған әдебиеттер және ұйымның пайда мен
Көрсеткіштен өнімді сату мен қызмет көрсетуден түскен кіріс
Пайда мен залал көлемінің 2008-2009 жылдардағы өзгерісі 3
сурет 3 – пайда мен залал туралы есептіліктің
(Г, Ғ - қосымшаларын қараңыз)
Жоғарыдағы 3-суретте 2008 жылы өнімді сату мен қызмет
Жалпы пайда сомасының кірістер көлеміне тең болатыны, серіктестікте
Әкімшілік шығыстары 2008 жылы 38455497,24 теңге, 31469245,67 теңге
Өнімді сату мен қызмет көрсетуден түскен кіріс сомасынан
сурет 4 – негізгі құралдар (А,Ә,Б –
Негізгі құралдардың ұлғайуы 2008 жылы байқалады, 2006 жылы
сурет 5 - әкімшілік шығыстары, 2009 жыл.
Әкімшілік шығыстардың көп бөлігін еңбек ақы, ал екінші
сурет 6 - дебиторлық берешектер (А,Ә,Б – қосымшаларын
Дебиторлық берешектердің өте көбею (максимум) көрсеткіші 2009 жылы
сурет 7 – қорлар (А,Ә,Б – қосымшаларын
Серіктестіктің балансындағы қорлар деңгейі 2009 жылы миллионнан асқан,
кесте 7 - ұйымның негізгі өтімділік көрсеткіштерін салыстыру
теңгемен
№ Есептеудің формулалары 2008 2009 Ауытқу
1 Ағымдық өтімділік коэффициенті = ағымдағы активтер
/
ағымдағы міндеттемелер 38 419 900
/
96 298 460
= 0,40
0,4
Кәсіпорындардың қаржылық міндеттемелері
Бағалау міндеттемелері
Қысқа мерзімді активтер
Бухгалтерлік баланстың теориялық негіздерін зерттеу
Бағалау міндеттемелері, шартты активтер және шартты міндеттемелер
Қаржылық қорытынды есеп құрамы
Ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі
Компанияның қарыз капиталын басқару
Мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есеп шоттарының жоспарын бекіту туралы
Бухгалтерлік есептің қажеттілігі мен мәні