Ташкент маңынан табылған тасқа айналған ағаштың заттық құрамы
Ғылыми жұмыстың
Аннотациясы
1.Тақырыбы:Сарыағаш атауының топонимиясы және ауданның физикалық-географиялық ерекшеліктері.
2.Ғылыми-техникалық ақпараттардың мемлекеттік бөлімдері.(ҒТАМБ)
3. Жоғары оқу орнының толық аты: М.О.Әуезов атындағы
4. Ғылыми жұмысты бастаған уақыты: 2008 жылдың қаңтар
5. Жұмыстың көлемі: 45 бет
6. Қосымшалар саны:2
7. Көрнекіліктер саны:4
8. Кестелер саны: 1
9. Әдеби қорлардың саны: 21 саннан тұрады.
10. Мемлекеттік қысқаша түйіндеме қазақ және орыс тілінде.
Жұмыс барысы:
1. Ғылыми жұмыстың мақсаты: « Сарыағаш» этимологиясын анықтау,
2. Зерттеу барысындағы актуальды мәселелер: Аудан ландшафтысының физикалық-
3.Жұмыстың дәрежелік мәселері:
4.Зерттеу барысындағы қолданылған әдістер: географиялық зерттеу әдістері, матеметикалық,
5. Ғылыми жұмыстың ( ғылыми және практикалық) нәтижелері.
6. Ғылыми жұмысты қолдану барысындағы жкек құжаттардың
7. Ғылыми жұмысты зеріттеу барысында ізденушінің жеке
8. Жұмыстардың Республикалық , ғылыми және ғылыми –тәжірибелік
9. Зерттеу барысындағы жинақталған ғылыми жұмыстардың нәтижелері:
Автордың қолы:
ЖОО-ң заңды мөрі: ____________
Ғылыми жұмыстарды зерттеу барысындағы автор және оның ғылыми
жетекшісі туралы мағлұмат.
Автор
1. Тегі: Медеубаева
2. Толық аты: Салима
3. Әкесінің аты: Әбдісағатқызы
4. Оқитын мекемесі, факультеті, мамандығы: М.О.Әуезов атындағы ОҚМУ,
5. Мекен-жайы: ОҚО, Шымкент қаласы, Отырар мөлтек ауданы,
Ғылыми жетекшісі:
1. Тегі: Кенжебай
2. Толық аты: Рабиға
3. Әкесінің аты: Нөкербайқызы
4. Жұмыс орны: : М.О.Әуезов атындағы ОҚМУ, Педагогикалық
5. Қызметі: География пәнінің аға оқытушысы.
6. Білім дәрежесі: Педегогика ғылымдарының кандидаты
7. Лауазым аты: Аға оқытушы
8. Мекен –жайы:ОҚО, Шымкент қаласы, Самал- 3 мөлтек
Институт директоры:
(қолы)
Ғылыми жетекшісі:
(қолы)
Ғылыми жұмыстың авторы:
(қолы)
Ғылыми жұмыстың мағлұматтары.
1. Жмыстың тқырыбы: «Сарыағаш» атауының топонимиясы және ауданның
2. Ғылыми жұмыс барысындағы конкурстық бөлімдер: 3- бөлімнен
3. Ғылыми техникалық ақпараттардың мемлекеттік бөлімдерінің (ҒТАМБ)
4. Жұмыстың фундаментальды,іздену, жинақтау және тәсілдік әдістерінің түрі:
5. Жұмыстың ( сабақта және сабақтан тыс өз
6. Ғылыми жұмысты зерттеу барысындағы жекенің мүмкіндіктері
7. Ғылыми жұмысты зерттеу барысындағы жекенің мәліметті жинақтау
8. Қосымша мәліметтер және мағлұматтар, егерде осындай мәліметтер
9. (80) таңбадан тұратын кілті сөздер:
Автор:
Ғылыми жетекші: ____________
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.....................................................................................................3
І.тарау. Сарыағаш ауданының тарихы мен топонимиясы.
1.1 ”Сарыағаш” атауының топонимикасы.......................................4
1.2 Тасқа айналған сарыағаштың қалдығына сипаттама...............5
1.3 ”Сарыағаш” туралы ел аузында қалған аңыз- әңгімелер.........11
ІІ.тарау. Сарыағаш ауданы ландшафтысының физикалық-
географиялық сипаты.
2.1 Сарыағаш ауданының жер бедері.............................................15
2.2 Геологиясы мен тектоникалық құрылымы..............................17
2.3 Климаты......................................................................................18
2.4 Ішкі сулары................................................................................19
2.5 Топырақ және өсімдік жамылғысы, жануарлар дүниесі.........21
III. тарау. Сарыағаш ауданының ландшафтысының антропогендік
өзгерісі.
3.1 Ауданның бүгінгі күні ландшафтысы және оған
факторлардың әсері............................................................................23
3.2 Қазіргі Сарыағаш ауданы............................................................25
.
ҚОРЫТЫНДЫ..........................................................................................43
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................45
КІРІСПЕ
Облыстың оңтүстік бөлігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. 1928 ж. Келес
Аудан жері негізінен төбелі, қырқалы, жазықты келеді. Солтүстіктен
Халқы көп ұлтты, басым көпшілігі қазақтар-86,9%, одан басқа
Сарыағаш ауданында мақта, жүзім, көкөніс, астық, жеміс, бақша,
Жалпы білім беретін 137 мектеп бар, оның 94-і
І.тарау. Сарыағаш ауданының тарихы мен топонимиясы.
1.1 ”Сарыағаш” атауының топонимикасы.
‘’Келеске келсең күй мен саз шертiледi, Сарыағашқа оралсақ
Ауданның тарихы жайлы көптеген мәліметтерді жергілікті жазушы Жақып
Негiзiнде бұл атаудың сыры Жер-ана мен адамзат тарихының
… Нұх пайғамбар кеме жасауға кiрiскенде гофер
…Бiз көп iзденiп, тарихи және географиялық деректерге мән
…Ерте бор дәуiрiнде бұл аймақта көптеген iрiлi-ұсақты өзендер
Динозавр негiзiнен, өсiмдiктермен қоректенген. Ал, мұнда тамаша жайқалып
… Бор дәуiрi кезеңiнде қылқан жапырақты ағаштар күштi
Әр жердiң, өзен-сулар, тау-тас, сай-саланың атаулары әншейiн қойыла
Бiздiң заманымыздан бұрын Бор дәуiрiнiң екiншi кезеңiнде осы
Мұны - тасқа айналған Сары ағаш тегiн зерттеп,
Сарыағаш өлкесiнiң тағы бiр кереметi мынау.
Орыс геологтары “Сөк-сөк ата” құдығынан үйрек тұмсықты динозаврдың
Дәл осы үйрек тұмсықты динозаврдың қаңқасының көшiрмесi Өзбекстан
Мұнда жазылған анықтамада динозаврдың жасы К2, бұл Бор
1.2 Тасқа айналған сарыағаштың қалдығына сипаттама.
Ташкент маңынан табылған тасқа айналған ағаштың заттық құрамы.
Академик В.И.Вернадский қазып алынған қалдықтардың тасқа айналуына, негiзiнен
Тасқа айналудың характерi мен заттық құрамын зерттегенде шөгiндiлердiң
Осы мақсатта бiз Ташкент маңынан табылған дiңгегiнiң ұзындығы
Е.В.Ивановтың алғаш атауы бойынша “динозавр көкжиегi” деп аталған
Н.Е.Минакова Ташкент маңының барлық бор қабаттарын үш -
Кейбiр геологтар “динозавр көкжиегiн” турне дейдi, өйткенi ол
Б.А.Борнеманның анықтамасы бойынша Ташкент маңы шөгiндiлерiнiң
Зерттеулердiң нәтижесiнде тас ағаштың доломит, аздап болса да
1-сурет. Сарыағаш маңынан табылған тас ағаштың көлденең кесiлген
Ағаштың үстiңгi жағы да жұқа құмдақ материал қабатымен
Осы мақсатта бiз Ташкент маңынан табылған дiңгегiнiң ұзындығы
Е.В.Ивановтың алғаш атауы бойынша “динозавр көкжиегi” деп аталған
Н.Е.Минакова Ташкент маңының барлық бор қабаттарын үш -
Кейбiр геологтар “динозавр көкжиегiн” турне дейдi, өйткенi ол
Б.А.Борнеманның анықтамасы бойынша Ташкент маңы шөгiндiлерiнiң
Зерттеулердiң нәтижесiнде тас ағаштың доломит, аздап болса да
1-сурет. Сарыағаш маңынан табылған тас ағаштың көлденең кесiлген
Ағаштың үстiңгi жағы да жұқа құмдақ материал қабатымен
1. Сыртқы зона - қабық (3 см
2. Қабық пен өзек арасындағы 35 см радиусты
Микроскоппен қарағанда шлифтердiң көпшiлiгiнде доломиттiң ұсақ дәндi оолит
Көбiне шлифтерде ағаш тканiнiң қалдық құрылымы 4 мм
Қоңыр темiр рудасының екi генерациясы бөлiнiп тұр. Бiрiншiсi
Екiншi генерация қызыл қоңыр темiр рудасының жiңiшке сызықтары
Тас ағаш шлифтерiнiң микроплойчатая текстура, шартты түрде қоңыр
3. Орталық зона немесе үгiлмелi заттан құрылған 15-17
Дiңгектiң қабырғасынан алынған шлифте аздап құмдық материал
Тас ағашқа бiз термо, химия, рентген және спектрлi
Түрлi характердегi гидрогетиттен судың шартты бөлiнуi, сондай-ақ
Гетит пен доломиттiң қатысуы шартты болған үш эндотермиялық
Барлық термограммада гетиттi судың бөлiну температурасы мен
Термограмма үлгiсiнде қабықтан лепидокриттiк аздап қоспасы бары
Тас ағаштың құрамында (85-88%) доломит, (8,5-6,88%) қоңыр темiр
Көмiр қышқыл газдың ұшып кетуiнен көп мөлшердегi судың
1-кесте. Тас ағаштың химиялық анализiнiң қорытындысы.
Тас ағаштың құрамынан 25 химиялық элемент (3-кесте)
Бiрiншi топқа, доломит, қоңыр темiр рудасы мен кварцтың
Екiншi топ - ағаштың барлық зонасындағы секiлдi қоспа
Үшiншi топқа - жекелеген зоналарға характерлi элементтер енедi.
Табылған элементтердiң саны сыртқы зонадан өзекке қарай бiртiндеп
Тасқа айналудың өзiндiк (спецификалық) жағдайын ескере отырып, көп
Ағаштың доломит және кейбiр жерлерiнде қоңыр темiр рудасымен
2-кесте. Рентгонометриялық анализ Д 660, Д 0,5, Си-сәулелену
Тасқа айналу процесi өте аз зерттелген. А.Н.Криштофовичтiң айтуына
1.3 ”Сарыағаш” туралы ел аузында қалған аңыз- әңгімелер.
“Сарыағаш” атауының қойылу себебi - Жабай атаның руы
Екiншi түрi мынадай: “Шеңгелдi” станциясының айнала төңiрегi (бұрынғы
Ел аузында жүрген аңыздарға қарағанда, патша өкіметі әскерлері
Ертеде қазіргі Сарыағаш ауданының жерінде далалы жерде
Басқа да бір аңызға қарағанда, сары діңді ағаштар
ІІ.тарау. Сарыағаш ауданы ландшафтысының физикалық-географиялық сипаты.
2.1 Сарыағаш ауданының жер бедері.
Аудан жері негізінен төбелі, қырқалы, жазықты келеді. Солтүстіктен
Бұл жердiң рельефi бор және палеогендi дәуiрден кейiн
Кейбiр жекелеген учаскелерiнде онан да ерте палеозой жыныстары
Бұл шөлейт жерлердi 1873-жылдан бастап көптеген геологтар зерттей
-терды атасақ болады. Н.Е.Минакова және Г.А.Беленькийлер дәл, нақты
Бұл ауданды 1964-жылы КСРО Ғылым Академиясы палеонтология
Ерте бор дәуiрiнде бұл аймақтағы үлкен тегiстiкке көптеген
2.2 Геологиясы мен тектоникалық құрылымы.
Кешегi бор дәуiрiнде Ташкент маңы шөлi - қазiргi
Қазiр Атлант мұхитының жағалауынан Жерорта теңiзi, Кавказ, Орта
Бор дәуiрiнде жер қыртысында күштi жылжулар болып тұрды.
Тұран ғасырында 90 млн жыл бұрын трансгрессияланумен бiрге
Сарыағаш өлкесінің жер беті литогенді құрамы жер асты
Бұл жердің тек қана құрылымы мен геологиялық құрылысы
2.3 Климаты.
Сарыағаш ауданының климаты қатаң континентті. Жылдық жауын-шашын мөлшері
2.4 Ішкі сулары.
Келес – Сырдария алабындағы өзен. Оңтүстік Қазақстан облысының
Келес артезиан алабы – Оңтүстік Қазақстан облысының оңтүстік
«Сарыағаш» минералды суы- Шымкент қаласынан оңтүстікке қарай 120
Сарыағаш шипажайы-емдеу орны. Сарыағаш ауданында орналасқан бальнеологиялық “Сарыағаш
2.5 Топырақ және өсімдік жамылғысы, жануарлар дүниесі.
Сарыағаш өлкесінің жер беті литогенді құрамы жер асты
Бұл жердің тек қана құрылымы мен геологиялық құрылысы
Сарыағаш ауданында тұратын адамдар өзен жағасын, құдық маңын
Өсімдіктердің таралуы сирек әрі селдір келеді. Өсімдіктер құм
Жануарлар дүниесі алуан түрлі. Ондай сүтқоректілерден саршұнақ, секіргіш
III. тарау. Сарыағаш ауданының ландшафтысының антропогендік өзгерісі.
3.1 Ауданның бүгінгі күніг ландшафтысы және оған
факторлардың әсері.
Сарыағаш ауданының антропогенді ландшафтысы табиғи ортамен үйлесетін
Ландшафт белгілі бір заңдылық бойынша әрекет көптеген факторлардың
Адам мен табиғат арасындағы өзара әрекеті әр уақытта
Антропогендік фактор нәтижесінде жаңа сипатқа ие болатын ландшафт
Сарыағаш ауданының ландшафтысының өзгеруіне жергілікті халықтардың машиналы техникалық
Халық шаруашылығын химияландыру барысында егіншілікте минералды тыңайтқыштармен
3.2 Қазіргі Сарыағаш ауданы.
Сарыағаш ауданы облыстың оңтүстік бөлігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. 1928-жылы
Халқы көп ұлтты. Басым көпшілігі қазақтар (86,9), одан
Аудан аумағынан мемлекетаралық Шымкент-Термез автомобиль трас-сасы өтедi. Асфальтталған
Қазiргi кезде аудан Оңтүстiк Қазақстан облысының Қазығұрт, Шардара,
Аудан аумағында аты Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге де
Елдiң ел болмағы - береке мен тiрлiкте. Жердiң
Аудан негiзiнен елiмiздiң халық шаруашылығында маңызды роль атқаратын
Кеңестер Одағы кезiнде тек “Сарыағаш”, “Арман” шипажайлары
Аудан өнеркәсiбiн дамыту, шағын кәсiпкерлiктi жетiлдiру және ауыл
Дана халқымызда “Не ексең соны орасың” деген
Әлеуметтiк жағдай, әрине, осы экономикалық жағдайға тәуелдi. Әйтпесе,
Кедейшiлiктi төмендету бағдарламасына сәйкес, жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан
Түрлi деңгейдегi өндiрiс ошақтары аудан экономикасының күре тамыры
Аудандағы өнеркәсiптiң негiзiн минералды су құю кәсiпорындары құрап
Ең iрi өнеркәсiп нысандары бұрынғы керамзит зауыты, Дарбаза
Аудан көлемiнде ауыл шаруашылық өнiмдерiн қайта өңдеумен
Ауданның даму бағдарламасына сәйкес, 2005-жылдың аяғына дейiн
- Аудан тұрғындарын арзан электр қуатымен қамтамасыз ету
Алдағы уақытта, “Ауданды дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған”
- Сарыағаш ауданына көшiп келген отбасылардың саны
Әрине, бауырларымызды жатырқамай қабылдап, емiн-еркiн араласып кеткен аудан
- Бiздiң ауданда әскери шекара бөлiмi орналасқан. Өткен
-Бүгiнгi таңда жарық және жылу мәселесi шешiлдi деп
-Ауыз сумен қамтамасыз ету, жолдарды жөндеудiң қаржылық негiзi
Парламентте кезiнде болған депутаттарымыз Ж.Тұяқбайдың ықпалымен ауданға
Егiншiлiктi дамыту мақсатында iшкi канал, құбырларды тазалауға 15
Өнеркәсiп пен ауыл шаруашылық өнiмдерiнiң көрсеткiштерi жылдан-жылға өсiп,
Орта және шағын бизнесті дамытуға мүмкіндігі жеткілікті. Өзбекстан
Алдын-ала айтып қоямыз, “артта қалып қоймайды” деуімізге негіз
Дегенмен, шындықтың аты шындық. 2005-жылдың бюджетіндегі деректер Сарыағаш
Биылғы жылдың алғашқы тоқсанында ауданда 154,5 миллион салық
Міне, осы жоқтық бәрін түгендеу, түзеу, салу бауырын
Бүгінгі таңда Сарыағаш “Жаңа құрылыс” және “Самал” мөлтек
Қаланы дамытудың 2003-2010 және 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламалары
Бүгінгі Сарыағашқа келген адам алып құрылыс алаңына келгендей
“Мәдени мұра” бағдарламасы бойынша ескіден келе жатқан кесенелерді
Қазiр аудан орталығы саналатын қаланы тоқсан жолдың торабы
Өткенге көз жүгiртпей алдағыға болжам жасай алмаймыз. Сарыағаштың
Бiр кездегi саусақпен санарлықтай ғана өндiрiс орындары бар
Қаланың өсiп, көркеюiмен қатар еңбекшiлердiң мәдени-тұрмыстық жағдайы, әл-ауқаты
Қала тұрғындарының денсаулығын жақсарту бағытында да бiрқатар
Қаланың әу баста ретсiз, жүйесiз, бас жоспарсыз салынуы
Коммуналдық құрылыс саласында тұрған мiндеттер де көп. Үлкен
Көп болып қолға алған жерде жұмыстың өнiмдi, тұрмыстың
Сарыағаштың облысқа бағынатын қала болып құрылуы бүкiл
Мiне, жоғарыда келтiрiлген мақала үзiндiсiнен бiз Сарыағаш қаласының
Қазақстан СРО Жоғарғы Кеңесi Президиумының 1988-жылғы
Ендi Сарыағаш қаласының 90-жылдардың бас кезiндегi тыныс-тiршiлiгiн бейнелейтiн
“Сарыағаш ауданы, сол сияқты Сарыағаш елдi мекенi iргесiн
Сарыағаш қаласының территориясы арқылы Орта Азия темiр жолы
Одаққа белгiлi Сарыағаш курорты мен “Арман” санаториi Сарыағаш
Тағы да айтамыз, қаланың тұрғындары жыл сайын
Қалада жылына 27 миллион сомның өнiмiн шығарып тұрған
Қала халқының жыл сайын өсе түсуiне байланысты тұрғын
Мiне, осы аталған құрылыс объектiлерiнiң басталуы және белгiленген
Сарыағаш қаласы киелi жерге орналасқан. Бұған шүбә келтiре
Тiршiлiк тынысы Сарыағаш жерiмен тағдырлас болған талай
Ол Сарыағаш қаласының кiшi Алматы көшесiнде №4 үйде
Ахмет ағаның көп асыл армандары бар едi. Соның
Асылдың тұяғы Ахмет Әуезов, Халима Тұрағұлқызы Сарыағаш
Ахмет Әуезовпен көршiлес кiшi Алматы көшесiнде Ұлықбек
Қалада Социалистiк Еңбек Ерi Ермеков, Кеңес Одағының Батыры
Сарыағаш қаласында екi саябақ бар. Оның бiрiншiсi 1930-жылдары
Аудан әкiмшiлiгi жанындағы саябақтың жалпы көлемi 2-гектарды алып
Сарыағаш қаласындағы орталық саябақтың жолдарына толықтай асфальт
Жыл сайын Халықаралық балаларды қорғау күнi мерекесiнде
Қаладағы екiншi саябақ аудандық мәдениет бөлiмiнiң iргесiне
Егемендiк алған жылдың алғашқы кезеңiнде қаладағы мәдениет ошақтары
Сарыағаш қаласының мәдениет саласын Қалымбетова Әлия көп жыл
“Төле баба” хақында сөзi Нұрыш Дәулетов пен Әбiләзiм
Мәдениет үйiнен ұйымдастырылған “Наркескен” дуэтi, “Думан” триосы, “Серi
Сарыағаш қаласы халқына мәдени қызмет көрсетудi аудандық мәдениет
Осы салада жемiстi еңбек етiп келе жатқан Гүлжаһан
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995-жылғы 25-желтоқсандағы қаулысына байланысты 1997-жылдың
Бұл мекеме аз уақыт аралығында қыруар жұмыстар атқарып,
Сарыағаш қаласында жылжымайтын мүлiктерге 96 пайызы төлқұжаттары дайындалып
“Сарыағаш” телеарнасы ұжымы iскерлiгiмен, шығармашылық iзденумен аудан
Сарыағаш ауданында ондаған жылдардан берi санитарлық-эпидемиологиялық станса қызмет
1968-жылы Сарыағаш ауылдық Кеңесiнен қалалық Кеңеске өткен
Рамадан және Кескен каналдарының бойларында тұрғын үйлер мен
Бүгiнгi таңда Сарыағаш қаласының аумағы үлкейiп, 53 асхана,
Рамадан мен Кескен каналдарының бойларына тұрғын үйлер
Ауданымызда аты аңызға айналған Қыңырақ, Күлтөбе, Қаратөбе,
Дәрілiк суымен мәшқұр болған Сарыағаш, киелi құс, келбеттi
Бүкiл Қазақстанда тұңғыш коммунарлар осы Келесте ұйымдасып, оны
Сонымен бiрге бұл өлкенiң топырағы қоғам және мемлекет
ҚОРЫТЫНДЫ
Сарыағаш ауданының физикалық географиялық жағдайын қарастырудағы басты мақсатымыз-
Осы аудан аумағы, жер бедері, топырағы, климаты, су
Біз Сарыағаш ауданының табиғи жағдайын, шаруашылығын, экономикасын зерттей
Біріншіден, ауыл шаруашылығында заман талабына сай
Екіншіден, 1990 жылдары жабылып қалған ауыл шаруашылық
Үшіншіден, мал шаруашылығы, құс шаруашылығын дамытудың маңызы өте
Төртіншіден, Сарыағаш ауданы бәрімізге белгілі, “Сарыағаш” шипалы минералды
Бесіншіден, Дарбаза, Жылға елді мекендерінде палеозой дәүірінен
Бұдан басқа да ауданды көркейту, абаттандыру, экологиясын жақсарту,
Өз сөзімізді қорытындылай келе, президентіміз Н. Назарбаев өзінің
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1) Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы. Алматы.2005. 7 том.
259 б.
2)Оңтүстік Қазақстан энциклопедиясы.Шымкент.2004.86-97 б.
3) Б.Тасболат. Р.Кенжебаева.”География”.Шымкент 2006. 183-191 б.
4)“Артезианские бассейны Южного Казахстана”.
Академия наук Казахской СССР. Алматы. 1989. 364-378
5)Н. Молдағұлов. “Лндшафттану негіздері.” Алматы. Рауан.1994.
98-102 б.
6)Конкашпаев Г.К. «Словарь географических названий Казахстана.» А-А,
7)Мурзаев Э.М. Очерки топонимики. М, Наука, 1974г. 235-237
8)Абдуллаев Х.М. Изследование в Сарыагаче. Тошкент, Институт
9)М. Бекей. «Оңтүстік Қазақстан» // 2004ж. 12 маусым.
10)Ш. Молдабек. «Қазақстан Zaman» // 2006ж.11 тамыз.5 б.
11)«Шымкент келбеті» //2003ж. 1 тамыз.5 б.
12)“Қазақстан- Zaman” //2006.18 тамыз. 4 б.
13)“ Ақиқат”//2007.15 қазан. 6-7 б.
14)”Оңтүстік Қазақстан” //1997. 11 б.
15)”Ақиқат”№8.28.04.2003. 8-10 б.
16)”Егемен Қазақстан”//16.07.2005жыл. №22.
17)“Егемен Қазақстан”// 31.07.2001. 4б.
18)”Шымкент келбеті”// 01.08.2001 3-5 б.
19)Интернет.( суреттер, кескіндер)
20)Интернет. Қазақша рефераттар сайты, Google. Kz., Rambler. Ru.
21)Жергілікті халық ауыз әдебиетінен аңыздар, әңгімелер.
1
Сарыағаш атауының топонимиясы және ауданның физикалық-географиялық ерекшеліктері
Сарыағаш ауданының табиғаты
Көне түркі мәдениеті жайлы
Шошқа цистицеркозын анықтау
Ерте мемлекеттік құрылымдар
Аралдың ежелгі мәдениеті
Отырардың заттық мәдениеті
Үйсін тайпаларының зерттелуі және материалдық мәдениеті
Оңтүстік Қазақстанда XIX ғ. аяғында жүргізілген археологиялық және этнографиялық зерттеулер
Қазақстан көшпелілерінің архитектуралық ескерткіштерінің ұқсастықтары мен ерекшеліктері