Мұнайдың құрамы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
1 Мұнайдың құрамы. Мұнайдың физикалық және
1.1 Мұнайдың пайда болуының биогендік теориясы
1.2 Мұнайдың пайда болуының абиогендік теориясы
1.3 Мұнай мен газдың химиялық құрамы
2. Мұнайдың молекулалық құрамы 8
2.1 Мұнайдың орташа молекулалық құрам бөліктері
2.2 Мұнайдың жоғары молекулалық құрам бөліктері
3. Мұнай құрамындағы гетероатомдық қосылыстар 9
3.1 Мұнайдың, газдың және мұнай өнімдерінің
4. Мұнай, газ және газконденсатты кеніштердің
4.1 Мұнай және газ коллекторларының физикалық
4.2 Тау жыныстарының кеуектілігі 17
4.3 Жыныстың ұсақталған (механикалық) құрамы 18
4.4 Тау жыныстардың өткізгіштігі 19
Қолданылған әдебиеттер 22
Кіріспе
Ғылыми-техникалық прогресс және әлемдiк шаруашылықтардың әр
Мұнайды Евфрат жағасында бiздiң эрамызға дейiнгi
Мұнай – ол өзiне тән
1 Мұнайдың құрамы. Мұнайдың физикалық және
садочных
1.1 Мұнайдың пайда болуының биогендік теориясы
М.И.Губкиннің көзқарасы бойынша теңіз толқынының әсерінен
Келесі отыратын қатпарлар мен тектоникалық жылжудың
1.2 Мұнайдың пайда болуының абиогендік теориясы
Д.И.Менделеевтің көзқарасы бойынша мұнай жер қойнауында
Дәлелденген дүние жүзілік мұнай қоры шамамен
Мұнай қоры ең үлкен елдер қатарына
Сауд Аравиясы (дәлелденген дүние жүзі мұнай
Ирак (10,8%),
БАЭ (9,3%),
Кувейт (9,2%),
Иран (8,6%)
Венесуэла (7,3%)
Ресей- жуық шамамен 6%
АҚШ - жуық шамамен 3%,
Норвегия - жуық шамамен 1%.
Қазақстанның мұнай өндірісі
Қазақстан дүние жүзінде барланған мұнай қорының
Сарапшылардың мәліметтеріне сәйкес Қазақстандағы мұнай мен
Басқа мұнай кенорындары: Кенбай, Жаңажол, Жетібай,
Каспий теңізіндегі мұнай қорын ескермегендегі Қазақстанның
Теңіз кенорынындағы өндіруге болатын мұнай қорының
Каспий теңізінің Қазақстанның үлесіне тиісті секторындағы
Солтүстік Каспийдегі Қашан кенорынындағы мұнайдың жорамалды
1.3 Мұнай мен газдың химиялық құрамы
Мұнайдың элементтік құрамы
Көптеген мұнайлар үшін:
Молекулалық құрамы бойынша мұнайды көп жағдайда
Топтық құрамы:
2. Мұнайдың молекулалық құрамы
Мұнайдың төменгі молекулалық құрам бөліктері.
1. Парафиндер (алкандар) СnH2n+2 –
Атмосфералық қысым жағдайында құрамындағы көміртек атомдарының
С1 - С4 -
С5 - С16
(С16 - қатты заттар.
2. Нафтендер - құрамындағы көміртек
2.1 Мұнайдың орташа молекулалық құрам бөліктері
3. Арендер (ароматтық көмірсутектер): СnH2n-6-
2.2 Мұнайдың жоғары молекулалық құрам бөліктері
4. Қүрделі арендер - құрамында
5. Асфальтендер мен шайырлар -
3. Мұнай құрамындағы гетероатомдық қосылыстар
6. Оттекті қосылыстардың мұнай құрамындағы
7. Азотты қосылыстарды азотты негіздер мен
Мұнай құрамындағы нейтрал азотты қосылыстар пирролдың
8. Күкіртті қосылыстар мұнайлар құрамында
Мұнай құрамында күкірт еріген элементар күкірт,
9. Минералды қосылыстар мұнайлар құрамында
Мұндай қосылыстардың құрамдарына кіретін элементтерді микро-элементтер
Мұнайлар құрамында көптеген металдар, мысалы сілтілік
Мұнайдың фракциялық құрамы
Мұнайды айдағандағы пайда болатын негізгі дистиляттар:
Газдар С1- С4 (
Мұнайдың әрбір фракциясына бастапқы және соңғы
Мазут-мөлдір дистилляттарды бөліп алғаннан кейінгі қалған
3.1 Мұнайдың, газдың және мұнай өнімдерінің
Мұнай Салыстырмалы тығыздық API бойынша тығыздық,
°API
Жеңіл 0,800-0,839 36°-45,4°
Орташа 0,840-0,879 29,5°-36°
Ауыр 0,880-0,920 22,3°-29,3°
Өте ауыр 0,920 көп 22,3° аз
Тығыздық. Заттың сумен салыстырғандағы тығыздығы
Кейде салыстырмалы тығыздықпен бірге немесе оның
Американың Мұнай институты (API) ұсынған шартты
Мұнайдың тығыздығы төмен болған сайын оны
Мұнайдың салыстырмалы тығыздығын (() 20°С температурада
(4t = ( 420
мұндағы (420 - мұнай өнімінің 200С
Мұнайдың тығыздығын ареометрмен, Мор-Вестфаль таразысының көмегімен
Молекулалық массасы. Көптеген мұнайлардың молекулалық массасы
Мұнай фракцияларының қайнау температурасы артқан сайын
М = a
мұндағы t – фракцияның орташа
Парафиндер үшін:
М = 60 +
М = 52,63 +0,246 Т +0,001Т2
мұндағы t мен Т
Тұтқырлық.
Динамикалық тұтқырлық деп ауданы 1 м2
Мұнайдың динамикалық тұтқырлығын біле отырып, мұнай
Кинематикалық тұтқырлық ( деп берілген сұйықтың
( = (/ (
( - динамикалық тұтқырлық, кг/(м сек);
Кинематикалық тұтқырлықтың СИ системасындағы өлшем бірлігі
Кинематикалық тұтқырлық мұнай негізіндегі майлардың физика-механикалық
Сонымен бірге шартты тұтқырлық деген ұғым
Шартты тұтқырлық деп көлемі 200 мл
Шартты тұтқырлық мәнін мұнай өнімдерін практика
Динамикалық және кинематикалық тұтқырлықтарды капиллярмен жабдықталған
(t = 0,0731ВУt - 0,0631/ВУt
мұндағы (t - температурадағы
Температуралық қасиеттері
Лап ету температурасы (температура вспышки) деп
Тұтану температурасы (температура воспламенения) деп мұнай
Өздігінен тұтану температурасы (температура самовоспламене-ния) деп
Қату температурасы деп мұнайдың құраушы бөліктерінің
Электрлік қасиеттері
Сусыздандырылған мұнай мен мұнай өнімдері диэлектриктер
Оптикалық қасиеттері
Мұнай мен мұнай өнімдеріне флуоресценсия мен
Ерігіштік
Мұнайда йод, күкірт, күкіртті сутек, күкіртті
Жылулық қасиеттері
Мұнайдың жылуөткізгіштік, жылусыйымдылық және басқа да
Жылусыйымдылық тығыздық пен температураға да тәуелді.
Сұйықтар мен газдардың энтальпиясы
Сұйықтың энтальпиясы деп массасы 1
Будың энтальпиясы деп сұйықты қайнау температурасына
Жану жылуы деп 1м3 сұйық немесе
4. Мұнай, газ және газконденсатты кеніштердің
4.1 Мұнай және газ коллекторларының физикалық
Мұнай және газ кеніштеріндегі өнімді қабатты
Мұнай және газ кен орындарын құрайтын
Кен орынның өндірістік құндылығы оның өлшемдерімен
4.2 Тау жыныстарының кеуектілігі
Тау жыныстарының кеуектілігі деп онда қатты
Толық (немесе абсолюттік) кеуектілік коэфициенті деп
m = Vпор/V0
Кейде жыныстың кейектілігін пайызбен өрнектейді, яғни
m = (Vпор/V0)*100%
Жыныстың толық кеуектілік коэфициентін мұнайдың абсолютті
Ортаның қасиеттері, айтарлықтай, дәрежеде қуысты арналардың
Субкапиллярлы қуыстарда, табиғи жағдайларда, қысым түсуінің
Саз балшықты тақтатастар 0,54-1,4
Саз балшықтар
Құмдар
Құмайыттар
Әк тас пен доломиттер
Жыныстың кеуектілігінің біраз шектілі өзгеруі –
4.3 Жыныстың ұсақталған (механикалық) құрамы
Тау жынысының құрамында түйірлер (массалар) саны
Көптеген зерттеулер көрсеткендей ұсақталған құрамға кеуектілік
Кен орнын игеру барысында жүргізілетін механикалық
Осылайша механикалық талдау жыныс қасиетін және
Жыныстың механикалық құрамы еленген және сидеминтациялық
4.4 Тау жыныстардың өткізгіштігі
Тау жынысының өткізгіштігі деп – сұйықтар
Мұнай және газ кен орындарын игеру
Абсолютті өткізгіштік деп қуысты орта тек
Тиімді (немесе фазалы) өткізгіштік деп қуыстың
Қуысты ортаның салыстырмалы өткізгіштігі деп осы
Жыныстың өткізгіштігін анықтау кезінде Дарсидің сүзілу
v = Q/F = (k/µ)*(dp/L)
мұндағы: v - сызықты фильтрация жылдамдығы,
Ұзындығы үлкен емес үлгілерді зерттеу кезінде
p = (p1+p2)/2
бұл жердегі р1 және р2 –
Мұнай коллекторының өткізгіштігі тек сол бір
Табиғи коллекторға тән ерекшелік: өткізгіштік мәні
Мұнай мен газ кен орындарын игеру
Бұл кезде тиімді (фазалы) өткізгіштік жыныстың
1-суретте құмның салыстырмалы өткізгіштігінің су үшін
Қолданылған әдебиеттер
Судо М.М. Нефть и горючие газы
Рудзитис Г.Е., Фельдман Ф.Г. Органическая химия:
Нұрсұлтанов Ғ.М., Абайлданов Қ.М., «Мұнай және
4. Гиматудинов Ш.К. Дунюшкин И.И., Зайцев
2
Мұнай
Оттек
Күкірт
Көміртек
Сутек
Көмірсутектер
Парафиндер
Нафтендер
Арендер
Күрделі арендер
Асфальтендер мен шайырлар
Металдар
Азот
Көміртек ( С )
Сутек ( Н ) -
Оттек ( О ) -
Азот ( N ) –
Күкірт (S) -
1. Парафиндер ( алкандар) СnH2n+2
2. Нафтендер - СnH2n
циклогексан С6Н12 және олардың гомологтары
СnH2n-12
4. Асфальтендер мен шайырлар -
кулалық қосылыстар.
Атмосфералық айдау
Тікелей айдалатын бензин С5-С11 (
Нафта (лигроин)
Керосин С12 – С18
Газойль С14- С20
Мазут > С20
Мұнай шикізаты
Мұнай құрамы және мұнай фракциялары құрамындағы гетероатомды қосылыстар
Мұнай туралы
«Мұнайдың химиялық анализі» бағдарлы элективті курсын оқыту әдістемесі
Мұнайдың физика-химиялық қасиеттері жайлы
Мұнайдың гетероатомды қосылыстары
Жер планетасының қабаттары
Мұнай өнімдерінің қышқылдық және сілтілік сандарын анықтау әдістері
Мұнайды өңдеу
Мұнайдың молекулалық құрамы