БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ ШЫҒАРУ МЕХАНИЗМІ
>
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ ШЫҒАРУ МЕХАНИЗМІ 5
1.1 Бағалы қағаздарды шығару және оның элементтері 5
1.2 Жеке меншіктендіру – бағалы қағаздар нарығын дамытудың негізі
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ 10
2.1 Бағалы қағаздар туралы Қазақстан республикасының қазіргі заңдары 10
2.2 Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығының пайда болуы 12
ҚОРЫТЫНДЫ 18
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 20
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының жоспарлы экономикадан түбегейлі жаңа, нарықтық, мемлекет реттейтін
Нарықтық экономика — адамзат өркениеттілігінің ең жоғарғы жетістігі және
Қаржы нарығы — мемлекеттің бүкіл ақша қорларының жиынтығы. Жалпы
1) Айналымдағы қолма-қол ақша нарығы.
2) Несие капиталының нарығы.
3) Бағалы қағаздар нарығы.
Осы үш нарықтың ішінде бағалы қағаздар нарығын қарастырайық. Қазіргі
Бағалы қағаздар нарығы экономиканың кез келген саласының өз қажетіне
Бағалы қағаздар нарығы басқа нарықтардан өзінің айрықша тауарымен өзгешенеледі.
Экономикасы дамыған мемлекеттерде бағалы қағаздар көмегімен қосымша капитал алу
1 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫ ШЫҒАРУ МЕХАНИЗМІ
1.1 Бағалы қағаздарды шығару және оның элементтері
Бағалы қағаздар — ең алдымен мүлікті иемденуде құқық беретін
Шығаруы жөнінен бағалы қағаздар нарықтық және нарықтан тыс болып
Нарықтан тыс бағалы қағаздар әртүрлі қорларға немесе банктерге, оның
Сонымен қатар, нарықтан тыс бағалы қағаздарға басқа мемлекеттердің орталық
Бағалы қағаздар шығарушылар.
Эмитент
Мемлекет
Мемлекетқолдауындағы мекемелер, ұйымдар
Республикалық басқару органдары
Жергілікті басқару органдары
Акционерлік қоғам
Жеке кәсіпорын
Мемлекеттік рез.еместер
—►
Өндіріс секторының
Жекеменшіктенген кәсіпорындар Осы секторда жаңа құрылған қоғамдар
—► Несие саясындағы қоғамдар
—► Биржалар
—► Қаржы құрылымдары
Инвестициялық компаниялар Инвестициялық қоғамдар
Бағалы қағаздарды шығарып, оларды бірінші иемденушілерге сату мына түрде
1- Қоғам құрып, олардың акцияларын құрылтайшылар арасында орналастырылғанда;
2- Қоғамның алғашқы жарғылық капиталының көлемін жаңадан акция шығарып
3- заңды тұлғалардың, яғни мемлекеттің, мемлекеттік органдардың облигация және
Сонымен қоғам құрылғанда оның жарғылық капиталы құрылтайшылар арасында толығынан
- кәсіпорын құрылған кездегі оның жарғылық капиталының мөлшері;
- шығарылатын бағалы қағаздардың түрі, оның номиналы, жазылу бағасы:
- акция сатуды бастау және сақтау күндері;
- бір инвестор сатып алуға рұқсат етілген акция саны;
Эмиссия проспектісінің басқа тарауларын да бұдан бұрынғы эмиссия туралы,
Бағалы қағаздарды шығаруды мемлекет органдары қатаң бақылап отырады. Оларды
1.2 Жеке меншіктендіру – бағалы қағаздар нарығын дамытудың негізі
Бағалы қағаздар нарығы тек әдеттегі тауар ақша қатынастары және
Осы айтылғандардан басқа жекеменшіктендіру чегін мұра етіп қалдыруға, сыйлық
Жекеменшіктендіру бір жағынан бағалы қағаздардың жаңа түрі — жекеменшіктендіру
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ
2.1 Бағалы қағаздар туралы Қазақстан республикасының қазіргі заңдары
Кез келген заңның мазмұны қоғамда орын алып және одан
1995 жылдың 21 сәуіріндегі "Бағалы қағаздар және қор биржасы
2. "Шаруашылық серіктестіктері туралы" №2255 Президенттің заң күші бар
3. "Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі туралы" №2155 Президенттің заң
4. "Акционерлік қоғамдар туралы" №281-1 "Қазақстан Республикасының заңы 10.07.98
5. Басқа заңдар және нормативтік құқықтық актілер.
Оған бағалы қағаздарды шығару және айналымға түсіру мәселелерін, Ұлттық
Басқа нормативті-құқықтық актілердің ішінде төмендегілерді атап айтуға болады:
- бағалы қағаздар нарығының кейбір мәселелерін реттейтін ережелерді бекіткен
- бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық комиссияның актілері - бағалы
- басқа орталық атқару органдарының бағалы қағаздар айналымына байланысты
Жоғарыда айтылған құқықтық негіздерге сай қазіргі кезде Қазақстанда бірсыпыра
2.2 Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығының пайда болуы
Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының алғашқы нұсқаулары Кеңес Одағы заңдарының
- сұраныс пен ұсыныс;
- делдалдар мен басқа қатысушылар;
- нарықтық инфрақұрылым яғни екінші деңгейдегі банктер, қор биржасы,
- нарықты реттейтін және өзін-өзі реттейтін жүйелер.
Бағалы қағаздар нарығының даму деңгейі көп жағдайда халықтың әл-ауқатына
біріншіден, мемлекеттік бағалы қағаздардың элементі - Қаржы Министрлігі;
екіншіден, Ұлттық банк — оның (Қаржы Министрлігінің) қаржы агенті,
Мемлекеттік бағалы қағаздардың төмендегідей түрлері бар:
a) мемлекеттік қазыналық вексельдер;
b) мемлекеттік қазыналық облигациялар;
c) Қазақстан Ұлттық банкінің қысқа мерзімді ноталары;
d) жекеменшіктендіру купондары.
а) Вексель дегеніміз — вексель берушінің вексель иесіне мерзімі
Жай вексель — бұл 2 адамның өзара келісімі, ал
- Ұзақ мерзімді қазыналық міндеттемелер жөніндегі табыс жыл сайын
- Орташа және қысқа мерзімді міндеттемелер номиналға процентпен есептеу
қазыналық вексельдер номиналдан кемітіліп сатылады, бірақ вексельдер толық өз
Қазақстан Республикасының заңды ұйымдарының облигацияларынан басқа айналымға мемлекеттік қазынаның
Орта мерзімді бондар Қаржы Министрлігімен шығарылады, ал ұзақ мерзімді
Ұзақ мерзімді қазыналық бондар 5 жылдан 25 жылға дейінге
Ұзақ мерзімді бондарға қарағанда, орта мерзімді бондар 1 жылдан
Облигация деп эмитенттің белгілі бір шартты орындауға, яғни алған
- ішкі мемлекеттік және жергілікті займдар облигациялары;
- кәсіпорындар облигациялары.
Кәсіпорындар облигацияларының барлық түрлерін өздерінің еңбек ұжымдары қарамағына түсетін
Ішкі мемлекеттік және жергілікті займдарды сатудан түскен қаржы тиісті
b) Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қысқа мерзімді валюталық ноталары
1. Аукцион әдісі.
2. Алғашқы агентпен келісілген баға бойынша сату әдісі. Аукциондық
Ноталарды орналастыруға байланысты барлық ақпарат Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі
Егер алғашқы агенттен белгіленген уақытқа дейін валюта ноталарының ақысына
Құнды қағаздардың төмендегідей түрлері бар:
1. Акция - үлесті немесе меншікті куәландыратын бағалы қағаз.
Акция курсы = Д/Қарыз проценті х 100%.
Акция курсы сұраныс пен ұсынысқа байланысты үнемі ауытқуда болады.
1 акция құны = номинал құны/шығарылған акция көлемі.
2. Варрант - ұзақ мерзімді бағалы қағаз. Әдетте, оны
З. Депозиттік сертификат — ол эмитенттің мерзімді салымын алғандығын
атаулы чектер;
ордерлі чектер;
иесі ұсынушы чектер.
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазіргі кезде Республикада бағалы қағаздар нарығы қалыптасу шағында. Оның
А) нарықты реттейтін механизмінің жоқтығы;
В) бағалы қағаздар нарығын дамытатын бірыңғай көзқарас жүйесінің жоқтығы;
С) зандардың мүлтксіз орындалмауы;
О) салымдарды тіркеу жүйесінің жоқтығы;
Е) бағалы қағаздар нарығының материалдық-техникалық негізінің аздығы;
F) нарық инфрақұрылымы өсу деңгейінің төмендігі жатады.
Бағалы қағаздар нарығына мамандарды бағалы қағаздар жөніндегі ұлттық комиссияның
Қазақстан Республикасындағы бағалы қағаздар нарығының ерекшелігі — кіші және
Бағалы қағаздар нарығының нарықтық үлгісінің банктік үлгіден айырмашылығы мынада:
1. Нарықта акционерлік капитал үлесінің көптігі.
2. Үлестік бағалы қағаздардың қарыздық қағаздардан көптігі.
3. Өндірісті қаржыландырудағы тура банктік несиенің аздығы.
4. Нарықтағы банк емес мекемелерінің көптігі.
Бұлардан басқа мемлекеттің бағалы қағаздар нарығының нарықтық үлгісін таңдап
1. Өндірісті өркендету үшін шығарылып сатылған акциядан түскен ақша
2. Әлі көп уақытқа дейін Қазақстан нарығында өндіріс саласын
3. Саясат факторы — дүниежүзіндегі сияқты Қазақстанда бос ақша
Қорыта айтқанда, Қазақстан Республикасында қалыптасып келе жатқан бағалы қағаздар
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының банктермен банк қызмет туралы заңдары 05.1995
2. Бағалы қағаздар нарығы. Б.А.Көшенова, Алматы, Экономика, 1999.
3. Банковское дело. Г.С.Сейткасымов, Алматы, Каржы-Каражат, 1998.
4. Бухгалтерский учет и отчетность в банках. Г.С.Сейткасымова, К.О.Шаяхметова,
5. Банктегі бухгалтерлік есеп және есеп беру. Н.А. Ғұмар,
6. Ценные бумаги и их регулирование в РК. Ф.Карагусов,
7. "Банки Казахстана" журналы №5 2000ж.
8. Банк хабаршысы. 2000
3
Бағалы қағаздарды шығару механизмі
Бағалы қағаздардың негізгі түрлері
Бағалы қағаздардың түрлері
Мемлекеттік бағалы қағаздар нарығының талдауы
Құнды қағаздар нарығының түсінігі
Құнды қағаздар нарығы. Құнды қағаздар - қарыз міндеттемесі
Бағалы қағаздар нарығының субъектілерімен объектілері
Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының жағдайы
Бағалы қағаздардың түсінігі
Бағалы қағаздар нарығының жалпы түсінігі