Инфляция қарқыны
Мазмұны
Kipicпe 3
І. Инфляцияның теориялық аспектілері мен әдістемелік негіздері 4
1.1. Инфляцияның мәні және оны сипаттайтың концепциялары 4
1.2. Инфляцияның пайда болу салдары және оған әсер
1.3. Инфляцияның түрлері 9
2. Қазіргі кезеңдегі инфляцияның экономикаға әлеуметтік-экономикалық аспектілері арқылы
2.1. Инфляцияның экономикаға және саясатқа тигізетін әсерін талдау
2.2. 1991-2004 ж.ж. Қазақстандағы инфляцияның қалыптасуына экономикалық
3. Қазақстандағы инфляция ерекшеліктері және инфляцияға қарсы мемлекеттік
3.1. Инфляция кезінде мемлекет іс-қимылының нұсқалары, сұраным және
3.2. Қазақстандағы инфляцияға қарсы мемлекеттік саясат 22
Қорытынды 29
Қолданылған әдебиет 31
Kipicпe
Инфляция ең алдымен тауар бағаларының өсуі және шетел
Инфляция дегеніміз күрделі де көп факторлы құбылыс; ол
Қағаз ақша қазына сақтау қызметін толық атқара алмайды.
Батыс елдерінде 10%-ке дейінгі баяу инфляция қауіпті деп
І. Инфляцияның теориялық аспектілері мен әдістемелік негіздері
1.1. Инфляцияның мәні және оны сипаттайтың концепциялары
Инфляцияның мәні - ол тауарлар мен көрсетілген қызметтердің
Инфляцияның басты ерекшелігі - қоғамдық ұдайы өндірістің барлық
«Инфляция» - қабару, көтерілу, icy деген мағынаны білдіретін
Инфляциядан өндірісте біраз зардап шегеді. Инфляцияның деңгейінің көтерілуіне
Қазіргі инфляцияға тән біраз ерекшеліктер бар. Олар:
- егер бұрын инфляция бір жердің шеңберінен аспаса,
- егер бұрын инфляция бір мезгілде ғана
- егер бұрын инфляция тек ақшаның әсерінен
1.2. Инфляцияның пайда болу салдары және оған әсер
Инфляцияның іс-әрекетін қаржы проблемаларымен байланыстырып отыру қажет, өйткені
- белгілі бір салық нысандары мен эдістерін қолдану;
- инфляциялық сипаттағы шараларды мемлекеттік бюджет арқылы қаржыландырудың
- мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабудың әдістері;
- мемлекеттік берешектің көлемі.
Нарықтық экономика кезінде қаржы инфляциялық процеске бірқатар факторлар
Бірінші фактор - мемлекет шығыстарының өсуі, бұл ерекше
Екінші фактор - табысқа (пайдаға) салынатын салықтың көбеюі.
Үшінші фактор - бюджеттердің ұзақ уақытты тапшылықтары (өндірістік
Инфляция қаржы қатынастарын да өзгерістерге ұшыратады.
Біріншіден, инфляция тауарлар мен қызметтерге бағаның өсуі салдарынан
Екіншіден, инфляция қаржы ресурстарынын құнсыздандырады және салық түсімдерін
Үшіншіден, инфляциялық процесс мемлекеттің берешегі проблемаларын шиеленістіреді.
Сөйтіп, қаржы мен инфляция өзара тәуелді болып келеді
Сызба 1. Қаржы мен инфляцияның өзара іс-әрекеті
Іº1-Іº0
Инфляция қарқыны =----------- 100
Іº0
Қазақстанда тұтыну тауарларының бағасы мен қызметтер көрсетудің тарифтері
Дүниежүзілік практикада егер инфляцияның қарқыны жарты жыл ішінде
Инфляция - бағалардың жалпы өсуі, табыстардың құнсыздануы. Елдегі
Инфляцияның түбегейлі себептері тауар айналымы және тауар өндірісі
Шын мәнінде екі топтағы факторлар бірімен-бірі тығыз байланысып,
диспропорция, біріншіден, өндірістің кенет қысқаруынан, екіншіден, айналымдағы тауарлар
Мысалы, 40-70 жылдарда АҚШ-та айналымдағы ақша массасы бір
Инфляция кезінде капитал өндіріс аясынан айналысқа құйылады, себебі
Инфляция - өндіріс процесінің бұзылуы, шаруашылық салаларының бір-бірімен
1.3. Инфляцияның түрлері
Инфляцияның себептері сан қилы, бірақ әр кезде олардың
«Сұраным инфляциясы» жалпы сұраным мен ұсыным арасындағы тепе-теңдіктің
монополиялық немесе олигополиялық бағалардың қалыптасуынан, мемлекеттің қаржы саясатынан,
Шетел мамандары инфляцияның өту қарқынына байланысты оны үш
б) қарқынды инфляция;
в) ұшқыр немесе гиперинфляция.
Баяу инфляция кезінде баға жай өседі де (жылына
Шетел нарықта болатын инфляциялық тепе-теңдік нысандарына байланысты инфляцияны
Жасырын инфляция деп аталатын басылыңқы инфляция реттелмелі бағалар
Басылыңқы инфляция өнім сапасының төмендеуімен, ақшаның амалсыз жиналуымен,
Инфляция баға индексі арқылы өлшенеді. Ағымдағы жылдық инфляция
p -P
u=-......-------x 100%
Pe
Мұндағы U- инфляция деңгейі; Pa- ағымдағы мерзім бағасы;
Инфляция деңгейі, әдетте бір жылға есептеп шығарылады. Тіпті
Нақты экономикалық өмірде инфляцияның бұл түрлері және оларға
Сызба 4. Инфлияциялық шиыршық
2. Қазіргі кезеңдегі инфляцияның экономикаға әлеуметтік-экономикалық аспектілері арқылы
2.1. Инфляцияның экономикаға және саясатқа тигізетін әсерін талдау
Инфляцияның философиясы мынада: бірте-бірте теңдеуіне байланысты экономиканы уақытша
Өнеркәсібі дамыған елдерге жылжымалы инфляция тән, яғни жылдан
Бірінші топтағы елдерге Латын Америкасының дамушы мемлекеттері жатады,
Екінші топқа Колумбия, Эквадор, Венесуэла, Бирма, Иран, Египет,
Үшінші топқа жататын елдер - Сингапур, Малайзия, Оңтүстік
Төртінші топқа дамушы мемлекеттер әлемін теңгерілген бұрынғы социалистік
Инфляцияның салдары өте күрделі де көп қырлы. Қарқыны
Инфляция қоғамда ақшадан қашу белсенділігін арттырады, бұл
Экономиканың интернациялануы (ұлттық шеңберден шығуы) инфляцияның бір елден
Қазақстандағы инфляция барлық ТМД елдері сияқты ел экономикасының
Жұмыссыздық пен инфляцияның өсу қарқыны арасында тұрақты өзара
Жұмыссыздық деңгейі %
Сызба 5. Филлипс қисығы (инфляция мен жұмыссыздықтың байланысы)
Батыс елдерінде жұмыссыздық деңгейімен инфляция деңгейінің арасындағы өзара
XX ғасырдың екінші жартысында жұмыспен толық қамту, еркін
Қазақстандағы инфляция барлық ТМД елдері сияқты ел экономикасының
Қазақстандағы қазіргі инфляцияның себептерін нарыққа өтуге дейінгі инфляцияны
- ұлттық өнімді жинақтау қорына және тұтыну
- құрал-жабдықтарды өндіру және тұтыну тауарларын өндіру салаларында;
- мемлекеттік баға белгілеу жүйесінде;
- мемлекеттік бюджеттің кірісі мен шығысында;
- несиелік және қаржылық ресурстарды қалыптастыруда байқалды.
Қазіргі инфляцияның бар көрінісі - тауар тапшылығы, біздің
біріншіден, бұрынғы КСРО-ның 20-жылдар аяғынан бастап бұрынғы нарықтық
екіншіден, бүрынғы КСРО-ның экономикасында көп жылдар бойы үйлесімсіздік
үшіншіден, бұрынғы КСРО-ның ұлттық табысының жартысынан жуығы жинақтау
төртіншіден, бұрынғы КСРО-да ұлттық жиынтық өнімнің (ҰЖӨ-нің) 25-30%
2.2. 1991-2004 ж.ж. Қазақстандағы инфляцияның қалыптасуына экономикалық
Сөйтіп, біздің елде (бұрынғы КСРО-ның бір республикасы болғандықтан)
Негізгі тауарлар мен қызметтерге бағаларды ұстап қалу халықтың
- халықты еңбекпен қамту;
- халықтың табысын арттыру;
- көп түрлі өндірілген отандық тауарлармен ішкі рынокты
тауарлардың бағасы шетелден әкелінген тауар бағасынан әлдеқайда төмен
1995 жылы өндірістік тауарларға бағалар 40%-ке өсіп, 1994
- түсті және қара металлургия;
- тау-кен және мұнай-химиялық салалар
Осы процесс инвестициялық әрекетті көтерді, еңбек ақыны төлеу
Тұтыну тауарлардың тапшылығы және ақшаны көптеп шығару бағаның
Қорланған ақша көлемінің өсуіне әсер ететін факторлар (%
1993 жылы қарашаның соңынан 1998 жылы қыркүйектің аяғына
1996 жылы және 1997 жылы инфляция деңгейі сәйкесінше
1997 жылы инфляция деңгейіне халықтың ақылы қызметінің тарифіне
- ішкі өндірістің құлдырауы;
- жұмыссыздық деңгейінің өсуі;
- халықтың табыстарының азаюы;
- кәсіпорынның инвестициялық әрекетінің әлсіз белсенділігі;
- тауарлардың бәсекеге түсе алмауы байқалды.
Өткен 2002 жылы Қазақстанда инфляция 6,6% қүрады. Ал
Тұтыну бағаларының өсуінде маңызды орынды күріш, қант, бензин
Жылдың ішінде судың бағасы - 10,8%, энергияның бағасы
Азық-түлік тауарларына бағалар индексі үстіміздегі жылдың қыркүйегінде 100%
Үстіміздегі жылдың қыркүйегінде бағаның маусымдық төмендеуі көкөністерге 5,7%
Көптеген өңірлерде инфляция 0,1-0,7% құрады. Тауарларға және қызметтерге
3. Қазақстандағы инфляция ерекшеліктері және инфляцияға қарсы мемлекеттік
3.1. Инфляция кезінде мемлекет іс-қимылының нұсқалары, сұраным және
Инфляцияның өсуі елде экономиканы ырықтандырумен қоса қатаң монетарлық
Үкімет «Стратегия -2030» сәйкес инфляция қарқынының жыл ішінде
Мұндай нәтижеге жету үшін Үкімет:
- ақшалай-несиелік және бюджеттік саясатты
- ішкі инвестициялық мүмкіндіктерді өрістетуге көмектесетін қаржылық механизмді
- жинақтаушы зейнетақы қорларға ақшалай қаржылардың айтарлықтай
- бюджеттік жетіспеушілікті қаржыландыруға құнсызданбайтын көздерді пайдаланады;
- мемлекеттік құнды қағаздардың айналым мерзімін ұзартады және
Инфляция зардаптарын бейтараптандыру мақсатымен мемлекет инфляцияға қарсы саясат
1) жаңа ақша жүйесін құру - ол алғашқы
2) ақша жүйесінің кейбір элементтерін өзгерту, яғни
Нулификация - ол құнсызданған ақшаны жойьш, орнына жаңа
Реставрация - бұл ақша өлшемінің бұрынғы
Девальвация - ақша өлшемінің алтын құрамын төмендету. Ол
Деноминация - ол «нольдерді сызу» әдісі, яғни баға
3.2. Қазақстандағы инфляцияға қарсы мемлекеттік саясат
Инфляцияның әлеуметтік және экономикалық зардаптары оған шалдыққан елдерде
Инфляцияға қарсы саясатта талдауда оның екі бағытын көрсеткен
Инфляциялық артық сұраныс тұсында мемлекет өз шығыстарын тежеп,
Экономиканың құлдырауы кезінде сұранысты ұлғайту үшін арнайы бюджеттік
Екінші бағыттың авторлары экономикада пайда болған кемшіліктерді ақша-несие
Бақылаудан шыққан инфляцияны ауыздықтау үшін біраз елдердің үкіметтері
Инфляцияға қарсы саясатты сипаттағанда, екі әдістемені бөліп айтуға
Екінші әдістемені жаңа классикалық бағыттағы экономистер ұсынады. Олар
Батыс елдерінде жинақталған тәжірибе көрсеткендей, инфляцияға қарсы ұзақ
Қысқа мерзімдік саясат инфляция қарқынын уақытша төмендетуге бағытталады.
туындайды. Инфляцияға қарсы күрес жүмыссыздықты арттырып, өндіріс көлемін
Инфляцияның өрістеп, күшеюі
1) бейімделу саясатын жүргізу немесе инфляцияға бейімделу; бұл
2) инфляцияны төмендету немесе басу жөнінде инфляцияға қарсы
Инфляцияны жою жөніндегі шаралардың кешені қоғамның іс-әрекет етуінің
Инфляцияға қарсы саясат - инфляциямен күреске бағытталған экономиканы
Дефляциялық саясат - мемлекеттің шығындарын азайту, кредит үшін
Кірістер саясаты - бағаға және жалақыға оларды толықтай
Инфляцияға қарсы саясат ақшалай ұсынымды шектеудің әр түрлі
1. Орталық банктің нақты ақша эмиссиясын қысқарту арқылы
2. Барлық кредит ресурстарын қымбаттату және оларға қол
3. Кредит мультипликаторын қысу және коммерциялық банктердің
4. Сондай мақсаттарда Орталық банктің кредиттерін тікелей
біріншіден, мемлекеттік бюджеттің теңдестігіне жету және тапшылығын жою
екіншіден, экономиканың бастапқы буындарында - өндіріс пен айырбас
Инфляцияға қарсы салық саясаты жанама салық салуды қысқартуда
Мемлекеттің шығыстарын қысқарту бұл процесті бюджет сферасына
Бюджет шығыстарын шектеуге мыналар арқылы жетуге болады:
а) тура әдістермен - шектеумен (рестрикциялармен),
э) секвестрлеу әдісімен - барлық шығыстарды әр түрлі
б) қолда бар кірістердің деңгейін бақылаумен,
в) мемлекеттік бюджет тапшылығының деңгейін шектеумен.
Кез келген жағдайда шығыстарды қысқарту дамудың көптеген ұлттық
Мыналардың нәтижесінде инфляцияның екінші типін - шығындардың (өндірушілер
1) жалақыны көбейту;
2) ұйымдық сипаттағы себептер бойынша шаруашылық механизмінің бүзылуына
3) шикізат және энергетикалық ресурстар иелерінің инфляциялық тосулары,
Өндіріс шығындарымен байланысты болатын инфляцияны жою өзара байланысты
Қорытынды
Әкімшілдік-әміршілдік жүйеден нарықтық экономикаға өту үшін осы бағыттағы
мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жою және шамадан тыс, артық
бағаларды ырықтандыру (либерализация). Бағалар ұсыныс пен сұраныс негізінде
меншік иелерінің құқығын және олардың шаруашылық келісім шарттарының
мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру, сонымен қатар жеке тұлғалардың жаңа
ашық түрдегі экономиканы қалыптастыру, еркін сауда қатынастарын дамыту,
экономикаға мемлекеттің тікелей араласуын шектеу, экономикалық реформалардың табысты
Нарықтық экономикада макроэкономикалық процестерді мемлекеттік реттеу тікелей және
Өтпелі экономикада мемлекеттік реттеудің объектілері ең алдымен экономиканы
Қазақстан Республикасы нарыққа өтудің басында (1990 жыл) басқа
Қазақстан реформаны дербес тек 1993 жылдың қараша айында
Қазақстан үкіметі қабылдаған дағдарысқа қарсы шаралар бағдарламалары (1993-1995
Қолданылған әдебиет
1. "Қазақстан-2030" даму стратегиясы.
2. Қазақстан Республикасының
3. Қазакстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық
4. Ихданов Ж.О., Сансызбаева Т.Н. и
5. Ихданов Ж., Орманбеков
6. Мамыров И.К., Ихданов М.О. Государственное регулирование в
7. Основные целевые индикаторы и направления государственной социально-экономической
8. Петров А. П.; Демилова С. М.,
9. Ысқақов Н. Әлеуметтік саясат нарық экономикасында.
10. Ысқақов Н. Әлеуметтік қорғау жүйесі және адам
11. Казахстан 1991-2001
2
Инфляция туралы
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция
Инфляция, инфляцияның себептері
Инфляцияның түрлері
Инфляция жайлы
Инфляцияны ауыздықтау және тоқтату жолдары
Инфляцияның себептері және түрлері
Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары
Инфляция және инфляцияға қарсы саясат
Жұмыссыздық пен инфляция экономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде. Инфляцияның түрлері