Негізгі құралдардың аудиті
Жоспары
Кіріспе 3
1. Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі
1.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» бухгалтерлік есеп пен
1.2 Аудит түсінігі және түрлері 8
2. Практикалық аспектіде есеп, талдау және аудит 9
2.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкінің» меншікті капиталынның есебі
2.2 Тауарлы-материалдық қорлардың есебі, талдауы және аудиті 12
2.3 Негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің есебі,
2.4 Ақша қаражаттарының есебі, талдауы және аудиті 16
2.5 Еңбек ақы мен есептесудің есебі, талдауы және
2.6 Дебиторлық борыштардың есебі 19
2.7 Табыстар мен шығындардың есебі, талдауы және аудиті
3. Кәсіпорынның қаржылық есептілігін таныстыратын маңызды принциптері 20
Қорытынды 23
Қолданылған әдебиеттер 25
Кіріспе
Бухгалтерлік есепке тән негізгі принциптердің мәні мен маңызын
Бухгалтерлік есепті реформалауда жасалған тұжырымдама міндетерінің бірі –
Нарықтық экокномика ресурстың барлық материалдық, еңбек және қаржылық
Еліміздегі шаруашылық ұйымдарындағы бухгалтерлік есеп жүйесін сенімді жүргізу
Қаржылық сипаттағы тиімді экономикалық шешімдер қабылдау бухгалтерлік есеп
Қазіргі уақытта болып жатқан нарықтық қатынастар кәсіпорындардың шаруашылықты
Атап айтқанда, ішкі және сыртқы рынокта білікті серікті
Кәсіпорындар бұрынғыдай жоғары жақтың жөн сілтеуімен емес, контрагенттерді
Мен өндірістік іс-тәжірибемді (практикамды) АҚ «Қазақстан Халық Банкісінде»
Ұсынылып отырған тәжірибе есебімнің мақсаты – кәсіпорынның қаржылық
Бұл талдау жұмысын біліктілікпен жүргізуге, кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің
Осы есептің бірінші бөлімінде бухгалтерлік есеп пен аудиттің
Есептің екінші бөлімінде пратикалық аспектіде есеп, талдау және
Ал бірінші бөлімнің екіншісінде – тауарлы-материалдық қорлардың есебі,
Басқаша сөзбен айтқанда, шаруашылықты жүргізуші субъектілердің қызметінің жетістіктері
Нарық жағдайында кәсіпорынның өміршеңдігінің кепілі мен жай-күйінің орнықтылығының
1. Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі
1.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» бухгалтерлік есеп пен
АҚ «Қазақстан Халық Банкі» өз алдына есеп саясатын
Операцияларды орындау барысында олардың заңды болуына, бухгалтерлік есептің
Бас бухгалтердің құрылымдық бөлімшелерді тағайындау мен субъектінің бухгалтерлік
Тауарлы-материалдық қорларға, есеп айырысу және кредиттік міндеттемелерге, ведомстволарға,
Бухгалтерлік жұмыстың мақсаты банктің ішінде болып жатқан шаруашылық
Бухгалтерия келесілерді орындайды:
бухгалтерлік есеп формаларының құрастырылуын;
пайда және еңбек ақы қорының есебін;
банк қызметкерлерімен есеп айырысу;
ақша қаражаттарының қозғалысының есебін.
Қазақстан Республикасында қолданылатын заңдарына сәйкес АҚ «Қазақстан Халық
Бухгалтерлік есептің барлық жүйесі келесі принциптерден тұрады: құжаттау,
Бухгалтерлік есептің жүру жолы:
алғашқы құжаттардың барлығы ведомстволардағы операциялардан, журнал ордерлер, тіркемелер
Есеп жүйесіндегі жазулар жұмыс жоспарының шоттар классификациясымен сәйкес
Бухгалтерлік есепті жүргізу процесінде АҚ «Қазақстан Халық Банкі»
Есеп саясаты – кәсіпорындардың шаруашылық қызметі өрісінің іс-тәжірибесінде
Есеп саясаты қаржылық, салықтық және статистикалық есептіліктердің дайындау
Қазақстан Республикасының нормативтік актілерінде есеп саясатының принципі оның
Есеп саясатының мақсаты – бухгалтерлік есеп операцияларын орындау
Есеп саясатын қалыптастырған және қолданған кезде есептің мынандай
Есептеу – кәсіпорынның кірістері мен шығыстары олардың келіп
Үздіксіздік – яғни объектілер үздіксіз әрекет ететін, болашақта
Оның таратылуына немесе қызмет көлемін едәуір қысқартуға ешқандай
Түсініктілік принципі – қаржы есептемелеріндегі барлық ақпараттар пайдаланушыларға
маңыздылық. Пайдаланушылар негізделген басқару шешімдерін қабылдауы және кәсіпорынның
Мәнділік. Ақпарат мәнді болуға тиіс. Егер біз қаржылық
Растық. Ақпаратта қателік немесе жалғандық жоқ юолса, ол
Бейтараптық. Қаржылық ақпарат тәуелсіз болуға тиіс.
Сақтық., яғни активтер мен кірістер артық бағаланбас үшін,
Аяқталмағандық. Растықты қамтамасыз ету үшін есепті кезеңдегі ақпарат
Салыстырмалылық. Қаржылық ақпарат бұрынғы есеп кезеңдердегі ақпаратпен салыстырмалы
Дәйектілік. Субъекті таңдап алған есеп саясаты мен әдістері,
Күмәнсіз және риясыз ұсынба. Қаржылық есептеме оны пайдаланушылардың
№30 БЕС бойынша (5 пункт) қаржылық есептілік өзімен
Қаржылық есептілік бұл мақсатқа жету үшін келесі көрсеткіштер
ақша қозғалысы туралы есеп;
табыстар мен шығындар есебі, негізгі емес қызметтен түскен
меншікті капиталдың өзгеруі туралы есеп.
Қаржылық есептіліктің элементтері болып:
Активтер – бұл бағаланған мүліктік бағасы бар және
Міндеттеме – бұл басқа бір тұлғаға ықпал ету
Меншікті капитал – бұл міндеттемелерді алып тастағаннан кейінгі
Қаржылық көрсеткіштердің элементі болып:
Табыстар – бұл есепті мерзімдегі активтердің өсуі немесе
Шығындар – бұл есептілік мерзіміндегі активтердің азаюы немесе
1.2 Аудит түсінігі және түрлері
Қазақстан Республикасының заңы бойынша 20 қарашада 1998 жылы
Аудит түрлері:
Міндетті – міндетті жылдық аудитқа мыналар жатады: банктер,
Аудитордың жұмысы – бұл қаржылық есептіліктің ұқыптылығын және
Аудит қызметінің негізгі принциптері мыналар болып табылады:
Тәуелсіздік;
Объективтілік;
Ұқыптылық;
Құпиялылық.
Аудиторлық тексерудің нәтижелеріне байланысты аудит стандартына сәйкес келетін
2. Практикалық аспектіде есеп, талдау және аудит
2.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкінің» меншікті капиталынның есебі
Меншікті капитал мыналардан тұрады:
жарғылық капитал – бұл ұйымның құрылу барысында ұйымдастырушулар
Резервтік капитал. Бұл бап бойынша кәсіпорында қалыптасқан резервтік
Бөлінбеген кіріс (жабылмаған зиян).
Жарғылық капитал типтік шоттар жоспарының 503 «Салымдар және
АҚ «Қазақстан Халық Банкінің» меншікті капиталы 01.01.2006 жылы
Резервтік капитал – таза табыстың аударымынан пайда болған
Резервтік капитал субъектінің өткен жылдардың және есепті жылдың
Резервтік капитал есебі типтік шоттар жоспарының 55 «Резервтік
Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян) есепті жылғы есебі типтік
Өткен жылдардың бөлінбеген кірісі (жабылмаған зияны) есебі типтік
Жиынтық кіріс (зиян) есебі. Есепті жылғы жиынтық кіріс
Меншікті капиталдың талдауы.
Кәсіпорынның өзінің меншікті құрамының пайда болуының қайнар көзі
Меншікті айналым құралдарының абсолютті өсімін анықтайық. Ол меншікті
МК – А I бөлімі = 60 275
60 275 047 – 18 954 490 =
Алынған көрсеткіштерге қарағанда меншікті капитал динамикасының өте жақсы
Меншікті капиталдың мобилділігін анықтайтын жұмсау(моневрлық) коэффициентіне есеп жүргізейік.
Кжұмсау = меншікті айналым капиталы
МК
Кж = 32 749 313 : 60 275
Кж = 18 954 490 : 60 275
Тауарлы-маиериалдық қорлардың қамтамасыз ету коэффициентінің есебін жүргізейік.
Кк/қ = Мак / Ктм.
Мұндағы: Кк/қ - тауарлы-маиериалдық қорлардың қамтамасыз ету
коэффициенті;
Мак – меншікті-айналым капиталы;
Қтм – тауарлы-материалдық қорлар.
Кк/қ = 27 525 734 : 6 750
Кк/қ = 41 320 557 : 6 977
Шаруашылық тәжірибенің орташаланған статистикалық мәліметтерінің негізінде алынған коэффициенттің
2.2 Тауарлы-материалдық қорлардың есебі, талдауы және аудиті
БЕС №7 тауарлы-материалдық қорлар өзіне активтерді мына түрде
шикізат және материалдар, отын, ыдыс және ыдыстық заттар,
улы химикаттар, медикаменттер;
дайын өнім;
сатуға арналған тауарлар.
Тауарлы-материалдық қорлар мыналарға бөлінеді:
Негізгі – бұл дайындалатын өнімнің құрамына заттай кіретін
Қосалқы – бұл өндірілетін өнімнің құрамына кіретін, бірақ
Тауарлы-материалдық қорларды уақытында қолданғанда оның нақты құнына тауарлы-материалдық
Фифо;
Лифо;
Орташа құн әдісі;
Арнайы бірегейлендіру.
Кәсіпорындарда инвентарлық тексеру (инвентаризация) жылына бір рет болып
ұрланған фактілер болған жағдайда;
төтенше жағдайларда (өрт, табиғат апаттары);
материалды-жауапты тұлғаны ауыстырған жағдайда;
кәсіпорынның құлауы немесе тарауы кезінде.
Кәсіпорында инвентарлық тексеру жүргізілген кезде, кәсіпорын басшысының тағайындауымен
Жетіспеушілікті өтеу нарықтық бағамен белгіленеді, бірақ нақты өзіндік
Ал егер жауапты адам табылмаса немесе белгіленбесе, онда
Тауарлы-материалдық қорларды талдау
Талдау жүргізу барысында тауарлы-материалдық құндылықтардың өзгеруіне жалпы баға
Айналымдылықты көрсеткіштердің қатарын санап келесі формуламен көрсетуге болады:
Айналым жалғасы = ТМҚ
Табыс
Айналымдылық коэффициенті =
ТМҚ
Айналым жалғасы = (6 750 013 : 2
(6 977 824 : 2 192 147)*360 =
Ка = 0,32 (жыл басы)
Ка = 0,31 (жыл соңы)
Осы бөлім бойынша қорытынды жүргізе отырып, айта кету
2.3 Негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің есебі,
№6 БЕС бойынша «Негізгі құралдардың есебі» негізгі құралдар
Негізгі құралдар қолданылған күннен бастап, өзіндік құнын толық
Басшылардың шешімімен негізгі құралдарға қайта бағалау жұргізіледі. Басшылар
Баланс бойынша типтік шоттар жоспарының 12 бөлімінде бастапқы
Негізгі құралдар түскен кезде қабылдау-жіберу актісі толтырылады, оған
Материалды емес активтердің жарамды қолдану мерзімін кәсіпорынның өзі
Негізгі құралдар және МЕА есебінің талдауы
Негізгі құралдардың жағдайы келесі көрсеткіштер арқылы көрсетіледі:
негізгі құралдардың техникалық жағдайының көрсеткіштерін мінездейді:
Негізгі құралдардың теоретикалық көрсеткіштері келесі формуламен есептеледі:
жылдық коэффициент =
Бастапқы құн
Амортизацияның жиналу
коэффициенті
Бастапқы құн
Тозу коэффициенті = Тозу
Бастапқы құн
Негізгі құралдардың аудиті
Негізгі құралдардың аудиті мыналарды анықтауға жол береді:
сақталуы және техникалық жағдайы;
құжаттарды операциялар бойынша түсуі, жылжуы және енуінің дұрыс
амортизация аударымдарының дұрыстығы;
бухгалтерлік есеп шоттарында негізгі құралдардың түсуі, жылжуы және
ремонттың жоспар бойынша, өз уақытында және сапалы орындалуы.
Бақылаудың қайнар көзіне НҚ түсуі, енуі, жылжуы және
Бір айта кететін жайт, инвентарлық карточкалардың көрсеткіштеріне жақсылап
Бухгалтерлік есептің нәтижелерінің дұрыстығын, уақытында және толық қанды
2.4 Ақша қаражаттарының есебі, талдауы және аудиті
Кассалық операциялардың есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің 27.07.1993
Ордерлер тіркеме журналына тіркеледі, ал оларға номер жазылады
Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша есебі.
Уақытша бос ақшаларды және қолма-қолсыз ақшаларды сақтау үшін,
Есеп айырысу шоты мына құжаттар арқылы ашылады:
шот ашу туралы өтініш;
қолдары және мөр(печать) таңбасы қойылған карточка;
салық органынан субъектінің салық есебін жүргізетінін дәлелдейтін анықтама;
мемлекеттік тіркемеден өткені туралы куәліктің көшірмесін;
жарғысының және келісімінің көшірмесі.
Банк ақшаны қабылдау, беру және аударуды келесі құжаттардың
кассадағы қолма-қол ақшаны есеп айырысу шотына аудару;
әр түрлі мақсаттарға кассадан алынған чек;
басқа субъектілер мен есеп айырысқанда төлем тапсырмасы толтырылады;
субъекті сатып алушыдан жіберілген тауардың құнын, орындалған жұмыстың,
Субъектінің шотындағы барлық төлемдер күнтезбе кезегі юойынша, банкке
Банк белгілі бір уақытта немесе күн сайын шот
441 «Есеп айырысу шотындағы ақша қаражаттары» шоты бойынша
Есеп айырысу шотынан чек бойынша қолма-қол ақша алынды
Бюджетке салықтар есептелінді – Дт 631,633,634 – Кт
Дебиторлық қарыздар өтелінді – Дт 441 – Кт
Банкте жұмыс істей жүріп, кассир кассадағы ақшаларға толық
Ақша қаражаттарының инвентарлық тексеруі.
Кассадағы инвентарлық тексеруді жүргізу кассадағы тұрған барлық ақша
Есеп айырысу шотындағы ақша қаражаттарының инвентарлық тексеруді жүргізуі
Есеп айырысу шотындағы аудит операциясы кәсіпорында қанша есеп
2.5 Еңбек ақы мен есептесудің есебі, талдауы және
Еңбек ақы мыналарға бөлінеді:
Негізгі – нақты атқарылған уақыты және барлық орындалған
Қосымша – кәсіпорында атқарылмаған уақыт үшін төлемдер (демалысқа
Еңбек ақы есептеудің негізін жұмыс уақытының табель есебі
Кесімді-премиальды – жұмыс көлеміне байланысты.
Уақытша-премиальды – жұмыстың әр сағатына тарифтік ставка және
Өзіндік құнға кірмейтін шығындар жұмысшылардың еңбек ақы шығындары
Үлкен жетістіктерге жету мақсатында негізгі мәселені шешу үшін,
Еңбек ақы есебінің аудиті
Еңбек ақы есебінің аудитін тексеру мыналар болып табылады:
Еңбек ақы аударымдары кезінде нормативтік-құқықтық актілердің дұрыс сақталуын
Еңбек ақыдан ұсталымдарды дұрыс жүргізу.
Тексеру келесілер арқылы жүзеге асырылады:
Синтетикалық және аналитикалық есептің баланс жазуындағы 681 шот
Алғашқы құжаттардың дұрыс толтырылуы, қажетті тұлғалардың қолдары бар
Еңбек ақы аударымдарының дұрыстығын тексеру таңдап алу әдісімен
Қарапайым төлем, жұмысына қосымша төлем.
Уақытша жұмысқа қабілетсіздігіне байланысты жәрдемақының аударылуы.
Еңбек ақыдан ұсталымдардың дұрыстығын тексеру.
Мен практикада жүрген кезімде, есеп айырысу - төлем
2.6 Дебиторлық борыштардың есебі
Дебиторлық борыштардың есебі өз алдына бөлек шоттармен, әр
Бухгалтерия жұмысшыға қызметтік командировкаға ақша береді. Командировка уақытында
Жалға берілген негізгі құралдар бойынша амортизациялық аударымдар аренда
Жалға берілген негізгі құралдар бухгалтерлік есептің типтік шоттар
2.7 Табыстар мен шығындардың есебі, талдауы және аудиті
Қаржылық нәтиже – кәсіпорынның шаруашылық қызметінің соңғы экономикалық
Негізгі және негізгі емес қызметтен алынған табыстар жылдық
Табыстар табылған кезде, ал шығыстар мен зияндар шығындалған
Заказ берушілерден алынған аванстар және аралық төлемдер негізінде
Негізгі емес қызметтен түсетін табыстарға негізгі құралдар бойынша
Жылдық жиынтық табыстан осыған байланысты барлық шығындар алынып
3. Кәсіпорынның қаржылық есептілігін таныстыратын маңызды принциптері
Қаржылық есептілік кәсіпорынның өткен уақыты бойынша қаржы-шаруашылық қызметінің
Есептілікті құру есеп жұмысының бітіруші кезеңі болып табылады.
Қаржылық есептіліктің мақсаты заңды тұлғаның нақты қаржылық жағдайын,
Ақпаратты пайдаланушыларға нағыз және потенциалды инвесторлар, кредиторлар, жабдықтаушылар,
Қаржылық есептілікте кәсіпорынның атауы, орнатылған жері есепті күні
Кәсіпорын қаржы шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп, ақша
Бухгалтерлік баланс – жылдық есептің негізгі формасы оның
Баланс Бас кітапта көрсетілген шоттар бойынша қалдықтар негізінде
Қаржы шаруашылық қызметтің нәтижесі туралы есеп, шығындар мен
Қаржылық шаруашылық қызметтің есепте келесі көрсеткіштері болуы тиіс:
дайын өнімді, жұмыстарды және қызметтерді сатудан алынатын кіріс,
сатылған дайын өнімнің өзіндік құны;
жалпы табыс;
кезең шығындары (сату бойынша жалпы және әкімшілік шығындар);
табыс (негізгі қызмет бойынша зиян);
табыс (негізгі емес қызмет бойынша зиян);
қарапайымнан салық салынғанға дейінгі табыс (зиян);
табыс салығы бойынша шығындар;
салық салудан кейінгі қарапайым қызметтен түскен табыс (зиян)
төтенше жағдайлар бойынша табыс (зиян);
таза табыс (зиян).
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп
БЕС №4 талабы бойынша есеп құрастырылады. Есепті құрудың
Операциялық қызмет. Кәсіпорынның операциялық қызметінің қозғалысы тікелей әдісті
Ақша қаражаттарының қозғалысын ашу барысында операциялар қозғалысының өсімін
Инвестициялық қызмет ұзақ мерзімді активтерді алу және сату,
Қаржылық қызмет – меншікті капитал және қарыз қаражатының
Қорытынды
АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» практикамды атқара отырып мыналарды
Қазақ экономикалық университетінде теориялық түрде алған білімімді практикада
Мен бухгалтерияда әр түрлі бастапқы құжаттармен жұмыс істей
Банкіде практиканы өте жүріп, айта кету керек, мен
Тағы да айта кететін жайт, менің ойымша банк
Банктің қаржы жағдайының стабилді, қаржылық жағдайының мөлшері бұдан
Басқарудың техникалық және жаңа әдістерін үйрену;
Басқарудың құрылымын жаңартып отыру;
Техника және технологияның ең соңғы, осы уақыттағы және
Жұмысшыларды жаңарту және алыс және жақын шет елдерге
Кадрлар саясатын дер кезінде жаңартып отыру;
Баға құру саясатын ойланып және жақсылап жоспарлау;
Шығындардың тиімді және әр түрлі азайту жолдарын іздестіру.
Банктің қаржылық басқаруын болжамдауға және жоспарлауға өте үлкен
Мемлекетке, әр түрлі ұйымдар мен кәсіпорындарға, халыққа және
Жоғарыда айтып өткендей, банктер шаруашылықтың негізін және де
Неғұрлым банк пайдалы болса, онда соғұрлым оның табысы
Қолданылған әдебиеттер
Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. процветание, безопасность и
Налоговый кодекс. О налогах и других обязательных платежах
Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете и финансовой
Постановление Национальной комиссии по бухгалтерскому учету от 13.11.96.
Стандарт бухгалтерского учета «Представление финансовой отчетности» (Приказ министра
Типовой план счетов и их типовая корреспонденция (Приказ
Бухгалтерлік есеп счеттарының жұмыс жоспарын жасау жөніндегі нұсқау
Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық
Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта:
Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З:Н., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп
Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З:Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А.
Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия.
Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. – Алматы,
Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет
Тоқсанбай С.Р. Толық экономикалық орысша – қазақша сөздік.
Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С. Методика финансового анализа. –
Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С., Негашев Е.В. Методика финансового
3
Негізгі құралдардың аудиті
Ұзақ мерзімді активтер есебі туралы
Активтер аудиті
Негізгі құралдар есебінің аудиті
Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі
«Қазығұрт ауданының экономика және қаржы бөлімі» мемлекеттік мекемесі
Активтердің рентабелділігі Таза табыс активтердің жалпы орташа құны
Ұзақ мерзімді активтердің есебі
«Практикалық аудит» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені
Негізгі құралдар есебінің инвентарлық карточкасының жазбасы