Кәсіпорынның өндіріске және сатуға жұмсалатын шығыны
Мазмұны:
Кіріспе..........................................................................................................................3
І. Өндіріс ұғымы туралы түсінік
1.1 Өндіріс және өндірістік құрылым.......................................................................5
1.2 Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындардың
1.3 Шығындардың саралануы.................................................................................11
ІІ. Өнімді өндіру және сату шығындарын қаржыландыру және
2.1 Кәсіпорын шығынының жалпы сипаттамасы..................................................13
2.2 Өнім өндірісіне және сатуға жұмсалатын
2.3 Қызметтің дағдылы түрлері бойынша ағымдағы шығынды
Қорытынды..............................................................................................................35
Қолданған әдебиеттер тізімі.................................................................................40
Кіріспе
Менің «Өнімді өндіру және сату шығындарын қаржыландыру және
Кәсіпорын – экономиканың даму сатысының негізгі
Кәсіпорынның нарықтық экономикадағы негізгі мақсаты – бәсекелесуге
Өндіріс – бұл қоғамның өмір сүруі мен дамуына
Әр түрлі өндіріс саласы бойынша өнімді өндіру
Кәсіпорында шығынды басқаруда ағымдағы қызметті жоғары
І. ӨНДІРІС ҰҒЫМЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
1.1 Өндіріс және өндірістік құрылым
Өндіріс – бұл қоғамның өмір сүруі мен дамуына
Мақсатқа сәйкес жұмыс немесе еңбектің өзі
Еңбек заты, яғни адамның тиімді іс-әрекетіне бағытталған
Адам еңбек заттарын өңдеп, оларды өз қажетін
Материалдық өндіріс өнімі – табиғат пен еңбек заттарының
Кәсіпорын – экономиканың даму сатысының негізгі
Өндірістік жүйе ретінде кәсіпорынның ішкі және сыртқы
Кәсіпорынның нарықтық экономикадағы негізгі мақсаты – бәсекелесуге
Өнеркәсіптік кәсіпорынның функциялары мыналар:
Өндірісте және жекелей тұтынылатын өнім шығару
Тұтынушыға өнімді жеткізу және сату
Өнімді сатып болғаннан кейін қызметті жалғастыру
Кәсіпорындағы өндірісті материалдық-техникалық жабдықтау
Кәсіпорын қызметкерлерінің еңбегін ұйымдастыру және басқару
Кәсіпорындағы өндіріс көлемін жан-жақты дамытып, ұлғайту
Кәсіпкерлік
Салықтарды төлеу, мемлекеттік бюджеттің және басқа да
Мемлекеттік заңдарды, нормативтер мен стандарттарды орындау.
Қазіргі заманғы өндірістің басты мазмұны – өндірісті
Ұтымды өндірістік құрылымды құру келесі
Кәсіпорын цехтарының құрамы, қуаты берілген өнім көлемін
Әрбір цех және қойма үшін аудан
Кәсіпорын ішіндегі барлық көліктік байланыстары, олардың
Өндірістік үдеріс барысында еңбек заттарының цехаралық қозғалысының
Өндіріс бөлімшелеріне цехтар, телімдер мен зертханалар жатады,
шұғылданатын оқу орындары кіреді.
Кәсіпорын ішінде негізгі өндірістік құрылымдық бірлігі болып
Цехтар толық құқылы бөлімше болып табылады, олар өз
Негізгі цехта сатуға және өндіріс ішінде
Дайындау цехына құйма, ұсталық-штамптаушы, ұсталық-престеу, кейде конструкцияларды
Өңдеу цехына – механикалық өңдеу, ағаш өңдеу,
Цехтар құрамына негізгі және қосымша өндірістік телімдер кіреді.
Негізгі өндіріс телімдері технологиялық немесе заттық қағида
Қосымша телімдерге механикалық өңдеу және энергетикалық жабдықтарды
Қосымша цехтар мен телімдер негізгі өндіріс телімдерді қандай
1.2 Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындардың
Өнімнің өзіндік құны экономикалық негізгі қасиеті бар және
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар құрамына
Өнімнің жаңа түрлерін дайындау және игеру үшін қажетті
Өнімнің жоспарланған көлемін өндіру мен сату үшін
Кадрларды дайындау және қайта дайындау үшін шығындар
Өнімнің сапасын және бәсекелестігін жоғарылату үшін
Техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау үшін қаражаттар.
Өзіндік құн құрамында аталған шығындардан ең көп
Шикізат, негізгі және көмекші материалдар, технологиялық
Материалдық шығындар мен амортизациялық аударымдардан басқа
Аталғандардан басқа мазмұны жағынан материалдық та,
1.3 Шығындардың саралануы
Әр түрлі өндіріс саласы бойынша өнімді өндіру
Осындай жағдайда жоспарлау, есептеу, калькуляциялау және өнімнің өзіндік
Кәсіпорын бойынша өзіндік құнды есептеу кезінде
Саралаудың мәні –өндіріс үдерісінде кейбір шығындар
-материалдық шығындар
-еңбекақыға кеткен шығындар
-әлеуметтік салықтарға аударымдар
-негізгі қорлардың амортизациясы
-басқа да шығындар
Экономикалық элементтері бойынша шығындарды саралау өндіріске
Калькуляцияның баптары бойынша шығындарды
Шикізат пен материалдар
Қайтарылатын қалдықтар
Сатылып алынған бұйымдар, жартылай өңделген өнімдер
Шығындарды баптар бойынша саралау пайда болған
ІІ. Кәсіпорынның өндіріске және сатуға жұмсалатын шығыны
2.1 Кәсіпорын шығынының жалпы сипаттамасы
Ұйым (кәсіпорын) шаруашылық қызмет процесінде ақшамен
Шығынды өтеу (мысалы өндіріс шығындары) қарастырылады, ал
Шығын мен шығыс айқын (сандық көрсеткіште көрсетілген)
Шығын мен шығыс экономикалық мағынасы мен
Негізгі және айналым капиталын ұдайы
Өнім (жұмыс , қызмет) өндірісіне және сатуға
Әлеуметтік-мәдени бағдарламаларға жұмсалатын. Оған мысалы, қызметкерлердің
Біржолғы шығыс.
Шығын орнын толтыру көзі бойынша төмендегілердің есебінен
Меншікті және сырттан тартылған көз
Бюджеттің және бюджеттен тыс қордың қаражаты
Кредит (қарыз) ресурс
Шығын қабылданатын шешімге орай мына түрлерге
Сонымен бірге барлық шығысы:
Шартты-тұраты (өндірістің және өнім, жұмыс, қызмет сатудың
Тікелей (өнімге тікелей әдіспен бөлінетін) және жанама
Ағымдағы және күрделі
Негізгі және қосалқы
Бір элементтік және кешенді
Нормаланатын және нормаланбайтынға бөлінеді.
Ұйымның барлық шығысы өзіндік құнға
Материалдық шығын
Еңбекақы төлеу шығыны
Әлеуметтік қажетке аударылатын аударымның («Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы»
Амортизациялық аударым
Өзге шығын.
Осылай бөлу қанша шығын жұмсалғанын көрсетеді. Сонымен
Экономикалық мағынасы мен тағайындалуы бойынша өндіріске
Өнімнің өзіндік құны –кәсіпорынның нақты өнімнің
Өзіндік құн былайша бөлінеді:
Цехтық, оған жауапкершілік орталықтарының шығыны кіреді
Өндірістік, оған өнім шығарумен байланысты барлық шығынның
Сауда, ол өнім өткізу жөніндегі шығынды
Толық, оған өнім өндіріс мен оны сатуға
Өзіндік құнды есептегенде шығын екі белгі бойынша,
Алдымен өндіріспен және нақты өнімді сатумен
Өндіріске қызмет көрсетумен және басқарумен байланысты
Өзіндік құн кәсіпорында бірнеше сатыда есептеледі.
Алдағы кезеңнің шығысына: жаңа өндірісті, құрылғыны,
Қалдық 10 млн теңгеге кеміді деп қарастырайық.
Үшінші кезеңде тауарлық өнімнің өзіндік құны
Жыл соңындағы қалдық жыл басындағы қалдықтан
Өндірістік шығыннан басқа тауарлық өнімнің толық
2.2 Өнім өндірісіне және сатуға жұмсалатын
Бухгалтерлік есепте шығынды есептеу әдісі бойынша
Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесіне сәйкес шығыс
Төмендегі талаптар сақталған жағдайда , бухгалтерлік
шығыс нақты шартқа, заңнамамен нормативтік актінің
шығыстың сомасы анықталуы мүмкін болса
ұйым актив берген немесе активті беру
Егер ұйым жұмсайтын кез келген шығыс
Амортизация амортизациялық аударым мөлшеріне негізделген шығыс
Шығыс бухгалтерлік есепте түсім, операциялық немесе өзге кіріс
Кіріс пен шығыс жөніндегі есептеме шығыс:
Жұмсалған шығыс пен алынған түсім арасындағы байланыс
Шығыс бірнеше есепті кезең ішінде кіріс
Шығыстан экономикалық пайда немесе активтің
Салық салынатын базаны есептеу мақсаты үшін
Ұйымның шығысы деп активтің істен
Бухгалтерлік есепте мыналар шығыс ретінде танылмайды:
Айналымнан тыс активті (негізгі құрал-жабдықты , аяқталмаған
Басқа ұйымның жарғылық капиталына салынатын
Акицонерлік қоғамның акциясын және өзге
Комиссия шарттары, агенттік және коминенттің , принципиалдық
Материалдық –өндірістік запасты және өзге де құндылықты,
Материалдық-өндірістік запасты және өзге де құндылықты
Ұйым алған кредитті, қарызды өтеу.
Қызметтің кәдімгі түрі бойынша өнім жасаумен
Қызметтің кәдімгі түрі бойынша шығыс мынадан
Шикізат, материал, тауар мен өзге де материалдық-өндірістік
Өнім өндірісі , жұмыс орындау, қызмет көрсету және
Тауар сату процесінде пайда болатын
Коммерциялық шығыстан
Басқарушылық шығыстан
Қызметтің кәдімгі түрлері бойынша шығысты қалыптастырғанда оны
-материалдық шығын
-еңбекақыға жұмсалатын шығын
-әлеуметтік қажетке жұмсалатын шығын
-амортизация
-өзге шығын.
Өзіндік құн есепті жылы да, өткен есепті
Кезең шығысына:
тауар сатуға жұмсалатын шығыс
жалпы және әкімшілік шығыс
пайызға жұмсалатын шығыс (банк кредиті, жеткізушінің кредиті,
Тауар сату шығысына:
бөлімі қызметкерлерінің еңбекақысы
Өткізу бөлімі қызметкерлерінің еңбекақысынан заңнамада белгіленген
Тауарды өткізу процесінде және тауардың өзіне
Өткізу бөлімі қызметкерлерінің іссапарларына жұмсалатын шығыс
Тауар сату процесіне қызмет көрсететін негізгі құрал-жабдықтың
Сату процесіне қызмет көрсететін негізгі құрал-жабдықты
Жүкті шартта белгіленген пунктке дейін
Өткізу нарығын зерттеу және нарықта тауарды жылжытуға
Жарнамаға жұмсалған шығыс
Өнімнің ыдысы мен қаптамасына жұмсалған шығын
Өнім өткізетін ұйым белгіленген шарт бойынша
Өнімді сақтау және тасымалдау кезінде жыл
Тауар өткізумен байланысты жұмсалатын өзге шығын жатады.
Жалпы және әкімшілік шығысқа:
әкімшілік қызметкерлерге жатқызылатын қызметкерлерге еңбекақыны төлеу
қызмет көрсететін өндіріс пен шаруашылықта жұмыс істейтін
әкімшілік қызметкрелерінің және қызмет көрсетуші шаруашылықта жұмыс істейтін
әкімшілік басқару қызметкерлерінің іссапар шығысына
әкімшілік басқару аппараты қызметкерлерін ауыстырған кезде төленетін көтерме
кеңсе, баспахана, пошта-телеграф және телефон шығысы. Өкілдік шығыс
қызмет көрсетуші өндіріс пен шаруашылықты ұстауға
жұмыс күшін ұйымдастырып жинақтауға, мамандарды оқытуға
коммуналдық қызметке, қызметкерлердің еңбегін қорғауға, субъектіні күзету,
нормативтіктен тыс ысырап, қоймадағы тауарлық-материалдық запастың
еңбекке қабілетті уақытша жоғалтқан жағдайда
консультациялық және ақпараттық қызметті төлеу
абаттандыру жөніндегі жұмысты орындауға жұмсалатын шығыс
сот шығасысы
т.б көптеген шығыстар жатады.
Негізгі емес қызметтің шығысына мыналар жатады:
ұйым активін төлем үшін уақытша пайдалануға берумен
өнертабысқа , өнеркәсіптік үлгіге және интеллектуалдық
басқа ұйымның жарғылық капиталына қатысты
негізгі құрал-жабдықты және ақшалай қаражат өзгеше
бухгалтерлік есеп ережесіне сәйкес құрылымды бағалау
өзге шығыс
Төтенше шығыс құрамында шаруашылық қызмет төтенше
Бухгалтерлік есепті жүргізу ережесіне сәйкес материалдық шығынға
сатуға арналған өнім өндірісінде шикізат, материал
сатуға арналған
ұйымның басқарушылық қажеті үшін пайдаланылатын.
Материалдық –өндірістік запасты сатып алуға арналған
жеткізушіге шартқа сәйкес төленетін сома
материалдық-өндірістік запас сатып алумен байланысты ақпараттық
кеден бажы
материалдық-өндірістік запастың бірлігін сатып алумен
сол арқылы матеиалдық-техникалық запас сатып алынатын
материалдық-өндірістік запасты дайындау және оны пайдаланылатын
Материалдық-өндірістік запасты өндіріске босатқанда немесе басқадай
әрбір бірліктің өзіндік құны бойынша
орташа өзіндік құн бойынша
уақыты бойынша бірінші сатып алынған
уақыты бойынша соңғы стап алынған материалдық-өндірістік
Материалдық –өндірістік запас тобы бойынша көрсетілген
Ұйым ерекше тәртіппен пайдаланылатын материалдық-өндірістік запас немесе
Материалдық-өндірістік запасты орташа өзіндік құн бойынша
Уақыты бойынша бірінші сатып алынған материалдық-өндірістік запастың
Уақыты бойынша соңғы сатып алынған материалдық-өндірістік
Еңбекақы төлеуге жұмсалатын шығын мен әлеуметтік қажетке
«Еңбекақыға төлеуге жұмсалатын шығын» деген элементте
1) орындалған жұмыс үшін кәсіпорында қабылданған
2) ынталандыру сипатындағы төлем: өндірістік нәтиже
3) жұмыс тәртібімен және еңбек жағдайымен
4) экономиканың жекелеген салаларының қызметкерлеріне қолданыстағы
5) қолданыстағы заңнамаға сәйкес тегін берілетін,
6) кезекті және қосымша демалысты , сондай-ақ
7) кәсіпорынның қайта ұйымдастырылуына, сондай-ақ заңнамада белгіленген
8) қызмет атқарған жылдар үшін қолданыстағы
9) аудандық, экологиялық коэффициент, сондай-ақ елсіз,
10) жоғары немесе арнайы орта оқу орнын
11) жұмысшылар мен қызметшілерге берілетін оқу демалысын
т.б. көптеген шығын түрлері бар.
Негізгі қаражат бухгалтерлік есепке бастапқы құн бойынша
Негізгі құрал-жабдықты сатып алуға, салуға
жеткізушіге шартқа сәйкес төленетін сома
ұйымға мердігерлік құрылыс шарты және өзге
ұйымға негізгі құрал-жабдық сатып алумен байланысты
негізгі құрал-жабдық объектісіне құқық сатып алуға
Кеден бажы
Негізгі құрал-жабдық объектісін сатып алумен байланысты төленетін
Сол арқылы негізгі құрал-жабдық объектісі
Негізгі құрал-жабдық объектісін сатып алумен,
Негізгі құрал-жабдықты сатып алуға , салуға немесе жасауға
Материалдық емес активтерді сатып алуға жұмсалатын
Құқық иесіне беру шартына сәйкес төленетін
Ұйымға материалдық емес актив сатып алумен
Тіркеу жиыны, кеден бажы, патент бажы мен
Материалдық емес актив объектісі сатып алынған
Материалдық емес актив сатып алумен тікелей байланысты өзге
Материалдық емес активті сатып алуға, жасауға жұмсалатын нақты
2.3 Қызметтің дағдылы түрлері бойынша ағымдағы шығынды
Жоспарлау (пайдалану)-ағымдағы шығынды басқарудың негізгі
Пайдалану шығынын жоспарлаудың ең маңызды сатыларына:
Есепті кезеңнің шығынын талдау
Жоспарлау үшін қажетті бастапқы база дайындау
Шығынның мөлшері мен құрылымына ықпал ететін
Бұйым түрлеріне жоспарлы калькуляция жасау
Жауапкершілік орталықтарының жоспарлы бюджетін әзірлеу
Жалпы кәсіпорын бойынша жиынтық жоспар әзірлеу
Операциялық талдау процесінде өндірістік циклдың
Шикізаттың, материалдың және энергия ресурсының нормативтіктен тыс
Еңбекақы төленетін қаражаттың артық шығыны
Материалдық құндылықтың артық запасын ұстауға жұмсалған
Амортизациялық саясаттың өзгеруі
Салық салу сатвкасының және бюджеттен тыс қорға
Тартылатын қарыз қаражаттың пайыздық ставкасының деңгейі
Сатып алынатын материалдық ресурстың, қуат көзінің
Ағымдағы шығынның мөлшеріне айтарлықтай ықпал ететін өзге
Жекелеген бұйымның жоспарлық калькуляциясы пайдалану шығынының
Батыс кәсіпорындарында ауыспалы шығынды калькуляциялаудың «директ-костинг»
Пайда алу үшін өндіріс межеленген дәрежеде дамуы,
Шығын →Өндіріс мөлшері→Пайда
Осы сызбаның құрамдастарына үнемі назар аударылып, бақылануы тиіс.
Нарықтық қатынас жағдайында кәсіпорынның пайдасын оңтайландыру
Өзіндік құнды басқару жүйесі немесе кәсіпорынды басқару
«Директ-костинг» жүйесі нарықтық экономиканың ажырамас белгісі болып табылады.
Пайданы және өзіндік құнды басқару мақсаты үшін шығын
Тұрақты шығынға өндіріс мөлшері өзгермейтін шығын,
Шығынның көптеген түрлері жартылай ауыспалы сипатта болғандықтан,
Шетел практикасында аралас шығынды тұрақтыға және ауыспалыға бөлудің
Өнім мөлшерінің өзгеруіне шығынның әсерлену дәредесін әсерлену коэфициентінің
К=∆Z/∆N
К- өндіріс көлемінің өзгеруіне шығынның әсерлену коэффициенті
∆Z- шығынның кезең ішінде өзгеруі, %-да
∆N-өндіріс көлемінің өзгеруі, %-да
Әсерлену коэффициентінің мағынасына байланысты төмендегі кестеде
Тұрақты және ауыспалы шығынның өнім өндірісі мөлшеріне байланысты
Шығынның әсерлену коэффициентінің мағынасы Шығынның сипаты
К=0 Тұрақты
01 Азаймалы ауыспалы
K=1 Үйлесімді ауыспалы
K>1 Үдемелі ауыспалы
Өзіндік құны төмендетуді және кәсіпорынның пайдасын қамтамасыз
Сонымен бірге өндіріс пен сату көлемінің релеванттық
Өндіріс көлемі релеванттық аралықта (қысқа мерзімді кезеңде)
Өндіріс (өткізу) мөлшері Ауыспалы шығын Тұрақты шығын
Жиынтық Өнім бірлігіне Жиынтық Өнім бірлігіне
Өседі Ұлғаяды Өзгермейді Өзгермейді Азаяды
Түседі Азаяды Өзгермейді Өзгермейді Ұлғаяды
Тұрақты шығысты талдау барысында ол пайдалы
Zc=Zпайдалы+Zпайдасыз
Пайдалы және пайдасыз шығынның мөлшерін өндірілетін өнімнің
Zпайдасыз= (Nmax - Nтиім)х
Zпайдалы= Nтиім х
Кәсіпорынның барлық өнімсіз шығынын зерттеп пайдасыз шығынды
Шығынды тұрақты және ауыспалыға , ал
«Директ-костинг» жүйесінің екінші ерекшелігі-өндірістік және қаржы
Сату мөлшері 1600
Ауспалы шығын 1000
Маржиналдық кіріс 600
Тұрақты кіріс 300
Пайда (таза кіріс) 300
Маржиналдық кіріс сатудан алынған түсім мен
Кіріс жөнінде есепті көп кезеңнен құрастырып
Сату мөлшері 1600
Ауспалы шығын 900
Өндірістік маржиналдық кіріс 700
Ауыспалы өндірістік емес шығын 100
Маржиналдық кіріс 600
Тұрақты шығын 300
Пайда (таза кіріс) 300
«Директ-костинг» жүйесінің төртінші ерекшелігі –
Өзіндік құнды калькуляциялау жүйесінің артықшылығына:
Іс жүзінде қолданудың қарапайымдылығы мен қол
Жалпы кәсіпорын бойынша ескерілетін тікелей емес шығынды
Тікелей емес шығынды бөлу процесінде
Ауыспалы шығынды да, сондай-ақ маржиналдық
Қазақстан кәсіпорындарында өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың
Тапсырыстық
Қайта бөлістік (процестік)
Нормативтік (стандарт-костинг)
Аталмыш жүйе көбінесе «ауытқу бойынша шығынды
Пайдалану қызметіне шығынның прогрессивтік нормасы мен
Осы нормативтің кәсіпорынның баға саясатымен
Есептік көрсеткіштің нормативтіктен ауытқуын бақылау
Калькуляциялаудың бұдан да объективті нәтижесін алу.
Осы жүйені тұрақты экономикалық ортада ,
Көрсетілген коэффициенттер келесі формула бойынша есептеледі:
Кшс= ; Кшқ=
Кшс-шығын сыйымдылығы, бірлік үлесі
Ст-сатылған тауардың толық өзіндік құны
ТТ-тауарды сатудан алынған таза түсім
Кшқ-шығын қайтарымы коэффициенті, бірлік үлесі
Кр-пайдалылық коэффциенті, бірлік үлесі
Пп-тауар сатудан алынатын түсім
Аталмыш коэффициентті жалпы кәсіпорын бойынша да,
Жиынтық бюджет шығыны:
Өндірістің және өнім сатудың жиынтық бюджетінің
Материалдық шығын бюджетінің
Отын және энергия тұтыну бюджетінің
Еңбекақы бюджетінің
Амортизациялық аударым бюджетінің
Өзге де шығын бюджетінің
Бюджет жүйесіне төленетін төлемнің жоспар-кестесінің
Бюджеттен тыс қорларға төленетін жарнаның
Кредит пен қарызды өтеудің жоспар –кестесінің
Кәсіпорынның экономикалық қызметтерінде бар өзге
Кіріс пен шығыстың біріктірілген бюджеті өндірістің
Қорытынды
Сонымен, «Өнімді өндіру және сату шығындарын жоспарлау
Өндірістік жүйе ретінде кәсіпорынның ішкі және сыртқы
Кәсіпорынның нарықтық экономикадағы негізгі мақсаты – бәсекелесуге
-Өнеркәсіптік кәсіпорынның функциялары мыналар:
-Өндірісте және жекелей тұтынылатын өнім шығару;
-Тұтынушыға өнімді жеткізу және сату;
-Өнімді сатып болғаннан кейін қызметті жалғастыру;
-Кәсіпорындағы өндірісті материалдық-техникалық жабдықтау;
-Кәсіпорын қызметкерлерінің еңбегін ұйымдастыру және басқару;
-Кәсіпорындағы өндіріс көлемін жан-жақты дамытып, ұлғайту;
-Кәсіпкерлік;
-Салықтарды төлеу, мемлекеттік бюджеттің және басқа да
-Мемлекеттік заңдарды , нормативтер мен стандарттарды орындау.
Қазіргі заманғы өндірістің басты мазмұны – өндірісті
Өндіріс бөлімшелеріне цехтар, телімдер мен хертханалар жатады,
Кәсіпорын ішінде негізгі өндірістік құрылымдық бірлігі болып
Цехтар толық құқылы бөлімше болып табылады, олар өз
Негізгі цехта сатуға және өндіріс ішінде
Дайындау цехына құйма, ұсталық-штамптаушы, ұсталық-престеу, кейде конструкцияларды
Өңдеу цехына – механикалық өңдеу, ағаш өңдеу,
Өнімнің өзіндік құнын құрайтын шығындар құрамына
Өнімнің жаңа түрлерін дайындау және игеру үшін қажетті
Өнімнің жоспарланған көлемін өндіру мен сату үшін
Кадрларды дайындау және қайта дайындау үшін шығындар;
Өнімнің сапасын және бәсекелестігін жоғарылату үшін
Техника қауіпсіздігі және еңбекті қорғау үшін қаражаттар.
Саралаудың мәні – өндіріс үдерісінде кейбір шығындар
-материалдық шығындар;
-еңбекақыға кеткен шығындар;
-әлеуметтік салықтарға аударымдар;
-негізгі қорлардың амортизациясы;
-басқа да шығындар.
Ұйым (кәсіпорын) шаруашылық қызмет процесінде ақшамен
Шығын мен шығыс айқын (сандық көрсеткіште көрсетілген)
Әр түрлі өндіріс саласы бойынша өнімді өндіру
Өнімнің өзіндік құны – кәсіпорынның нақты өнімнің
Төмендегі талаптар сақталған жағдайда , бухгалтерлік
-шығыс нақты шартқа, заңнамамен нормативтік актінің
-шығыстың сомасы анықталуы мүмкін болса;
-ұйым актив берген немесе активті беру
Ұйымның шығысы деп активтің істен
Пайда алу үшін өндіріс межеленген дәрежеде дамуы,
Шығын →Өндіріс мөлшері→Пайда
Осы сызбаның құрамдастарына үнемі назар аударылып, бақылануы тиіс.
Нарықтық қатынас жағдайында кәсіпорынның пайдасын оңтайландыру
Шығынның көптеген түрлері жартылай ауыспалы сипатта болғандықтан,
Ағымдағы шығынды жоспарлау процесінде ескерілетін аса
-Өндірістің және өнім сату көлемінің өзгеруі;
-Оның номенклатурасы мен ассортиментінің ауытқуы;
-Баға және өзге де факторлар жатады.
Сөйтіп, кәсіпорында шығында басқаруда ағымдағы
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Абленов «Қаржылық бақылау және басқарушылық аудит теориясы»
Ауылшаруашылық кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Е.Т. Төлегенов, В.Қ. Байшолпанова,
Әубәкiров Я.О, Есқалиев М.Д. Экономикалық теория негiздерi, Алматы,1994.
Балабанов И.Т. «Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта:
Баканов М.И., Шеремет А.Д. «Теория анализа хозяйственной деятельности:
Балабанов И.Т. «Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта:
Библиотека бухгалтера и предпринимателя № 5. 2004г.
Бухгалтер бюлеттені № 52.2005ж.
Әубәкiров Я.Э ., Байжұмаев Б.Б., Жақыпова Ф.Н., Табаев
Дүйсенбаев К.Ш. және басқалар «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау»
Е.Т. Төлегенов, В.Қ. Байшолпанова, Ж.Ж. Бектұрсынова.
Коволев В.В. Финансовый анализ: управление капиталом, выбор инвестиий,
Қ.Әбiлдаев. Алматы, Казакстан, 1970. Ғылыми коммунизм. Хрестоматия
Кадерова Н.Н. «Копоративтік қаржы», Экономика баспасы, 2008 ж.
Коволев В.В. Практикум по финансовому менеджменту. Конспект лекций
Крейнина М.Н. «Анализ финансового сосотояния и инвестиционной привлекательности
Лизинг это выгодно. Казакстанская правда №41. 2004г.
Кожамқұлов Т. «Саяси экономия негiздерi» - Алматы “Қайнар”
Русак Н.А. «Анализ финансового положения предприятия. В учебнике
Радионова В.М. , Федотова М.А. «Финансовая устойчивость
Р.Қ.Ниязбекова, Б.А.Рахметов, П.Т.Байнеева «Кәсіпорын экономикасы», Экономика баспасы, Алматы
Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия» Мн:ИП «Экоперспектива»,
Саяси экономия. Жоғару оқу орындарына арналған оқулық. —Алматы,1990.
Торшаева Ш.М.Основы аудита. Стандарты бухгалтерского учета и методические
10
Корпорацияның өнімді сатуда және өндірудегі шығыны
Кәсіпорынның шығынының жалпы сипаттамасы
Кәсіпорын шығынының жалпы сипаттамасы
Негізгі өндірістегі шығындар есебі
Кәсіпорынның айналым капиталын бағалау
Өнімді жүзеге асырғаннан кеткен шығынға факторлық талдау жасау
Кәсіпорындағы өндірістік есеп пен өндірісті ұйымдастыру
Кәсіпорын жұмысын жоспарлау
Қоғамдық тамақтандыру ұйымдарында өнімнің өзіндік құнын шығару (калькуляция) жүргізу, ұйымдастыру
Кәсіпорынның айналым капиталын басқару