Жетісу өңіріндегі сақ ескерткіштері

Мазмұны
Кіріспе
І-Тарау. Жетісу өңіріндегі сақ ескерткіштері
1.1 Жетісу өңіріндегі сақ ескерткіштерінің зерттелуі
1.2 Бесшатыр және Есік типтес ескерткіштер
II-тарау. Оңтүстік Қазақстандағы сақ ескерткіштері
2.1 Оңтүстік Қазақстан өңіріндегі сақ ескерткіштерінің зерттелуі
2.2 Түгіскен және Ұйғарақ ескерткіштер
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер мен деректер тізімі
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Жалпы ерте темір кезенінің басты көрсеткіші болып
Деректік негіздеме: Мен өзімнің курстық жұмысымды жазғанда негізінен
Тақырыптың зерттелу деңгейі :
Тақырыптың зерттелу тарихын негізінен үш географиалық аймаққа бөліп қарастырдым.
Алғашқысы Жетісу өңірі. Бұл өңір жайлы ең алғаш рет
Жетісу жеріндегі сақ ескерткіштерін зерттеу ХХ ғасырдың 30 –
І-Тарау. Жетісу өңіріңдегі сақ ескерткіштері
Жетісу өңіріндегі сақ «мәдениеттерін зерттеу өзекті мәселелердің бірі болып
Жетісудағы сақ археологиясының дамуындағы келесі үлкен кезен 1954-1961 жылдарды
1960 жылдары жетісудағы сақтар ескерткіштерін зерттеу жөніндегі жұмыстар одан
Қазақстанның әр өлкесінің, соның ішінде жетісудың сақ дәуірінің ескерткіштерін
Б.з.б. мыңжылдықта жетісу мен оңтүстік қазақстан-болжамдардың бірі бойынша Тиграхауда-сақтарға
Оба қорымдарымен петроглифтер топографиясы және олардың көп болуы ерте
Биіктігі 20 метрге дейін жететін патша обалары дейтіндердің көп
Б.з.б Ү ғасырға жататын Бесшатыр қорымының сақ перамидаларынан бөренелерден
Іле Алатауының солтүстік беткейіндегі үлкен қорымға енетін «Есік» обасындағы
1.2 Бесшатыр және Есік типтес ескерткіштер
Жетісу өңіріндегі ескерткіштерді негізінен екі топқа бөліп қарастыруға болады.
Сирек кездесетіндері болмаса, қазылған обалар бұрындары тоңалып кеткен болып
[1, 83-85 ].
Бесшатыр үш үлкен обадан тұрады. Бірінші, Үшінші және Алтыншы
Бесшатырдың хронологиясы кіші обалардың бірінен табылған заттар бойынша айқындалады.
Қорымның төңірегіндегі бұл құрылстардың орналасуы, олардың сыртқы түрі, құрылымдары
Сірә, Бесшатыр кешені Іле өзенінің аңғарында мекендеген Жетісу сақтарының
Бесшатыр қорымының барлық обаларына-үлкендері мен орташаларына да, кішілеріне де
Сәулет өнерінің ескерткіші ретінде Бесшатырдың әрбір үлкен обасы құрылыстың
Мұның бәрі сақ тайпаларында Бесшатырдағы ғұрыптық құрылыстар салынғанға дейін-ақ
Бесшатырдың ғұрыптық құрылыстары тайпаларының көсемдерің мәңгі есте қалдыруға тырысқанын
Бесшатыр обалары өздерінің көрнектілігімен зор әсер қалдырады. Үлкен обаны
Оба үйінділерін стратиграфиялық зерттеу бұл үлкен қорғандардың әрқайсысы тастар
Үйінділердің көлемі жағынан қорым обалары үлкен, орташа және кіші
Бесшатыр құрылыстарын салуға қажетті бөренелер оба орналасқан орыннан шамамен
Ағаш кесу, бөренелерді қысқарту және басқа да ауыр жұмыстар
Бесшатыр обаларын қазғандағы материалдар Жетісудың сақ тайпаларының мәдениеті туралы
Келесі бір ірі ескерткіш «Есік» обасы болып табылады.
Лақыттың оңтүстік және батыс бөліктеріне ыдыстар қойылған, ал солтүстік
Есік обасындағы қабір құрылысы, сірә былайша тұрғызылған болса керек:
Лақыттың қабырғаларына бөренелер бес қатар етіп салынып, ол үстінен
Шамасы, еденнің өлік жатқызылған тұсына ұсақ алтын қаптырмалармен әшекйленіп
Оң жағында бел тұсына ағаш қыны бар темір семсер
Сол қолының қарында алтын ұшты символды жебе, одан
Лақыттың еденіне өлік тамағы салынған және ғұрыптың ыдыстар
Ыдыстардың орналастыруда белгілі біртәртіп сақталған. Қыш және ағаш
Жерлеу ғұрып жасалып, дене қойылған соң лақыт қысқа бөренелермен
ІІ - тарау. Оңтүстік Қазақстандағы сақ ескерткіштері
2.1 Оңтүстік Қазақстандағы сақ ескерткіштерінің зерттелуі
Сырдария өңірінің тарихи-географиялық тұрғыдан зерттеу ХІХ ғасырдың басында басталды,
Ежелгі Сырдарияның атырауы оның қазіргі салалары арасында орналасқан және
Бірақ негізгі материалдарды жер асты ескерткіштері берді, оған қорғандар
1960-63 ж Түгіскен үстіртінде оңтүстік және солтүстік Түгіскен қорғандары
Қазақстандағы аралдың шығыс өңіріндегі сақ кезкенің материалдық мәдениетің Оңтүстік
Қорымдардың материалдарын көптеген кездей-соқ табылған олжалар мен көркемдік қола
Берікқара қорымының обасын (Талас өзенінің аңғарында) топографиялық зерттеу мұндағы
Ертедегі темір дәуірінде Шығыс Арал өнірінің аумағы мен Оңтүстік
2.2 Түгіскен мен ұйғарақ қорымдары Ұйғарақ пен Оңтүстік
Олар Солтүстік Түгіскендегі қола дәуірінің қарапайым жерлеу құрылыстарына ұқсас.
Жерлеу құрылыстарының екінші үлгісі-жерден қазылған шұңқырлар. Олардың бірнеше түрлері
Қабірдің бұрыштарында тіреу орындары сияқты кішкене шұңқырлар жиі кездезеді.
Түгіскенде жерден қазылған шұңқырларға жерленетің обалардың тағы бір өзгеше
Ақырында, Ұйғарақта жер қабірлерін Түгіскенде жоқ түрі бар. Бұл
Ұйғарақ обаларының орталық кешенін қалдырған рулық топ,мүліктердің құрамына және
Түгіскенде б.з.б.ІҮ-ҮІ ғасырдағы бай қабірлер тобы айқын аңғарылады. Олардың
Сонымен б.з.б.ҮІ ғасыр обаларына бұрынғысынша тәң нәрселер лақыттардың бұрыштарындағы
Керамиканың материалдық мәдениет ерекшеліктерін мейлінше айқын көрсететіні және түрі
Түгіскен мен Ұйғарақта керамика барлық жерлеу орындарында кездесе берген
Түтікше шүмегі бар ыдыс та ортаазиялық түр болып табылады.
Арал өңірінің жерлеу кешендерінен қару-жарақтар, көбінесе жебе ұштары мен
Қорамсақтарда жебелердің сақ мәдениеті өріс алған басқа жерлерде аз
Арал өңірі сақтарының жерлеу орындарынаң ең көп табылатын заттардың
Қорытынды
Сонымен Оңтүстік, Жетісу және Шығыс Қазақстан өңірінде өмір сүрген
Ал соғыстан кейінгі жылдары осы өңірде Жетісу археологиялық экспедициясы
Шығыс Қазақстан өңірін зерттеу XVIII ғасырдың басында басталды,
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Агеева Е.И. Курганные могильники ранних кочевников северо-восточной
2. Андрианов Б.В. Древние оросительные системы Приаралья.
3. Акишев А.К. Курган Иссык. Москва, 1978,
4. Акишев А.К. Искусство и идеология саков.А., 1984.,
5. Акишев А.К., Кушаев Г.А. Древняя культура саков
6. Арсланова Ф.Х. Погребальный комплекс VIII-VII вв. д.н.э. из
7.Археологические памятники в зоне затопления Шульбинской ГЭС.
8.
8.Бернштам А.Н. Основные этапы историй культуры Семиречья
и Тянь- Шаня // СА. Т.
9.Вишневская О.А., Итина М.А. Ранние саки Приаралья. // Проблемы
10.Вишневская О.А. Культура сакских племен низовьев Сырдарьи
11. Грязнов М.П. Памятники майэмирского этапа эпохи ранних
12. Жетісу энциклопедиясы. А., 2004.
1

Ұқсас жұмыстар

Сақ ескерткіштері

Жетісу өңіріндегі сақ ескерткіштерінің зерттелуі

Қазақстан жеріндегі сақ дәуірі ескерткіштері

Қазақстан аумағындағы сақтардың археологиялық ескерткіштері

Ақсуат ауылдық округі

Темір дәуіріндегі тайпалық одақтар тарихы

Еліміздегі тарихи-мәдени және археологиялық ескерткіштердің туризмдегі рөлі

Түркі халықтарының жазба ескерткіші

Археологиялық зерттеулер