Әуенмен айтылатын шақыру белгісі
I Кіріспе
Радиожурналистке қойылатын талаптар
1.1Тікелей эфирдегі кәсіби шеберлік
1.2 Шешен сөйлеу –дикторға тән қасиет
2 Сұхбат және репортаж жанрларының радиода көрініс табуы
III Қорытынды бөлім
I Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Адамды адам еткен еңбек және сөйлеу машығы
Радионың құдыреті сол, адам саныс сілкінтіп, көңілін шымырлататын
Күн сайын эфирге шығатын бағдарламалырды маңызы тіптен зор. Оны
« Эфирге шыққан бағдарлама адамның көңілін көтеріп, демейді, оптимистік
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті: Аталған курстық жұмысты жазу
Жас журналистерге нағыз радиожурналистің міндеттерін атап көрсету;
Мамандық майталманы болу үшін жасауға тиісті шаралар;
Тікелей эфирде тосылмай сөзйлеу техникасы.
Курстық жұмыстың зерттелу деңгейі: Менің таңдап алған тақырыбым төңірегінде
Радио журналистка салысы туралы материалдардың басын қосқан еңбектерді
Курстық жұмыстың құрылымы: Жұымстың құрылымына келсек, үш бөлімнен
1Радиожурналистке қойылатын талаптар
Қазіргі күні радиодағы дикторға қойылатын талап жоғары деңгейде. Бұрынғыдай
Шындығында да радиожурналистің дикциясына аса мән беру қажет. Дикция
Жоғарыда айтылған сөйлеу мәнеріне келгенде диктор Сауық Жақанова: «Қазіргі
Ал біздің ұрпақ үндестік заңын сақтамай – ақ, жаңылтпаш
Расында да материалды талапқа сай оқыса, диктор тыңдаушыға ән
Бізде екі – үш сөз бірігіп бір мағынаны
1.1 ТІКЕЛЕЙ ЭФИРДЕГІ КӘСІБИ ШЕБЕРЛІК
Тыңдарманның құлақ құрышын қандырып, ұлттық аудиторияны өзіне ұйытып алатын,
Әлбетте, қазақ радиожурналистикасының алтын діңгегі, қасиетті қара шаңырақ -
1. Бағдарламалардың дербестелуі. Дикторлық радионы журналистік радионың алмастыруы, демек
2. Бағдарламалардың ауқымдылығы. Ақпараттық-талдамалық бағдарламалардың кеңінен қолданылуы. Төрт топқа
Шындығында, жүргізушінің кәсіби шеберлігін шыңдап, талантын ұштап, деңгейін көрсетіп,
Тікелей эфирдегі кәсіби шеберліктің негізгі екі тетігі бар: Бірі
Ал журналистің тіл мен тәртіп аясындагы стратегиясын зерттеген ғалымдар
Тікелей эфирде тіл қызметін дұрыс қолдану үшін уақытқа ілесіп
Шешендік өнердегі негізгі тірек ұғым шешендік сөзге зерттеушілер мазмұндық
Шешендік сөз дегеніміз- тауып айтылған тапқыр сөз, ақылға қозғау
Шешендік сөздердің уытты, лепті, әсерлі, қанды қайнатып, жүрек тулатып,
*шешендердің жиынды аузына қаратып, нандырып, сендіріп, мемлекет ісіне қарар
* шешендер сотта айыпкер адамды ақтау, иә қаралау мақсатымен
* біреудің халық алдында еткен еңбегін, өткізген қызметін айтып,
* білімділердің, ғалымдардың мазмұнды сөйлеген сөздері білімдар шешен сөз
* дін жайынан сөйлеген ғұламалар сөзі, молдалар сөзі уағыз
«Шешен» сөзі түркі тілдерінің көпшілігінде қолданылатындықтан этимологиясы ашылған
Өзбек тілінде «чечан» сөзінің неге бечан, сасан сөздерінің бұл
Шешен сөзімен қатар айтылатын би сөзі жайлы Ш.Уәлиханов та
Адам сөйлеген кезде өзіне керекті ақпаратты толығымен қайтадан бастап
Шешендік сөздерді қолдану сипатына қарай да былайша топтап көрсетуге
Шешендік сөз –эгоцентристік сөз. Қарым-қатынас жағдайында сөйлеуші өз сөзін
Шешендік сөз –әлеуметтік мәнділігіне шектеу жасалмайтын, жалпыхалыққа түсінікті сөз.
Шешендік сөз –алдын-ала дайындалмаған арнайы сөз.
Қазіргі шешендік сөз үлгілерінің ерекшеліктерін ескере отырып, ғалым М.Серғалиев
Осындай тіл мәдениетінің биік шыңы, ең жетілген түрі-шешендік өнер
Шешендік сөздерде айтылатын ойды қабылдауға жеңіл болуы, яғни фонетикалық
Шешендік сөздерде дыбыстық қайталамалар айтылатын ойдың құлаққа жағымды естілуімен
Айтылар ойдың құлаққа жағымды естілуі үшін би-шешендер өз сөйлеу
Тілдің когнетивтік қызметінде екі аспекті көрсетіліп келеді:
- Шебер сөйлеу іс-әрекеті үрдісінде елестетудің, түсініктің, болжаудың, ақыл
- Тіл –адамның қоғамдық-тарихи тәжірибелерін сақтауға оны ұрпақтан-ұрапққа мирасқор
Қазіргі шешендік өнерде аудиторияны баурап алудың тілдік емес жақтары
- шаршы топ алдына шығып сөйлеу үшін сөйлеушіге азды-көпті
- сөйлеуші қандай мақсат қойып отыр? Мәселе көтеру ме?
- сөйлер алдында міндетті түрде негізгі ойды жинақтап, тезис
- ең басты, негізгі ойды айқындап алып, оларды бір-бірімен
- аудиторияның назары босаңсымай тұрған кезде тезистің ең басты,
- сөйлеуші қажетінше нақыт ақпараттар келтіру шарт;
- сөйлеуші өз пікірін бедел иесі, танымал тұлғалардың сөзіне
- аргументтер келтіру аса қажет, бір аргумент екіншісінен күштірек
- мәтінде тұтастай алғанда , қайшылық болмауға тиіс; алға
Бүгінгі шешендік сөйлеуде тыңдарманға ерекше назар аударылады. Тәжірибелі шешеннің
Импровизация, яғни, суырып салма өнерінің өзі алдын ала жинақталған
Тіл жазған сайын қалыптасады, сөйлеген сайын жетіледі. Тікелей эфир
Әлбетте, кәсіби шеберлікті шыңдау әдістерін жаттығу ретінде орындау арқылы
Шабыт - шығармашылық күш-қуаттың толассыз тасқыны, ішкі тебіреніс кемерінен
асқан эфирлік процесс. Сондықтан да оны тек қана қадағалау
Иегерлік сауалдар (Ключевые вопросы - Ключевой - открывающий возможности
"Дауыс - кесіп-пішуге келмейтін, өлшеммен өрнектеуге болмайтын адам организміндегі
Келесі кезекте тыңдарман талабы дегеніміз - бұқараның көкейіндегісін дөп
"Идеология - күшті қару. Ол біраз уақыттан кейін қараның
Іс-әрекет мазмұнын сипаттайтын кестедегі келесі түйін - образ, имидж,
Микрофон алдында отырып, қиыннан қиыстырып әңгімені сабактап әкететін радиожурналистің
Эфирде сан миллион аудиторияның алдына шығып, профессор Тұрсынбек Кәкішүлы
Біріншіден, жүргізуші журналист өз арнасына және өз тыңдарманына қызмет
Екіншіден, шындықты іздеп, шындыққа сүйенуге тиіс.
Үшіншіден, ақпаратты ойдан қүрастыруға болмайтынын, деректік материалдарды әсірелеп жібермеу
Төртіншіден, бағдарлама немесе хабар жобасын эфирге дейін ұжымнан тыс
Бесіншіден, сілтемелерді қайдан алынғанын айта отырып, дәл, нақты әрі
Алтыншыдан, ақпарат алу үшін адамдарды алдап пайдаланбауы керек.
Жетіншіден, өз қызмет жағдайын әлдекімді қорқытып-үркіту үшін өз беделін
Сегізіншіден, достық үшін немесе айырбас үшін қандай да бір
Тоғызыншыдан, жасырын жарнама, жеке бастың марапатталуы сияқты мәліметтерді жариялауға
Оныншыдан, жарнама берушілердің радиоарна стилін өзгертуіне үзілді-кесілді жол бермеуі
Он біріншіден, жіберген қателіктері үшін кешірім сұрап, оны дер
"1. Кез келген жағдайда өз кәсіби борышын атқаруға даяр
2. Принципшіл, тиянақты болу.
3. Шығармашылық белсенділік таныту, тәртіпті болу.
4. Әріптестік, ынтымактастықты сақтау.
5. Өз-өзіне сын көзбен қарай білу және өзін-өзі үздіксіз
¥лттық дәстүрді сақтау - журналист мәдениетінің мәйегі болмақ. "Сіз"
Заң - тәртіптің ең үлкені, ең өзектісі, ең негізгісі.
Жұмыс іздеп телерадиокомпаниялардың табалдырығын аттаған жас маманнан біріншіден, резюме,
Сонымен, енді жобаны сөйлетіп көрейік. Бағдарламаның аты - автордың
а) жас мөлшері;
э) әлеуметтік деңгейі;
б) сұранысы;
в) талғамы.
Осы төрт фактордан төрт түрлі қисын табуға болады. Сол
Өкінішке орай, оған қазіргі тікелей эфирді жүргізетін журналистердің, соның
2 Сұхбат және репортаж жанрларының радиода көрініс табуы
Алдымен, амалдарға жүгініп көрейік. Журналистика жанрларын, олардың жіктелу негіздерін
Демек, тікелей эфирден берілген хабарлардың кәсіби сапасы өз кезегінде
Ақпараттық-талдамалы жанрлардың өзі бір радиохабардың өн бойында немесе журналистің
Сондықтан да тікелей эфирдегі хабардың жобасын әзірлегенде оның жанрлық
Тікелей эфирге арналып алдын ала жазылған мәтін-сценарийлік нұсқа. Енді
1. Музыкалық шақыру белгісі.
2. Арнайы мәтін жазылған шақыру белгісі.
3. Ресми атауын айтып хабарды немесе бағдарламаны ашу.
4. Әуенмен айтылатын шақыру белгісі.
Бұл, әрине, әрбір радиостанцияда өз имиджіне сәйкес, жаңалықтар оқыларда,
Негізінде, шақыру белгілерін тыңдарман құлағына сіңіру үшін тұрақты түрде
Сонымен, тағы да бір журналистке ең керек нәрсе "Іс-эрекет
Адам кез келген нәрсені өзі істеп көрмейінше үйрене алмайды.
Жалпы, адам бойындагы психологиялық қасиеттер дүниежүзілік және ұлттық мәдениеттің
Журналистика - шығармашылық ғылым. Журналист - ешқашан бір жазғанын
Қорытынды
Бұқаралық ақпарат құралы ретінде радионың орны бөлек. Қоғамды біріктіру
Дауыс радиожурналистің басты еңбек құралы болып саналады. Тікелей эфирде
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
Қазақ әдебиеті// 2009. 1-7 мамыр, 15бет
Түркістан// 2009ж. 15қаңтар, 8бет
Айқын// 2008ж. 19қаңтар, 5бет
Түркістан// 2006ж. 12қазан, 4бет
Егемен Қазақстан// 2006ж. 6қазан, 9бет
Ана тілі// 2006ж. 17тамыз, 13бет
Омашев.Н. Ұзынқұлақтан қазақ радиосына дейін. Алматы, 2007ж. 320б
Қоңыратбаев Ә. Шеберлік сырлары. Алматы, 1985ж. 248б
Омашев Н. Радиожурналистика. Алматы, 2005ж. 320б
Әбдіжәділқызы Ж. Тікелей эфир табиғаты. Алматы, 2003ж. 250б
Ақтаев С. Дауылпаз даусы. Алматы, 1989ж. 144б
Жақан С. Сөйлеу техникасы. Алматы, 2002ж. 173б
Жақып Б. Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. Алматы, 2004ж.
Барманкулов М. Общность и специфика документальных жанров печати, телевидения
Омашев Н. Белестер. Алматы, 2001ж, 133б
Қабылғазина Қ. Дәуір үні. Алматы, 2003ж, 408б.
Көңіл - күй одағайлары
Тіл дамыту жұмыстарында фольклорлық шығармалар арқылы эстетикалық тәрбие беру
Қаратпалар, түрлері, жасалу жолдары
А.Байтұрсыновтың педагогикалық көзқарасы мен қызметі
Оқшау сөздердің морфологиялық құрылымы
Қазақтың үй іші әдет-ғұрып өлеңдері
Тұрмыс-салт жырларының жанрлық түрлері мен зерттелуі
Қазақ және ағылшын тілдерінде бұйрық мәнінің білдірілуі
Шешен сөйлеу - дикторға тән қасиет
Ахмет Байтұрсынов шығармаларындағы халықтық идеяның тәрбие берудегі орны