Қазақстан Республикасының банк жүйесі

ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
І Тарау Қазақстан Республикасының банк жүйесі 6
1.1 Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасуы және
1.2. Қазақстанда банк жүйесінің қызметтін реформалау 16
II-тарау. Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының банк жүйесі 19
2.1.Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктерді қайта қаржыландыру 21
2.2.Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктердің ресми мөлшерлерін қарастыру 22
Қорытынды 25
Қолданылған әдебиеттер. 26
КІРІСПЕ
Банктік жүйе ( нарықтық экономиканың құрылымының ең маңызды
Банк ісінің пайда болуы және дамуы капиталмен байланысты.
Египетте банктік операциялар б.э.д. 2700 жылдары жүргізілген. Б.э.д.
Өнеркәсіпте тауар-ақша айналысының дамуы ақша-сауда және банктік капиталдың
Сонымен бірге банктердің пайда болуы экономиканың қолма-қол ақша
Банктік несиелік опирациялардың негізі салымдар, немесе депозиттер, болып
Капитализімнің монополиялық кезеңінде банктік және өнеркәсіптік капиалдың араласуының
Банктердің несиелік опирацияларының кеңеюі салымдардың өсуіне, ақша айналысының
Қазіргі кездегі банктік жүйелердің күрделі және көпбөліді құрылымы
орталық (эмиссиондық) банк;
коммерциялық банктер;
арнайы қаржылық мекемелер.
Орталық банк – бұл “банктердің банкісі”. Ол фирмалармен
Коммерциялық банктер – қарыз капиталы нарығының әртүрлі секторында
Коммерциялық банктер дәстүрлі түрде банктік-несиелік жүйенің негізгі ролін
Арнайы қаржылық мекемелер – қарыз капиталы нарығының тар
Коммерциялық банктер және басқа қаржы-несие мекемелері өздерінің қызметін
Сегменттелген құрылым-қаржылық мекемелердің операциондық қызметтердің және функцияларын қатаң
Сонымен Банктік жүйе дегеніміз – екі деңгейден тұратын(біріншісі
Ал, бұл жүйенің түйіні – орталық банктерге тоқталайық.
Жалпы орталық банктердің пайда болуы тікелей олардың эмиссиялық
І Тарау Қазақстан Республикасының банк жүйесі
1.1 Қазақстанда банк жүйесінің қалыптасуы және
Қазақстан тереториясында орта ғасырларда (VI-X ғғ.) сауданың дамуымен
Рессей Мемлекетік банктің құрылуымен Қазақстан тереториясында оның мекемелері
1917 жылғы революциядан кейін Қазақстандағы барлық қаржылық шаралар,
Ұлы Отан Соғысы Қазақстанның экономикасының алдында келесі негізгі
Соғыс өтуімен Қазақстандағы Мемлкеттік Банктің мекемерелі ақшаның айналысқа
Соғыстан кейінгі кезеңде Қазақстанның банктік жүйесі өзінің қызметін
Ұлттық Банкпен “ҚРҰБ туралы ” және “ҚР банктер
Теңгенің ену сәтінен бастап ҚҰБ ақша-несиелік сфераның қызмет
1993 жылғы банктік жүйесінің жағдайы.
1993 жылдың басында республикада 204 ком. Банк тіркелген
1993 жылы банк жүйесінің әрі қарай дамуы банктердің
- мемлекеттік банктер үшін.
- бірлескен және шетелдік банктер үшін
- валютаның операцияларды жүргізуге
лицензиясы бар банктер үшін
- жеке банктер үшін
1993 жылы комерциялық банктердің жарғылық қорларының жалпы соммасы
1993 жылы кейбір банктердің қызметін тоқтату процесі басталды
1993 жылдың сәуірінде Республиканың Жоғары Кеңесімен “ҚРҰБ туралы”
Сонымен бірге, Заңға сәйкес ҰБ неізгі міндеті –
ҰБ-нің бақылау және қадағалау функцияларының негізгі мақсаты комерциялық
Республикадағы банкаралық есеп айырысулары тездету мақсатында 268 ЕКО-тар
1994 жыл.
1995 жылдың 1-ші қаңтарындағы жағдаймен ҚР-сының территориясында 184
Қазақстан Республикасының Президентінің Жарлығы негізінде үш мемлекеттік банк
1994 жылы жұмыс істеп тұрған банктердің ішінде 31
1994 жылы ҰБ-те банктік қадағалауды жүзеге асыру үшін
Пруденциалдық реттеудің нормативтік базасын құру бойынша үлкен жұмыс
1994 жылы сәуірде экономикалық нормативтер бекітілді, оларға –
1994 жылы ҰБ-тарда, барлық банктік жүйеде де, бухгалтерлік
1995 жыл.
ҰБ-тің екінші деңгейдегі банктердің өтімділігінің және капитализациясының жоғарлауына
Банктердің жалпы санының қысқаруы орта және кіші банктердің
Шетел банктерінің саны бұрынғыдай қалды (6), ал біріккен
1995 жылы Агропромбанкті санация жүзеге асты, Халық жинақ
1995 жылдың 16 қарашасында бекітілген “Ломбардтар туралы жағдайға”
1995 жылдың 15 сәуірінен бастап банктердің жарғылық қоры
ҚР Президентінің жарлығымен 1995 жылдың 15 ақпанында Қазақстанда
1995 жылдың ақпанынан бастап директивті несие беру тоқтатылды.
1995 жылдың қаңтарында “Ұлттық Төлем Кеңесінің құру және
1996 жыл.
ҰБ-тің екінші деңгейі банктерінің өтімділігінің және капитализациясының жоғарлауына
1996 жылдың ақпанында ҰБ-тің есепайырысу-кассалық орталықтарының функциялары жаңа
Екінші деңгей банктерінің тіркелген жарғылық қорының жалпы соммасы
Жалпы, банктік жүйенің 1996 жылғы дамуы оның себебі
1997 жыл.
1997 жылы екінші деңгейлі банктерінің жалпы саны 101-ден
ҚР-сының Үкіметімен банктердің жарғылық қорларында мемлекттің үлесін азайту
1997 жылы 4 банк ашылды әжне 1 банк
1997 жылдың 5-ші желтоқсанынна бастап жарғылық қордың минималды
Банктік жүйенің меншік капиталы 1997 жылдың аяғында 29,3
Банктік жүйенің активтерінің құны 1997 жылдың аяғында 169,0
Сыйақы алуменен байланысты активтер жиынтық активтердің 75%-н құрады.
ҚР-сының 1997 жылғы 11-ші шілдесінен “Банктік қызмет сұрақтары
Банктің қаржылық жағдайын CAMEL жүйесімен рейтингтің бағалауы енгізілді.
Бұл жылға банктердің жиынтық қаржылық нәтижесі 7,2 млрд.
1998 жыл.
1998 жылы мемлекеттің 100%-тік қатысуымен банктердің саны 5-тен
Отандық қаржылық нарыққа 3-ірі әлемдік банк кірді. Олар
Банктік сектордың копитализациясының деңгейі жоғарылады.банктік жүйенің жиынтық меншік
1998жылы банктік копиталдың консолидациясы, банктік сектордағы мемлекеттік үлесті
Банктердің жиынтық активтері жылдың басына 169 млрд. теңгені
1998 жылы банктердің халықаралық стандарттарға өту бағдарламасын жүзеге
1998 жылдың аяғында халықаралық агентіктерден несиелік рейтинг
1998 жылы банктердің қаржылық-шаруашылық қызметінің нәтижесі бойынша олар
1999 жыл.
1999 жылы банктік секторды сауықтыру және консолидациялау процесстері
Мемлекеттің 100%-ті қатысуы бар банк – жалғыз ЖАҚ
1999 жылы халықаралық стандартарқа өту бағдарламасының жүзеге асырылуы
Халлықаралық сандарттарға өту бойынша банктердің топтары.
1-ші Кесте.
Көрсеткіш
01.01.99 01.01.00
І топ банктері 16 11
ІІ топ банктері 34 25
Бағдарламаға кірмеген банктер 17 14
Резидент емес бас банктер “А” категориялы – еншілес
Бағдарламаны орындаған
1
Халықаралық рейтингтің агентіктерден несиелік рейтингтері бар отандық банктердің
Жылдың өтуімен банктік жүйенің өтімділік позициясының деңгейі артылғандай
2-Кесте
№
Жалпы банктік сектордың көрсеткіштері
1998 ж.
1999 ж.
1.
Сыйақы алумен байланысты пайда
20.5
30.3
2.
Сыйақы төлеумен байланысты шығын
7.0
12.2
3.
Сыйақы алумен байланысты таза пайда (1-2)
13.5
18.1
4.
Провизияна құруға қаржы бөлінуі
9.4
18.4
5.
Негізгі банктік операциялар бойынша таза пайдасы (3-4)
4.1
-0.3
6.
Таза комиисиондық пайда
6.3
7.6
7.
Қарж. (дилинигтік) операциялар бойынша таза пайда
7.4
5.2
8.
Қайта бағалау бойынша таза пайда
0.0
11.8
9.
Басқада банктік операциялар бойынша таза пайда (6+7+8)
13.7
24.6
10.
Әкімшілік шығындары
14.6
21.1
11.
Банктердің салықтық төлемдері
1.2
2.0
12.
Таза пайда
4.2
10.0
Қазіргі кезде ҚР-сында қаржылық сектордың банктік емес облысы
3-Кесте
Ұйымның түрі
Саны
Филиалдардың саны
Жарғ.
капитал
Актив.
Ломбардтар
36
0/78
189.7
594.2
Несиелік серіктестіктер
5
-
30
45.5
Ұйымдар
Арнайы ұйымдар
2
17/0
87.3
284
Қазынашылық жүйесінің ұйымдары
17
-
-
1998.7
Почта жинақ қызметті жүргізетін
1
16
903.7
2348.8
Ұйымдар
Басқа да ұйымдар
4
18/0
813
1190
Барлығы
88
84/78
6436.7
85294
01.01.00. жылғы мекемелердің жалпы саны 88 болды (01.01.99.
Негізгі қызметі түріне байланысты былай бөлінеді:
- Банктік қызмет олар үшін ерекше қызметтің түрі
- Банктік қызмет олар үшін ерекше қызметтің
Ұйымдардың жиынтық меншік капиталы 6.3 млрд. теңгені құрады.
Банктік жүйесінің қазіргі кездегі жағдайы және структурасы
2001 жылдың 1-қаңтарында ҚР-сында 47 банк, 417 филиалдарымен
ААҚ “Семипалатинский МАБ” ААҚ “Иртышбизнесбанкпен” қосылу жолымен қайта
ААҚ “Латур Альянс Банк” ААҚ “Көмірбанкпен” қосылу жолмен
ААҚ “Ақмола-Банк” ААҚ “Валют-транзит банкпен” қосылу жолмен қайта
ААҚ “ЗапКаз Банк”, ААҚ “Актан”, ААҚ Банк “Рика”
Ал “Абдибанк” АТАҚ пруденциалдық ормативтерді орындалмағаны үшін лицензиясы
Банктік жүйенің жиынтық меншік кпиталы 1.07.00-ге 77,362 млрд.
Ал банктік емес қаржы ұйымдарына көз жүгіртсек: Банктік
1.2. Қазақстанда банк жүйесінің қызметін реформалау
Банктердің қаржы тұрақтылығын қамтамасыз ету, оларды дерозиторларының мүдделерін
резервтік талаптар нормаларын, күмәнді және үмітсіз активтерге қарсы
банктерді орындауға міндетті нұсқаулықтармен басқада нармативтік актілерді жариялау;
банктердің қызметін испекциялау (тексеру);
банктердің қаржы жағдайын сауықтыру жөнінде ұсыныстар беру;
банктерге ықпал етудің шектеулі шараларын қолдану;
банктерге санкциялар салу арқылы реттеуді жүзеге асырады.
Пруденциялдық нормативтер және сақталуға міндетті өзгеде нормалар мен
Банктер міндетті түрде сақтау үшін Ұлттық Банк белгілейтін
банктің жарғылық қорының ең төменгі мөлшері;
өз қаражаты жеткіліктілігінің коэффиценті;
бір қарыз алушыға жасалатын тәуекелдің ең көп мөлшері;
өтімділік коэффиценті;
ашық вольюталық позиция лимиттері енеді.
Үлттық Банк халық аралық банк тәжірибесінде пайдаланылатын қосымша
Пруденциялдық нармативтердің нормативтік маңызы мен есептеу әдістемелерін, ашық
Резервтік қорлар мен күмәнді және үмітсіз активтерге қарсы
Банк қызметін жүзеге асыруға байланысты шығындардың орынын жабу
Жүргізіліп жатқан операциялардың сипаты мен ауқымына сәйкес өз
Банктердің қызметін инспекциялау (тексеру).
1) Банктердің қызметін инспекциялауды Ұлттық Банк дербес
2) Ұлттық Банктің тексеру жөніндегі тапсырмасыда көрсетілген мәселелер
3) Ұлттық Банктің қызметкерлеріне банктердің қызметін инспекциялау
4) Инсекциялауды жүзеге асырушы тұлғалар банктерлің
Банктің қаржы жағдайы нашарлаған реттерде Ұлттық Банк оның
депозиттер қабылдауды шектеу туралы;
жарғылық қорды ұлғайту туралы;
дивиденттер төлеуді тоқтатып, провизияларды ұлғайту туралы;
жекелеген филиалдар мен өкілдіктерді жабу ақылы, сондай-ақ қызметкерлерді
банктің кез-келген лауазымды адамдарын немесе қызметкерлерін мүлде немесе
тәуекел деңгейі жоғары банк операцияларының кейбір түрлерін тоқтата
Ықпал етудің шектеулі шаралары мынадай:
1) Ұлттық Банктің пруденциал нормаивтерінің және
а) міндеттеме-хат талап етуге;
б) банкпен жазбаша келісін жасауға;
в) ескерту жасауға;
г) атқарылуға міндетті жазбаша нұсқама беруге
2) Банктің міндеттеме-хатында орын алып отырған кемшіліктерді мойындау
3) Жазбаша келісім – бұл
II-тарау. Қазіргі кездегі Қазақстан Республикасының банк жүйесі
Экономиканың мемлекеттік ақша-несие реттеуді жүргізуін банкноталарды шығару мен
Сонда, республиканың өтпелі экономикадағы ақшаларға сұранысы салық-бюджеттік механизмімен
Ақшаның ұсынысы шаруашылық субьектілердің шығындарын көбейте немесе қысқарта
экономикалық өсу қарқынына әсер етеді;
тауар нарығындағы, капитал мен жұмыс күші нарығындағы циклдік
инфляцияны ұстап тұрады;
төлем балансының теңдестіруіне ықпал етеді.
Қазіргі кезде ақша-несие реттеу негізгі құралдары болып келесілер
ашық нарықтағы операциялар;
есептік-проценттік (дисконттық) саясат;
банктік мекемелер үшін міндетті резервтердің минимальды нормасын өзгертуі;
ұлттық валютаның айырбас курсының деңгейі.
Ақша массасының көлеміне әртүрлі әдістермен әсер етіп, ақша-несие
Қабылданған шешімдерді жүзеге асыру механизмін қарастырған кезде, мынаған
Үшінші этапта ақшаның ұсынысының өсуі олардың арзандауына әкеледі,
Төртінші этапта ақшаның, % ставкалардың төмендеуінің нәтижесі болып
Бесінші этап капитал салымдарының көбейюінен табыстардың ұлғайюы, өндірістің
4 Кесте.
Қазақстан экономикасының ақша-несие реттеудің индикаторлардың динамикасы.
Көрсеткіштер
1994
1995
1996 1997 1999
1994
1995
1996
1997
1998
1999
1)ақша массасы
709
210
121 99 131 75
359
10
3
2) қайта қаржыландру орта жылдық ставкасы
47
64
56 42 112 114
-55
-49
-18
3) мемлекетік шығындар
134
253
100 132 108 127
94
16
17
4) инвистициялар
85
175
62.2 128 158.8 147.6
30
-4.6
53
5) ЖІӨ
142
239
140 119 103 105
69
9
4
4 кестенің мәліметтері бойынша монетарлы сайясатының әртүрлі етулерін
1996-97 жылдардағы ақша массасының төмендеуі 1998-99 ж инфлияцияның
Қалқымалы вольюталық курс жүйесіне өтуімен пайда болған бағалардың
2.1.Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктерді қайта қаржыландыру
“Қайта қаржыландыру” термині орталық банкіден несие мекемелерінің ақша
Қайта қаржыландыру саясаты арқылы ақша нарығы мен капитал
Орталық банкі қайта қаржыландыру мөлшерін өсірсе, коммерциялық банкілер
Ақща-несие саясатын жүргізгенде қайта қаржыландыру әдісін қолданудың кемшілігі
Қайта қаржыландыру мен қайта дисконттау ресми мөлшерін белгілеуден
Орталық банкі есептік мөлшер саясатын (оны тағы дисконттық
Орталық банкі ссуданы бере отырып коммерциялық банкінің қорларын
Ұлттық банк қайта есептеуге қатысты вексельдер сапасына қоятын
Ақша-несие саясаты. Орталық банктің ақша-несие саясатының басты мақсаты
Ақша-несие саясатына ұдайы өндіріс процессіне әсер етудің жанама
Ақша-несие саясатының үш басты құралы бар:
есепті процентті өзгерту;
банктердің міндетті резевтері нормасын өгерту;
ашық нарықтағы оперциялар.
Есепті процентті өзгерту коммерциялық банктердің орталық банктен қысқа
Енді әлемдік тәжірибеде орталық банктердің ұйымдастырылу формаларын қарастырып
Әлемдегі еңбірінші болып құрылған және беделі өте жоғары
Англия Банкісінің балансы әр квартал сайын жарияланып отырады.
2.2.Қазақстан Республикасының Ұлттық Банктердің ресми мөлшерлерін қарастыру
Қазақстан Ұлттық Банкінің заңында келесі жазылған:
“Қазақстан Ұлттық Банкі қайта қаржыландыру мөлшерін, сонымен қатар
Қазақстан Ұлттық Банкінің ақша-несие саясатының мақсаты Қазақстан Республикасының
Ұлттық Банк қайта қаржыландыру мөлшерін белгілегенде пайыздық мөлшерді
Барлық қаржылық операциялар бойынша пайыздық мөлшерлердің деңгейі Ұлттық
1993-ші жылдан бастап Ұлттық Банк пайыздық саясат жүргізгенде
Осы мақсатта Ұлттық Банк 1992 жылы коммерциялық банкілердің
Нәтижесінде берілген орталықтандырылған несиелер бойынша орташа пайыздық мөлшер
1993-ші жылы Ұлттық Банк қайта қаржыландыру мөлшерін 4
1993 жылғы қайта қаржыландыру мөлшері
1 шілде 23 шілде 22 қыркүйек 8 желтоқсан
с 65% до 110% с 110% до 140%
Осы жағдайда төмендетілген пайыздық мөлшерлер онан арғы несиелік
1994 жылы қайта қаржыландыру мөлшері алғаш оң болды.
Әрине пайыздық мөлшерлердің жоғары абсолюттік мағынасының саясаты шексіз
Жыл бойына Ұлттық Банк шешім қабылдау үшін теңгенің
1994 жылдың тамызынан бастап барлық нақты нарықтық пайыз
Бағдарламалық бағдармен салыстырғанда, ҚҰБ-нің таза ішкі активтері (-22.8
«1997 жылғы ақша-несие саясатының негізгі бағыттарына» сәйкес Қазақстан
Өткен жылы Қазақстан Ұлттық Банкінің ақша-несие саясаты “Ақша-несие
1998 жылдың аяғында инфляция күткендегі 9-10% орнына 1,9%
Ұлттык Банк инфляция денгейінің өэгеру серпінділігінің ішкі және
1999 жылы Қазақстан Ұлттық Банкінің ақша-несие саясаты ифляцияның
Қазақстан 1999 жылы 5 сәуірден бастап теңгенің Қазақстанның
Банк жүйесіндегі қысқа мерзімділікті өтімділікті реттеудің құралы ретінде
Қорытынды
Қорыта айтқанда Ұлттық Банктің – біздің еліміздің банктік
Ұлттық Банктің дамуының негізгі үш кезеңін атап көрсетуге
1-кезең) 1991-ші жылдың желтоқсанынан 1993 жылдың қарашасына дейін.
2-кезең) 1993 жылдың қарашасынан бастап 1999 жылдың
3-кезең) 1999 жылдың сәуірінен бастап қазіргі кезге дейін.
1) Бірінші кезең екі деңгейліік банктік жүйенің қалыптасуы
1993 жылы ұлттық валютаны енгізу уақытына Қазақстанда банктік
2) Екінші кезең.
Тенгенің енгізу уақытуынан бастап ҚҰБ –кі ақша-несие сферасының
Пруденциялдық реттеудің норматтивттік базасын құру бойынша үлкен жұмыс
Үшінші кезең .
Бұл кезеңде Ұлттық Банктің қызметі жаңа сапалы деңгейде
Және әрине, еркін өзгермелі айырбас бағамының саясаты енгізілді.
Бағалы жоғарлауының ел экономикасына тигізетін теріс сандарын болдырмау
Қолданылған әдебиеттер.
Банки и банковские операции: Учебник. (Под. ред. Проф.
Банковское дело (Под ред. О. М. Лаврушина. –
Банковское дело: Учебник./Под. Ред. В.И.Колесникова, Л.П.Кроливицкой. – М:
Вестник Национального банк Республики Казахтан за 1999, 2000
Долан Э.Д., Кемпбелл К.Д., Кемпбелл Р.Д.. Денги, банковское
Денги, кредит, банки: Учебник/Под ред. Проф. Г.С.Сейткасимова
“Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы” ҚР Президентінің Заң
“Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы” ҚР
Усоскин. Современный коммерческий банк. М. – 1994.
Шабанова Н.Н. Денежное обращение и кредит СССР. Учебник.
Web sait – WWW.national bank. kz.
12. //Вестник НацБанка РК 2000, №10 (с 17-30).
13. //Панорама 2000, №6 (с7). “О чем
14. Панорама 2003, 22 февраля (с7). “Лучшая
15. //Панорама 2004, 8 марта (с7). “Процентные
16. Рынок ценных бумаг 2003, №7 (с36-43).
2

Ұқсас жұмыстар

Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қалыптасу тарихы

“Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы”

Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы

Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қалыптастыруы

Қазақстанның банк жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері

Банк жүйесінің қалыптасуы және дамуы, қызметі

Банктік құқық – банк жүйесіндегі кешенді құқық ролі

Банк жүйесінің дамуы

Банкілік қатынастар субьектілері өз құқықтарын қорғау тәсілдері