Оқиға жерін қарастыру
М А З М Ұ Н Ы
КІРІСПЕ.....................................................................................................………….2
1-тарау. Қылмыстық істі бастапқы тергеу
1.1. Оқиға жерін қарастыру……………………………………………..………..…5
1.2. Оқиға болған жердің түсінігі………………………………………..………...13
1.3. Оқиға болған жерде криминалистикалық зерттеудің түсінігі………….….17
2-тарау Қылмыстық істі бастапқы тергеудегі сезікті түсінігі
және жауап алу
2.1. Бастапқы тергеу ұғымы, сезікті түсінігі және сезіктіден жауап
2.2. Бастапқы тергеудегі
Қылмыстық істегі бастапқы тергеуде сезіктіден, айыпталушыдан жауап алу……………………………………………………….……………………28
3- тарау. Кылмыстық іс жүргізу сатыларының жалпы сипаттамасы
3.1. Қылмыстық іс жүргізу сатыларының түсінігі.......................…….………….32
3.2. Қылмыстық іс жүргізу сатыларының түрлері және олардың
4- Тарау. Қылмыстық іс қозғау және алдын-ала тергеу жүргізу
4.1. Қылмыстық іс қозғау және оның негіздері.......................…………………...35
4.2. Алдын-ала тергеу жүргізу тәртібі және оны жүргізу барысындағы
алдын-ала тергеу амалдары.................……………………………………..…….39
5- Тарау. Бірінші сатыдағы сотта, аппеляциялық және қадағалау
сатысындағы іс жүргізу.
5.1. Бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу тәртібі және сот
5.2. Аппеляциялық сатыдағы іс жүргізу............................…...………………..…49
5.3. Қадағалау сатысындағы іс жүргізу..............................……………………….50
ҚОРЫТЫНДЫ...............................................................................……………….64
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...............................................………………..66
К І Р І С П Е
Соңғы жылдардағы әлеуметтік-саяси және экономикалық өзгерістер заңдарды батыл түрде
Қазақстан Республикасы өз егемдігін алып, егеменді, тәуелсіз мемлекет болғанан
Сондықтан бұрынғы Кеңестер Одағының қылмыстың іс жүргізу заңын толық
Қылмыстық іс-жүргізу құқығын жаңа кезенге сай дамыту және қалыптастыру
1/ Қылмыстық іс жүргізу заңдарын Конституцияға сәйкес пайымдау және
2/ Қазақстан Республикасында адам ңүқығын барынша сақтауды жүзеге асыру,
3/ Қылмыстық
жариялы, жариялы айыптау институттарын дамыта отырып, олардың қаралу мерзімдерін
4/ Қылмыстық іс жүргізу қүқығы саласында, басқа қүқық салаларымен
5/ Жіберілген қателіктерді болашақта қайталамау және болдырмау мақсатында оларға
Дипломдық жұмыста қарастырылып отырған «Қылмыстық істегі бастапқы тергеуде» тақырыбы
Құқықты реформалау қажеттігі кенеттен және ҚСРО-ның ыдырауына байланысты пайда
Бұрын қолданылып жүрген заңдарға енгізілген толып жатқан толықтырулар мен
Қылмыстық іс жүргізу құқығының сол күйі туралы айта келіп,
ҚСРО-ның ыдырауы теоретиктердің қорытындыларын расқа шығарады, өйткені ол
Сонымен, қылмыстық іс жүргізу құқығының жалғасып отырған қалыптасу
социалистік ұғымдағы құқықтан бас тарту;
жалпы адамзаттың жетістік болып табылатын құқық институттарын сақтау;
құқықтық мемлекет құрылысының міндеттеріне жауап беретін жаңа құқықтық институттарды
Құқықтық мемлекетті қалыптастыру процесінің жалпы жүйесінде өтпелі кезең
Біздің көзқарасымыз бойынша экономиканы қайта құрылымдау, басты институттарын қайта
Кылмыстық іс жүргізу бірнеше бір-бірімен байланысты сатыландан құралған. Бұл
1-тарау. Қылмыстық істі бастапқы тергеу
1.1. Оқиға жерін қарастыру
Оқиға жерін қарастыру дегеніміз – оқиға жеріндегі жағдайды анықтау,
кабылдау, зерттеу және бекітуден, материалды объект қасиетінен және белгілерінен
Оқиға жерін қарастыру, әдетте тергеудің басқа әрекеттерімен, сонымен қатар
Ол әрекеттер мен шаралардың қатарына жатқызуға болады:
полиция қызметкерлеріне тапсырма және нұсқау беруді;
алкогольді улану жағдайын, денсаулық жағдайын анықтау үшін
азаматтарды медициналық мекемелерге жолдауды;
қылмысты ашу және қылмыскерді тұтқындау үшін көпшілікті
араластыруды;
«ізін суытпай» қылмыскерлерді іздеуді;
криминалдық тіркеуді қолдану және жүргізу шегінде зерттеу
жүргізуді;
мәйітті медициналық зерттеуге жіберуді;
тергеу эксперименттерін жүргізуді;
куәләндіруді;
тінту және алу жүргізуді;
куәларды, жәбірленушіні, күдіктілерді және айыптыларды
сұрастыруды;
Әділет Министрлігінің Сот сараптау орталығында әртүрлі
сараптауларды тағайындау мен жүргізуді;
Оқиға жерін қарастырудың негізгі принциптеріне жатады: заңдылығы, дер кездегі,
Заңдылығы, қарастырылатын әрекет қылмыстық процестік кодекстің негізінде және соған
Дер кездігін, тергеуші және қараудың басқа қатысушылары оқиға болған
Оқиға жерін толық қарастыру дегеніміз тергеу қылмысына қатысты, оқиға
Қараудың жоспарлығы дегеніміз оқиға жеріндегі тергеушінің танымдық әрекеттерінің ретін
Оқиға жерін қараудың объективтілігі дегеніміз тергеуші анықтаған болжамға сай
Оқиға болған жерді қарастыруды ұйымдастыру.
Оқиға болған жерді қарастыру үшін шығуға дайындықты қамтамасыз ету.
Оқиға болған жерді қарастырудың іс шалалыған және оны
аудандығы (қала, облыстаға) тергеушелердің, полицияның шұғыл
қызметкерлерінің экспрерт-криминалистердің, сот-медицина эксперттерінің кезекшілігін ұйымдастыру жүйесімен танысу;
Ішкі істер органдардың аудандық бөлімінде немесе қаланың
(облыс) сәйкес кезекші бөліміндегі шұғыл қызметкерлердің қайсысымен оқиға болған
Қарау кезінде қажет болатын әртүрлі мамандар тізімін
(кезекшілік жүргізіп жатқан жерде), олардың мекен-жайын және телефон нөмірін,
Алыс жерлерге шыққанда және түңгі уақытта қарау
кезінде айғақтаушы ретінде кімді шақыруға болатындығын алдын-ала анықтау шұғыл
Оқиға болған жерді қарастыру кезінде қолданылатын негізгі
ғылыми-техникалық заттардың жағдайын тексеру керек;
а) тергеу портфелінің (чемоданының) жинақталуын;
б) тергеу портфеліндегі химиялық реактивтердің және оған қосымша арнайы
в) фото – видео – кинотехниканың бүтіндігін және кешенділігін;
г) жарықтандырғыштардың болуы және бүтіндігін;
д) табылған заттарды, іздерді, басқа да заттай дәлелдеулерді орап-буу
Лас жағдайларда жұмыс жүргізу үшін арнайы киімнің
(кезекшілік жүргізіліп жатқан жерде) болуы (комбинезон; плащ, жеңге киетін,
Оқиға болған жерге шығу үшін арналған көліктің болуы және
Шығуды қажет ететін оқиға туралы ақпаратты қабылдағаннан кейін, тергеушінің
Хабарлаған адамнан білу керек: не болғанын, оқиға болған жерде
полиция қызметкерінің қайсысы бар екенін,орналасқан жерін, тергеушінің тез арада
Оқиға болған жерді қорғау бойынша шаралар қолданды ма екенін
анықтау, болмаса оқиға болған жердегі немесе аудандағы міндетті тұлғаларға
Қарауға қатысу үшін қажетті шұғыл қызметкерлерді, сонымен
қатар басқа мамандарды (сот медицинасы жағынан маман, ІІМ шұғыл-криминалистика
Егер оқиға жері тұрғыны аз ауылда орналасса немесе шығу
қажеттілігі түнгі уақытта болса (соған байланысты айқындаушыларды табу қиын)
Тергеу бөлімінің бастығына оқиға болған жерді қарастыратыны
туралы хабарлап, қылмыстық іс қозған жағдайда оны кім қабылдайтыны
Оқиға болған жерге шығу барысында міндетті түрде тергеу
портфелін (чемодан) және фотокомплект алу керек.
Тергеуші оқиға болған жерге келгендегі әрекеті:
Оқиға жеріне келген уақыты тіркеу;
Жәбірленушіге көмек көрсету үшін шаралар қолдану
Соңғы оқиғаларды жою бойынша жедел шараларды қабылдауға
қатысу (өрт сөндіру, құнды мүлікті сақтау);
Оқиға жері күзетімтінін тексеру. Қажет болса күзетті ұйымдастыру,
оның жүзеге асырылуы бойынша қосымша нұсқауларды күту;
Оқиға жерінен барлық бөтен адамдарды шектеу;
Тергеушімен бірге келмеген болса айғақтаушыны шақырту, оның
анықтаушыға койылатын талаптарға сай екендігін тексеру;
Қажет жағдайда оқиға жеріне қарастыру барысында алынған
мәліметтерді таратуға болмайтыныдығы туралы айғақтаушыға ескерту керек;
Оқиға жеріндегі полиция қызметкерлерінің мәліметіне және анық
көргендердің (жеке-жеке)айтуына негіздеге отырып оқиға туралы және оған қатысқан
Анық көргендерді жеке-жеке сұрастырғанда диктофон қолдануға болады.
Оқиға жерін қарастырудың алдында айғақтаушылардың қатысуын қамтамасыз ету керек.
Айғақтаушы ретінде шақыртуға болмайды:
Кәмелет жасына толмағандарды;
Заң қорғаушы ұйымдарының қызметкерлерін және тергеушінің қоғамдық көмекшілерін;
Табиғи кемшілігі бар адамдарды, яғни айғақтаушы міндетін
атқаруға кедергі болса (көруі, естуі нашар);
Психикалық сапасы бойынша жарамсыздарда (эмоциональді турақсыз);
Сауаты аз адамдарды;
Айыбын өтеушілерді (мысалы, бұзақылық, алып-сатарлық);
Берілген аймақта турақты турмайтындарды (қажет болған жағдайда сотқа шақыру
Қарау кезінде айғақтаушылар әркезде тергеушінің қасында болу керек және
Қажет болса, айғақтаушылар оқиға жерін қарау барысында анықталған мәліметтерді
Қарау барысында маман:
Өз білімін және тәжірибесін қолдана отырып дәлелдерді табу,
тіркеу және айғақтау үшін тергеушіге көмектеседі.
Дәлелдерді анықтаумен, табумен және тіркеумен байланысты жағдайларға тергеушінің нащарын
Жоғарыда аталған дайындық шараларын жүзеге асырғаннан кейін тергеуші оқиға
Қаралатын территорияның шекараларын анықтау;
Қараудың басты нүктесі туралы сұрақты шешу;
Оқиға жағдайын зерттеудің ретті әдісін анықтау;
Оқиға жерін қарауға қатысатын шұғыл қызметкерлердің санын өсіру қажеттілігін
Үлкен территорияны зерттеу туралы сұрақты шешу және қажет болса
Оқиға жерін қарау барысында бағдарлаушы және шолушы съемка жасайды.
Өндірістер мен ұйымдардың бөлмелерін және
территорияларын қарайтын жағдайда өкілдерді шақырту;
Кеңесі және техникалық көмегі қажет болатын жағдайда, егер
тергеушімен бірге келмесе арнайы мамандарды шақыру үшін шаралар қолдану.
Заңға сәйкес, оқиға жеріндегі мәйіттің сыртқы қараулына сот
а) Көлік, темір жол және әуе жол оқиғалары
маман;
б) Техника қауіпсіздігі ережелерін бұзу қылмысын қарау бойынша
маман;
в) Көлік заттары, сындыру қаруы, аяқ
болған оқиға жерін қарау маманы;
г) Киноға түсіру және видеозапись жасау, іздеу заттарын
дәлелдерге алдын-ала зерттеу жүргізу.
Егер қарау барысында күрделі тактикалық және техникалық
сұрақтарды шешу қажет болса, кеңес және техникалық көмек көрсету
Автокөлік шақыру үшін және арнайы техникалық заттарды
жеткізу үшін шаралар қолдану;
Тергеушінің жұмыс орны тиімді жабдықталуы үшін
шаралар қабылдау (қол хатты қайда және неде жазатыны, қарауға
Егер оқиға жеріне кинологпен қызметтік іздестіру ит болса,
оны қолдану мүмкіндігін анықтау (бұл сұрақ қарау алдында шешіледі);
Шұғыл оперативті шараларды жүргізу туралы полиция қызметкерлеріне тапсырма
Тергеушінің нұсқауы бойынша полиция қызметкерлері орындауға міндетті тапсырмалар
Тергеушінің тапсыруымен полиция қызметкерлері келесі әрекеттерді орындайды:
а) оқиға жерін күзету, бөтен адамдарды қатыстырмау;
б) жәбірленушіге көмек көрсету және оқиға салдарын жою;
в) «ізін суытпай» қылмыскерлерді аңду және тұтқындау, шектеу шараларын
г) қызметтік іздестіру итін қолдану;
д) азаматтармен әнгімелесу, көргендерді және басқа қуәларді оқиға туралы
е) тергеушіге қажетті мәліметтерді алу үшін қылмсыстық тіркеу берілгендерін
ж) жасалған қылмыс және қылмыскерлердін белгілері туралы полицияның басқа
з) жасырылған қылмыскерлерді іздестіру;
и) танымаған мәйіттін танылуы үшін шаралар қолдану;
к) оқиға жерін қарау кезінде тергеушіге басқұа көмек көрсету;
Оқиға жерін қарастыру барысында куәларды анықтау
Оқиға жеріндегі полицияның оперативті қызметкеріне тапсырылатын бастапқы маңызды әрекеттердің
а) оқиға жеріндегі;
б) оқиға жерінен кеткен;
в) оқиға берілгендеріне байланысты куз бола алатын тулғалар;
Оқиға жерінің қаралатың шаралары
Оқиға жерінің қаралатын шекаралары алғашқұы кезде шолу барысында анықталады,
Оқиға жерінің қаралатын шекараларына жатады:
Зерттелініп жатқан жағдай болған немесе заттай дәлел сипатты бар
іздер мен заттарды анықтаумен байланысты жер.
Қылмыс жасаудың алдында қылмыскер болған аймақ немесе бөлме
(мысалы, құрбанын күткенде);
Қылмыскердің оқиға жеріне келу және кету жолдары;
Зерттелініп жатқан қылмысқа қатысы бар іздермен заттар бола алатын
Қаралған кезде тергеу жұмысы үшін мәні бар бірде-бір мекенді
Оқиға жеріндегі объекттерді қарау кезеңі
Қарауды орталықтан бастайды, яғни тергеу жұмысы үшін мәні бар
Қарауды шеттен бастайды егерде:
Оқиғаның орталық жері анықтамаса (мысалы, дене жарақаты
немесе өлтіру әрекеті кезінде жәбірленушіні ауруғанаға жібергенде, оқиға жерінің
Орталықта орналасқан іздердің жойылу қаупі болмай, шеткері
орналасқан іздердің жойылу мүлкіндігі болса. (мысалы, дүкенді тонау кезінде
оқиға жерінің орталығына жақындаған сайын шеткеріде
орналасқан іздер жойылуы мүмкін болса (мысалы, мәйіт тар коридордын
Қарау кезінде тергеуші оқиға жеріне келгенге дейін өзгертілген жағдайларды
Бұл өзгерістер мыналардың нәтижесінде пайда болуы мүмкін:
а) қылмыскер және басқа да қызығушылық танытқандар;
б) оқиға жерінде бола қалған тасқа түлғалар;
в) оқиға жеріне тергеушіден бұрын келген оперативті
Өзгерістер сонымен қатар табиғи күштердің (жаңбыр, жел) немесе жануар,
Оқиға жерін қарастыру кезінде болжамдарды шығару және тексеру
Оқиға жеріне қарастыру кезінде тергеуші куәлардың айтқанына, қоғам өкілдерінің
оқиға (мысалы, кісі өлтіру, өзін-өзі өлтіру, төтенше жағдай).
қылмыс жасаған адамдар.
Оқиға жерін қарастырған кезде анықталған келеңсіз жағдайлар
Келеңсіз жағдайлар дегеніміз тергеу кезінде анықталған, тергеушінің болжағаны немесе
Оқиға жерін қарастыру кезінде анықталатын бұл жағдайлар кісі өлтіруде
Келеңсіз жағдайларды анықтағаннан кейін қорытынды жасауға болады:
Тергеуші ойындағы болжам дұрыс еместігі туралы;
Қылмыстық сахналық бейнеленуі орын алғын;
Оқиға механизмін қызығушылық білдірген адамдар дұрыс
талқыламаған.
Қарау барысында келеңсіз жағдайлардың анықталмай қалуына орын бермеу үшін
Анықталған іздер мен заттарды тіркеумен ғана
шектелмей,
болжамдарға тсүйене отырып олардың орналасуын және жағдайын түсіндіру;
Белгілі болжам шығарғаннан кейін, оны нақтылайтын
берілгендерді жинаумен ғана шектелмей, басқа болжамдарды нақтылайтын басқа берілгендерді
Жағдайдың себебі туралы әртүрлі адамдардан алынған м
мәліметтерді салыстыру;
Макмандармае кеңесе отырып, олардың көмегін қолдану.
Оқиға жерін қарастыру кезінде келеңсіз жағдайлар зерттелуі керек, ал
Тәжірибелі әрекеттерді өндіру
Оқиға жерін қарастыру кезінде қаралайым тәжирибелі әрекеттерді өндіру керек
Күрделі тәжірибелік әрекеттер тергеу эксперименті кезінде жүргізіледі.
Оқиға жерін қарастыру процесінде зерттермеген заттар мен киімдер эксперимент
Өлшеулер
Оқиға жерін зерттеудің негізгі әдістерінің бірі өлшеулер. Оларды өндіру
қашықтықты анықтау үшін рулетка, өлшеуіш, штангенциркуль
қолдана отырып, максимальді дәлдікке талпыну керек. (өлшеу немен жүргізілгені
Бір затты немесе бір топқа жататын заттарды өлшеген кезде
өлшемнің бірлігі бірдей қолданылуы керек.
Өлшеу басталған заттардың орналасуының нақты
нүктесін белгілеу керек (мәйіттен емес, оның төбесінен, автокөліктен емес,
Өлшеуді негізгі (базисті) бағдардан (жылжымайтын заттар)
бастайды. Жылжымалы объекттің орналасуын, екінші жылжжымалы объекттің қашықтығын көрсете
Қылмысты ашуда маңызды бар объекттердің арасындағы барлық
қашықтықтарды тіркеу керек (мысалы, мәйіттің оң қол басынан тапанша
Жергілікті аймақты тінту
Қарау барысында жергілікті аймақты тінту қажеттілігі туады. Бұл әрекетті
а) тінту жүргізетін ауданды анықтау;
б) оған қатысатын адамдардың тізімін құрастыру, аталған адамдар арасында
в) қарапайым техникалық заттарды дайындау (айыр, қалта электрфонарь)
г) қатысушыларға нұсқау беру )тінту кезінде анықталуы мүмкін, тергеушіні
Тінтуге қатысатын адам тергеуді қызықтыратын объектіні анықтаған кезде, тергеуші
Оқиға жерін қарастыруды жүзеге асыру кезіндегі үзілістер
Оқиға жерін қарастыру кейде ұзщақ уақытқа созылады, сондықтан, дем
Үзілістің басталу және аяқталу уақыты сағат пен минуттарда белгіледі.
Оқиға жерін қосымша және қайта қарастыру
Қайта қарастыру тағайындалады, егер біріншілікті қарау:
Қолайсыз жағдайларда жүргізілсе жаңбырлы күнде, түнде,
соған байланысты шындықты орлату үшін қажетті іздер анықталмай қалуы
Сапасыз жүргізілсе: маңызды зерттеулер жүргізілмесе,
куәлар араластырылмаса және т.б.
Қарау шекараларын кеңейтуг қажеттілігімен байланысты
жағдайлар әлі анықталмаса.
Қайта карау кезінде оқиға жері толық зерттеледі. Қосымша және
Біріншілікті қарастыру хаттамасын және барлық
қосымшаларын мұқия зерттеу керек (мысалы, мәйітті сот-медициналық зерттеу актісі).
Іс бойынша жиналған дәлелдерімен танысу.
Іс құжаттарын зерттеу кезінде пайда болған сұрақтар
бойынша сәйкес мамандардан кеңес алу.
Бірінші қарастыруға қатысқан айғақтаушыларды
мүмкіндігінше шақырту.
Егер қосымша немесе қайта қарастыруды басқа
тергеуші жүргізетін болса, онда ол бірінші қарастыруды жүргізген тергеушімен
Оқиға жерін және өзгертілген жағдайды қажет
болса қалпына келтіру.
Оқиға болған жердің түсінігі
Көптеген қылмыстарды тергеу оқиға болған жерді зертгеуден басталады. Бұл
Адамның іс-әрекеті, оның қоғамға жасаған қауіпті әрекетінің нәтижесі оқиға
Көбінесе тегеушілер мен криминалистер қылмыс болған жерді оқиға болған
а)адамның мәйіті табылғанда;
б)мүліктер өртенгенде;
в)өндірістік жарақаттарда және т. б.
Оқиға болған жерді қарау кезеңінде және сонымен бірге тергеу
Қылмыстың барлық даму сатылары (дайындық, қылмыс жасау, қылмыс ізін
Қылмыстың жеке түрлерін тергеу барысында бір кылмыстық істе бірнеше
а)өндіріс орны;
ө)шикізат өндірілетін орын;
б)шикізаттардан өнім шығарылатын орын;
в)шығарылған өнімді тарқататын сауда орны және т. б.
Оқиға болған жерден табылған іздер істі одан әрі тергеуді,
Қылмыстар әртүрлі орыңдарда жасалады:
а)түрғылықты жерлерде;
е)саяжайларда т. б.
Әрине, оқиға орны автобус, поездарда басталып, басқа аймақта аяқталуы
Жоғарыда айтылғаннан қорытатынымыз, яғни оқига орны деп- тергеуді қажет
Оқига болған орындағы қалдырылған іздер
«Оқиға орны» және «іздер» түсініктері бір-бірімен тығыз байланысты, іздерсіз
Бәрімізге аян, барлық оқиғалар қоршаған ортадағы өзгерістерге байланысты.
Тергеу оқиғасына байланысты оқиға орнындағы өзгерістер томендегі топтарға бөлінеді:
1. Табылған заттаң тергеу ісіне дейін оқиға орнында
2. Оқиға орнында жекелеген заттардың болмауы: ақша, бағалы заттар,
3. Жекелеген заттар, орындарының өзгеруі. Мысалы, жекс мүліктерді
4. Жекелеген заттардың, сапалық құрамының өзгеруі, оларға жататындар:
а)кейбір заттар мен бұйымдарды мемлекеттік стандартқа сөйкес еместігін (қоспалы
а) бүзылған затгтардың іздері, олардың көлемі мен мөлшері байқалмайды
б) оқиға болған жсрде қалған бейнелеуші іздер (қылмыс қүралымен
Бұл өзгерістер криминалистикада трасологиялық іздер немесе бейнелеуші-іздер деп
Барлық қылмыстық іздер көріну сипатына қарай криминалистикада материалдық (заттар,
Затгар, ағзалар мен мүліктерді және басқа да қылмыстық іздерін
а)қылмыс жасаған тұлға оқиға болган жерде ұмыт қалған немесе
ө)органикалық және органиқалық емес құрылымдағы заттар (қан тамшысы, темір
Қазіргі кезде химия, физика, биологияның микробөлшектерді зерттеудегі жетістіктері өте
Микроіздер ретінде тергеуге қатысты, яғни оқиға болған объектімен байланысты,
Микроіздер трасологиялық (микротрассалар) және трасологиялық емес болып бөлінеді. Ал
Микробөлшектер органикалық (жануарлар немесе өсімдіктер), органикалық емес және аралас
денесіндегі киімдерінің элементтері жатады. Микробөлшектердің көп тараған түрлері -
молекулалық түрде болады.
Із үстіне із салу арнайы механизмдердің пайда болуымен түсіндіріледі.
Сонымен бірге, жәбірленуші және қылмыс жасаған тұлғаның киімінде оқиға
Оқиға болған жердің жағдайы өзгеріссіз қалмайтынын ескеру керек. Қылмысгық
Алдын ала іздерді өзгерту немесе жойып жіберу - қылмыс
жолы.
Қылмыс жасаған адамның іс-әрекетіне байланысты іздерді өзгерту және жою,
а) адам өлтірілген жердегі, едендегі, қабырғадағы
және мүліктегі қан іздерін жуу;
ә) қылмыс жасаған түлғаның, үстаған затгарын шүберекпен ысқылап сүрту;
б) жалған іздерді жасау (қылмыс орнында басқа
адамдардын заттарын тастап кетуі т.б);
в) іздерді жою арқылы қылмысты жазатайым
оқиға ретіндс көрсетуі (мысалы, өндірістегі кісі өлімін,
жазатайым оқиғаға келтіруі);
г) қылмысты жалған бағытқа бұру арқылы (дүкен
сатушысының үлкен шығынға ұшырап, оны жасыру
үшін есікті бұзып, ұрлық жасалғанын
немесе басқа қылмыс жасау арқылы адам өлімі болған
жер, өртеніп кетеді. Дегенмен, оқиға болған жерлерде
жасалған кылмыстың іздері қанша дегенмен
қояды. Сонымен бірге, қылмыс жасаған түлғалардың
кылмысты жасырып, іздерді жою әрекеті салдарынан,
жаңа іздер пайда болады.
Жоғарыда айтылғандардан қорытатынымыз, яғни оқига орны окиға және оны
Оқиға болган жерді криминалистакалык зерттеудің түсінігі
Қылмыстық зерттеу адамдардың іс-әрекетінен көрінеді, яғни «соттық зерттеу» түсінігімен
Бұл соттық зерттеу барысында қылмыстық-процессуалдық заңдар мен криминалистиканың әдістері
Оқиға болған жердегі криминалистикалық зерттеу-болған оқиғалардың іздерің, оның жалпы
бар немесе жоқтытын, қылмыс жасаған адамнын жеке тұлғасын анықтау
жағдайлард анықтау, оқиғаны зерттеуде жаңа мәліметтер жинауга бағытталады.
Әр жекелеген жағдайда бұл мақсаттар соттық зерттеу немесе басты
Әр тергеу әрекеті сияқты, оқиға болған жерлерді қараудың үш
Ұйымдастыру аспектісі, оқиға болған жерге барғанға дейін жүргізілетін және
Оқиға болган жерде тергеушінің ұйымдастыру әрекеттері процессуалдық әрекеттер жүргізуден,
Тергеушінің дайындык әрскеттеріне мыналарды жатқызуға болады: оқиғанын мән-жайын анықтау
Криминалистік аспектіде оқиға орның тексеріп карау дегеніміз тергеушінің мән-жайды
Оқиға орнын криминалистік, зерттеу, оның топографиясын зерттеу, оқига болған
Сонымен, оқиға болған жерді криминалистикалық зерттеу дегеніміз - тергеушінің
2-тарау Қылмыстық істі бастапқы тергеудегі сезікті түсінігі
және жауап алу
2.1 Бастапқы
Алдын ала тергеудегі сезіктіден және айыпталушыдан жауап алу тақырыбы
Жалпы қылмыстық іс жүргізудің міндеттері қылмыстарды тез және толық
Қазақстан Республикасы қылмыстық істер жүргізу кодексінің 7-бабы 16-бөлігінде «алдын
Алдын ала тергеуді тергеу органдары сонымен қатар қылмыстық іс
Алдын ала тергеу барлың қылмыстық іс бойынша жүргізілуге міндетті.
амалдары жүргізілмейді. Егер, (жәбірленуші ) немесе айыпкер кәмелетке толмаған
Алдын ала тергеу амалдары, оқиға болған жерде жүргізіледі. Кейбір
Аяғына тергеуші қол қояды. 24 сағат ішінде прокурорға хабарлауға
Алдын ала тергеу мерзіміне алдын ала тергеу тоқтатыла түрған
Алдын ала тергеу жүргізу міндетті болып табылатын қылмыс белгілері
Анықтау органдары байқалған қылмыс пен қылмыстық іс қозғалғаны туралы
Кейінге қалдыруға болмайтын тергеу іс - әрекеттерін орындағанна кейін,
Істі тергеушіге бергеннен кейін анықтау органы ол бойынша тергеу
Қылмыс жасаған адамды анықтау мүмкін болмаған істі тергеушіге берген
Тергеуші тергеу іс - әрекеттеріне қатысуға заңдарда белгіленген адамдарды
Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларды қоспағанда, тергеу ісін түнгі уақытта
Тергеу іс - әрекетінжүргізу кезінде техникалық қүралдар қолданылуы және
Егер тергеу іс - әрекеттерін жүргізу кезінде фотосуретке түсіру,
объекттілер және алынған нәтижелер көрсетілуге тиіс.
Хаттамада бүған қоса ғылыми-техникалық қүралдарды қолданудың алдында, бүл туралы
Танысу үшін хаттама тёргеу іс - әрекетін жүргізуге қатысқан
Хаттамаға тергеуші, жауа-п алынған адам аудармашы, маман . куәгерлер
Тергеу іс - әрекетінің хаттамасына ңол қоюдан бас тартылған
Хаттамаға тергеу іс-әрекетін жүргізу кезінде орындалған фотографиялың негативтер мен
Егер тергеу іс - әрекеттерін жүргізу кезінде фотосуретке түсіру,
объекттілер және алынған нәтижелер көрсетілуге тиіс.
Хаттамада бүған қоса ғылыми-техникалық қүралдарды ңолданудың алдында, бүл туралы
Танысу үшін хаттама тёргеу іс - әрекетін жүргізуге қатысқан
Хаттамаға тергеуші, жауа-п алынған адам аудармашы, маман куәгерлер және
Тергеу іс - әрекетінің хаттамасына ңол қоюдан бас тартылған
Хаттамаға тергеу іс-әрекетін жүргізу кезінде орындалған фотографиялың негативтер мен
Егер тергеу іс - әрекетін жүргізу барысында маман зерттеу
жазылады.
Жәбірленушінің, оның өкілінің, куәнің және олардың жақындарының қаупсіздігін қамтамасыз
2.2 Бастапқы
Қазақстан Республикасы Конституциясы талаптарына сәйкес адам қүқыңтары мен бостандықтары
Адам қүқықтары мен бостандықтары әркімге түмысынан жазылған, олар абсолютті
Адамның және азаматтың өз қүқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы
Бұл орайда негізгі мақсат қылмыстық іс жүргізудің адам қүқықтары
Кімнің де қылмыс жасаудағы кінәлігі заңда көзделген тәртіппен дәлелденбейінше
Сезікті тұлғасын алатын болсақ, ол Қазақстан Республикасы қылмыстық іс
Қылмыстық процеске қатысушылар деп қылмыстық істерді тергеуге және қарауға
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу заңына сәйкес
Бірінші топқа қылмыстық процеске қатысушы мемлекеттік органдар мен лауазымды
а/ сот. Бұл жерде сот, судья, оның төрағасы туралы
б/ қылмыстық ізге түсу функциясын жүзеге асыратын мемлекеттік органдар
Үшінші топқа қылмыстық процеске қатысушы өзге де адамдар жатады.
Осылайша, сезікті қылмыстық процеске қатысушылардың бірі болып табылады және
Қазақстан Республикасы қылмыстық істер жүргізу кодексінің 2-бөлімі 9-тарауы осы
Осы анықтамаға
қылмыстық іс жүргізу заңында сезікті қылмыстық процеске қатысушы процессуальдық
Бірінші жағдай: егер адамға немесе азаматқа қарсы, заңды жолмен
Екінші жағдай: егер, адам немесе азамат қылмыс жасады деген
а/ егер, адам қылмыс жасау кезінде немесе тікелей оны
б/ көрген адамдар, оның ішінде жәбірленушілер ңылмыс жасаушы ретінде
в/ егер, адам немесе оның киімінде, өзінде немесе оның
г/ жедел
алынған материалдарында, ол адамға қатысты, ол жасаған немесе дайындап
д/ кез - келген . азамат және қол сүғушылық
Сонымен қатар кейбір жағдайларда, адамның қылмыс жасағандығы туралы сезіктенуге
Адамның жеке басының бостандық қүқығы Қазақстан Республикасы
Қылмыс жасады деген сезік бойынша үсталғандар уақытша үстау изоляторында
Сезіктінің үсталғаны туралы анықтаушы немесе тергеуші 12 сағаттың ішінде
туралы тергеуші немесе анықтаушы 12 сағаттын ішінде хабарлауы қажет.
Кейбір жағдайларда, қылмыстық істін ерекше сипаты талап ететін айрықша
Үшінші жағдай: егер, айып тағылғанға дейін, жолын кесу шарасы
Қазақстан Республикасының қылмыстың істер жүргізу кодексінің 142-бабының талабына сөйкес
кейбір жағдайларда түрақты түратын жерінің жоқтығы және тағы Д&
Қылмыс жасады деген
Сонымен қатар, сезіктіні ұстағаннан кейін оны босату негіздерін
Қазақстан Республикасының қылмыстың істер жүргізу кодексінің 136-бабында қылмыс жасады
1/ қылмыс жасады деген сезік расталмаса. Бүндай жағдайда сезіктіге
2/ ұсталған адамға қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын қолдануға
3/ Ұстау қылмыстық іс жүргізу кодексінің 134-бабының талаптарын, яғни
Қазақстан Республикасы Президентінің 20 қыркүйек 2002 жылғы «Қазақстан Республикасының
Осы жоғарыда көрсетілген түжырымдамаға сәйкес және қылмыстық іс жүргізу
Сезікті - өзінің құқықтарымен мен мүдделерін қорғайтын процеске
1/ Өзіне не үшін күдік келтірілгенің білуге, соған байланысты
2/ Түсініктеме немесе жауапты ана тілінде немесе өзі оілетін
3/ Өзіне қарсы қозғалған қылмыстық
4/ Анықтаушының, тергеушінің
5/ Сезікті өзінің қатысуымен жүргізілген тергеу әрекеттерінің хаттамаларымен танысуға
6/ Сезікті алқы жауап алу аяқталғаннан кейін телефон арқылы
Сезіктінің процесуалдың түлғасы жөнінде қылмыстық іс жүргізу саласында
В.Савицкий және Л.Кокорев бастаған ғалымдар өз көз қарастарын- басқаша
Негізінен қарағанда В.Савицкий және Л.Кокоревтін көзқарастары дұрыс және ықшамды
Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу заңы бойынша
Қылмыстық істегі бастапқы тергеуде сезіктіден,
айыпталушыдан жауап алу
Жауап алу тарихы ертеден бастау алған. Әрине ол кездерде
Қазіргі кезкңде қылмыстық істер бойынша дәлелдемелердің 80 % -ке
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінде жауап алудың процессуалдық
Жауап алу - дәлелдеме жинаудың ең көп тараған тәсілі.
Қазақстан Республикасы қылмыстық істер жүргізу кодексінің талаптарына
Жауап алу алдын ала тергеу жүргізіліп жатқан жерде өтеді.
Алдын ала тергеу барысында сезіктіден жауап алуда арнайы жауап
Алдын ала тергеудегі сезіктіден жауап алу хаттамасында оның жүргізіліп
Алдын ала тергеу барысында сезіктіден жауап алуда арнайы жауап
Алдын ала тергеудегі сезіктіден жауап алу хаттамасында оның жүргізіліп
Жауап алу хаттамасын сезікті өз қолымен жазуға құқылы Мұндай
Жауап алу хаттамасын тергеуші жазған жағдайда, ол бірінші жақтан
Жауап алу хаттамасы ңолмен, машинка жазбасымен немесе компьютер арқылы
Дыбыс және бейнежазба жауап алудың барысын толығымен бейнелеуге және
Сонымен қатар дыбысжәне бейнежазба қолданылған жауап алу барысында алынған
Егер, сезікті тән кемістігіне байанысты болмаса басқалай себептерімен өзі
Егер, жауап алуға аудармашы ңатысатын болса, ол да хаттаманың
Хаттамада жауап алуға қатысқан барлық адамдар көрсетіліп, олардың барлығы
Сезіктіден жауап алу басталар алдында тергеуші оның кандай сезікпен
Егер сезікті қылмыс жасады деген сезікпен ұсталынған болса немесе
Жалпы сезіктіден жауап алу мүмкіншілігі тек өзі жауап беруге
Сезіктіден жауап алғанда қылмыс оқиғаға байланысты мынандай жағдай -
3- тарау. Кылмыстық іс жүргізу сатыларының жалпы сипаттамасы
Қылмыстық іс жүргізу сатыларының түсінігі
Қылмыс болып, оның нәтижесінде қылмыстық іс қоғалса, тергелсе, қылмыскер
Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің ерекше бөлімінде
Осы негіздерге сұйене отырып қылмыстық іс жүргізу саталарына түсініктеме
Қылмыстық іс жүргізу сатылары деп қылмыс болып, ол туралы
Процессуалдық әрекеттердің мақсаттарына қарай қылмыстық іс жүргізуде сегіз сатыны
Қылмыстық іс жүргізу сатылары:
Қылмыстық іс қозғау;
Қылмыстық іс бойынша алдын ала тергеу өткізу;
Қылмыстық іс бойынша басты сот талқылаудың өтуі;
Апелляциялық сатыда іс жүргізу;
Қадағалау сатысында іс жүргізу;
Соттың шешімін орындау сатысында іс жүргізу;
Жаңадан ашылған мән жайлар бойынша қылмыстық іс жүргізуді
Кәмелетке толмағандардың қылмыстық ісі бойынша іс жүргізу.
Бір қылмыстық іс жүргізу барысында барлық негізгі сатылар қайталанып
Бұл сатылар енді өзгеріске түспейде деп ойлау қате ой
3.2. Қылмыстық іс жүргізу сатыларының түрлері және
олардың мақсаттары
Қылмыстық іс жүргізу сатыларын жоғарыда атап шықттық. Енді осы
Бірінші саты, қылмыстық іс қозғау (ҚІЖК, 23-тарау) – бұл
Қылмыстық іс жүргізу кодекісінде, қылмыстық іс қозғауға анықтама берілмеудің
Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 7-баптың, 27-бөлімінде «істі
Соныменен, қылмыстық іс қозғау барлық уақытта ең бірінші және
Бұл сатыда қылмыстық қудалау функциясын орындайтын мемлекеттік органдар мен
Қылмыстық іс қозғау негіздері мен себептері ҚІЖК 177-бабында көрсетілгендей:
Азаматтардың арызы;
Кінясін мойындап келу;
Басқару функциясын орындап отырған мемлекеттік органдар және лауазымды адамдардың
Информациалық құралдардың хабарлары бойынша;
Қылмыстық іс қозғауға құқықылы органдармен лауазымды адамдардың қылмыстың іздері
Екінші саты, алдын ала тергеу жүргізу (ЌІЖЌ, 24-тарау) -
Т.Е.Сарсенбаев пен А.Л. Хан атап кљрсеткендей, ЌІЖК-нде көрсетілген ортаќ
Жалпы шарттар ќарастырылатын сатыда туындайтын ќұќыќ ќатынастарының мынадай жаќтарын
А) алдын-ала тергеу жургізуге ќұќылы ќылмыстыќ ізге түсу органдары:
Б) барлыќ ќылмыстыќ істер бойынша алдын-ала тергеу ісін жургізудің
В) ЌІЖК-нде белгіленген тергеу реттілігін саќтау;
Г) алдын ала тергеу жургізудің басталуы және аяќталуы;
Д) алдын ала тергеудің басталуы жэне аяќталуы;
Е) алдын ала тергеу жургізілетін жер;
Ж) алды ала тергеу мерзімі;
З) алдын ала тергеу ісін жургізудің ұйымдыќ нысандары;
И) алды ала тергеу жургізудің барысында іс жургізу
К) аныќтау органдарныњ алдын ала тергеу жургізу процесіндегі ќызметі;
Л) тергеу іс-әрекеттерін жүргізудің жалпы ережелері және олардың хаттамасы;
М) алдын-ала тергеу жургізудің ќұпиясы.
Бұл сатыныњ мањызын асыра бағалауға болмайды. Заңды негіздер
Зањда алдын ала тергеудіњ екі турі бекітілген, ол алдын-ала
Үшінші саты, істі басты сотта талқылау – бұл сатыда,
4– тарау. Қылмыстық іс қозғау және алдын-ала тергеу
4.1. Қылмыстық іс қозғау және оның негіздері
Алдын ала тергеу жүргізу Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу
Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінің 7-бабындағы берілген анықтамаға
Сонымен қатар осы анықтамага сәйкес "қылмыстық ізге түсу органдары"
Қылмыстық іс бойынша алдын ала тергеу амалдарын жүргізу үшін
1) Азаматтардың қылмыс туралы арызы.
Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу заңына сәйкес азаматтар болған
Алдын ала тергеу сот отырысында болмайтын болса, ауызша арналған
Қылмыс туралы берілген "домалақ" арыздар алдын-ала тексергеннен кейін ғана,
2) Қылмыстық істі қозғаудың тағы бір негізі "өз кінәсін
Қылмыстық іс жүргізу кодексінде берілген анықтамаға сәйкес "кінәсін мойындап
Кінәсын мойындап келу мәлімдемесі ауызша түрде немесе жазбаша түрде
Қылмыстық жауапкершілікке тарту үшін кінәсын мойындап келуімен қатар, басқа
1993 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы Арыс ауданы Арыс қаласында
отырган. Ешқандай дәлелдер табылмағандықтан және айыпталатын адам аныкталғамандықтан қылмыстық
1998 жылы Арыс қалалық ішкі істер бөліміне әке-шешісін өзінің
3) қылмыстық іс қозғаудың
Өзінің мазмүнына қарағанда бүл жеке мүлік егесінің жазган арызы
4) Қылмыстық іс
құралдарындағы жарияланған хабарлар" да жатады.
Бүқаралық ақпарат қүралы деп газет, журнал, радио немесе телевиденияда
Сонғы кездегі осыған мысалды алатын болсақ, "КТК" телеканалынан көрсетілген
көрсетілісімен қылмыстық іс қозғалып, кінәлы адамдарды қамауға алынғандығы, алдын
5) Қылмыстық іс қозғауға негіз болатын жағдайлардың бірі "кылмыстық
Қылмыстық іс қозғауға құқық берілген адамдарға прокурор, тергеуші, аныктама
Қылмыс туралы мәліметтердің тікелей анықталуы деп, тергеуші немесе анықтаушы
Құқық қорғау органын қызметкерлері қылмыс туралы хабар алғанда ол
Егер, қылмыс туралы арыз немесе хабар сот орынан түсетін
Қылмыстық оқиға туралы хабар немесе арыз қүқық қорғау органына
Жоғарыда көрсетілген негіздер болған жағдайда қүқық корғау органдары қызметкерлері
Қылмыстық іс қозғау қаулысын шығарып, алдын ала тергеу жүргізу.
Қылмыстық іс қозғаудан бас тарту туралы қаулы шыгару, яғни
қүрамы болмаган жағдайда немес қылмыстылықты болдармайтын жағдайлар болғанда шығарылуы
Қылмыстық оқиға болған жерге байланысты
органынна немесе тергеу реті бойынша басқа жаққа жіберуге, ал
Бұлардан басқа шешім болмауға тиіс.
Қазастан Республикасының қылмыстық іс жүргізу кодексінің 177-бабында көрсетілген негіздер
Қылмыстық іс қозғау қаулысында оның шығарылған уақыты мен орны,
Қозғалған қылмыстық іс бойынша прокурор заңдылықты хабарлап отырып анықтаушының,
4.2. Алдын ала тергеу жүргізу тәртібі және оны жүргізу
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің 7-бабында алдын ала
Алдын ала тергеу сотқа дейінгі кезеңдердегі қылмыстық іс жүргізуді
Алдын ала тергеу жеке айыптау істері және анықтама жүргізілетін
Алдын ала тергеуді қылмыстық істер бойынша ¥лттық қауіпсіздік комитетінің,
Алдын ала тергеу мерзімі қылмыстық іс қозғалған күннен бастап
Алдын ала тергеу мерзімін үзарту үшін тергеуші мерзімді үзарту
Бұл жерде апдын ала тергеу барысында бас шарасы ретінде
Алдын ала тергеу кезінде барлық тергеу амалдары жүргізілуге тиісті.
Тергеу амалдарына: жауап алу, тергеу қарауы, куәландыру, оқиға болған
Қазіргі кезеңде қылмыстық істер бойынша дәлелдемелердің 80 % -ке
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің 69-бабында айыпталушы туралы
Жоғарыда көрсетілген анықтамадан, біз 3 жағдайда айыпталушы болып танылатынын
Бірінші жағдай: Сезіктіге айыпталушы ретінде жауапқа тарту қаулысы шығарылып,
а/ дәлелдену деңгейі бойынша «сезік» - бүл іс жүзіндегі
б/ мақсаттары бойынша «сезік» - нақты кінәлі адамды анықтаура
в/ іс жүргізуді бекіту тәсілдері бойынша «сезік" - қылмыстық
г/ қүқықтық салдарлары бойынша «сезік» - дербес процессуалдық тұлғаның
Сонымен бірінші жағдай бойынша, алдын ала тергеуде қылмыс
жасады деп айыптау үшін жеткілікті дәлелдемелер болған кезде тергеуші
сезікті адамға айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы дәлелді қаулы
шығарады және оны сезіктіге жариялаған уақыттан бастап ол айыпта-
лушыға айналады.
Екінші жағдай: Егер адамға қарсы сотта жеке айыптайтын қылмыстық
Жеке айыптау қылмыстық ізге түсу мен сотта айыптау істерінің
Жеке айыптау ісі бойынша шағым беруіші адам өзінің шағымында
Үшінші жағдай: Анықтаушы айыптау хаттамасын түзіп, оны анықтау органының
Анықтама жүргізілетін қылмыстық істер қылмыстық іс жүргізу кодексінің 285-бабында
Анықтама жүргізілген жағдайда анықтаушы қылмыстық оқиғасы, қылмыстық заңмен тиым
Анықтаушы анықтама жүмыстарын жүргізіп біткен соң айыптау хаттамасын жазуға
Сонымен қатар, айыптау хаттамасына анықтау барысында алынған барлық материалдар,
Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес елімізде адам кұқықтары мен бостандықтары
Қазақстан Республикасы қылмыстық іс жүргізу кодексінің 69 -бабының 2-бөлігінде
өзіне берілген құқықтары
заңға қайшы келмейтін құралдармен және тәсілдерменқорғауға және
бұл жерде айта кететін нәрсе мысалы, алдын ала тергеу
соң, айыпталушыға және қорғаушыға барлық жиналған іс материалдары
Айыпталушы және оның қорғаушысы өз өтініштері бойынша жеке-жеке
Қылмыстық іс бірнеше томнан тұратын болса, оның кез келгенін
Айыпталушы өзінің не үшін айыпталып отырғандығын білуге және айыпталушы
Қылмыстық ізге түсу органы айпталушы ретінде жауапқа тарту каулысын
Айыпталушы бұлтартпау шараларын қолдану туралы қаулының көшірмесін алуға, өтініш
Бүлтартпау шарасының қаулысының көшірмесін анықтаушы, тергеуші бере отырып, айыпталушының
Айыпталушы соттың, прокурорың, тергеушінің және анықтаушының іс-әрекетімен шешіміне шағым
Кейбір жағдайларда айыпталушыға толық дәлел болмастан, оның қылмыс жасағандығы
5 - тарау. Бірінші сатыдағы сотта, аппеляциялық және қадағалау
5.1. Бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу тәртібі
және сот тергеуі
Қазақстан Республикасының қылмыстық істер жүргізу заңдарына сәйкес бірінші сатыдағы
Облыстық және оған теңестірілген және Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының
Қылмыс жасағаны үшін қылмыстық заңмен өлім жазасы көзделген қылмыстық
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Қазақстан Республикасы Президентінің міндеттерін атқару
Бірінші сатыдағы және жалпы басқа да қылмыстық істер оқиға
Қылмыстық істер айыптау қорытындысымен сотқа келіп түскеннен кейін соттың
басты сот талқылауын тағайындау туралы
істі қосымша тергеуге қайтару туралы
іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру туралы
істі сотталу бойынша жіберу туралы
істі тоқтату туралы
қылмысты істерді біріктру туралы
Осы шешімдердің бір бес тәуліктен кешіктірілмей қабылдануға тиіс. Қылмыстық
Істің осы сотта қаралуы тиіс екендігі
Істің тоқтатуға немесе уақытша тоқталуына негіздер бар ма жоқ
Адын ала тергеуде
бұзылмағандығы
Айыптау хаттамасы немесе
айыптаушыға берілгендігі туралы
Бүлтарпау шарасын өзгертуге негіз бар ма, жоқ па
Мүлікті тіркілеу үшін
Түскен арыздар қанағаттандыруға жатады ма жоқ па.
Осы мәселелерді қарау үшін судья алдын ала тыңдауды өткізуге
Басты сот талқылауына сотталушы міндетті түрде қатысуы тиіс. Қылмыстық
Басты сот талқылауында тәртіп бүзылған жағдайда, қорғаушы мен прокурордан
Сот тергеу айыптаушының соталушыға таққан айыбын мәеісіе баяндаудан басталады.
Сотталушы айғақ беруге келісім берген жағдайда, оның айыбын түсіндіреді
Осыдан соң бірінші болып қорғаушы жаңа қорғау жағына қатысушылар
Сотталушыдан кейін жәбірленушіден жауап алынуға тиіс, одан бөлек куәлардан,
Сот тергеуі барысында ешқандай қосымша өтініштер түспеген жағдайда төрағалық
Сот кеңесу бөлмесінде ешқандай ықпал ету мүмкіндігі болмауы қажет.
Айыптау үкімі соталушының қылмыс жасауға кінәлі деп тану туралы
Айыптау үкімі:
сотталушы өтеуге тиіс қылмыстық жаза тағайындала отырып;
адамды қылмыстық жауаптылықтан босата отырып;
қылмыстық жаза тағайындала және оны отеуден босата отырып;
қылмыстық жаза тағайындалмай;
қылмыстық жазаны өтеу кейінге қалдырыла отырып шығарылады.
Айыптау үкімі болжауларға негізделуі тиіс емес және сот талқылауы
Сотталушы өтеуге тиіс жазаны тағайындаумен айыптау үкімін шығара отырып,
Сот, егер осы қылмыс үшін адамды қылмыстық жауаптылыққа тартудың
бөлігінде көзделген жағдайларда
сотталушыға осы үкіммен
босататын кешірім актісі шығарылған;
Қазақстан Республикасы
белгіленген алдын ала қамауды есептеу ережелерін ескере отырып, осы
бойынша сотталушының қамауда болу уақыты
камтыған жағдайларда, айыптау үкімін жазаны тағайындап және одан босата
отырып шығарады.
Егер оны шығару кезінде сотгалушы қайтыс болса, сот айыптау
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 72-бабында және 74-бабының екінші бөлігінде
Сот ақтау үкімімен сотталушы қылмыстық жауаптылыққа тартылып, сотқа берілген
қылмыс оқиғасы болмаса;
сотталушының әрекетінде қылмыс қүрамы болмаса;
қылмыс жасауға сотталушының қатысуы дәлелденбесе, ақтау үкімі шығарылады.
Аталған негіздердін кез келгені бойынша ақтау соттын сотталушының кінәсіздігін
Егер ақтау үкімі шығарылған жағдайда қылмыс жасаған адам анықталмай
Бас бостандығынан айыруға сотталған адамның кәмелетке толмаған балалары, қарт
Осы баптың бірінші және екінші бөлігінде аталған іс жүргізу
5.2. Аппеляциялық сатыдағы іс жүргізу
Апелляциялық өндіріс Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің (әрі
Осыған байланысты бірінші сатыдағы соттар шағымды, наразылықты қабылдау кезіңде
Процеске қатысушылар үкім шығарылғаннан кейін қайтыс болған сотталған адам
Әрбір шағым, наразылық сотқа түсісімен түскен күні көрсетіліп,
дереу тіркелуі қажет. ҚІЖК-нің
өткізіліп барып берілген шағым, наразылық қаралмайды. Бұл жөнінде бірінші
Егер апелляциялық шағым беруге, наразылық білдіруге құқылы тұлға өткен
Өтіп кеткен мерзімді қалпына келтіруден бас тарту туралы судья
Процеске қатысушылардың олардың белгіленген мерзімдерде берген шағымды немесе наразылықты
Сотталған адамның жағдайын ауырлату мақсатындағы өзгерістер мен толықтыруларды, егер
қойылған жағдайда ғана енгізуге жол беріледі. Осы орайда сотталған
Сотталған адамның жағдайының ауырлағаны туралы уәждер келтіріліп, мерзімі өткізіліп
Егер апелляциялық шағымды бірінші сатыдағы сотқа қатысқан қорғаушы берсе,
Сотталған адам қорғаушының апелляциялық шағымын қайтарып алған жөне істі
Апелляциялық шағымды, наразылықты кері қайтарып алу туралы арыз, етінін
ҚІЖК-нің 97-бабына сәйкес қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге қатысудан
Істі апелляциялық сатыңа қарау сәтінде он сегіз жасқа толған
Үкім шығарылғанға дейін процеске қатысушылар болып танылмаған және осыған
Апелляциялық сатыдағы сот істі өз өндірісіне қабылдай отырып,
тараптардың сот отырысы хаттамасының әзірленгені жөнінде тиісінше
хабарланғанын туралы жөне олармен танысулары үшін шынайы
мүмкіндік жасалғаны жөне хаттама жөнінде түскен ескертпелердің
қаралғаны туралы; процеске қатысушылардың түскен шағым мен наразылық
туралы хабарланғаны және осы қүжаттармен, сондай-ақ қоса берілген
қосымша материалдармен танысуына мүмкіндік берілгені туралы
мәліметтердің істе болуын тексеруге тиіс.
Апелляциялық сатыдағы сот ҚІЖК-нің 396, 403-баптарына сәйкес, апелляциялық сатыдағы
Тиісінше хабарланған процеске қатысушылардың апелляциялық сатыдағы сотқа келмеуі істің
Істі қарау дөлелді себептермен кейінге қалдырылған жөне осыған байланысты
Қамауда отырған сотталған адамның сот отырысына қатысуы туралы мәселені
ҚІЖК-нің 408-бабының 2-бөлігінде және 410-бабының 2-бөлігінде көзделген жағдайларда апелляциялық
Өзге жағдайларда сотталған адамды сот отырысына шақыру туралы мәселені
Сотталған адамды сот отырысына шақыру туралы қаулы шығарылады. Апелляциялық
Апелляциялық сатыдағы соттың істі қамалуға алынбаған сотталған адамның, ақталған
ҚІЖК-нің 405-бабының талаптарын ескере отырып, апелляциялық сатының соты шағымдар
Апелляциялық, сатыдағы сот шағымдар мен наразылықтың уәждеріне қарамастан, сотталған
Шағым берілмеген, наразылық білдірілмеген адамдарға қатысты үкімді (қаулыны) бүзу
Егер шағым берілмеген жөне наразылық білдірілмеген адамдарға катысты сот
ҚІЖК-нің 58-бабының талабына сәйкес, аса күрделі қылмыстық істер бойынша
Апелляциялық сатыңағы соттар істерді қараған кезде ҚІЖК-нің 409-бабында белгіленген
Тараптардың қосымша материалдарды іске қосу жөніндегі өтініштерін қарау кезінде
Апелляциялық сатыңағы сот ҚІЖК-нің 409-бабының 5-бәлігінің талаптарына сәйкес, қосымша
Апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сотта тексеруді және баға
ҚІЖК-нің 409-бабының 5-бөлігінің ережелерін жөне 7-бабының түсіндірмелерінің мағынасын негізге
Апелляциялық сатыдағы сот үкімін (қаулының) заңдылығы мен негізділігін те
Мұндай жағдайларда айыптау тарабы бірінші сатыдағы сот мемлекеттік, жеке
Апелляциялық сатыңағы сот отыры сында істі қарауға қатыскан прокурор
Сотталған адамның жағдайын ауырлату туралы дәлел келтірілмеген прокурор наразылығы
ҚІЖК-нің 410-бабына сәйкес, апедлляциялық, сатыдағы сот процеске катысушылардың өтініші
Егер осының нәтижесіңде қосымша мәліметтер анықталса, онда апелляциялық сатыдагы
Апелляциялық сатыдағы сот өкілеттіктерін іске асыру жөніндегі барлық әрекеттер
Апелляциялық сатыңағы сот істі айыптау тарабы басты сот талқылауы
ҚІЖК-нің 412-бабында көрсетілген заң бұзушылықтар сот үкімін бүзу немесе
Апелляциялық сатыңағы сот жекелеген адамдарға немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық
Апелляциялық сатыдағы сот сот үкімін бүза отырып, қандай мән-жайлар
Сот тергеуінің біржақты жөне толық жүргізілмеуі, егер істегі материалдардың
Айыптаудың басқа көріністерімен бірге ҚК-нің бір бабы бойынша сараланған
ҚК-нің тиісті баптары бойынша өз алдына бөлек сараланған бірнеше
Дөлелдемелерге баға беруде, кабылданған шешімді дәлелдеуде
жіберілген қателіктерді, айыптауды сот талкылауы кезінде зерттелмеген
дәлелдемелермен негіздеуді, сондай-ақ үкімде баяндалган мән-жайлардың
сот анықтаған нақтылы
тұжырымдарының істің нактылы мән-жайымен сөйкес келмеуі деп түсіну қажет.
Егер апелляциялық сатынын сотты істі қарау кезінде соттың түжырымдары
Бірінші сатыдагы сот ҚІЖК-нің 415-бабының 3-бөлігінде көрсетілген және үкімнің
Осы орайда істегі орын алған қылмыстық іс жүргізу заңын
ҚІЖК-нің 37-бабының 1-бөлігінде және 38-бабының 1-бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша
Егер сотталған адамның біреуіне қатысты іс соттың жаңадан қарауына
мән-жайының зерттелуіне байланысты болса, онда сот үкімі толық бұзылуға
ҚІЖК-нің 416, 421-баптарына сәйкес, қорғау тарабының шағымы бойынша істі
Процеске қатысушы басқа тараптардың әлдеқайда ауыр қылмыстар жөніндегі заңдарды
Қылмыстық занның әлдеқайда ауыр жаза көздейтін санкциясы бар басқа
Апелляциялық сатыдағы сот ҚІЖК-нің 421 -бабының 1 -бөлігінің 3)
Мұндай жағдайларда адамды әрекет жасағаны үшін кінәлі деп тану
көзделген жағадайда ҚІЖК-нің 421-бабының 1-бөлігінің 4)-9) тармақтарында көрсетілген негіздер
Егер сотталған адам ҚІЖК-нің бір бабы бойынша сараланған қылмысты
Егер қылмыстың қайта саралануына байланысты қылмыстық заң дұрыс қолбылданған
Апелляциялық сатыңағы сот әрекетті ҚІЖК-нің жасалған қылмысты ашу үшін
Істі апелляциялық тәртіппен қарау кезінде істің мәнжайы толық анықталған
Өндіріп алу мөлшерінің ұлғаюына байланысты саралау мен айыптау көлемін
Соттар ҚІЖК-нің 24. 404-бабынын, 421-бабының 1-бөлігінің 1) және 2)
Апелляциялық, сатыдағы сот сотталған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің
адамды өз алдына бөлек сараланған айыптау бойынша соттау бөлігінде
жасалған әрекетті екі қылмыстың өте ұқсас жиынтығы ретінде
бағалаудың нәтижесінде артық таңылған бапты алып тастап, сот үкімін
қалған бөлігін бұзбай өзгеріссіз қалдыруға;
негізгі жаза мөлшерін қылмыстық заң бабыньщ санкциясы шегінде
төмендетуге;
мүлікті тіркелеуді толық не ішінара немесе жазаның қосымша түрін
алып тастауға;
бас бостандығынан айырудың орнына баптың санкциясында көрсетілген жазаның басқа
шартты түрде соттауды қолдануға:
осы қылмыс үшін жазаның заңда көзделгеннен гөрі әлдеқайда жеңіл
түрін тағайындауға;
заңмен көзделген негіздер болған жағдайда рақымшылық жасау актісін қолдануға;
азаматтық талапты өтеу
кемітуге, талапты канағаттандырудан бас тартуға немесе талапты қараусыз қалдыруға;
бірінші сатыдағы соттың
шығындарын болу туралы қабылдаған шешімін өзгертуге қүқылы.
Апелляциялық сатыдағы соттар сондайақ жүкті әйелдер мен жас балалары
Істің мән-жайын зерттеуді талап етпейтін надымды анықталған негіздер болған
Егер істің апелляциялық сатыдағы сотта қаралар сәтінде ҚК-нің 5-бабына
Осы орайда Конституцияның 77-бабының 3-тармағынын 5) тармақшасына және ҚІЖК-нін
Апелляциялық сатыңағы сот ақтау үкіміне, істі қысқарту туралы қаулыға
Адамдардың біріне қатысты шағым беру, наразыльщ білдіру басқа адамдарға
Сотталған адамды ақтаудың заңсыздығы мен негізсіздігі, істі қысқарту туралы
Апелляциялық сатыдағы сот адамды езі кінәлі деп тануға және
Апелляциялық сатыдағы сот ақтау негізін осы жөнінде шағым немесе
Актау үкімі өзіне дақ түсіретін түжырымдаманы алып тастау туралы
Сотталған адамның өзі немесе басқа да процеске қатысушылар апелляциялық
Қайтыс болған сотталған адамды ақтау үшін негіздер болмаған жағдайда
қысқартылғаны туралы шешімді баяндайды. Қайтыс болып кеткен сотталған адамның
Алдын ала тергеу кезінде кайтыс болуына байланысты ісі қысқартылған
Апелляциялық, сатыдағы соттар қаулы дайындаған кезде ҚІЖК-нің 422-бабының талаптарын
Қаулының кіріспе бөлігінде ҚІЖК-нің 422-бабының 2-бөлігінде көрсетілген мәліметтермен қатар
Сипаттау-дәлелдеу бөлігінде шағымның (қарсылықтың) немесе наразылықтың әрбір дәлеліне тиянақты
Шешімнің негіздерімен дәлелдері көрсетіліп, айыптаудың дәлелденгені немесе дәлелденбегені, қылмыстың
Қорытынды бөліктің тұжырымдамасы ҚІЖК-нің 411-бабында баяндалған шешімдердің бірін бейнелеуге
Апелляциялық қаулыларды ҚІЖК-нің 423-бабының қағидаларын сақтай отырып шығару қажет.
Сот құрамы қаулының толық мәтінін іс қаралған күннен бастап
Апелляциялық. сатыдағы соттың қаулысы, ол жарияланған сәттен бастап күшіне
күмәндер мен түсініспеушіліктерді сол қаулыны шығарған сот КДЖК-нің 49-тарауының
Істі апелляциялық сатыда қайтадан қарау жалпы тәртіппен жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес, осы нормативтік қаулы қолданыстағы
5.3. Қадағалау сатысындағы іс жүргізу
Соттың заңды күшіне енген үкімдері мен қаулылары осы тарауда
Заңды күшіне енуі бойынша қадағалау тәртібімен:
айыптау және ақтау үкімдеріне;
соттың бірінші
апелляциялық шағым беруге жататын қаулыларына;
апелляциялық, қадағалау сатыларындағы
шағым жасалуы, наразылық білдірілуі мүмкін.
Қазақсан Республикасы Жоғарғы Сотының қадағалау алқасының қаулыларын қайта қарауға
Заңды күшіне енген сот үкімдері мен қаулаларын қайта қарауға
кінәсіз адамды соттауға;
орташа ауырлықтағы қылмыс, ауыр немесе аса ауыр қылмыс
жасады деп айыпталған адамдарға қатысты ақтау үкімін
негізсіз шығаруға немесе істің қысқартылуына;
жәбірленуші сот арқылы қорғалу құқығынан айыруға;
сот тағайындаған
және сотталушының жеке басына сәйкес келмеуіне әкеп соғады;
азаматтық талап қобдың дұрыс шешілмеуі;
істің сотта жаңадан қарауға заңсыз жіберілуі негіз болып
табылады.
Заңды күшіне енген сот шешімдері де егер:
істі қайта қарау кезінде осы Кодекстің
талаптары сақталмаса;
Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі сот шешімін шығаруға негіз болған
Адамды өлім жазасьша кескен үкім апелляциялық сатыда қараудың мәні
Заңды күшіне енген үкімдер мен қаулыларға істерді қадағалау тәртібімен
Заңды күшіне енген үкімдер мен қаулыларға:
Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры -- облыстық және оған теңестірілген
Қазақстан Республикасы Бас
Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі алқасына;
Облыс прокурорлары мен
облыстық және оған теңестірілген соттың қадағалау
Наразылық осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген адамдардың өз бастамасы
Осы Кодексте көрсетілген негіздер болған жағдайда, процеске қатысушылардың шағымдары
Шағым, наразылықты іс қадағалау сатысында қаралғанға дейін оны берген
Осы Кодекстің 463-465 баптарында көзделген ережелер прокурордың наразылықтарына қолданылмайды
Сотталушының кінәсіздігі себептері бойынша, сондай-ақ неғүрлым жеңіл қылмыс туралы
Неғұрлым ауыр кылмыс туралы заңды қолдану қажеттігі, жазаның жүмсақтығы
Қадағалау сатысының сот отырысы төағалық етушінің қандай сот шешімі
Мәлімделген наразылықтар мен өтініштер шешілгеннен кейін сот тандауды жалғастыру
Шағым (наразылық) беруші адам, өз пікірі бойынша, шағым жасап
Егер шағымды қорғанушы таран берген болса, онда алғашқы сөзді
Егер шағымды (наразылықты) айыптауша тарап берген болса, онда оның
Істі қадағалау тәртібімен қараудың нәтижесінде сот осы Кодекстің 370
шағымды (наразылықты) қанағаттандырусыз қалдырады;
апелляциялық және қадағалау сатыларының үкімі
Әкімнің және барлық бұдан кейінгі шешімдердің күшін жояды және
үкімнің және кейінгі барлық қаулылардың күшін жояды және істі
соттың үкімін өзгертіп
апелляциялық сатыдағы соттың
Істі қадағалау тәртібімен қарау кезінде үкімнің күшін жоюға немесе
Бірінші апелляциялық және қадағалау сатыларындағы соттардың қаулылары, егер осы
Егер қадағалау тәртібімен істі қарау кезінде іс заңсыз қысқартылған
Істі қадағалау тәртібімен істі қарайтын сот сотталғанға тағайындалған жазаны
Іс жаңадан қарауға жіберілген жағдайда қадағалау сатысындағы сот айыптаудың
Істі қарайтын сот қадагалау шагымдарын берген адамдарға қатысты да,
прокурордың наразылығында немесе жәбірленуші мен оның өкілінің шағымында көрсетілген
ҚОРЫТЫНДЫ
Қазақстан Республикасының Конституциясында -"Қазақстан Республикасының ең қымбат қазынасы, адам
Сонымен
Сезіктінің және айыпталушының алдын ала тергеуде кінәсәздік презумпциясы принципін
Қылмыстық іс жүргізу заңында қандай жағдайда сезікті жөне айыпталушы
Қылмыстық іс жүргізу заңдарын жан-жақты ету (мүның өзі ең
Реттелетін қүқықтық қатынастар бір саланың ауқымынан аралас сала ауқымына
Құқықта кеңістік қалдыру қажет, яки үзақ мерзімді қолданыста болатын
Қылмыстық іс жүргізу функцияларын жүзеге асыратын қүқық қорғау оргаңдарының
Қылмыстық іс жүргізу сатылары, яғни алдын ала тергеу сатысы,
Қылмыстық іс жүргізу сатыларында барлық кезеңде қылмыстық іс жүргізу
Қүқық қорғау органдары қызметкерлері қүқықтық мемлекет қүру барысында және
Қазақстан Республикасының Конституциясында мемлекетіміздің ең қымбат қазынасы Қазақстан Республикасының
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1 .Қазақстан Республикасының Конституциясы.
2. Қазақстан Республикасының Қылмыстық істер жүргізу кодексі.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы оқулығы, жалпы бөлім.
Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот Пленумыдарының
қаулыларының жинағы.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты
"Аппеляциялық сатыдағы іс жүргізу туралы" Алматы, 2004 ж.
6. Қазақстан Республикасы Жогарғы
"Соттардың жаза тагайындау тәжірибесі туралы" қаулылар жинағы
2003 ж.
7. Теория судебных доказательств.
8. Курс уголовного процесса.
9. Основы уголовного процессуального познания. Давлетов А.А.
10.Проблемы доказательств. Горский Г.Ф.
11.Общие проблемы доказательств. Фаткулин Ф.
12. Доказывание и оценка обстоятельств преступления. Джатиев B.C.
13.Доказательства и доказывания
Карнеева Л.М.
14. Государственное обвинение
15. Постановления пленумов верховного суда Республики Казахстан
1992-2002 года Алматы 2002 г.
16.А.Т. Жукенов Квалификация
практика. Алматы 1998 г.
17.И.Ш. Борчашвили, Г.К. Рахимжанова Комментарий к уголовному
кодексу Республики Казахстан Караганда, 1999 г. (15. 20 б.)
18. Қазақстан
Қаулыларының жиналымы. Алматы 1999 жыл.
19.Уголовноый Кодекс Республики Казахстан общая характеристка
(в сравнении с УК Казахской ССР) Алматы 1997 г.
20.Е. Алауов Рэкет проблемалары Алматы "Жеті
21.Тенчов Э.С.
государственного или
мошенничества. СЮ. 1982 г.
22. Алауов Е.О. Проблемы уголовно-правовой борьбы с
вымогательством Алматы 1997 г.
23. Г.Ф. Поленов Уголовное Право Республики Казахстан Алматы
1999 год.
24.Қазақстан Республикасы Конституциясына түсініктеме
Г. Сапарғалиев, Алматы, 1999 ж.
25.Уголовное право (общая часть) — Л. Гаухман и др.,
26.Уголовное право (общая часть) — С. Дъяков и др.,
27.Россиское уголовное право (общая часть) А. Наумов, Москва, 1997
28.Уголовное право РК (общая часть) — Е. Қайыржанов, Алматы1998
29.Комментарий к уголовному кодексу — И. Рогов, Г. Баймурзин,
30.Уголовный процесс—Т. Сарсенбаев, А.Хан, Астана, 2000 г.
31.Практика прокурорского надзора
уголовных дел - Москва, 1987 г.
32.Курс прокурорского надзора — В. Басков, Москва, 1998 г.
Сарсенбаев Т.Е., Хан А.Л. Уголовнй процесс; Досудебное производство: Учебное
Уголовный процесс: Оќулыќ. М. Юрист, 1995, 234 бет.
2
«Сезікті мен айыпталушының процесуалдық жағдайы»
Тергеу қарауы, эксгумация, куәландыру
Оқиға жері күзетімтінін тексеру
ЖОЛ - КӨЛІК АПАТТАРЫ ЖӘНЕ СТАТИСТИКАЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕР
Қазақстан тарихын оқытудың ерекшеліктері, сабақтар типтері
Ішкі істер органдарының жүйесіндегі штабтың рөлі
Арам пиғылды қылмыстардың ішінде кең тарағаны ұрлықтар
МЫСАЛ ЖАНРЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
Қазақ жұмысшыларының аздығы
Ұрлық қылмыстарын криминалистикалық тергеу әдістемесі