Экологиялық химияның маңызы

Кіріспе ...................................................................................................5
I ТАРАУ. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ
Электронды оқулықтың дәстүрлі оқулықтан ерекшелігі және
мемлекеттік стандарт бойынша жасалу талаптары......................................4
1.2. “ Rinel-Lingo” бағдарламасына жалпы түсініктеме...............................13
1.3. Экологиялық химияның маңызы.........................................................14
II ТАРАУ. ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ.
«Орта мектептегі экологиялық химияның бағдарлама өнімін құрастыру»
2.1. Химиялық білімнен экологиялық білімге ауысу жолы.........................19
2.2. «Экологиялық химия» бөліміне мультимедиялық
фрагменттердің жасалуын бейнелеу..........................................................31
2.3. «Пестицидтер» тақырыбындағы сабақтың үлгісі..................................46
ҚОРЫТЫНДЫ.......................................................................................57
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ................................................58
КІРІСПЕ
Дәстүрі бойынша да, мәні мен маңызы жөнінен де
Соған байланысты мен орта мектептегі экологиялық химияның бағдарлама
Мақсаты: оқушылар үшін экологиялық химияның бағдарламалық өнімін құрастыру.
Міндеттері:
бағдарламалық өнімді құрастырғанда мемлекеттік стандартқа сай құрастыру;
берілген тақырыпта ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді зерттеу және оқу материалын
өзін-өзі тексеру үшін тесттің түрлерін және бақылау сұрақтарын
оқулық құрамына суреттер мен видиофрагменттер енгізу.
Өзектілігі:
Оқыту еңбегінің рационалды ұйымыөндіріледі.
Оқытылатын пәнге қызығушылық пайда болады.
Оқушылардың өзіндік жұмыстары дамытылады.
Бақылау мен өзін-өзі бақылау қалыптастырылады.
Электронды оқулық жалпы өз бетімен білім алуға, стационарлық
Оқыту процесінде бағдарламалық өнімді қолдануда мынадай жалпы дидактикалық
рационалды оқу еңбек ұйымдарын өндіру;
оқылатын затқа назар аударту;
оқушылардың өзіндік оқуын дамыту.
Бағдарламалық өнімді қолдану өзіндік оқылатын жұмыстарды күшейтугүлкен қызмет
I ТАРАУ. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ.
Электронды оқулықтың дәстүрлі оқулықтан
айырмашылығы және мемлекеттік стандарт бойынша жасалу жолдары.
Электронды оқулық – курста оқылылатын тараулар мен тақырыптарға
Ақпаратты оқушыға компьютер арқылы әзірлеу мен тарату үрдісіне
Электронды оқулық – білім беретін ортаның негізгі элементі
Электронды оқулықпен оқытудың негізгі мақсаты: оқыту үрдісін үздіксіз,
Дәстүрлі оқытуды меңгерудің төрт деңгейінің (репродуктивті, алгоритмдік, эвристикалық,
қарастырылып отырған тақырыптың мағынасын терең түсінеді;
оқушы жұмысты орындау барысында ғылыми зерттеу жұмысына тартылыды,
Кез келген пән мұғалімін компьютерлік кабинетке тартып отырған
Электронды оқулықтың типографиялық жолмен жасалған оқулықтан бірнеше өзіндік
Мультимедиалық мүмкіндіктер – электронды оқулықтың құрылысына мультимедиа элементтерінің
Виртуалды шындықты қамтамассыз етеді. Көптеген процестер мен электронды
Жоғары дәрежелі интерактивтілігі. Интерактивтілік ақпаратты пайдаланушымен (оқушы) және
Индивидуалды білім алуға мүмкіндік жасайды. Білім алушының жеке
Психологиялық тестілеу автоматты түрде жүзеге асады, егер тест
Электронды оқулықтың дәстүрлі оқулықтан кейбір артықшылықтары.
Материалды меңгеруі уақытқа тәуелді болмауы (аудиториялық сабақтардың сабақ
Оқушылардың өздігінен білімдерін жетілдіруге мүмкіндік береді.
Оқулықтың құрылысы белгілі бір бөлімдегі тақырыпты оқуына, бақылау
Электронды оқулықтың қағаз нұсқамен салыстырғанда қосымша мүмкіндіктері бар.
Осыған қарамастан электронды оқулықты құру мұғалімдер мен бағдарламашылардың
Электронды оқулықты құрастыру әдістемелік қойылатын талаптар:
оқу материалы блоктарға бөлінуі керек;
әрбір блок толық иллюстрациямен қамтылуы керек;
иллюстрация оқушыларға қиын қабылданатын материалдарды оңай және толық
блоктың негізгі материалы гиперсілтеменің көмегімен бір бүтін болып
электронды оқулықты қосымша материалдармен толықтыру керек.
Электронды оқулықтың құрамы:
аннотация;
пән туралы қысқаша ақпарат;
жұмыс бағдарламасы;
электрондық оқулықпен және оның бөліктерімен жұмыс жасау туралы
ұсынылатын білім беру бағдарламалары;
теориялық материалдар (лекция,конспектілер);
теориялық материалдарға негізделген оқу құралы;
сарамандық жұмыстарды орындауға негізделген оқу құралы;
сарамандық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тізімі;
бақылыу тапсырмалары;
зертханалық жұмыстардың әдістемелік нұсқалары;
білімді бағалау критерийлерін айқындайтын тапсырмалар;
бақылау тестілерінің жинағы;
телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлері мен графигі;
глоссарий;
әдебиеттер тізімі және интернеттің ақпараттық ресурстарына сілтемелер;
озат мұғалімдердің жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
үйренушінің жұмыс папкасы;
мұғалімнің жұмыс папкасы;
ұлы ғұлама ғалымдардың пікірлері;
әлемдік деңгейде қабылданған келісім-шарттар;
дүние жүзілік экологиялық мәселелер.
Кесте 1
Электронды оқулықты пайдаланудың тиімді және тиімсіз жақтары.
Тиімді жақтары
Оқушының уақытын үнемдейді
, оқу материалын іздеп отырмайды.
Оқушы оқулықты қажет
етпей-ақ информатика негіздерінен кез келген мәліметті алып, оқып
Тақырыптың үлкен, қиын
бөліктерін өткенде қосымша бейнехабар, клиптер, аудиохабарларды пайдаланады.
Таңдап алған хабарды көшіруге
мүмкіндік бар.
Сарамандық жұмыстар
жылдам түсіндіріледі.
Бағдарламаны меңгеруге
арналған тест сұрақтарымен қамтамассыз етілген.
Көрнекілік құралдарға деген
мұқтаждықты азайтады. Психологиялық-педагогикалық
талаптардың жоқтығы.
Пән аралық байланыстың
аздығы.
Көрнекілік материалдарда
бірыңғай таңдау.
Оқып үйренуге мамандық
бойынша бағыты ескерілмеген.
Материалдарды толық
қамтуы немесе оқулықтарды толық аудару.
Оқушының жеке ерекшелігі,
денсаулық жағдайы ескерілмеген.
Берілген материалдағы
санитарлық-гигиеналық нормалардың сақталмауы.
Компьютердің графикалық
мүмкіншілігінің қолданылуының нашарлығы және әліздігі.
Оқушының тіл мәдениетінің
төмендеуі «тірі» қарым-қатынасқа түсе алмауы.
Жоғарыда айтылған тиімсіз жақтарды болдырмау үшін төмендегідей ұсыныс
компьютерді сабақтың белгілі бір кезеңінде ғана пайдалану;
компьютерді пайдалану уақытын сақтау;
компьютерді пайдалануда қауіпсіздік ережесін сақтау;
дәстүрлі және электронды оқытуды кіріктіру арқылы жүргізу. Себебі
электронды оқыту – оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын
кері байланысты іс жүзінде тез арада қамтамассыз етеді;
жай оқулықтағы кездеспейтін қосымша материалдарды электронды оқулықтардан қысқа
гипермәтінді түсіндірмелерге өту барысында уақытты үнемдеуге көмектеседі.
Кез келген сабақ бойынша ең бастысы электронды оқулытарды
Осыған байланысты электронды оқулықтарды дайындауда мынандай дидактикалық талаптарын
Ғылымилығы. Экологиялық химияның негізіне ғылымда шешімін тапқан деректер
Жүйелілігі. Оқу материалы ғылым логикасына сәйкес бірінен бірі
Түсініктілігі. Бұл ғылыми негізге кереғар, жүйелілікке тура қатысты
Саналылық және белсенділік негізі – электронды оқулықпен
Электронды оқулықтың тілін меңгеруге байланысты саналылық негізінің маңызы
Көрнекілік принципі. Электронды оқулықтың негізгі көрнекілігіне мультимедия, аудио,
Теорияның сарамандыққа байланыстылығы. Бұл – оқушылардың электронды оқулықтан
Түрлі сабақтарда электронды оқулықпен жұмыс нәтижелерін бағалау үшін
білім мониторингісі;
сауалнамалар;
түрліше тестілік бақылаулар;
жеке оқушылармен әңгіме, пікір алмасу;
оқушыларды сырттай бақылау;
мәселелік мазмұндау;
эвристикалық;
зерттеу.
Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім беруде
Қашықтықтықтан оқытуды ұйымдастыру технологиялары
Білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі бағыты XXI ғасырдың
Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыты жаңа ақпараттық технологияларды
Қашыктықтан оқыту ұғымын кең мағынада алсақ, бұл-тыңдаушылар мен
Қашыктықтан оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі технологиялары бар:
Кейс-технология - оқытушы-тьюторлардың дәстүрлі және қашықтықтан консультацияларды үйымдастыру
Кейс технологиясы (ағылшынның сasе—портфель) оқытуда жасалынған әдістемелік материалдармен
Кейс-технология арналған материалдар түрлері мыналар:
1. Әдістемелік нұсқалар. Оқу құралдары мен глоссарий. Оқушыларға
2. Жұмыс дәптері.
3. Анықтама.
4. Оқу, аудио, бейне
5. Бақылау және емтихан
Қашықтықтықтан оқытуға арналған кейстердің сапалық қасиеттері:
курстың терминдер мен ұғымдарына арналған гипертекстік құрылымы;
пайдаланушыға ыңғайлы құрылым – мұғалім материалды беру реті
Кейстің құрамына белгілі бір нормативті талаптар жоқ.
Оқушы оқулықтың кез келген бетін қағазға шығара
Оқушы оқу материалдарына кез келген әдіспен қол жеткізе
Оқулыққа кіріктірілген білімді тексеру жүйесі бар.
Оқулық бетінен Интернет ресурстарына қол жеткізуге болады.
Желілік –технология - білім алушы, оқытушылар, әкімшілік арасындағы
Оқытудың желілік –технологиясына жатады:
Интернет желісін пайдалану;
Әлектрондық почтаны пайдалану;
Телекоммуникациялық құрылғыларды пайдалану;
Мультимедиамен жабдықталған, Интернетке шығу мүмкіндігі бар
желелік компьютерлік класс;
Электронды почта тыңдаушыларға курстың негізгі мәселелері бойынша конфиденциалды
Қашықтықтан оқыту технологиясы бойынша оқытушының негізгі міндеті білім
техникасы мен әдістемесін, жоғарғы деңгейде білімді өз бетімен
Сонымен, қашықтықтан оқыту — адамның білім алуға және
Rinel-Lingo бағдарламасына жалпы түсініктеме.
Rinel-Lingo бағдарламасы мультимедиялық- лингофонды комплектімен қамтылған компьютерлік сыныптарды
Rinel-Lingo бағдарламасының құрамына келесі бағдарламалар кіреді:
Rinel-Lingo Teacher – мұғалімнің жұмыс орнындағы бағдарламасы. Мұғалімнің
Rinel-Lingo Pupi – білім алушылардың жұмыс бағдарламасы. Білім
Rinel-Lingo Editor – Lingo-кітап мультимедиалық- лингофонды курстарын редактирлеуге
Rinel-Lingo Viewer – дайын Lingo – кітап мультимедиалық-лингофонды
Rinel-Lingo бағдарламасын мазмұндағанда қолданылатын түсініктемелер.
Виртуалды аудитория – Rinel-Lingo Audioмультимедиалық-лингофонды комплектінің көмегімен барлық
Экранды активті көру – тышқан мен клавиатурамен басқарылатын
Экранның демонстрациясы – бұл виртуальды аудиторияға қосылған бір
Сабақ – оқу процесінде қолданылатын кез келген бағдарламамен
Курс – ортақ тиматикамен біріктірілген және курс каталогында
Орнатылған сабақ – «Мастер уроков» көмегімен білім алушылардың
Lingo – кітап – Rinel компаниясы енгізген оқу
Lingo – кітап қолданушылардың көз қарасымен қарағанда беттер
Жүйеге қойылатын талаптар.
Rinel-Lingo бағдарламасымен дұрыс жұмыс атқару үшін аппаратты және
Аппаратты қамтамассыз етуге қойылатын талаптар:
Компьютерлер өзара мультимедиалы-лингофонды Rinel-Lingo Audio комплектімен, Ethernet 10
CP, Rentiurn II ден төмен емес;
SDRAM 128 Mb;
HDD 20 Mb;
SB 16 bit;
Торлы картасы;
Monitor 15.
Rinel-Lingo бағдарламасыменжұмыс жасау үшін мұғалімнің мжұмыс орнында электронды
Бағдарламаларға қойылатын талаптар.
Әрбір жұмыс орнында орнатылуы керек:
Windows 2000 және Windows XP операциялық жүйесі;
Торлы картанын драйвері;
Дыбыс картасының драйвері;
TCP/IP торлы протоколдың драйвері.
Бағдарламамен жұмыс істегенде нұсқауларды пайдалану үшін мұғалімнің жұмыс
1.3. Экологиялық химияның маңызы
Жоғары техникалық дамыған қоғам мен табиғат арасындағы гармоникалық
Қазіргі кездегі биосфераның күйін анықтайтын процестердің негізіне, атмосферадағы,
Қазіргі уақытта мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес шебер
Қазақстандағы экологиялық апат аймақтары
Республикамыздағы экологиялық апатты аймақтарға Семей полигоны, Арал теңізінің
Семей ядролық полигоны. Семейдегі полигон 1949 жылы құрылып,
Ядролық полигон адамға, біріншіден, психологиялық тұрғыдан әсер етеді.
Ядролық сынақтар жүргізілген жердің бірі – Азғыр полигоны.
Осындай мәселелер Байқоңыр маңайында да орын алуда. Қарағанды
Арал теңізінің экологиялық жағдайы. Арал теңізінің экологиялық апат
Сырдария өзендерінің суы түрлі тыңайтқыштармен және өндіріс қалдықтарымен
Жуырда Алматыда Халықаралық Аралды құтқару қорының құрылтайшы мемлекет
2002 жылы Душанбеде өткен кезекті мемлекет басшылырының самитінде
Біз Арал теңізі мен Сырдария алабындағы экологиялық, әлеуметтік-экономикалық
Қазірде Сырдария өзенінің теңізге құяр сағасындағы көлдер жүйесін
Жалпы бес мемлекеттің президенттерінің, ғалымдарының басын қосқан бұл
Елбасы мына мәселені айтты «Енді теңізді дәл бұрынғыдай
Ал екінші мәселе су ресурстарын бөлуде трансшекаралық өзендер
Сурет 1. Аралдың қазіргі көрінісі
Каспий теңізінің экологиялық жағдайы. Соңғы жылдары су деңгейінің
Теңіз суы мұнай өнімдерінің ластанған. «Пустьнное» кен орнының
Міне, қарап отырсаң, адамның іс-әрекеті мен табиғи апат
Осындай адам тағдыры үшін аса қауіпті табиғи апаттардың
Балқаш көлінің экологиясы. Балқаш көлі – Қазақстандағы ең
Іле–Балқаш алабының ауыл шаруашылығында барынша пайдаланылуымен 1965-1990 жылдар
II ТАРАУ. ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ.
ОРТА МЕКТЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ХИМИЯНЫҢ БАҒДАРЛАМА ӨНІМІН ҚҰРАСТЫРУ
2.1. Химиялық білімнен экологиялық білімге ауысу жолы
Экологиялық дағдарыс сияқты бүкіләлемдік мәселені болдырмау үшін ғылым
Жаратылыстану кешенінің ішінде химия қоршаған ортаны қорғауда,плнетада экологиялық
Экологиялық тәрбие беру мен экологиялық білім алу туралы
Химияны оқытуда оқушыларға экологиялық білім берудің тиімді жолы
Мектеп курсында оқытылатын химия пәнінің бағдарламасы, оқу-әдәстемелік әдебиеттердің
Экологиялық ұғымдарды таңдау кезінде өмір сүру деңгейлерін ұйымдастыру
Өз кезегінде химиялық, экологиялық және табиғатты қорғау ұғымдары
«Химиялық элемент» ұғымының мазмұны
Элемменттердің периодтық → атомның → элементтің → элементтердің
жүйедегі орны
↓
Ортаның радиоактивті
ластануы
↓
Табиғатты қорғау
іс-шаралары
ластануы
Дәстүрлі заттардың құрылысы,қасиеттері және құрамы туралы ұғымдардың басқа
Заттардың концентрациясына байланысты табиғаттағы екі жақты рөлі
Құрамы
↓
Құрылысы
↓
Қасиеті
↓
Биологиялық қызметі →
«Химиялық реакция» деген ұғым биосферадағы химиялық және кейбір
Химиялық реакциялар
↓
Табиғи ортада
жүретін реакциялар
жүретін реакциялар
↓
Биогеохимиялық циклдер
негізінде жүретін реакциялар
«Химиялық өндіріс» ұғымы бүкіл биосферадағы жіне экожүйедегі табиғат
«Химиялық өндіріс» ұғымының мазмұны
→ шикізат → шикізатты өңдеу, тасымалдау, сақтау және
(байыту) кезіндегі шығыны
Химиялық → → негізгі үрдістердің →
химизімі, өндіріс
тиімді жағдайды
таңдау
→ өндірістік аппарат- → технологиялардың жетілдірілмегендік-
тардың жұмысы
және олардың құ-
рылымдарының
ұстанымдары
Табиғаттағы элементтердің қасиеттері, олардың табиғатта мүмкін болатын қосылыстары
«Табиғаттағы заттардың айналымы» ұғымының түсініктері
↓
Элементтің және оның
қосылыстарының тірі
ағзалардағы рөлі
↓
Химиялық элементтің → элементтің биосфераның
периодтық жүйедегі
орны
↓
Табиғаттағы элементтің мүмкін бола-
тын қосылыстары және олардың химия-
лық қасиеттері
Химиядан экологиялық білім беру үшін материалдарды сұрыптағанда, қоршаған
Қоғам сұранысына сай жоғары сынып оқушыларының жеке тұлғасын
Жаңа әлеуметтік экономикалық жағдайда экологиялық білімді жетілдіруді талап
Экологиялық білім – химияны оқыту үрдісінде
Әлемдік қоғамда қазіргі көкейкесті мәселелердің ішінен адам өмір
Айналндағы ортаның ластану дәрежесі күннен күнге өсіп келеді
Бұл жағдайда ортаның ластену аймағының ұлғаюы және техникалық
Біріншіден, қоғамдағы экономика дамуындағы аласапыран мен қарама-қайшылық екіншіден,
Сондықтан бүгін жалпы білім беретін мектепке жеке тұлғаны
Мектепте экологиялық білім беру жолдары әр түрлі болуы
Химияны VIII-IX сыныптарда оқытқанда айналадағы ортаны химиялық ластанудан
Экологияландырудың негізіне заттардың құрамы, қасиеттері, құрылысы және биологиялық
Мектептегі химия курсының X-XI сыныптарындағы қорытындылаушы сатысында биосфераны
Осы орайда химия курсын оқытуда экологиялық білімді кіріктіру
Ауыл шарушылығын химияландырудың
экологиялық аспектілері
XX ғасырдың екінші жартысында ауыл шаруашылығына пайдаланатын жерлер
Ауыл шаруашылығын химияландыру 1960-1990 жылдары өзінің шарықтау шегіне
Пестицидтерді қолдану 1990 жылдары елімізде 20.9 млн га
Пестицидтер - зиянкес тірі организмдерге қарсы қолданылатын
Химиялық препараттарды қолдану сипатына қарай: акарицидтер(кенеге қарсы), альгицидтер(суөсімдіктеріне),анисептиктер(микроорганизмдерге),бактерицидтер
Аталған пестицидтердің әсер ету нысанына қарай жаппай әсер
Пестицидтерді жіктеу. Пестицидтерді химиялық табиғатына және зардапты (патогенді)
Гигиеналық жіктеу кезінде пестицидтің нысанына уыттылығы және ортадағы
Улылық күші оның әрекет ету дозасына қарай анықталады.Оның
Пестицидтердің организмдерге әсер ету аясы мен мақсатына қарай
Пестицидтерді жіктегенде ыдырау жылдамдығына қарай: өте тұрақты(ыдырау мерзімі
Пестицидтер организмге ену сипатына қарай: ішек-қарындық,контактілік, фумигантты және
Инсектицидтер мен акарицидтер өте кең қолданылады.Оның көбісі фосфорорганикалық
Аталған химиялық препараттардың барлығы жалпы қоршаған ортаға, тірі
Карбамид өнімдерге: севин, цирам, цинеб т.б жатады. Бұл
Хлорорганикалық қосылыстарға ДДТ (дихлордифенилтрихлорэтан), полихлорпропилен , алурин, эфирсульфат
Соңғы жылдары практикада ДДТ препаратының жаңа түрлері шықты.Оның
Фунгицидтер – ауыл шарушылығында өсімдіктердің саңырауқұлақ аураларына қарсы
Гербицидтер – арамшөптерге қарсы қолданылады.Өндірісте оның бірнеше қосылыстары
Пестицидтерді қолдану кезіндегі сақтық шаралары. Пестицидтер құрамына және
Пестицидтердің практикада қолдану өте күрделі әрі арнйы біліктілікті,
Препараттарды қолдну үшін өсімдіктердің биологиясы мен экологиясын білу
Пестицидтерді қолднудың зардаптары. Ауыл шаруашылығында химиялық препараттарды қолданудың
Ғалымдар пестицидтерді жиі қолдану қатерлі ісік, тұқым қуалау,
Пестицидтерден сақтанудың бірден-бір жолы – оларды экологиялық сауатты
Пестицидтердің табиғи биоценозға әсері. Пестицидтер барлық экожүйелерде қолданылатындықтан,
Пестицидтер әркетінен биоценозда көбінесе ауыл шаруашылығына пайдалы организмдер
Агрохимия және қоршаған орта
Агрохимия – ауыл шаруашылығын химияландырудың ғылыми негізі болып
Азоттың рөлі. Топырақта 130млрд т азот қоры бар.Оның
Тыңайтқыш құрамында азот, көбінесе аммоний немесе нитрат тұздары
Ғалымдар мұның да жолын тауып жатыр. Зерттеу нәтижесінде
Қазіргі кезде топырақты тыңайту үшін жауын құртын пайдалану
Қазіргі кезде Ресейде , т.б. елдерде жасанды тыңайтқыштарды
Соңғы жылдары Батыс елдерінде азот тыңайтқыштарын топыраққа берудің
Химиялық – Экологиялық білім берудің негізгі аспектілері
Қазіргі кезде дүние жүзі қауымдастығының алдында тұрған келелі
дың бірі – адамзаттың тіршілік ортасының нашарлануы. Бұл
лық білім беруді ЮНЕСКО-ның жіктеуі бойынша формальды (мектептегі
1967-68 ж.ж ЮНЕСКО «үзіліссіз білім беру» терминін қабылдап,
Р.Г.Дэйв «Үзіліссіз білім беру – жеке адамның да,
Экологиялық білім беру дегеніміз адамзат қауымының, қоғамының, қазіргі
Экологиялық білім берудің негізгі мектепте қаланып, жоғары оқу
Экологиялық білім берудің мақсаты – жеке тұлғаның экологиялық
Экологиялық білім беру сабақтастық пен жүйелілік және үзіліссіздік
Бастауыш сыныптарда оқушы экологиялық мәдениеттің негізі қалыптаса бастаған
«Экологиялық химия» бөліміне мультимедиалық фрагменттердің жасалуын бейнелеу
Мультимедиалық технологиялар мультимедиа өөнімдерінің жасалу үрдісімен байланысты, яғни
Мультимедиа бұл – бір жүйеде ұсынылған бірнеше ақпарат
Гипермедиалық технологиялар мәтінмен жұмыс істеудің және олардың бір-біріне
Электронды оқулықтың сыртқы және ішкі құрылымын құрастырдым.
Оқулықтың сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады. Оның мазмұндық
Материалдың мәтін, сурет, график, кескін, кесте және т.б
Материалдың кескін түрінде баяндалуы – оқулық мазмұнының графиктік-мәтіндік
Өзіндік тексерудің (өзіндік бақылаудың) тестілік жүйесі. Онда оқу
Электронды оқулығымның дайындау тұжырымдамасы:
1. Химия тәжірибелік ғылым екенін ескердім. Химия пәнін
2. Оқулық тілінің лексикалық деңгейінде әр ұғым терминнің
Оқулықтың мәтін деңгейін қазақтың әдеби тілінің қалыптарына, сөйлеу
3.Оқулықтың мәтінінен тыс бөліктерінде оқыту құралдарының таңбалық табиғаты
4. Мәтіннен тыс берілетін химиялық жаттығуларда оқушылардың таным
5. Химиядан алған білімді қолдана білу дағдысын қалыптастыруда
Электронды оқулықтағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды
Электрондық оқулықтың құрылымдық элементтеріне жан-жақты тоқталдым:
сыртқы беті;
титульдық экран;
мазмұны;
оқу материалының толық баяндалуы (кескіндер, мәтін, бейнелер);
қосымша әдебиеттер (оның тізімін ғана емес, мәтіндерді де
өзіндік білімді тексеру жүйесі;
өзіндік бақылау жүйесі;
мәтіндік үзінділерді іздеу функциясы;
авторлар тізімі;
терминдік сөздер;
оқулықтың элементтерін басқару бойынша анықтамалық жүйе;
оқулықпен жұмысты басқару жүйесі.
Әрбір құрылымдық элементке жеке-жеке тоқталып, сипаттама берейін:
Сыртқы беті түрлі-түсті бояулармен боялып, эстетикалық тұрғыдан әдемі
Титульдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғарғы білім мекемелері
Сурет 2. Титульдық экран
Мазмұны. Ол оқулықтың негізгі құрылымдық элементтерінің қатарына енеді.
Сурет 3. Мазмұны
Электрондық оқулықты жасаған кезде менің алдыма мынадай мәселелер
Электронды оқулықты құрастыруды мына алгоритм бойынша жүзеге асырдым:
Оқу пәнінің мазмұндық көлемін бағалау.
Оқу элементтерін үйренушінің білімділік, икемділік дағдыларын қалыптастыру деңгейіне
Оқу материалын өзіндік білім алу деңгейіне бөлу.
Оқу материалының мазмұнының негізгі элементтері (тақырып, сабақтар) аралығындағы
Электрондық сөздік анықтаманы (глоссарий) дайындау.
Әрбір тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлік слайдтар
Тест материалдарын дайындау (тест тапсырмалары, сұрақтар, химиялық сөзжұмбақтар).
Көрнекі материалдарды электрондық түрде дайындау.
Өзіндік және практикалық сабақтарды жүргізетін материалдарды дайындау.
Сабақ - минималды синтактикалық, семантикалық және прагматикалық
Теориялық материал таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны
Мен сабақты бастар алдында сабағымның тақырыбын жазу үшін
Cурет 4. Мәтін блогы
Мәтін блогының бірнеше түрін көрсетуді дұрыс көрдім (Сурет
Сурет 5. Мәтін блогы
Сұрақ – жауаптар білімді меңгеру үшін және практикалық
«Тексермелі жауап» блогы екі типте болуы мүмкін:
өзіндік жұмысқа арналған тексермелі жауап блогы. Бұл блокта
бақылау жұмысы үшін тексермелі жауап блогы «А» түймесін
Cурет 6. Тексермелі жауап блогы.
Тестер сұрақтар мен олардың жауаптарының варианттарын қамтиды. Тестер
«Таңдамалы жауап» блогы. Бұл блокт «тексермелі жауап» блогынан
өзіндік жұмысқа арналған таңдамалы жауап блогы. Аталмыш блокта
таңдамалы жауап блогы мүмкін жауаптар тізімі бақылау жұмысына
Cурет 7. Таңдамалы жауап блогы
Тестілеу функциясы тұтас электронды оқулық бойынша тесті өту
Статистикалық есеп беру функциясы оқушының берілген оқыту бірлігін
Тесттерде оқушының алған білімін тексеретін бақылау бердім. Аталған
сенімділік шамамен 0,75;
валидтілік;
ұмытылу дискриминативті.
Мен кейбір сабақтық жоспарларға аралас тест енгіздім. Онда
Cурет 8. Аралас тест
Тесттің сенімділігі – бұл әдістің сипаттамасы, психодиагностикалық өлшемнің
реттестік сенімділік – бір тесттің көмегімен сыналушыны қайтадан
зерттеген кезде көрсеткіштер қарастырылады;
тест бөліктерінің сенімділігі – тесттердің жекелей жиынтығын немесе
тесттің жеке бөліктерінде талдау қорытындысының тұрақты жолымен алынады.
Тест кейбір сынаушыларға сол қорытындыны бере алмаса (түрлі
Бір тесттің орташа жоғарлығының корреляциясы немесе барлық тесттің
Егер ол нені өлшеуге арналған болып соны өлшесе
Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын
«Сурет» блогы – бұл бейнелеудің қарапайым блогы болып
Cурет 9,10. Сурет блогы
Келесі ең соңғы копанент – бейне блогын жасадым.
Оқыту элементі «Видео» оқылатын сабаққа қатысты объектілердің, үрдістер
Сурет 11. Бейне блогы
Экологиялық танымдық ойындар мен сөзжұмбақтар. Педагогикада оқушыларға тәрбие
Электронды оқулығымды танымдық ойындарды оқушылардың белсенді іс-әрекетіне айналып,
Экологиялық танымдық ойындар сабақта және сыныптан тыс көпшілік
Дұрыс ұйымдастырылған танымдық мәні бар эколгиялық ойындар экологиялық-химиялық
Экологиялық ойындар екі-екіден, оданда көбірек ұжымдасып жүргізілсе, соғұрлым
Вордингвордс – бұл да ағылшын сөздерінен алынған: вординг
Сурет 12. Вордингвордс
Сөз жқмбақтарды мына алгоритм бойынша құрастырдым:
Біріншіден – жасалған сөзжұмбақтарды қай түрі болсада оның
Екіншіден – сөзжұмбақ енетін сөздер мағыналы болып, оларға
Үшіншіден – сол сөзжұмбаққа енетін бір сөздің екінші
Төртіншіден – сөзжұмбақты қарастырғанда оқушылардың көпшілігіне белгісіз оқымыстылардың
Бесіншідени – сөзжұмбақтардың тез, қолма-қол жасамай, мүмкіндігінше асықпай
ЛОГОРИФТЕР. Берілген сөзжұмбақ сөздің құрамынаәріп қосқанда немесе әріп
МЕТАГРАММА. Берілген сөздердегі әріптерді басқа әріппен ауыстырып оқығанда
Сурет 13. Сөзжұмбақ
Сөзжұмбақтың қарапайым түріде қарастырдым. Егер осы сөзжұмбақты дұрыс
Сурет 14. Сөзжұмбақ
Lingo-кітап неғұрлым тпбысты дайындау үшін мынадай бойынша жүргіздім:
Windows – тан., дыбыстық сызбаны алып тастау керек,
Терезе компанентері түстік сызбалардың стандартқа сай келмейтін мөлшерін
Мүмкіндігіне қарай стандартты емес шрифтерді қолданбау қажет. Әйтпесе
Power Point, Paint қолдандым. Олар арқылы түрлі презентацияларды
Жасаған электронды оқулығымның ерекшеліні – оқушылардың практикалық және
Қорыта келгенде, интерактивті оқытуды оқу-тәрбие үрдісінде пайдаланғанда оқушыны
2.3 «Пестицидтер» сабағын мысал ретінде көрсету
Тақырыбы: Пестицидтер
Мақсаты: Пестицидтер туралы түсінік, олардың жіктелуі жіне улылығы
Жоспары:
Пестицидтер туралы түсінік
Тірі ағзаға пестицидтердің әсер ету механизмі
Тірі ағзадағы петицидтердің өзгеру жолдары
Пестицидтердің ыдырау механизмдері
Пестицидтердің улылығы
Бақылау сұрақтары
Тесттік тапсырмалар
Пестицидтер туралы түсінік, олардың жіктелуі. Пестицидтер (латын сөзінен
Жалпы алғанда пестицидтер қоршаған ортаны ластағыштар ретінде ластағыштардың
Осыған қарамастан пестицидтер өнімнің 20% сақтайды. Сондықтан олардан
Қолданылуына байланысты пестицидтер бірнеше категорияларға жіктеледі:
инсектицидтер – насекомдарды құрту үшін;
гербицидтер – сорняктарды жою үшін;
фунгицидтер – өсмімдіктерді саңырауқұлақ ауруларынан қорғау үшін;
родентицидтер – кеміргіштерді құрту үшін;
нематицидтер – топырақты паразиттік құрттармен күресу үшін;
аксарицидтер – улы шаққыштарменг күресу үшін.
Химиялық көзқарас бойынша әдетте пестицидтерді бес классқа бөледі.
1.Хлортуынды көмірсулар. Негізгі өкілі гексанхлоран. Олар негізінен суда
2. Фосфор органикалық инсектицидтер:(ФОҚ)
Карбофос (0,0-диметил 1,2-дикарбэтоксидитиофосфат) – жеміс ағаштарын улағыштардан құрту
S
((
CH3O-P-S-CH-C-O-C2H5
( (
O-CH3CH-C-O-C2H5
((
O
Дихлофос (0,0-диэтил 202дихлорвинилфосфат) – үй насекомдарын құрту үшін
O
((
C2H5O – P – O – CH =
(
O – C2H5
Бақада пестицидтер – фосфаамид, метофос, аиммофос және басқалары
3.Кармбоамидтты инсектицидтер – карбамин қышқылының күрделі эфирлері болып
Жекеленген насекомдар түріне жоғары улылық көрсеткенімен бұл препараттар
4.Хлорфенооксиқышқылының туындылары – көбінесе су өсімдіктерін жоюда қолданылады.
5. Пиретроидты табиғаты бар пестицидтер. Пиретроидтар – жаңа
H3C CH3
(CH3)2=CH
H
Транс-хризантем қышқылы немесе 2,2-диметил-3-(2-метилпропенил)
Тірі ағзаға пестицидтердің әсер ету механизмі. Пестицидтердің көрсетілген
O
((
[CH3-C-O-(CH2)2– N(CH3)3]OH-
AChE
Хлорфенооксиқышқылдар өсімдіктердің өсу гормондарын алмастырғыштар ретінде сорняктың өсуіне
Пестицид – пиретроидтардың әсер ету механизмі жүйке мембранасының
Тірі ағзадағы пестицидтердің өзгеру жолдары.
Қоршаған орта объектілеріндегі пестицидтердің болуы және олардың бастапқы
Хлоркөмірсулар. Әдеби мәліметтерге сүйенсек, ДДТ және оның ыдырау
Фосфорорганикалық пестицидтер. Дихлофос – майысқақ зат және төменгі
O
((
C2H5O – P – O – CH =
(
O-C2H5
дихлофос
Синтетикалық пиретроидтар. Бұл топтың пестицидтері ұсақ қоректендіргіштер мен
Метаболизм, мысалы децистің төмендегідей өтеді.
H3C CH3
R
(
H
(
C
((
Cl2C
H3C CH3
→ R-CHCNOH +
H
C
((
Cl2C
Пиретроидтардың метаболизм өнімдері суда жақсы ериді, сондықтан да
Пестицидтердің ыдырау механизмі. Әр түрлі пестицидтер топырақтың ыдырау
Табиғи ортаға түскеннен кейін петицидтер абиотикалық және биотикалық
Фотохимиялық реакцияларда үлкен энергияға ие УК – сәулелерініңғ
R
(
H – C – CCl3 → H –
(
R
ДДТ
Бұл реакция жер бетіне жақын жерде аз өтеді,
Өзінің құрамында ароматты компонентері бар пестицидтер сәйкесінше қатты
Фунгицид 3,3-дииндолилметанның фотодеградациясы кезінде 9 метаболиттер байқалған, олар
Олай болса, фотолитикалық бұзылу қоршаған ортада пестицидтердің тасымалдануының
Тотығу-тотықсыздану реакцияларының ішінде тотығу реакциялары ерекше аталады, себебі
ROOH + Me+ - RO. + OH.
ROOH + Me+ - ROO. + H. +
Гидролитикалық реакцияларға бірінші кезекте карбон және фосфори қышқылдароының
Ырыаудың биотикалық ыдырау процестері абиотикалық ыдырауға қарағанда тез
Ластайтын заттарды жою кезінде тотығу процестері үлкен роль
R – H + O2 + NADPH +
Осындай тотығулар спирттердің альдегидтерге, альдегидтердің карбон қышқылдарына тотығуы
Тотықсыздану реакцияларының ішінде кетондардың екіншілік спирттерге және аминдердің
Биотикалық ыдырау процестерінің ішінде суда жақсы еритін қосылыстар
Ферментативті гидролиз кезінде күрделі эфирлер ыдырауы абиотикалық гидролиз
Биосфеадағы пестицидтер өмірінде биотрансформация процестері маңызды роль атқарады,
әлсіз – немесе орташа улы ФОҚ
Пестицидтердің улылығы. Дәстүрлі пестицидтерді қолданған кезде адамзат бастапқы
Адам ағзасына зиянды әсер ететін заттарды қарастырған кезде,
Қоршаған ортаға жеке препараттардың әсер ету дәрежесін бағалауда
ЭЖ= Ш/ЛД50*П
мұндағы ЭЖ – 1 га егінге шаққандағы экологиялық
Бұл формула кез келген пестицидтің салыстырмалы қауіптілігін бағалауға
1-2 күнде, апталар немесе айларда қауіпсіз заттарға ыдырайтын
Табиғатта хлорорганикалық пестицидтер тұрақтылығы жақсы.
Карбаматтар мен ФОҚ топырақта тез ыдырайды (олардың тұрақтылығы
Пестицидтердіңи экологиялық қауіпсіздігі – күту уақытына да байланысты
Пестицидтердің трансформациялануынан түзілген көптеген пестицидтер мен заттар топырақта,
Пестицидтер ағзаға кері әсерін тигізеді: оның нәтижесінде даму
Бақылау сұрақтары:
Пестицидтер дегеніміз не?
Химиялық табиғатына сәйкес пестицидтер қалай жіктеледі?
Тірі ағзаларға пестицидтердің әсер ету механизмін көрсетіңдер.
Пестицидтердің персистентілігі дегеніміз не? Персистенттілік парметрлері бойынша пестицидтерді
Табиғи ортада пестицидтердің бұзылу жолын атаңдар.
Дәстүрлі және пестицидтерді қолданғанда қосымша эффектілерді азайту мен
Қоршаған ортаның химиялық ластануына пестицидтер қандай ықпалын тигізеді?
Қазақстанда пестицидтердің қолданылуы және олармен республиканың қоршаған ортаның
Тесттік бақылаулар:
1.Пестицидтер қоршаған ортаны ластағыштар ретінде ластағыштардың жалпы санының
А) >1%
Б) 10%
В) 50%
С) 20%
Д)

Ұқсас жұмыстар

Химияны пәнаралық байланыста негіздеп оқытудың маңыздылығы

ХИМИЯ ЖАРАТЫЛЫС ҒЫЛЫМЫ НЕГІЗІНДЕ

Аштықты жоюдағы химияның рөлі

Пәнаралық байланыс функциялары

Химияның негізгі заңдары мен түсініктері

Аналитикалық химия және экология.

Химия курсын дәстүрлі оқыту технологиясы

Мектептерде химияның жаратылыстану ғылымдарымен байланысын инновациялық оқыту

Ғасырлар белесіндегі химия құрылымы