Салық салынатын айналым және салық салынатын импорт
Мазмұны
Кіріспе...........................................................................................................................4
1Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі қосылған құн салығының теориялық негіздері
1.1 Жанама салықтардың пайда болуы және атқаратын қызметі..........................6
1.2 Қосылған құн салығының экономикалық мәні және төлеушілер және
1.3 Қосылған құн салығы бойынша есепке қою ерекшеліктерінің теориялық
2 Қосылған құн салығының экономикалық мазмұнын талдау
2.1 Нарықтық қатынастар жағдайында қосылған құн салығын есептеу және
2.2 Қосылған құн салығынан босатылған айналым мен импортты сипаттау......45
2.3Салықтық есептеме бойынша қосылған құн салығын есепке
3Қосылған құн салығының қызмет ету ерекшеліктері негізінде экономикалық
3.1 Салық Кодексі аясында қосылған құн салығының қызметін реттеу
3.2 Қосылған құн салығының экономикалық ролін жетілдіру бағыттары..........58
Қорытынды..............................................................................................................62
Қолданылған әдебиеттер тізімі ............................................................................65
Қосымшалар.............................................................................................................67
Кіріспе
Қазіргі кезде қосылған құн салығы халықаралық стандартқа сәйкес және
Қосылған құнға салынатын салықты 1954 жылы М. Лоре (Франция)
«Қосылған құн салығы» термині (Value added fax - VAT)
Дипломдық жұмыстың мақсаты – нарықтық экономикадағы қосылған құн салығының
Дипломдық жұмыстың мақсатына сай келесідей міндеттерді шешу қажет:
қосылған құн салығының экономикалық мәнін және қажеттілігін сипаттау;
қосылған құн салығын төлеушілер мен салық салу объектілерін теориялық
қосылған құн салығын есептеу мен төлеу тәртібіне талдау жасау;
Салық Кодексі аясында қосылған құн салығының қызметін реттеу жолдарын
Дипломдық жұмыс құрылымы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер
Бірінші тарауда жанама салықтардың пайда болуы және атқаратын
Екінші тарауда қосылған құн салығынан босатылған айналым мен импорт
Үшінші тарауда Салық Кодексі аясында қосылған құн салығының қызметін
Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы енгізілген қосылған
Жалпы нарықтық қатынастар жағдайында қосылған құн салығы көп дүркінді,
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
1Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі қосылған құн салығының теориялық негіздері
1.1 Жанама салықтардың пайда болуы және атқаратын қызметі
Салық классификациясында салықтар ежелден жанама және тікелей салықтар болып
Жанама салық Ежелгі Римде пайда болған . Сондай-ақ, мұнда
Жанама салықтар – бағаға немесе тарифке үстеме түрінде белгіленген
Алайда тұтынуға салынатын салық өсуінің кемшіліктері де бар, бұл
Салық салу жүйесіне ортақ заңдылықтың болатынын есте ұстау қажет:
Жанама салық бұл кәсіпорындардан белгілі тауар және қызметтерден алынатын
Жанама салықтар (жұмыстарды қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналысы
Жанама салықтардың мәні мынада: тауар өндірудің әрбір қадамына өндірілген
Сипаты бойынша жанама салықтар біркелкі емес. Олардың құрамында акциздер
- өнім құнына кіретін салықтар (ҚҚС және тағы да
- өнімнің өзіндік қүнына кіретін салықтар (транспорттық қүралдар салығы,
Салық салу деңгейі бойынша салықтардың үш түрі бар:
1) прогрессивтік, салық салу ауыртпашылығы табыс көлемі мен салық
2) регрессивтік, салық салу ауыртпашылығы табыс өсуімен бірге төмендейді.
3) пропорционалды, салық салу ауыртпашылығы табыс көлемі мен объект
Жанама салықтардың ұзақ тарихы бар. Қазіргі уақытта акциз салығын
Мемлекетті фискальды монополия толық және бөлшектеген болып бөлінеді де
Ең күрделі құрылым кедендік баждарда, олар төрт көрсеткіш
Шығуына қарай кедендік баж: ішкі транзитты, экспортты және импорттты
Өндіріп алу сипаты бойынша: спецификалық адволорлық, кумулятивті болып бөлінеді.
Жанама салықтардың ішінде кең таралғаны универсальды акциз болып табылады,
Қосылған құн салығы - бұл айналым салығының ерекше
Салық төлеушілер – республика аумағында бағыныштылығы мен меншік нысанына
Соңғы үш жүз жылдықта ҚҚС кең тарады. Бұл
Бірақ ҚҚС әлемдік тәжірибеде кең көлемде кең таралғаны
ҚҚС ең алғаш рет Францияда пайда болды. Оның негізін
Қосылған құн салығын салудың объектісі болып тауардың белгілі бір
Салық салу объектісі қосымша құн жалақы ретінде төленетін сомма
Ұлыбританияда қазіргі ауқытта үш ставка қолданылады, тауар топтарына қарай
Қазақстан Республикасы 1995 жылдың 24 сәуірінде №
Ол табыс және мүлік құнына байланыссыз. Жанама салық Қосылған
Қосылған құн салығы тұтынушыға салынатын жанама салық болып табылады.
Нәтижесінде өндірістің барлық сатысында салынады және барлық звенолардың салық
Қосылған құн салығын өндіріп алудың техникалық механизмі ыңғайлы және
Тікелей салықтарға қарағанда жанама салық салық төлеушінің табысына тәуелсіз.
Қосылған құн салығын енгізгенде алғашқыда барлық қаржылық қатерден шешім
Қосылған құн салығы бюджеттің кіріс баптарында корпоративті салықты ысырып
Қосылған құн салығында тұрақты салық салу базасын бар екендігін
Бюджетке түсім дайын өнім сатылғанша түседі және ол дайын
Салық төлеуші Қосылған құн салығын өндіріп алуда салық премиясын
Шағын бизнесті қолдау мақсатында, біздің мемлекетіміз заңды тұлғалық статусы
Жанама салықтың негізгі түрі - біздің елімізде бұрын қолданылмаған
Қосылған құн салығымен бірігіп акциз салығы келесідей тауарларға салынады:
«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» тығыз байлансты. Мемлекетте алынатын салықтар
Көптеген елдердің салық жүйесі және жанама салықтар көп жылдар
Қазақстан Республикасында салық жүйесі салықтардың алымдардың және баждардың түрлерін,
Сөйтіп, Қазақстанның салық жүйесі салықтардың және басқа міндеті төлемдердің
Салықтардың, оларды төлеушілердің, салықтарды алу әдістерінің, салық жеңілдіктерінің жиынтығының
Барлық өркениетті елдерде салықтардың бүкіл жиынтығының әртүрлі қағидаттары бойынша
салық салу объектілері бойынша;
салықты алатын және салықтан жиналған сомаға билік жасайтын органға
пайдалану тәртібі бойынша;
объектінің экономикалық белгісі бойынша.
Салықтарды салу объектілері бойынша олар тікелей және жанама салықтар
Тікелей салықтар – салық төлеушінің кірісі мен мүлкінен тікелей
Тікелей салықтардың өзі нақты және жеке болып бөлінеді. Нақты
Тікелей салық салуда ақша қатынастары мемлекет пен қазынаға енгізетін
Жеке салықтар заңды және жеке тұлғалардың табысынан алынады. Олар
Жанама салықтар - бағаға немесе тарифке үстеме түрінде белгіленген
Жанама салықтар мемлекеттің фискалдық мүдделерін білдіреді.
Жанама салықтарды салудың мәні салықты тауар бағасына (немесе қызметтің
Салықты алатын және оған билік жасайтын органға қарай орталық
Пайдалану тәртібіне қарай салықтар жалпы және мақсатты арнаулы болып
Жалпы салықтар тиісті деңгейдің бюджеттерінде шоғырландырылады және жалпы мемлекеттік
Объектінің экономикалық белгілері бойынша табысқа салынатын салықтар және тұтынуға
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі салықтарды құру мен алудың
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе
1991 жылы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде тұңғыш салық
Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ
2001 жылы 12 маусымда Қазақстан Республикасның жаңа Салық кодексі
Салық Кодексі Қазақстан республикасының барлық жанама салық
Жанама салық қатынасының енгізу механизміне Қазақстанның нарық реформасының негізгісі
Қазақстан республикасының Салық Кодексі жанама салықтың толық тізбесін, олардың
Салық, алым, баж және басқа да міндетті төлемдерді және
Қазақстан Республикасының министірлік кабинеті жер салығы, орманды алым,
Жергілікті өкілетті орган іс-әрекеттермен айналысуға құқық беретін алым және
Жанама салық республикалық және жергілікті бюджеттен тұратын мемлекеттік бюджетке
Салық жүйесіндегі жанама салықтар және басқа да міндетті төлемдер
КСРО ыдырағаннан кейін бұрынғы Одақтас Республикалар өз тәуелсіздігін алып,
- ТМД елдерінде ішкі нарықты біріктіру және жаңғырту;
- салықтық шекараны жеңілдетіп, тауардың еркін айналысына мүмкіндік беретін
- салық жүйесіндегі жанама салықтың құрылымын рационализациялау және салық
ТМД елдерінде жанама салық түсімдері бюджет кірісінің 75 –
1) өндірілген өнім орнында «тауар шыққан ел»;
2) тұтыну орны немесе «бағытталған ел».
ТМД елдерінің шекарасында шаруашылық субьектілер саудасында Ресей және Беларусия
Беларусия елінің салық жүйесінің негізі 1991 жылдың 20–желтоқсанында қабылданған
Беларусия Республикасының салық жүйесінде 26 салық және басқа да
Жанама салық ЖІӨ–нің 2006 жылы 23,7 пайызын, 2007 жылы
Азербайжан елінің салық жүйесінде жанама салықтың қалыптасуы.
1995 жылы Республикасының Үкіметі экономикалық реформа бағдарламасын қабылдады. 2001
Қосылған құн салығын төлеушілер болып салық органында қосылған құн
Украина елінің салық жүйесіндегі жанама салықтың қалыптасуы.
Украинада 17 мемлекеттік және 16 жергілікті салықтар мен алымдар
Көптеген елдермен салыстырғанда қосылған құн салығы унифицирленген ставкамен өндіріліп
Ресей елінің салық жүйесіндегі жанама салықтың қалыптасуы.
1991 жылдың аяғында қабылданып 1992 жылдан бастап РФ №2118-1
Ресей Федерациясының бірінші этапында (1991-1993) жалпыға бірдей ставка енгізілді,
Осылай Ресей елінің қосылған құн салығының ставкасының мөлшері әлемдік
Ресейде акциз салығы федеративті бюджетте қосылған құн салығы және
Акциз салығының ставкалары анықталу тәсілдеріне қарай: спецификалық және арлас
ТМД елдеріндегі салық жүйесінде жанама салықтар негізгі орынды алады,
1.2 Қосылған құн салығының экономикалық мәні және төлеушілер және
Жанама салықтардың ішіндегі ең маңыздысы 1992 жылы енгізілген қосылған
Демек, бұл салықтың ерекшелігі – оның салық салынатын объектісі
біріншіден, ол жаңа құн жасалынған орын бойынша салық төлеушілердің
екіншіден, төлеушілер үшін де есептеудің салыстырмалы қарапайымдылығымен ерекшеленеді;
үшіншіден, бағалардың өзгеруіне, төлеушінің қаржылық ахуалына, инфляция деңгейіне қарамастан
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
«Қосылған құн салығы» термині (Value added fax - VAT)
1950 жылдардың ортасында Францияда қосылған құн салығының қарапайым нысаны
Алғашында қосылған құн салығының анықтамасындағы қосылған құн көрсеткіші статистикалық
Қосылған құн көрсеткішінің салық салу объектісі ретінде қолдану қажеттілігі
1996 жылы ЕЭБ құрамындағы елдер арасындағы кедендік шекара жабылды.
Қосылған құн салығы Қазақстан Республикасында алғашқы рет 1992 жылы
Қосылған құн салығы кеңес үкіметі
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті ҚҚС сатылған
ҚҚС-ын төлеушінің тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізу бойынша жасаған
1) Салық Кодексіне сәйкес ҚҚС-нан босатылған;
2) өткізу орны ҚР болып табылмайтын айналым қосылмайды.
Салық салынатын айналым мөлшері, оған ҚҚС-н енгізбей, мәміле жасаған
Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес декларациялауға тиісті, Қазақстан Республикасының
Қазіргі кезде қосылған құн салығы халықаралық стандартқа сәйкес және
Қосылған құнға салынатын салықты 1954 жылы М. Лоре (Франция)
Қосылған құнға салынатын салықты есептеу барысында негізінен 4 әдіс
тікелей аддитивті немесе бухгалтерлік;
жанама аддитивті;
тікелей шегерім жасау әдісі;
жанама шегерім жасау әдісі немесе шоттар бойынша есепке жатқызу.
Аддитивті – қосу жолымен алынатын шама.
Бірінші және екінші әдістер балансқа негізделген, анығын айтқанда ол
Үшінші әдіс өндірілген өнім құнынан жұмсалған шығындарды шегеріп тастағаннан
Ал тәжірибеде, негізінен төртінші әдіс кеңінен тараған. Бұл әдіс
Көптеген елдерде қосылған құнға салынатын салықтан экспорттық операциялар, азық-түлік
Салық төлеуші мемлекетке осы салықты төлеу нәтижесінде шеккен шығысының
Қосылған құн салығының экономикалық мәні - тауарларды өндіру және
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті қосылған құн
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы бойынша есепке тұрған мынадай
Жеке кәсіпкерлер.
Заңды тұлғалар (мемлекеттік мекемелерді қоспағанда).
Қызметін Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері.
Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес тауарларды Қазақстан Республикасының аумағына
Қосылған құн салығының негізгі салық салу объектілері:
салық салынатын айналым;
салық салынатын импорт.
Салық салынатын айналым және салық салынатын импорт.
І. Тауарларды өткізу бойынша айналым.
Тауарға қатысты өткізу бойынша айналым:
1) тауарға меншік құқығын беруді, оның ішінде:
тауарды сатуды;
тауарды тиеп жөнелтуді, оның ішінде басқа тауарларға алмастыруды;
тауар экспортын;
тауарды тегін беруді;
жарғылық капиталға жарна төлеуді;
жұмыс берушінің жалдамалы қызметкерге жалақы есебінен тауар беруін;
2) тауарды төлем мерзімін ұзарту шартымен тиеп жөнелтуді және
3) комиссия шарттары бойынша тауарды тиеп жөнелтуді;
4) қарызды төлемеген жағдайда кепіл берушінің кепіл ұстаушыға кепілге
5) кәсіпкерлік қызмет мақсаты үшін сатып алынған тауарды кәсіпкерлік
6) бір заңды тұлғаның қосылған құн салығын дербес төлеушілері
7) бұрын экспорт режимінде шығарылған тауарды кері импорт режимінде
ІІ. Жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша айналым кез келген
1) мүлікті уақытша иелікке беруді және мүлікті жалдау шартымен
2) санаткерлік меншік объектілеріне, соның ішінде жарғылық капиталға салым
3) жұмыс берушінің жалдамалы қызметкерге жалақы есебінен жұмыстар орындауын,
4) қосылған құн салығын дербес төлеушілер болып табылатын бір
ІІІ. Мыналар өткізу бойынша айналымяа жатпайды:
бірлігінің құны екі айлық есептік көрсеткіштен аспайтын тауарды жарнамалық
тапсырысшының мердігерге дайын өнімді мердігердің дайындауы, ұқсатуы, құрастыруы, жөндеуі
қайтарылатын ыдысты тиеп жөнелту. Құны онымен жіберілетін өнімді өткізу
бұрын экспорт режимінде шығарылған тауарды кері импорт режимінде қайтаруды
шартта белгіленген талаптар мен мерзімдерде қайта әкелуге жататын тауарларды
жер қойнауын пайдаланушы жаңадан құрған және сатып алған, жер
Салық салынатын айналымды анықтау. Қосылған құн салығын төлеушінің тауарларды
қосылған құн салығынан босатылған;
өткізу орны Қазақстан Республикасы болып табылмайтын айналым қосылмайды.
Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес декларациялануға тиісті, Қазақстан Республикасының
Тапсырма шарттары бойынша жүзеге асырылатын өткізу бойынша айналымдар. Сенім
Осы ережелер:
сенім білдірілген адамның сенім білдірушіге орындаған жұмыстарына;
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын резидент
Тауарды өткізу орны
І. Тауарды өткізу орны болып танылады:
1) егер тауарды беруші, алушы немесе үшінші тұлға тасымалдайтын
2) басқа жағдайларда – тауарды алушыға беру орны.
ІІ. Жұмыстарды, қызметтерді өткізу орны болып:
егер жұмыстар, қызметтер жылжымайтын мүлікпен тікелей байланысты болса, осы
егер олар жылжымалы мүлікпен байланысты болса, жұмыстарды, қызметтерді нақты
егер қызметтер мәдениет, өнер, білім, дене тәрбиесі немесе спорт
жұмыстарды, қызметтерді сатып алушының кәсіпкерлік немесе кез келген басқа
санаткерлік меншік объектілерін пайдалануға құқық беру жөніндегі;
консультациялық, аудиторлық, инжинирингтік, заңдық, бухгалтерлік, адвокаттық, жарнамалық қызмет көрсетулерге,
қызметкерлерді беру жөніндегі;
жылжымалы мүлікті жалға беру жөніндегі қызметке;
тауарларды сатып алу жөніндегі, сондай-ақ осы тармақшада көзделген қызметтерді
байланыс қызметіне;
туризмді ұйымдастыру жөніндегі қызметтерге қатысты қолданылады;
5) жоғарыда көзделмеген жұмыстар, қызмет көрсетулер болған жағдайда жұмыстарды
Егер тауарларды өткізу басқа негізгі тауарларды өткізуге қатысты көмекші
Өткізу бойынша айналым жасау күні. Тауарды тиеп жөнелтілген күні
Кепіл беруші кепілге салынған мүлікті берген кезде кепіл ұстаушы
кепіл затына меншік құқығы кепіл берушіден кепілге салынған мүлікті
егер сауда-саттық өтпеді деп жарияланса, кепіл затына меншік құқығы
Жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өткізу бойынша салық салынатын айналым жасау
жұмыстарға, қызмет көрсетулерге қосылған құн салығымен бірге шот-фактура жазылған;
жұмыстар орындалғанда, қызметтер көрсетілгенде.
Егер жұмыстар, қызметтер тұрақты негізде өткізілетін болса, онда:
қосылған құн салығы көрсетіліп, шот-фактура жазылған күннің;
әрбір төлемді алу күнінің қайсысы бірінші болса, сол күн
Қызметкерлерге жалақы есебінен тауар берген, жұмыстар орындаған, қызметтер көрсеткен
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын резидент
Салық салынатын айналым мен салық салынатын импорт мөлшерін анықтау.
Салық салынатын айналым мөлшерін түзету. Өткізілген тауарлардың құны қандай
Салық төлеушінің салық салынатын айналым мөлшерін түзету:
тауарлар толық немесе ішінара қайтарылған;
мәміленің шарттары өзгерген;
өткізілген тауарлар үшін баға, өтем өзгерген;
өткізілген тауарлар үшін теңгемен төлеу кезінде құнының айырмасын алған;
айналымға енгізілген ыдыстарды қайтарған жағдайларда жүргізіледі.
Салық салу айналымының мөлшерін түзету қосымша шот-фактураның немесе осы
Күмәнді талаптар бойынша салық салынатын айналым мөлшерін түзету. Егер
күмәнді талаптың туындауына байланысты қосылған құн салығы ескерілген салық
банкрот деп танылған дебиторды заңды тұлғалардың мемлекеттік тізілімінен шығару
Өткізілген тауарлар үшін ақыны қосылған құн салығын төлеуші өзіне
Салық салынатын импорт мөлшеріне Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын резидент
Егер Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын
Есептелген қосылған құн салығының сомасы салық кезеңінен кейінгі айдың
1.3 Қосылған құн салығы бойынша есепке қою ерекшеліктерінің теориялық
Қосылған құн салығы бойынша есепке қоюға қойылатын талаптыр. Кез
Шаруа қожалығына арналған арнаулы салық режимінде бюджетпен есеп айырысуды
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлімшелері болған жағдайда, өткізу бойынша айналым
Өткізу бойынша айналымның ең төмен деңгейі салық кезеңнің соңғы
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойылуға жатпайтын, бірақ қосылған
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойылатын орын. Қосылған құн
Қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы куәлік. Қосылған
тұлғаның атауы және оның деректемелері;
салық төлеушіге берілетін салық төлеушінің тіркеу нөмірі;
3) тұлға қосылған құн салығын төлеуші болған күн
Қосылған құн салығы бойынша есепке қою туралы куәліктің бланкісі
Қосылған құн салығы бойынша есептен шығару. Егер қосылған құн
2 Қосылған құн салығының экономикалық мазмұнын талдау
2.1 Нарықтық қатынастар жағдайында қосылған құн салығын есептеу және
Шот-фактура барлық қосылған құн салығын төлеушілер үшін міндетті құжат
Қосылған құн салығын есепке жатқызу үшін негіздеме болып табылатын
шот-фактураның реттік нөмірі мен толтырылған күні;
тауарларды беруші мен алушының тегі, аты, әкесінің аты не
өткізілетін тауарлардың атауы;
салық салынатын айналымның мөлшері;
қосылған құн салығының ставкасы;
қосылған құн салығының сомасы;
қосылған құн салығы ескерілген тауарлар құны көрсетіледі.
Егер осында өзгеше көзделмесе, шот-фактура өткізу бойынша айналым жасалған
Жүкті жөнелтушілер немесе алушылар үшін жүктерді тасымалдауға шот-фактураның жазбасын,
Осыған сәйкес шот-фактуралардың жазбасы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген ережелерге
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
Қосылған құн салығын төлеушілер табыс бойынша есептелген салық сомасынан
Сыртқы сауда келісімшарттары бойынша тауарлар өткізу жағдайларын, сондай-ақ Қазақстан
Шот-фактураны ресімдеу мынадай жағайларда талап етілмейді:
бухгалтерлік есеп жүргізуде негіздеме болатын бастапқы құжаттарды қолдана отырып,
жолаушыларды тасымалдау жол билеттерімен ресімдегенде;
қолма-қол есеп айырысу арқылы халыққа тауарларды өткізген жағдайда, сатып
қосылған құн салығынан босатылатын тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) табыс
Салық салынатын айналым түзетілген кезде шот-фактуралар жасау. Салық салынатын
қосымша шот-фактураның рет нөмірі мен жасалған күні;
қосымша шот-фактурасы жасалатын шот-фактураның рет нөмірі мен жасалған күні;
тауарларды беруші мен алушының атауы, мекен-жайы және тіркеу нөмірі;
қосылған құн салығын есепке алмай, салық салынатын айналымды түзету
қосылған құн салығының сомасы көрсетіледі.
Қосымша шот-фактураны тауарларды беруші жасайды және аталған тауарларды алушы
Салықты есептеу және төлеу тәртібі. Салық салынатын айналым бойынша
Қосылған құн салығының ставкалары. 1992 жылы қосылған құнға салынатын
1995 жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін басқа
- салық салынатын айналым мөлшерінен 20 пайыз;
- нөлдік ставка бойынша;
- салық салынатын импорт мөлшерінен 20 пайыз.
Қазақстан Республикасының 1999 жылы 16 шілдедегі №440-1 заңына сәйкес
Салық салынатын айналым мөлшерінен 20 пайыз;
Тауарлар экспортына; халықаралық тасымалдарға; тоқыма, тігін, былғары аяқ киім
Төменде келтірілген тізбеге сәйкес тауарлар сату жөніндегі айналымдарға 10
мал, тірідей салмағымен (ірі қара, жылқы, шошқа, қой, ешкі,
құс, тірідей салмағымен (тауық, қаз, үйрек, күрке тауық, мысыр
ет (сом ет пен сүйекті еттің барлық түрі, соның
балық (тірі, мұздатылған, жаңа тоңазытылған, кептірілген балық);
ұн (бидай ұны, қара бидай ұны, сұлы ұны, жүгері
нан және нан-тоқаш өнімдері – (тоқаш өнімдері: батондар, бөлкелер,
тоқаш өнімдері, бараночка өнімдері; бубликтер, баранкалар, сушкалар, түтікшелер, нан
сухари өнімдері (сухарилер, гренкалар, қытырлақ нандар);
макарон өнімдері (ашытылмаған қамырдан жасалынған макарон өнімдері: ұзын кеспелі
сүт және сүт өнімдері (балмұздақтан басқа) (ацидофилин, ацидофилді сүт,
жұмыртқалар (құстардың барлық түрінің жүмыртқалары);
өсімдік майлары;
маргарин (сүттен, кілегейден, сүтсіз, бутербродтан, шоколадтан және басқалардан жасалған
жармалар (күріш, сұлы жармасы, ақталған тары, қарақұмық, бидай жармасы,
астық (бидай, арпа, тары, сұлы, қара бидай, күріш, жүгері,
майлы дақылдар (күнбағыс, рапс, максары, мақта, қыша, зығыр);
құрама жем (жануарлар мен құстарды тамақтандыру үшін олардың жетілуіне
қант, оның ішінде қант шикізаты;
тұз;
картоп;
көкеністер (саңырауқұлақтардан басқа жас көкөністер,
балалар мен диабет тағамы өнімдері, шұжық өнімдері
консервіленген ет (қоғамдық тамақтану саласында өндірілгендерден басқа), бұқтырылған ет
балықтан жасалған азық-түлік (қоғамдық тамақтану саласында өндірілгендерден басқа), тұздалған,
көкөністен жасалған азық-түлік (қоғамдық тамақтану саласында өндірілгендерден басқа), (ашытылған,
Қазақстан Республикасында өсірілетін жемістер (цитрустардан басқасы), жеміс-жидек;
наубайшылық ашытқылар (қоғамдық тамақтану саласында өндірілгендерден басқа);
сыра ашытатын солод (қоғамдық тамақтану саласында
Салық кодексі қабылданған кезде қосылған құн салығы ставкасы 16
2004 жылдың 1 қаңтарынан бастап қосылған құн салығы ставкасы
Сонымен бүгінгі таңда қосылған құн салығының ставкалары:
бірінші, салық салынатын айналым мөлшерінен 12 пайыз;
екінші, нөлдік ставка бойынша;
үшінші, салық салынатын импорт мөлшерінен 12 пайыз.
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар.
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдарға жататындар:
І. Тауарлар экспорты.
Түсті және қара металдар сынығының экспортын қоспағанда, экспортқа тауарлар
Тауарлар экспорты дегеніміз - Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес
Тауарлар экспортын растауға төмендегі құжаттар жатады:
экспортталатын тауарларды беруге жасалған шарт (келісімшарт);
тауар шығаруды экспорт режимінде жүзеге асырған кеден органының белгісі
Магистральдық құбыр жүйелерімен немесе электр берілісі желісімен не толық
3) Қазақстан Республикасының кеден шекарасындағы өткізу пунктінде орналасқан кеден
Магистральдық құбыр жүйелерімен немесе электр берілісі желісімен экспорт режимінде
Жоғарыда көрсетілген құжаттар, сондай-ақ экспорт режимінде Қазақстан Ресиубликасының кеден
Халықаралық шартқа сәйкес Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы Тәуелсіз
Қазақстан Республикасының кеден аумағынан тыс жерлерге бұдан бұрын кеден
ұқсату режимі экспорт режиміне өзгертілетін кедендік жүк декларациясы;
тауарларды кеден аумағынан тыс ұқсату режиммен ресімделген кедендік жүк
тауарларды шет мемлекет аумағына әкелу кезінде оларды кеден аумағында
органы куәландырған кедендік жүк декларациясының көшірмесі;
тауарларды немесе олардың ұқсатылған өнімдерін өңдеген мемлекеттің аумағынан әкету
ІІ. Халықаралық тасымалдарға салық салу. Халықаралық тасымалдар бойынша мынадай
Қазақстан Республикасының аумағынан экспортталатын және Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын
Қазақстан Республикасының аумағы бойынша транзит жүктерін тасымалдауға;
халықаралық қатынаста жолаушылар мен жол жүктерін тасымалдауға нөлдік ставкамен
Егер тасымалдауды ресімдеу бірыңғай халықаралық тасымалдау құжаттарымен, ал экспортталатын
Жолаушыларды, экспортталатын тауарларды Қазақстан Республикасының аумағы бойынша тасымалдауды бірнеше
Импортталатын тауарларды (поштаны, жолжүкті) тасымалдауды бірнеше көлік ұйымдары жүзеге
ІІІ. Арнайы экономикалық аймақтардың аумағында өткізілетін тауарларға салық салу.
Электр энергиясын, бензинді, дизель отыны мен суды қоспағанда, әкімшілік
Есепке алуға жатқызылатын салық сомасының жоғарыда аталған айналымдар бойынша
Осыған сәйкес қосылған құн салығы бойынша нөлдік ставканы қолдану
1) арнайы экономикалық аймақтың аумағында аталған объектілерді салуды жүзеге
2) тауарлар шығаруды еркін кеден аймағының кеден режимінде жүзеге
3) арнайы экономикалық аймақтың аумағында аталған объектілерді салуды жүзеге
4) арнайы экономикалық аймақтың аумағында аталған объектілерді салуды жүзеге
1995 жылы 24 сәуірдегі «Салықтар және бюджетке төленетін басқа
Қазақстан Республикасы қатысушы болып табылатын тиісті халықаралық шарттарда көзделгеннен
шетелдік дипломатиялық және соларға теңестірілген өкілдіктердің ресми түрде пайдалануына,
тауарларды немесе жолаушыларды халықаралық тасымалдауға байланысты қызмет көрсетуге немесе
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қазынасына өткізілетін бағалы металдар мен асыл
Қазақстан Республикасының 1999 жылы 16 шілдедегі №440-1 заңына сәйкес
тауарлар экспортына;
халықаралық тасымалдарға;
тоқыма, тігін, былғары аяқ киім өнеркәсібі салаларының өнімдеріне;
тазартылған бағалы металдар - алтын мен платинаға нөлдік ставка
Салық кезеңі. Төменде көзделген жағдайларды қоспағанда, қосылған құн салығы
Егер алдыңғы тоқсан үшін бюджетке төленуге тиіс қосылған құн
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
Салық декларациясы. Қосылған құн салығын төлеуші әрбір салық кезеңі
Ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғаларға арналған арнаулы салық
Декларациямен бірге салық кезеңі ішінде (есепті тоқсан ішінде) сатып
Қосылған құн салығын төлеу мерзімдері. Қосылған құн салығын төлеуші
Импортталатын тауарларға қосылған құн салығын төлеу мерзімін өзгерту.
Салық органдары, егер:
импортталатын тауарлар өнеркәсіптік ұқсатуға арналған;
су, газ, электр энергиясы импортталатын тауарлар болып табылған жағдайларда
Егер бұл орайда төменде аталған шарттардың ең болмаса біреуі
өндірістік ұқсатудан кейін алынған өнімде (тауарда) пайдаланылған тауарлардан өзгеше
өндіріс процесінде тауарларға қосымша еңбек пайдаланыла отырып, химиялық әсер
Қосылған құн салығын төлеу мерзімін өзгерту өсімпұл есептелмей, кеден
Қосылған құн салығын төлеу мерзімін өзгерту мына құжаттардың:
уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша өтініш;
тауарларды беруге арналған шарттың көшірмесі негізінде жасалады.
Төлеу мерзімін өзгертуге құқығын растау үшін салық органдары қосылған
Уәкілетті мемлекеттік орган өнеркәсіптік ұқсату үшін үнемі импорт бойынша
Импортталатын тауарларға арналған қосылған құн салығын есепке жатқызу әдісімен
- жабдықтың;
- ауыл шаруашылық техникасының;
- автомобиль көлігінің жылжымалы жүк құрамының, тікұшақтар мен ұшақтардың,
- өзінің өндірістік мұқтажы үшін әкелінетін қосалқы бөлшектердің;
- пестицидтердің импорты бойынша белгіленген тәртіппен есепке жатқызу әдісімен
Аталған тауарлар тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді. Қосылған құн
Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларға, атқарылған жұмыстарға және көрсетілген
Қосылған құн салығы түсімдерін үш нұсқамен болжауға болады.
Бірінші нұсқа елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы болжамымен орта мерзімді жоспарына
Np=Wp * S/100 %
S=Nесеп/Wесеп * 100 %, мұнда
Np – болжанатын кезеңге арналған ҚҚС сомасы;
Wp - болжанатын кезеңге арналған ЖІӨ көлемі;
S – алудың орташа пайызы;
Nесеп – есепті кезеңдегі қосылған құн салығы сомасы;
Wесеп - есепті кезеңдегі ЖІӨ көлемі.
Қосылған құн салығы түсімдерін есептеудің екінші нұсқасы салық органдарының
Np=N0 * Іц/100 % * Іпр/100 %, мұнда
Np – болжанатын қосылған құн салығы сомасы;
N0 – есептік кезеңде (тоқсанда, жарты жылдықта) есептелген салық
Іц – жоспарланатын жылға арналған тұтыну бағаларының өсуі;
Іпр – жоспарланатын жылға арналған өндірістің өсуі.
Қосылған құн салығын болжау кезінде есепті кезеңде нөлдік ставка
Екі нұсқа да салық заңнамасына және басқа нормативтік құқықтық
Үшінші нұсқа. Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген тауарларға қосылған құн
ҚР аумағында өндірілген тауарларға ҚҚС түсімдерінің көлемдеріне әсер ететін
Көрсеткіш Корреляция коэффициенті Айқындылық коэффициенті
Орташа жылдық салық ставкасы -0,834 0,695
ЖІӨ, млрд. теңге 0,973 0,947
Жұмыссыздық деңгейі -0,932 0,868
Қазақстан аумағында өндірілген тауарларға қосылған құн салығы түсімдерінің
ҚР аумағында өндірілген тауарларға
Қосылған құн салығы түсімдерінің кері теңдеуі
Ауыспалы Ауыспалыға сәйкес көрсеткіш Ауыспалы кезіндегі коэффициент Ауыспалы кезіндегі
Ү ҚР аумағында өндірілген тауарларға
ҚҚС бойынша түсімдер, мың теңге
Х1 Орташа жылдық ҚҚС ставкасы а1 1,079 -0,795
Х2 ЖІӨ, млрд. теңге а2 1,019 0,980
Х3 Жұмыссыздық деңгейі, %-бен а3 -0,030, -0,897
ао 7,099
Қосылған құн салығы түсімдерінің теңдеуі:
Y = а0 + а1Х1+ ...+аnХn,
мұнда Ү – түсімдердің көлемі (тәуелді ауыспалы);
а0 – Х-тің тұрақты мәні кезінде қалыптасатын түсімдердің деңгейі;
а1, ..., аn – бұрыштық коэффициеттер (тәуелсіз ауыспалы көрсеткіштер
Х1, ..., Хn – тәуелсіз өзгерістер.
Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға қосылған құн салығы
Бірінші нұсқа бойынша Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға қосылған
Nір = Vі* S/100 % есептеледі, мұнда
Nір – импортталатын тауарларға қосылған құн салығының болжамды сомасы;
Vі – жоспарланатын жылға арналған импорт көлемі;
S – есепті кезеңде импортталатын тауарларға қосылған құн салығының
S=Nесеп/Vесеп * 100 % формуласымен айқындалады, мұнда
Nесеп – есепті кезеңдегі импортталатын тауарларға қосылған құн салығы
Vесеп - есепті кезеңдегі импорт көлемі көлемі.
Екінші нұсқа. РФ аумағында шығарылатын және содан импортталатын тауарларды
Көрсеткіш Корреляция коэффициенті Айқындылық коэффициенті
РФ аумағының импортын қоспағанда, тауарлар импорты (кедендік декларациялар бойынша)
Орташа жылдық салық ставкасы -0,910 0,827
РФ аумағының импортын қоспағанда, алдыңғы кезеңдегі тауарлар импорты (кедендік
Теңгенің АҚШ долларына орташа жылдық айырбас бағамы 0,947 0,897
РФ аумағында шығарылатын және содан импортталатын
тауарларды қоспағанда, Қ Р-ның аумағына
импортталатын тауарларғаҚҚС салық түсімдерінің кері
Ауыспалы Ауыспалыға сәйкес көрсеткіш Ауыспалы кезіндегі коэффициент Ауыспалы
Ү РФ аумағында шығарылатын және содан импортталатын
тауарларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағына импортталатын тауарларға ҚҚС бойынша
Х1 РФ аумағының импортын қоспағанда, тауарлар импорты (кедендік декларациялар
Х2 Орташа жылдық салық ставкасы а2 0,966 -0,850
Х3 Теңгенің АҚШ долларына орташа жылдық айырбас бағамы а3
Х4 РФ аумағының импортын қоспағанда, алдыңғы кезеңдегі тауарлар импорты
ао -3,171
Алынған кері теңдеудің айқындылық коэффициенті 1-ге тең, бұл берілген
Түсімдер теңдеуі:
Ү = а0 + а1Х1+...+аnХn,
мұнда Ү – түсімдердің көлемі (тәуелді ауыспалы);
а0 – Х-тің тұрақты мәні кезінде қалыптасатын түсімдердің деңгейі;
а1, ..., аn – бұрыштық коэффициеттер (тәуелсіз ауыспалы көрсеткіштер
Х1, ..., Хn – тәуелсіз өзгерістер.
2.2 Қосылған құн салығынан босатылған айналым мен импортты сипаттау
Қосылған құн салығы – көп дүркінді, тауарды өндіру мен
Қосылған құн салығынан босатылған айналымдар:
І. Тауарлар айналымы:
пошталық ақы төлеудің мемлекеттік белгілері;
акциздік алым маркаларын (акцизделетін тауарларды таңбалауға арналған есеп-бақылау маркалары);
уәкілетті органдар жүзеге асыратын, соларға байланысты мемлекеттік баж алынатын
4) адвокаттық қызметті, нотариаттық іс-әрекеттерді жүзеге асыру бойынша
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі өткізетін тауарлар;
мемлекеттік меншікті жекешелендіру тәртібімен өткізілетін мүлікті;
6-1) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік қажеттіліктер үшін сатып
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттік мекемелердің пайдасына өтеусіз негізде
жарғылық капиталға жарналарды;
жарғылық капиталға жарна ретінде алынған мүлікті қайтарып алуды;
жерлеу бюроларының әдет-ғұрыптық қызмет көрсетулерін, зираттар мен крематорийлердің қызмет
оларды өткізу жөніндегі қызмет көрсетулерді қоспағанда, лотереялық билеттерді өткізу
банк карталарымен операциялар бойынша есеп-қисаптарға қатысушыларға жинау, өндеу және
12-1) Қазақстан Республикасының кеден аумағына «Қазақстан Республикасының кеден аумағында
12-2) халықаралық тасымалдар болып табылатын тасымалдарға байланысты жұмыстар мен
12-3) тұрғын үй қорын басқару, ұстау мен пайдалану жөнінде
жерге және тұрғын үй қорындағы ғимараттарға байланысты айналым, қаржылық
ұлттық валюта;
егер мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері, сондай-ақ өндірістік ұйымдары мына шарттарға
осындай өндірістік ұйымдар қызметкерлері жалпы санының кемінде 51 пайызы
мүгедектерге еңбекақы төлеу бойынша шығыстар еңбекақы төлеу бойынша жалпы
Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес айқындалған, «Еркін қойма» кеден
арнайы экономикалық аймақтардың аумақтарында өткізілетін, арнайы экономикалық аймақтардың аумақтарында
Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс істейтін және келісімшарттың талаптары бойынша
ІІ. Жерге және тұрғын үй қорындағы ғимараттарға байланысты айналым.
Тұрғын үй қорындағы ғимаратты (ғимараттың бір бөлігін) өткізу және
қонақ үй қызметін көрсету мақсатында пайдаланылатын ғимаратты (ғимараттың бір
қонақ үйде тұру бойынша қызмет көрсетуді қоспағанда, қосылған құн
Жер учаскесін иелену және пайдалану немесе оған билік ету
ІІІ. Қаржылық қызмет көрсетулерге байланысты айналымдар:
1) қаржы рыногы мен қаржылық ұйымдарды реттеу және қадағалау
- депозиттерді қабылдау, жеке және заңды тұлғалардың банк шоттарын
- банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын
- осы тұлғаға тиесілі тазартылған қымбат металдардың нақты саны
- аударым операциялары: жеке және заңды тұлғалардың ақшаны аудару
- заем операциялары: ақшалай нысанда кредиттер беру;
- факторингтік және форфейтингтік операциялар;
- жеке және заңды тұлғалардың, оның ішінде корреспондент банктердің
- сенімгерлік (траст) операциялары: сенім білдірушінің мүддесі үшін және
- клирингтік операциялар: төлемдерді жинау, салыстырып тексеру, сұрыптау және
- ломбард операциялары: депозиттелетін
- шетел валютасымен айырбас операиияларын ұйымдастыру;
- төлем құжаттарын инкассоға қабылдау;
- ақшалай нысанда орындауды көздейтін кепілдіктер беру;
- аккредитивті ашу мен растау және ол бойынша міндеттемелерді
- кассалық операциялар: банкноттар мен монеталарды қабылдап алу, беру,
- құжатсыз нысанда шығарылған бағалы қағаздарды сақтау;
- үшінші тұлғалар үшін ақшалай нысанда орындау көзделетін банк
2) бағалы қағаздармен жасалатын операциялар, бағалы қағаздар рыногына
3) сақтандыру (қайта сақтандыру) жөніндегі операциялар, сондай-ақ сақтандыру (қайта
4) төлем карточкаларымен, чектермен, вексельдермен, депозиттік сертификаттармен жасалатын операциялар;
5) зейнетақы активтерін басқару жөнінде қызметтер көрсету және ипотекалық
6) жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы жарналарын тарту жөнінде зейнетақы
7) кәсіпорынның жарғылық капиталына қатысу үлесін өткізу;
8) микронесиелер беру жөніндегі операциялар.
IV. Қаржы лизингіне берілген мүлік мынадай талаптарды сақтаған жағдайда:
қаржы лизингіне беру талаптарына сай болса;
лизинг алушы мүлікті негізгі құрал ретінде алса, мүлікті қаржы
V. Коммерциялық емес ұйымдар көрсететін қызметтер бойынша айналымдар, егер
балаларды, қарттарды, соғыс және еңбек ардагерлері мен мүгедектерді қорғау
діни ұйымдардың әдет-ғұрыптар мен рәсімдерді жүзеге асыруына және діни
VI. Геологиялық барлау және геологиялық-іздестіру жұмыстарын өткізу бойынша айлалымдар.
Геологиялық барлау және геологиялық-іздестіру жұмыстары дегеніміз көмірсутекті және минералдық
Инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға байланысты жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер.
Инфрақұрылымдық жобаларды іске асыруға байланысты жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерге
Салықтан босату салық төлеуші (мердігер, қосалқы мердігер) Қазақстан Республикасы
Инфрақұрылымдық жобалар Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен бекітіледі. Инфрақұрылымдық жобаларды
VII. Мәдениет, ғылым және білім беру саласында қызмет көрсетулер,
театр-концерт қызметін жүзеге асыру жөніндегі (шоу-бизнес саласындағы қызметтерді қоспағанда);
мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту; бастауыш, негізгі, орта, қосымша
мемлекеттік тапсырыс шеңберінде жүзеге асырылатын ғылыми-зерттеу жұмыстарына байланысты;
кітапхана қызметін көрсету жөніндегі;
тарихи және мәдени мұраны, мұрағаттық құндылықтарды сақтау жөніндегі.
VIII. Медициналық және мал дәрігерлік қызмет көрсетумен байланысты тауарларды
кез келген нысандағы дәрі-дәрмектік заттарды, сондай-ақ оларды өндіру үшін
медициналық мақсаттағы бұйымдарды, оның ішінде протездік-ортопедиялық бұйымдар мен медициналық
медициналық және мал дәрігерлік қызмет көрсетілген жағдайларда.
Жоғарыда аталған тауарлар мен көрсетілетін қызметтер тізбесін Қазақстан Республикасының
Кәсіпорынды сату. Қосылған құн салығын төлеушінің біреуі екінші бір
берілетін активтерін, оларды қалыптастыру көздерін және олар бойынша міндеттемелерді
айналым жасалғаннан кейін он жұмыс күнінен кешіктірмей тиісті салық
Осы аталған ережелер жер қойнауын пайдалануға жасалған келісімшарт беретін
Қосылған құн салығынан босатылатын импорт.
Қосылған құн салығынан мынадай тауарлардың импорты босатылады:
ұлттық валюта, шетел валютасы, сондай-ақ бағалы қағаздар импорты;
жеке тұлғалардың Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тауарларды бажсыз әкелу
акцизделетін тауарларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының Үкіметі
акцизделетін тауарларды қоспағанда, мемлекет, мемлекеттердің үкіметтері, халықаралық ұйымдар желілері
шет елдің дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктерінің ресми пайдалануы
салық төлеуден босатуды белгілейтін кеден режимдерінде Қазақстан Республикасының кеден
дәрі-дәрмектік заттардың, оның ішінде субстанция-дәрілер; протездік-ортопедиялық бұйымдарды, сурдотифлотехниканы және
Жоғарыда аталған тауарлардың тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.
пошта маркаларының (коллекциялық маркалардан басқа) импорты;
қағаз ақша белгілері өндірісі үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі
мемлекеттердің, мемлекеттер үкіметтері мен халықаралық ұйымдардың желісі бойынша берілген
қаржы лизингі шарты бойынша қаржы лизингіне беру мақсатында лизинг
Жоғарыда көрсетілген тауарлар импортын қосылған құн салығынан босату тәртібін
2.3 Салықтық есептеме бойынша қосылған құн салығын есепке
Есепке жатқызылатын қосылған құн салығы. Егер мұнда өзгеше көзделмесе,
тауарларды алушы қосылған құн салығын төлеуші болып табылса;
тауар беруші Қазақстан Республикасының аумағында өткізілген тауарлардың шот-фактурасын немесе
тауарлар импорты жағдайында – қосылған құн салығы бюджетке төленген
қосылған құн салығын төлеу жөніндегі салық міндеттемесі орындалса, олар
Лизинг берушінің қаржы лизингіне беруге жататын мүлікті сатып алуымен
Мына аталғандар есепке жатқызылған қосылған құн салығының сомасы болып
1) қосылған құн салығы бөліп көрсетілген шот-фактуралар бойынша өнім
1-1) оларда қосылған құн салығымен бөліп көрсетіле отырып ұсынылған
1-2) жазылған шот-фактуралар бойынша төлеуге жататын, бірақ лизинг берушінің
1-3) қайтарымды лизинг шарттары бойынша шот-фактуралар бойынша төленуге тиіс
2) Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес ресімделіп, кедендік жүк
3) қосылған құн салығының төленгенін растайтын төлем құжатында көрсетілген
4) темір жол немесе әуе көліктерінде берілетін жол жүру
5) есеп айырысулары банктер арқылы жүргізілетін, коммуналдық қызметтер көрсетуші
6) қосылған құн салығы бойынша есепке қойылған күнге жасалған
7) тауарларды қолма-қол есеп айырысу арқылы сатып алған жағдайда,
Халықаралық шартқа сәйкес оларға қатысты тауарлардың экспорты мен импортына
Есепке жатқызылмайтын қосылған құн салығы. Қосылған құн салығы, егер:
қосылған құн салығын төлеушінің кәсіпкерлік қызметіне жатпайтын шаралар өткізумен
қонақ үй ретінде пайдаланылатын ғимараттарды қоспағанда, тұрғын үй қорындағы
негізгі құралдар ретінде сатып алынған жеңіл автомобильдерді;
жалдау шартына сәйкес жөндеу шығыстарын жалға беруші өтеген және
өтеусіз алынған мүлікті осындай мүлік Қазақстан Республикасынан тыс жерлерден
Есепке жатқызылатын қосылған құн салығының сомасын түзету. Бұрын есепке
салық салынатын айналым мақсаттарында пайдаланылмаған тауарлар бойынша;
негізгі құралдарды қоса алғанда, тауарлар бүлінген, жоғалған жағдайда;
негізгі құралдар бүлінген, жоғалған жағдайда, қосылған кұн салығы негізгі
табиғи монополиялар субъектісі нормативтен тыс шеккен шығыстар бойынша;
шот-фактурада белгіленген ережелер сақталмаған жағдайда.
Күмәнді міндеттемелер бойынша есепке жатқызылған қосылған құн салығының сомасын
Қосылған құн салығы салынбайтын өткізу бойынша айналымдар болған кезде
Барабарлық әдісі. Есепке жатқызылған қосылған құн салығының сомасы барабарлық
Бөлек есептеу әдісі. Бөлек есептеу әдісі бойынша есепке жатқызылған
3 Қосылған құн салығының қызмет ету ерекшеліктері негізінде
3.1 Салық Кодексі аясында қосылған құн салығының қызметін реттеу
Қосылған құн салығын сипаттай отырып, оның барлық тауарлар мен
Бюджетке төлеуге қатысты қосылған құн салығын анықтау үшін әлемдік
Тікелей немесе бухгалтерлік әдіс есеп айырысуда келесі формуламен есептеледі:
НДС=Н*ДС
Мұндағы: Н-салық ставкасы, ДЦ-қосылған құн.
Жанама әдіс немесе есепке жатқызу әдісі, бұл шот-фактураға сәйкес
НДЦ=НЦ-НС,
Мұндағы: Н – салық ставкасы,
Ц - өткізу бағасы,
С – сатып алынған тауарлар құны.
Қосылған құн салығы есебін жүргізудің жеңілдетілген де, күрделі де
Қазақстанда 1995 жылдың шілде айына дейін кәсіпорынның табысына сәйкес
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын есептеудің басқа
Салық кодексіндегі жаңа енген «тіркелу шегі» мәні жылдық өткізу
Әлемдік тәжірибеден бөлек Салық кодексінде тауарды «өткізу орны» терминіне
Фактілік сатып алынған тауарлар, соның ішінде импортталған тауарлар, көрсетілген
Қазақстан Республикасындағы сыртқы сауда айналымының өсуі мақсатында қосылған құн
Қосылған құн салығын салу жүйесінде жеңілдіктер мен преференциялар ұсыну,
Қосылған құн салығы бойынша жалпы тәжірибеде салықтан босатудың екі
- бірінші әдіс жеткізушімен төленген салық сомасын шегеру құқы,
а) жеке өзі өткізу бойынша аударылған салық сомасының төмен
б) ұсынылған шоттар негізінде салық инспекциясымен қайтарылды.
Мұндай жеңілдіктер тауарды экспорттау және жолаушылар тасымалдау қызметінде кең
- екінші әдіс, бұл шегерім құқығынсыз жеткізушілердің тауарға төлеген
Салық кодексіндегі қосылған құн салығы бойынша жеңілдіктер сипаттамасы келесідей
Жаңа Салық кодексінде нөлдік пайыз ставкасын қолдана алатын кәсіпорындар
Қосылған құн салығы бойынша жеңілдіктер саны азайды. Мысалы
- газет-журнал, оқулықтар немесе оқу құралдарын өндіру және өткізу
- осы уақытқа дейін қоғамдық мүгедектер ұйымының тауарларын
- теле-радио хабарларын өндіру және таратумен айналысатын мекемелерге белгіленген
Білім беру саласындағы мекемелерге салық жеңілдіктерін қолдану үшін келесілердің
- жалпы білім беру қызметін жүргізу құқығына лицензия;
- Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі бекіткен жалпы
Қосылған құн салығының 12 пайызға дейін төмендеуі келесідей мақсаттар
3.2 Қосылған құн салығының экономикалық ролін жетілдіру бағыттары
Есепке жатқызылған салық сомасы салық кезеңі ішінде есептелген салық
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша асып кету
қосылған құн салығын төлеуші нөлдік ставка бойынша салық салынатын
қайтарып алуға өтініш берген айдың алдындағы тоқсан ішінде нөлдік
Осында белгіленген шарттар орындалмаған жағдайда, асып кеткен сома қосылған
Жоғарыда аталған жағдайлардан басқа мынадай жағдайларда:
грант қаражаттары есебінен алынатын тауарлар берушілерге көзделген тәртіппен төленген;
дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктер шетелдік дипломатиялық және оларға
бюджетке артық төленген қосылған құн салығының сомасы белгіленген тәртіппен
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша қосылған құн
- салық кезеңі ішіндегі қосылған құн салығы жөніндегі декларация;
- тауарлар экспортын растау үшін қажет құжаттар;
- салық органы жүргізген салық тексеру актісіне сәйкес қайтаруға
Қосылған құн салығын қайтару:
- қосылған құн салығын осы салықты төлеушінің басқа салықтар
- тауарлардың импорты кезінде төленуге тиіс қосылған құн салығының
- төленуге тиіс қосылған құн салығының есебіне есепке жатқызу;
- қосылған құн салығын төлеушінің банк шотына ақша аудару
Қосылған құн салығын қайтару тәртібін уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
Қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомаларының дұрыстығын растау үшін
1) қарсы тексерулер:
- бұл салық төлеушінің қосылған құн салығын қайтаруға өтініш
- электр және жылу энергиясын, суды, газды, байланыс қызметін
- қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомаларының дұрыстығы расталған
2) қосылған құн салығы 1 миллион теңгеден астам сомаға
3) қосылған құн салығын төлеушінің берушісі салық төлеушілердің мониторингтелуіне
Осында көзделген қосылған құн салығы:
шағын бизнес субъектілері;
шаруа қожалықтары;
ауыл шаруашылық өнімін өндіруші заңды тұлғалар үшін белгіленген арнаулы
Грант қаражаттары есебінен сатып алынатын тауарлар бойынша төленген қосылған
Грант қаражаттары есебінен алынатын тауарларды берушілерге төленген қосылған құн
тауарлар алынатын грант қаражаттары мемлекеттер, мемлекеттер үкіметтері, халықаралық ұйымдар
тауарлар тек грант мақсаттарын іске асыру үшін ғана
тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету грант алушымен не
Осыған сәйкес грант алушыларға қосылған құн салығын қайтару жоғарыда
Қосылған құн салығын Қазақстан Республикасында тіркелген дипломатиялық және оларға
Қорытынды
Қоғамның даму процессінде әлеуметтік-экономикалық жүйедегі салықтардың атқаратын рөлі күн
Егер салықтардың қажеттілігі мемлекеттің саяси, экономикалық, қала берді, әлеуметтік
Ал, «салық салу» ұғымына келетін болсақ, көптеген отандық және
көптеген экономистермен «салық салу» ұғымына анықтама берілген кезде, ол
салық салу тек қана салық міндеттемесімен және құқықтық мәжбүрлеумен
салық бөлу функциясын атқара отырып, қаржы жүйесінің барлық буынында
қазіргі кезде еліміз әлеуметтік бейімделген нарықтық экономиканың даму жолын
Жоғарыдағы тұжырымдарды ескере келе, біздіңше, «салық салу
Салық салудың әлеуметтік салдарлары оның шаруашылық жүргізуші субъектілер мен
Басқа салықтарға қарағанда (мүлік, жер және көлік құралдарына салынатын
Қазіргі таңда қосылған құн салығының экономикалық мәні - тауарларды
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті қосылған құн
Көптеген елдерде қосылған құнға салынатын салықтан экспорттық операциялар, азық-түлік
Салық төлеуші мемлекетке осы салықты төлеу нәтижесінде шеккен шығысының
Қосылған құн салығы Қазақстан Республикасында алғашқы рет 1992 жылы
1995 жылы 24 сәуірде Қазақстан Республикасының
2011 жылдың 1 қаңтарынан бастап ҚҚС 12 пайызға
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті ҚҚС сатылған
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығын төлеуші болып табылмайтын резидент
Салық салынатын айналым мен салық салынатын импорт мөлшері трансферттік
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ҚР «Бюджет жүйесі туралы» Заңы.
ҚР «Республикалық бюджет туралы» Заңы (сәйкес жылға).
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы»
«Кеден ісі туралы» ҚР Заңы.
ҚР «Валюталық реттеу туралы» Заңы. 24.12.1996 ж.
ҚР «Инвестиция туралы» Заңы. 8.01.04 ж.
Салық есептілігі (жеке табыс салығы, ҚҚС, акциздер, жер қойнауын
Салық есептілігі (бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер). Ресми
Салық есептілігі (арнаулы салық режимдері). Ресми газет №52,ҚР МКМ
Методические рекомендации по проведению проверки по полноте и своевременности
Налоговый Кодекс о правах, обязанностях и ответственности налогоплательщиков. Алматы,
Нормативная база и методические рекомендации. К вам пришли с
Үмбетәлиев А.Д. Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық.
А.Смит. Исследование о природе и причинах богатств народов. М.
Найманбаев С.М. ҚР Салық құқығы. А.,2005 ж.
Шеденов Ө.Қ., Байжомартов Ү.С., Жүнісов Б.А., Комягин Б.И. «Жалпы
Д.Рикардо. Начало классической экономии и налогообложения. Сочинение т.1-2. М.
А.Маршалл. Принципы экономической науки. т.2. М.Прогресс, 1993г.
П.Самуэльсон. Экономикс. т. 1-2. М. НПО АЛАГОН ВНИИСИ, 1992г.
Д.Кейнс. Общая теория занятости, процента и денег. М. МП
Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы. Алматы, 2003 ж.
Идрисова Э.К. Налоговое регулирование предпринимательской деятельности в сфере малого
Илиясов К.К., Идрисова Э.К. Налоги развитых зарубежных государств. Алматы.
Идрисова Э.К. Налоги и налогообложение в Казахстане. Алматы: «Формирование
Зейнельгабдин А.Б., Ермекбаева Б.Ж., Алейбеков М.С. Налоги – учебное
В.Д.Камаев. Учебник по основам экономических теорий. Москва, 1995г.
Г.Қарақұсова «Салықтар: оның сипаты және пайдалану тәжірибесі» Алматы, 1994ж.
Карагусова Г. Экономическая сущность налогов. Алматы. Қаржы қаражат, 2008
Мельников В.Д. Государственное финансовое регулирование экономики Казахстана. Алматы. Қаржы
Мельников В.Д., Ли В.Д. Общий курс финансов. Алматы, Институт
Медведев А.Н. Как планировать налоговые платежи. М, Инфра –
Оспанов М.Т. Методические и концептуальные основы Кодекс РК «О
Д.Г.Черник «Нарықтық қатынастардағы салықтар» М. 1999ж.
Оспанов М.Т. Налоговая реформа и гармонизация налоговых отношений. Алматы.
Оспанов М.Т. Проблема совершенствования системы управления налогами в РК.
Сейдахметова Ф.С. налоги в Казахстане. Алматы, 2008 г.
Е.Ідірісов «Шағын және орта бизнестегі кәсіпкерлік қызметі салықтық реттеу»
Худяков А.И. Налоговое право в РК. Алматы, Жеті жарғы,
Ходов Л.Г., Худолеев В.В. Налоги и налогообложение. М, Инфра
Журнал. Қаржы-қаражат 2008-2010 жыл, №2.
Қосымша А
жылдар аралығындағы экономика салаларының табысындағы төленген салықтар үлесінің өсу
(%)
Экономика салалары 2004 2005ж 2006ж 2007ж 2008ж 2009ж 2010ж
Салалардың барлығы бойынша,
оның ішінде: 10,8 11,38 12,1 12,5 13,1 15,8 16,8
Ауыл шаруашылығы 3,7 4,8 3,3 2,35 4,3 4,9 4,7
Өнеркәсіп 13,5 15,0 15,8 16,0 16,4 19,8 20,6
Құрылыс 6,4 7,5 6,4 5,5 4,6 4,5 9,7
Сауда: автомобиль, тұрмыстық бұйымдарды жөндеу 4,7 6,1 5,7 6,1
Қонақ үйлер мен мейрамханалар 8,1 9,93 10,2 9,8 8,2
Көлік және байланыс 11,9 11,6 11,9 12,6 8,5 7,9
Қаржылық қызмет 4,1 12,6 9,4 4,8 7,1 4,7 2,0
Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалға беру 14,1 11,8 16,1 14,2
Коммуналдық, әлеуметтік және басқа да қызметтер көрсету 8,3 9,64
Ескерту - ҚР статистика жөніндегі Агенттіктің мәліметтері пайдаланыла отырып,
Қосымша Б
Экономика салаларындағы өнімді сатудан түскен табыс пен төленген
салықтардың салыстырмалы түрдегі өсу серпіні
Үмбетәлиев А.Д. Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық.
Найманбаев С.М. Салық құқығы. Оқу құралы – Алматы: 2005
Үмбетәлиев А.Д. Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық.
Д.Г.Черник «Нарықтық қатынастардағы салықтар» М. 1999ж.
Ходов Л.Г., Худолеев В.В. Налоги и налогообложение. М, Инфра
Үмбетәлиев А.Д. Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық.
Медведев А.Н. Как планировать налоговые платежи. М, Инфра –
Нормативная база и методические рекомендации. К вам пришли с
Қосылған құн салығының Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі рөлі.
Тауарларды өткізу бойынша айналым
Салық салынатын айналым
Диплом алдындағы өндірістік практика бағдарламасының орындалуы туралы
Қосылған құн салықты төлеушілер және салық салу объектілері жайлы
ҚҚС: қызмет ету және даму мәселелері
Салық салынатын айналымды анықтау
Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі қосылған құн салығы
Импортқа салынатын қосымша құн салығының ерекшеліктері
Әуэзов ауданы бойынша салық басқармасының тарихы