Жамбыл обл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . .
I тарау. ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ
1.1 Жамбыл облысының құрылуы және қалыптасуы…………….…7-14
1.2 Жамбыл облысының 1941 – 1986 жылдар аралығындағы экономикасы
II тарау. ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ТӘУЕЛСІЗДІК КЕЗІНДЕ
2.1 Облыстың әлеуметтік – экономикалық дамуы………………...36-55
2.2 Облыс мәдениетінің дамуы……………………………………..55-68
2.3 Жамбыл облысының кіші халықтарының ассамблеясы………..68-69
ҚОРЫТЫНДЫ …..………………………………………………….70-71
ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫНА ҚАТЫСТЫ ОҚИҒАЛАРДЫҢ ХРОНИКАЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ………………………………………..72-77
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР………………………...……78-79
Алғы сӨЗ
Әлем тарихынан әр өркениетті ұлттық мемлекет белгілі тәуелсіздігін алғаннан
Өмір тарихының шындығына үңілсек, көп ғасырлық қазақ халқының тарихы
Барлығымызға белгілі, егер бұрын Қазақстан Республикасының тарихы біртұтас КСРО
Қазақстан тарихының бір бөлігі ретінде «Жамбыл облысы тарихын» жан-жақты
Бұл «Жамбыл облысы тарихы» атты оқу құралын құрастырған автор
Оқытушылар мен білімгерлерге және оқырман қауымға арналған бұл оқу
Жамбыл облысындағы жоғары, орта, арнаулы және орта оқу орындарында
М. Н. Сарыбеков, ТарМПИ ректоры,
п.ғ.д., профессор,
Білім Академиясының Академигі.
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. 2005 жылы республика тәуелсіздігін алғанына
15 жыл толды. Бұл жылдар 70 жылдан аса өмір
Бүгінде Қазақстан өз алдына тәуелсіз мемлекет жағдайына қол жеткізгенде
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне арналған салтанатты жиналыста жасаған баяндамасында Н.Ә.
Шын мәнінде тарихымыздың осындай қайшылықты процестерге тарихи толы ауыр
Қазақстанның шын тарихын халқымыз 1991 жылдан, тәуелсіздікке қолы жетіп,
Кеңес одағы ыдырап, Коммунистік партия өз қызметтін доғарғаннан кейін
Мәселенің зерттелу деңгейі. Қазақстанның тарихын кәзіргі көзқараспен қарап жан-жақты
Біздің тақырыпқа жақындау тарих ғылымдарының докторы, проффессор
К. Рыспаевтың «Древний Тараз» атты кітабы. Кітапта (орысша жазылған)
Сонымен, жоғарыдағы қысқаша ғылыми тарихнамалық талдаудан соң мынандай қорытындыға
Күні бүгінге дейін Кеңес мемлекетінің кезеңінде де Тәуелсіз Қазақстандағы
Зерттеу жұмысының мақсаты. Жүмысымызда Кеңестік кезеңдегі партия және Қазақстанның
Алайда бұдан Жамбыл облысының тарихын толық жаздық деуден аулақпыз.
Зерттеудің міндеттері:
- Жамбыл облысы жөніндегі тарихнаманы сұраптап талдау;
- Жамбыл облысының экономикалық және мәдениетін бұрындары бір жақты
- тақырып бойынша архивтік және статистикалық материалдарды жаңа көзқараспен
Зерттеу тақырыбының деректік негізі. Тақырыпты ғылыми зерттеу кезінде Кеңес
Зерттеу жұмысының методикалық және теориялық негіздері. Тақырыпты зерттеу жұмысында
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Біз зерттеп отырған еңбек зерттеліп
Қаралып отырған еңбекте Кеңес мемлекетінің және Тәуелсіз Қазақстан үкіметінің
Сонымен жалпы алғанда біздің зерттеуімізде тарих ғылымында әлі де
Зерттеудің ғылыми - танымдық және тәжірибелік маңыздылығы. Жамбыл
Зерттеудің мерзімдік шегі. Жамбыл облысы 1939 жылда құрылған. Сондықтан
Бірінші тарау
ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ
1.1 Жамбыл облысының құрылуы және қалыптасуы
Жамбыл облысының құрылғанына бір ғасыр болмаса да, оның орталық
Орталығы екі мыңжылдық тарихында замана желінің әсерімен аты талай
1939 жылы 14 қаңтарда КСРО Жоғарғы Кеңес Президиумының
КСРО кезінде облыс аумағы арқылы Түркістан – Сібір темір
Тарихқа қысқаша артқа үңілсек, 1917 жылы 6 қарашада Әулиеатада
Уезде 38 болыс, оның 25-і көшпелі ел, 13-і тұрғылықты
Жаңа әкімшілік аудандастырылуға байланысты 1928 жылы -қаңтарда уезд таратылып,
Жамбыл облысынның тарихы 1939 жылы 14 қазанында облыстың
Жамбыл облысы құрылған кезінде, облыстың құрамында жоғарыда көрсеткендей
Барлығымызға мәлім облыс орталығы, қазіргі Тараз қаласының мәдениеті
Атыңнан айналайын,
Әулие-ата,
Атыңды мен алды деп
болма қапа.
Бұл мәселе бойынша облысымыздың көптеген тұрғындары, зиялы азаматтары облыс,
Жамбыл облысының саяси -экономикасы мен мәдениеті Қазақстанның саяси –
Шындығында, бұл кезде оқу орындарына арнап шығарылған оқулықтар және
1930 жылдары Жамбыл облысы құрылар алдында қандай жағдайда болғанына
1939 жылдың желтоқсан айында Жамбыл облыстық Кеңестің алғашқы шақырылуына
Алғашқы шақырылған облыс кеңесінің бірінші сессиясында төмендегі атқару комитетінің
Құрылған бөлімдер мен басқармалар көп жағдайда екі жаққа бағыну
1940 жылы Жамбыл қаласында 20 өнеркәсіптік мекемелерде 3,4 мың
1940 жылы облыста ірі темір жол торапты, 2 автобаза,
Жамбыл облысы Қазақстандағы өнеркәсібі жан-жақты дамыған ірі аймақтардың бірі
Жамбыл облысы химия кәсіпорындары 30-80 жылдары Қазақстанның үлкен химиясының
Кеңес Одағы кезінде фосфорит шикізатының қоры жөнінде бүкіл әлемге
«...Қаратауға алғаш рет 1937 жылдың майында Коляй Цитенко деген
Біз Жамбылда екі ат және арба сатып алдық, ал
Байқадам нан мен фосфорит салынған поскаларды Москваға жөнелттім. Байқадам
Қаратау тауларында фосфориттің үлкен кен көздері бар екендігі анықталғаннан
Содан кейін Қаратау өңірінен ауыл шаруашылығы өндірісін өркендетуде, оны
Тау – кен комбинаты және Жамбылдан 90 километрлік Жамбыл-Шолақтау
1937-1940 жылдары Қаратау өңіріне көптеген ғалымдар – геологтар келіп,
Сонымен, Жамбыл облысында үлкен химия саласында Қаратау-Жамбыл территориялық-өндірістік кешені
Өнеркәсіп жұмыстары. Жамбыл облысында өнеркәсіп саласында негізгі тамақ өнеркәсібі
Бұл көріністі төмендегі кестеден байқауға болады:
өнеркәсіптер аты Мың сом
1938 ж. орындалған 1939 ж. жоспар 1939 ж. орындалған
Жамбыл қант зауыты 8161,1 7728,0 8663,5 112,1
Ет комбинаты 1501,8 1198,3 1422,3 118,7
Диірмен 1389,2 0307,0 1775,0 135,9
Кірпіш зауыты 107,3 143,1 177,7 124,1
Май өндіретін өнеркәсіп - 85,1 111,3 130,8
Нан комбинаты 1573,2 1708,4 1827,9 107,0
Тері және т.б. зауыттар - 1209,3 1857,6 153,6
Жеміс-жидек саудасы - 44,6 41,5 100,0
Облыста ауыл шаруашылық саласында да үлкен жетістіктер болды. Мұны
кесте №2
Мал түрлері 01.01.1939 01.01.1940 өскені
Жылқы 2133 2617 22,2
Ірі мүйізді мал 1885 3065 62,1
Қой, ешкі 6915 11514 66,5
Шошқа 135 202 50
Барлығы: 11068 17397 57,1
1940 жылы 13 ақпанда облыстық УНХУ төрағасы Қайсақановтың облыс
Облыста 366 колхоздардың 52% - ң екі фермалары бар,
Облыс ауылшаруашылық саласындағы егістік жағдайы төмендегені кестеде көрсетіледі [15].
Күздік егіс:
№ МТС 1938 жыл 1939 жыл 1940 жыл
Жос пар Орын
далғаны % Жос пар Орын
далғаны % Жос пар Орын
далғаны %
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Барлығы 2683 2683 100 3380 3380 100 4100 3931
Жаздық егіс:
№ аттары 1938 жыл 1939 жыл
Жоспар Орындалған % Жоспар Орындалған %
1 Жаздық бидай 10228 10817 105 9330 9558 102
2 Арпа 535 567 106 500 435 87
3 Сұлы 335 283 80 323 340 105
4 Тары 267 223 80 300 136 145
5 Қант қызылшасы 1825 1825 100 1950 1950 100
6 Мақта 740 740 100 1000 1000 100
7 Картоп 84 153 180 303 198 66
Барлығы: 15225 15754 103 14921 1403 94
Облыстың мәдени саласында айтарлықтай даму процесі болды. Оны төмендегі
№ Көрсеткіштер 1937 ж. 1938 ж. 1939 ж.
Балалар бақшасы:
ондағы балалар 5
255 7
390 8
445
Балалар алаңы:
ондағы балалар -- 9
255 15
334
Балалар яслиі:
ондағы балалар 5
261 8
253 8
283
Уақытша жазғы балалар яслиі:
ондағы балалар 24
239 26
833 26
974
Жоғарыдағы кестелерден, біз Жамбыл облысында экономика мен мәдениет жағдайы
1939 жылы 23 қарашада ұйымдастыру комитеті облыстың атқару комитетінің
1939-1940 жылдары жаңа құрылған облыстық халық ағарту бөлімінің /ОХАБ/
1940 жылы облыс мектептерінде 1841 мұғалім қызмет етті. Олардың
Сондай-ақ, облыста 17 балалар бақшасы жұмыс істеп, онда 519
Облыста ірі мекемелердің жанынан құрылған клубтар және 90 шағын
Осы жылдары облыста сауатсыздықпен күресу қарқынды жүрді. Мәселен, 1940
1941 жылы 1 ақпанда Қазақстан Республикасында халық үшін ерекше
1.2. Жамбыл облысының 1941 – 1986 жылдар аралығындағы экономикасы
1941-1945 жылғы Ұлы Отан соғысы Қазақстандықтар үшін ең ауыр
Отан соғысының алғашқы күндерінде-ақ Жамбыл облысынан жігіттер Алматыда алғашқы
1941-1945 жылдары Республика офицер кадрларын және армия мен флот
Егер, Германияның КСРО-ға шабуылы кезеңіндегі саясатқа қысқаша шолу жасап
1941 жылы 30 маусымда КСРО Мемлекеттік Қорғаныс Комитеті құрылды.
Еліміздің барлық халқы қасиетті Ұлы Отан соғысына аттанды. Қысқа
7-ші қараша күні Мосвадағы Қызыл алаңда Гитлер бастаған фашистер
Әсіресе, осы соғыста Қазақстанда жасақталған 316-атқыштар дивизиясына Москваға апаратын
Сол кезден бастап аты аңызға шыға бастаған өжет батыр,
Ұлы Отан соғысы майдандарында көрсеткен ерен ерліктері үшін 96638
Ұлы Отан соғысы жамбылдықтар үшін де қымбатқа түсті. Ұлы
Соғыс басталғаннан кейін, 25 маусымда, Жамбыл қаласында тұрғындар мен
Облыс экономикасы соғыстың алғашқы күнінен бастап соғыс жүйесіне тез
Көптеген сол кездің куәсі болған азаматтардың айтуы бойынша және
Соғыстың алғашқы жылдарындағы социалистік жарыстың алғашқы қатарында ет комбинаты,
Әсіресе, өте қызу, қауырт жұмыстар Жамбыл станциясында жүргізілді. Соғысқа
1942 жылы облыста ауыл шаруашылығында еңбекшілер үлкен табысқа жетті.
1942 жылы 1941 жылға қарағанда облыс мемлекетке 271068 пұт
Сонымен қатар, облыста жоспарланған мал басы да 208 мыңға
Ал, облыста жергілікті өнеркәсіптің өңдіріс бағдарламасын 117,5% орындалды.
Сонымен қатар, облыста соғыс майданына көмек ретінде еңбекшілер алдарына
Жамбылдықтар екінші дүние жүзілік соғыс жылдарында майдан үшін еселеп
Қазақстандықтар 1 миллионнан астам орыс, украин, белорус және басқа
Сондай-ақ, соғыс жылдарында отан қорғау қорына қаржы жинаудағы патриоттық
Соғыста қаза тапқан әскерлердің жан ұяларына жәрдем ретінде көмектер
Жалпы айтқан, Ұлы Отан соғысы майдандарында Кеңес Қарулы Күштерінің
Сонымен, Ұлы Отан соғысында КСРО-ның жеңісінің нәтижесінде Еуропа мен
Ұлы Отан соғысындағы жеңісте қазақстандықтардың үлесі барлығы және Кеңес
ХХ ғасырдың басында Оңтүстік Қазақстанның ірі экономикалық және саяси-әкімшілік
Ұлы Отан соғысы жеңіспен аяқталғаннан кейін де Жамбыл облысының
Шын мәнінде, соғыс тек соғыс болған жерде емес, Кеңестер
Қазақстанда ауыр индустрия жедел дамып, сонымен қатар жеңіл және
Қазақстандағы басқа облыстардай Жамбыл облысында да 1940-1990 жылдардағы өнеркәсібінің
Әсіресе, облыс өнеркәсібі соғыстан кейінгі жылдары қарыштап дамыды. 40-шы
50-ші жылдар өнеркәсіп өндірісінің қарқынды дамуымен және өнеркәсіп құрылымының
Жамбыл облысында алтын да, мыс та, көмір де, кварц
Өнеркәсіп өндірісінің жоғарғы қарқынмен өркендеген 70-ші жылдар облыс өнеркәсібінің
Ұлы Отан соғысы кезінде Кеңес мемлекетінің Еуропа бөлігіндегі фосфор
Көп ұзамай облыста сары фосфор өндірумен айналысатын тағы бір
Осы жылдары /70-80 ж.ж./ химия өнеркәсібі одан әрі өркен
Ұлы Отан соғысы жылдары басталған Жамбыл-Қаратау темір жолының құрылысы
Облысқа үлкен химия өнеркәсібінің келуі барысында Қаратау, Жанатас сынды
Облыста 1953 жылы кезінде «екінші Түрксіб» аталған «Мойынты-Шу» темір
Темір жол арқылы пойыз тасымалының үдей түсуіне байланысты 1957
Облысымызда әуе, теміржол, автомобиль транспорты дамыған, небір ғажайып ғимараттар
Жамбыл облысы өңірінде көшпелі қазақтар жайылымдық мал шаруашылығын кәсіп
Облыста ауыл шаруашылығы үшін пайдаланылатын жерлер біркелкі болмаған. Неғұрлым
Облысқа Жамбыл есімі берілуі құтты болды. Бұл облыстың құрамына
Жамбыл облысы аймағында бидай, арпа, жүгері, қант қызылшасы, түрлі
Облыста жүгері егілетін жер көлемі 20 мың гектардай, ал
Облыста 20 ғасырдың 70-80 жылдары мал шаруашылығы қарқынды дамыды.
Қазақстанның барлық аймақтарындағыдай Жамбыл облысының ауыл шаруашылығында да мыңдаған
Озаттардың аудандарындағы мектептерінде экономикалық конференциялар өткізіліп тұрды. Онда озық
Үлгілі ірі шаруашылықта ұйымдастырылған озық тәжірибе мектептерінде село еңбеккерлері
Тың және тыңайған жерлер игерілген аймақта шаруашылық аралық кооперация
Мамандандыру жоспарлы түрде жүргізілді. Барлық шаралардың экономикалық тиімділігі ғылыми
Жамбыл облысының Жуалы ауданында ғана картоп өндірілді. Ал облыстағы
Облыстың Талас, Сарысу және Мойынқұм аудандарында қарақөл қойлары шоғырландырылған.
Жамбыл облысы аса ірі суармалы егістік алқапты аймақтың бірі
70-жылдары облыста ДДА – 100 М, ДДА – 100
Осындай техниканың көмегімен суландыру арқылы маусымда табиғи шабындықтарды екі
Сауармалы жерлерді жақсартуды үнемі талап етеді. Сондықтан да бұл
Жамбыл облысында минералдық тыңайтқышты суармалы жерге көбірек пайдаланды. Соның
Облыста жоғарыда айтылған үлкен жетістіктермен қатар қиыншылықтар да болды.
1992 жылы Жамбыл қаласында «Халыққа білім беру жүйесіндегі экологиялық
Ал енді қала халқының денсаулығына келетін болсақ, Орталық ауданның
Иә, экология мен табиғатты қорғау-өте күрделі мәселе. Өйткені таза
Жамбыл облысында да Қазақстанның басқа облыстарындағыдай ата – бабамыздан
Өкінішке орай, тоталитарлық жүйенің үстемдік ету жылдарында Қазақстанның оның
Кеңес дәуірінде «жоғарыдан» берілген бұйрық бойынша еліміздегі халықтарды
Кеңестік Одақты көп жыл уысында ұстап басқарған Сталин қайтыс
Өкінішке орай ол қарқын көпке созылмады, ол мүмкіндіктер толығымен
Республика деңгейінен бастап бастауыш партия ұйымына дейін және жергілікті
Осы жылдары Қазақстанда комунистік партия комитеті идеологиялық жұмыс жөнінде
Халыққа білім беру ісінің дамуы. Облыс құрылғанынан кейін облыста
Дегенмен, бұл жылдары Қазақстанның облыстағыдай қазақ тілінің қолдану өрісі
1939 жылы 23 қарашада облыстық халықтық білім бөлімі ашылды.
1940 жылы облыстағы мектептерде 1841 мұғалімдер жұмыс атқарды [9].
1940 жылы Жамбыл қаласы бойынша, 2682 сауатсыз және 2315
Бұл жылы барлық мектептерде 470 мұғалімдер жұмыс істеді, оның
Облыс құрылар алдында және құрылғаннан кейінгі білім саласындағы
№ Көрсеткіштер 1937 1938 1939
1 Бастауыш мектептер
-онда оқитын оқушылар 41
6303 42
6201 39
6009
2 Орта толмаған мектептер
-онда оқитын оқушылар 11
4873 14
5435 16
6685
3 Орта мектептер
-онда оқитын оқушылар 6
5740 6
5948 7
6962
4 Мұғалімдер саны 416 499 653
1948 жылы Жамбыл қаласында және темір жол бойларында 26
1961 жылы облыста 413 мектеп болды, оның 77 –
1958/59 оқу жылы облыс мектептерінде 17788 қазақ қыздары оқыды,
Жамбыл облысы құрылғаннан бастап облыста жоғары және арнаулы оқу
1958 жылы облыста алғашқы жоғары оқу орны Жамбыл қаласында
1962 жылы облыстағы Жамбыл қаласында республикада тендесі жоқ ірі
Облыста 1964 жылы Алматыдағы Қазақ политехникалық институтының Қаратау қаласында
1967 жылы Жамбыл қаласында педагогикалық институт ашылды, оның ректоры
1981 жылы Жамбыл облысында 10 мың адамға шаққанда 611
Облыста денсаулық сақтау ісі. 1936 жылы 5 желтоқсанда КСРО
1939 жылы 25 қазанда Қазақ ССР Наркомздравтың 20.10.1939. №
Облыста 320293 адам тұрды, ал Жамбыл қаласында 64000 адам
1939 жылы облыста денсаулық сақтау қоры 6790 мың сом
1940 жылы облыста 688 кроваттық 25 аурухана, 132 кроваттық
Облыста денсаулық ісін алға дамытуда көп еңбек сіңірген Хабаровский
1941 жылы облыста 366770 адам болды, оның Жамбыл қаласында
1949 жылы облыста 182 дәрігер жұмыс істеді, оның 93-і
1951 жылы облыста бас мамандарды әр саладан бекітті. Олардың
1960 жылы облыста 44 ауруханада 1365 кроваттық орын болды,
1961 жылы жазында Жамбыл ауданында Ақкөл көлінің жанында (Айша
1961 жылы облыстық ауруханадан бірінші қалалық аурухана бөлімі өз
1985 жылы облыста денсаулық сақтау жүйесінде 1743 жоғары білімді
Жамбыл облысы денсаулық сақтау бөлімі 1939 жылы 20 қазанда
Жамбыл қалалық денсаулық сақтау бөлімі облыс құрылғанда бірге құрылды.
1939 жылы Жамбыл облыстық санэпидстанция құрылды, оған бас дәрігер
1941 Жамбыл облысының медицина жұмыскерлерінің кәсіподақтық ұйымы құрылды, оны
Жамбыл облысы құрылғаннан бастап хирургия қызметі дами бастады. Алғашқы
Жамбыл облысы құрылғанда Байзақ (Свердловский) ауданы құрылды Райком партияның
Жамбыл ауданында 50 кроваттық аурухана Гродикова селосында болды, оны
Кордай ауданнында ең алғашқы жоғарғы білімді, Москва медицина институтының
Ауданда 1964 жылы 150 кроватық типтік аурухана және аудандық
Мерке ауданында ең алғашқы жоғарғы медициналық білімі бар Қазан
1960 жылы Мерке ауданында тау беткейінде Мерке санаториясы ашылып
Мойынқұм ауданы 1965 жылы ұйымдастырылды, осы жылы орталық Фурмановка
Т.Рысқұлов ауданында Құлан селосында 165 станционар кроваттық аудандық ауруханада
Сарысу ауданы және Жаңатас қала тұғындарына 1936 жылы 15
Шу ауданы және Шу қаласының тұрғындарына 1930 жылы ашылған
1991-2002 ж.т. Жамбыл облысындағы демографиялық көрсеткіш [1].
кесте № 8
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Табихи өсім (1000 адамға)
-республ. көрсет.
- Жамбыл обл. 11,8
15,7 9,5
13,6 8,7
12,7 6,5
10,8 5,5
9,1 4,6
8,1 4,4
7,6 4,3
7,1 4,7
8 -
7,8
туу (1000 адамға)
-республ. көрсет.
- Жамбыл обл. 19,9
23,6 18,7
22,8 18,2
21,6 16,7
20,0 15,9
18,1 14,7
17,1 14,2
16,1 14,0
15,3 14,7
17,1 -
16,9
Өлім (1000 адамға)
-республ. көрсет.
- Жамбыл обл. 8,1
7,8 9,2
9,2 9,5
8,9 10,2
9,2 10,4
90,0 10,1
9,0 9,8
8,5 9,7
8,2 10,0
9,1 -
8,8
Жас баланың өлімі (1000 адамға)
-республ. көрсет.
- Жамбыл обл. 26,2
33,5 28,0
37,6 27,2
34,3 27,3
34,2 24,2
31,1 21,4
30,4 20,2
22,8
22,3
24,3
18,2
Ана өлімі (100000 туды)
- респ. көрсет.
- Жамбыл обл. 76,8
64,6 62,8
100,6 69,3
88,8 77,3
75,9 69,4
65,2 76,9
46,1 77,5
53,9 65,3
111,8 61,4
59,6 42,2
Екінші тарау
ЖАМБЫЛ ОБЛЫСЫ ТӘУЕЛСІЗДІК КЕЗІНДЕ
2.1 Облыстың әлеуметтік – экономикалық дамуы
Тәуелсіздік ата- бабаларымыздың талай ғасырлар бойға аңсаған арманы болатын.
Тәуелсіздік – деген тарихи ұғым. Осыған қысқаша тарихтан түсініктеме
Қазақ өз жерінде алғашқы қуатты хандығын XV ғасырда құрды.\39\
Алайда, тәуелсіз Қазақ мемлекеті бейбіт, тыныш өмір сүре алмады,
Жоғарыдағыны айта отырып қалыптасқан әкімшілік - әміршіл жүйенің орасан
1986 жылы 16 желтоқсанда Горбачев басқарған комунистік партия
Бұл шешімге алғаш қарсы шыққан Алматы қаласының студенттері
1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің жетінші
Сонымен, Қазақ ұлттық тәуелсіздігі үшін 400 жылға жуық күресті,
Ал, тәуелсіздік жылдарындағы Жамбыл облысы қалай дамыды деген сұраққа
Шынын айту керек тәуелсіздігімізді алғаннан кейін Қазақстанның барлық облысындай
2002 жылдан бастап облыс дағдарысты кезеңдерді артта қалдырып, облыс
2001 жылы облыстағы өндіріс кәсіпорындары 30902,3 млн. теңгенің өнімін
Химия өнеркәсібі кәсіпорындарының үлесіне жалпы өнеркәсіп өндірісі көлемінің 21,4%-ы\
Тамақ өнімдерін өндіру облыстағы жалпы өнеркәсіп өнімдері көлемінің 36,2%-ын
Өндрістік үлгідегі кір жууға арналған қондырғылар; кір жуғыш машиналар
Облысымыздың орталығы Тараз қаласы экономикасының өркендеуі де.
2004 жылы тұрғын үй құрылысын жүргізуге мүмкіндік тудырды. Тек
Жұмыссыздық және кедейшілікпен күрес жөніндегі кешенді бағдарламаны жүзеге асыру
Жамбыл бірдей білім беру қоры қаржысы есебінен аз қамтамасыз
Облыстың бюджеттен бөлінген қаржы есебінен Қарасу тұрғын
Барлық жұмыс белгіленген кесте бойынша жүргізілді. Көшелердің ой- шұңқырларын
Ал, сонғы жылдары облыстың экономикалық, әлеуметтік және мәдениеті бар
Жамбыл облысы 1939 жылы құрылған және 144,2 мың шаршы
Облыста соңғы жылдары облыстың макроэкономикалық көрсеткіштері едәуір жақсарды, бұл
2005 жылы алдын ала мәліметтер бойынша жалпы өңірлік өнім
Жамбыл облысындағы жалпы өңірлік өнімінің динамикасы, млрд.тенге
2005 жылғы ЖӨӨ - дегі салалар үлесі: өнеркәсіп –
Облыстың әлеуметтік – экономикалық дамуын сипаттайтын көрсеткіштер
Кесте №9
Көрсеткіштер 2001 ж. 2002 ж 2003 ж. 2004 ж.
Қолданылыстағы бағадағы өнеркәсіп өнімдерінің (жұмыс,қызмет)көлемі,млрд.теңге 33,6 37,8 45,5 60,6
Аграрлық сектордың жалпы өнімінің көлемі, млрд. теңге 24,0 31,2
Негізгі капиталға инвестициялар, млрд. теңге 5,2 9,4 32,7
Пайдалануға берілген тұрғын үйлер, мың шаршы метр 58,4 61,3
Мемлекеттік бюджетке салықтар мен басқада түсімдер, млрд. теңге 11,2
Тұтыну бағдарламаның индексі, % 105,7 106,8 108,6 105,6
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны, мың бірлік 17,5 20,4
- онда жұмыс істегендер саны, мың адам 98,8 110,2
- өңдірілген өнім көлемі, млрд. теңге 12,4 13,5 15,5
- бюджетке төлемдер, млрд. теңге 1,2 2,0 2,8 3,4
Ірі және орта кәсіпорындар бойынша орташа атаулы
Қайта құрылған және қалпына келтірілген жұмыс орындарына жұмысқа
Жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органдардағы экономикалық
і, % 3,7 2,8 1,9 1,6 1,2 1,0 Х
Кедейшілік деңгейінен төмен тұратын халық саны, мың адам
Жыл соңына халық саны, мың адам 978,5 979,5
Өнеркәсіп өнімінің көлемі 2005 жылы 2001 жылмен салыстырғанда 1,5
Тау кен өндіру өнеркәсібінде өндіріс көлемінің өсімі ұсақталған фосфор
Табиғи газ өндіру 2003 жылмен салыстырғанда (Амангелді газ конденсаты
Өндеу өнеркәсібі өнеркәсіп өндірісі құрылымындағы басымды сала болып табылады,
Өңдеу енеркәсібінде көлемдердің артуына негізінен химия өнеркәсібі өнімдері көлемінің
«Казфосфат» ЖШС кәсіпорындары 2001 жылмен салыстырғанда сары фосфор шығаруды
Бес жыл ішінде тамақ өнеркәсібінде қант өндіру («Қант» АҚ,,
Электр энергиясын, газ бен суды өндіру мен тарату көлемі
Өнеркәсіп өнімі көлемдерінің арту үрдісі үстіміздегі жылы да сақталуда,
Облыс индустриясының динамикалық дамуына Индустриалды – инновациялық даму Стратегиясы
Тұрғын үй саясатын іске асыру құрылыс материалдары өнеркәсібін дамытуға
Ауыл шаруашылығындағы жалпы өнім көлемі 2001 – 2005 жылдары
2006 жылдан ауыл шаруашылығы өндірісіне мемлекеттік қолдау көрсету жалғасуда.
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫНЫҢ ЖАЛПЫ ӨНІМІ
*ауыл шаруашылығының жалпы өнімі, теңге, млдр. теңге %
Өсімдік шаруашылығында 2005 жылы 2001 жылмен салыстырғанда 273,4 мың
Мал шаруашылығында 2001 жылмен салыстырғанда сүт – 66,9 мың
Көрсеткіштердің түрақты өсіміне асыл тұқымды мал шаруашылықтары мен малдарды
Шошқадан басқа барлық мал түрлерінің мал басы артуда. 5
Мал өнімдерін өндіру мен мал басының өсу динамикасы үстіміздегі
Сыртқы экономикалық қызметті облыс әлемнің 50 елімен жүзеге асыруда.
Экспорттың жалпы көлемінде тауар айналымының 80% - дан астамы
Импорттық жеткерілімдердің 75% - дан асстамы Қырғызстаннан (электр
Облыста инвестициялық қызмет үшін жағымды жағдай орын алған.Соңғы бес
2001 жылдан бастап және бүгінгі күнге экономиканың өнеркәсіп секторын,
Жыл сайын шағын бизнес субъектілерімен экономиканы дамытуға салынып отырған
Өнеркәсіп салынған қаржы үлесі өсіп, ол 27% - дан
Құрылыс индустриясына, АЗС, сауда және тұрмыс объектілері, мейманханалар мен
Білім беру, денсаулық сақтау, ауылдық аумақтарды дамыту бағдарламаларын іске
Ауылдық аумақтарды дамыту бағдарламасының шеңберінде облыстың 9 ауылдық елді
Мемлекет қаржылары есебінен Тараз қаласында көпқабатты үйлерді газдандыру үшін
2006 жылдың қантар-қазанында негізгі капиталға инвестиция салымы 15451,7 млн.
Ауылдық аумақтарды дамыту бағдарламасының шеңберінде Т.Рысқұлов ауданының Құлан ауылында
Ауыл тұрғындарын сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету үшін Мойынқұм
2006 жылдың соңында облыстың 8 ауылдық мекенінде, оның ішінде
Барлығы 2006 жылы сапалы ауыз сумен су құбырлары желісінің
2006 жылдан облыстың инженерлік-коммуникациялық желілерін дамытуға республикалық және облыстық
Бұдан басқа Тараз қаласындағы «Көктем» және «Төрткүл» массивтерінде 20,7
Талас ауданы Бостандық ауылындағы сумен қамсыздандыру объектісін есептемегенде 2001
2002 жылы тұрғын үйлері пайдалануға беру 61,3 мың шаршы
Т.Рысқұлов ауданындағы қалпына келтірілген тұрғын үйлерді есептемегенде 2003 жылы
2004 жылы тұрғын үй құрылысы саласында оңды үрдіс сақталды,
Халықтың кең ауқымды топтары үшін тұрғын үйлерді пайдалануға беру
Осы Бағдарлама шеңберінде 2005 жылы облыста тұрғын үйлерді пайдалануға
Жалпы көлемі 160,9 мың шаршы метр түрғын үйлерді пайдалануға
2006 жылдың 10 айында жалпы көлемі 159,8 мың шаршы.
Пайдалануға берілген тұрғын үйлердің жалпы көлемінен 14,8 мың шаршы
2001-2005 жылдары инфляция 5,6-8,6%-дық аралық болды. 2003 жылы инфляцияның
Үстімсіздегі жылдың 10 айында инфляция 2005 жылдың тиісті деңгейіндегі
Облыс экономикасының дамуына шағын кәсіпкерлік субъектілері маңызды үлес қосуда.
9,8% ауыл шаруашылығына, 13,4% - өнеркәсіп өндірісіне, 4,3% көлікке,
2005 жылы 2001 жылмен салыстырғанда шағын кәсіпкерлік субъектілері
Бұл кезеңде шағын кәсіпкерлік саласында жұмыс істейтіндер саны 1,3
Облыс эконмикасының нақты секторындағы кезекті өсім, бюджеттік ұйымдар қызметкерлерінің
Салық пен басқа да міндетті төлемдер жинау бойынша болжамдардың
Облыс бюджетіне түсімдердің оңды динамикасы байқалуда. Бюджетке кірістердің түсімі
Бөлінген ресми трансферттер көлемінің артуына жаңа әдістеменін қабылдануы, олардың
Түсімдер құрылымында субвенцияның үлесі елеулі (45% шамасында). Түсімдердің
2006 жылдың қаңтар-қазанында бюджетке 33,6 млрд. теңге түсті, бұл
Бюджеттің кіріс белігінің артуы бюджеттің шығыс бөлігінің де артуына
Әлеуметтік сапалы қаржыландыруға бөлінген қаржылар тұрақты өсімі жыл сайын
Бюджеттің басты салаларын дамытуға инвестициялардың бөлінуіне және мақсатты трансфеттер
2006 жылға арналған облыс бюджетінің шығындары 40,1 млрд. теңге
Бұл ретте облыс бюджеті шығындарының 24 млрд. теңгесі әлеуметтік
Облыста әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуға көп көңіл бөлінуде. 2001-2006 жылдары
2001-2006 жылдары әлеуметтік инфрақұрылым обьектілерінің ашылуы
атаулары 2001ж 2002ж 2003ж 2004ж 2005ж 2006ж Барлығы
Балабақшалар 8 1 5 3 6 9 32
Клубтар,кинотеатрлар,кітапханалар,
киноқондырғылар 58 72 23 20 43 24 240
Мүгедектерге арналған айықтыру мен
Оңалдыру орталықтары,кризистік орталықтар, қариялар мен мүгедектерге арналған итернат
БЖСЖ,балаларға арналған мектеп-интернат,стадиондар, спортзалдар,жүзу бассейндері 1 14 30 24
Әлеуметтік реформаларды тереңдету бағдарламасының шеңберінде 2005 жылдын ІІ
Кедейшілікті төмендету жөніндегі аймақтық бағдарламаны іске асыру, сондай-ақ соңғы
Кедей халық саны 2006 жылдың 1 қарашасына 48,8 мың
2006 жылдан бастап әлеуметтік төлемдер мөлшерлерінде -ең аз күнкөріс
Облыста 2006 жылғы 1 қарашадағы жағдайға азық-түлік кәрзенкесі құны
2003 жылдан бастап экономикалық белсенді халық санының өсімі байқалады,
Жұмыспен қамтамасыз ету, кедейшілікті төмендету жөніндегі аймақтық бағдарламаларды іске
Жұмыспен қамту орталықтарында ресми тіркелген жұмыссыздар санының қарқынды төмендеуі
Үстіміздегі жылы еңбек рыногындағы жағдай қйтадан ашылған жұмыс орындарына
2006 жылдың үшінші тоқсанында жұмыссыздар саны 45,8 мың адамды
Жұмыспен қамту орталықтарында ресми тіркелген жұмыссыздар саны 2005 жылдың
Жұмыспен қамту орталықтарында ресми тіркелген жұмыссыздардың деңгейі 2005 жылдың
Соңғы жылдар ішінде депозиттер көлемінің тұрақты; өсім Банктердегі депозитердің
Депозиттер бойынша орташа салмақталған сыйақы мөлшерлемесі 2001-2005 жылдары 13,5-7%
Халықтың, кәсіпорындардың кірістерінің өсімі нақты ақшаға да, банктердің кредиттік
Банктік мекемелердің кредиттік ресурстары құрылымының басым үлесін (32,1% -дан)
Облыстың әлеуметтік – экономикалық дамуы ары қарай
2007 жылы 9 ақпанда облыс әкімі Б.Б.
Жамбыл облысы тарихындағы соңғы жылдардағы тарихи деректерді, материалдарды,
Сонымен, облыс әкімі өз сөзінде төмендегілерді айтты, 2006 жылы
«Ақбақай тау-кен металлургия комбинаты» ААҚ-да өндірілетін кеннің құрамында алтынның
Индустриялық – инновациялық даму бағдарламасын іске асуырудағы жұмыста жандандыру
Облыс экономикасын дамытудың маңызды міндеттерінің бірі шағын және орта
2007 жылдың басында 31 мыңнан астам шағын кәсіпкерлік
2006 жылы банктер және басқа да қаржылық институттар шағын
Шағын кәсіпкерлік саласында атқарылған жұмыстардың нәтижесінде өндіріліп отырған өнім
2006 жылы ол 50,9 млрд. теңгені құрап 2005 жылға
Осы оңды үрдістерге қарамастан, шағын кәсіпкерлік субъектілерінің өңдірген өнім
Шағын кәсіпкерлік негізінің және кәсіпкерлер және шаруа қожалықтар
Елбасының тапсырмасы бойынша облыстың атқарушы органдары мен кәсіпорындары
Облыста тұрғын үй құрылысы бағдарламасы нәтижелі іске асырылды.
2006 жылы коммуналдық тұрғын үй құрылысына республикалық бюджеттен 387,
Пайдалануға берілген тұрғын үйдің жалпы көлемінің 10,7 мың шаршы
Бірақ, өкінішке орай, мұнда бірқатар проблемалар бар. Аудандарда және
Сонымен бірге Тараз қаласында осы мақсаттарға бөлінге жер телімдері
2007 жылы тұрғын үй құрылысы бағдарлмасын аяқтау кезеңінің шеңберінде
Агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамыту Тұжырымдамасының 2006- 2008 жылдарға
Оны іске асыру үшін 2006 жылы 2,9 млрд. теңге
Барлық шаруашылық санаттарындағы ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы түсімі өткен
Дегенмен, ауыл тауар өндірушілерінің ауыл шаруашылығы техникаларын жақсартуға құлшынысының
Ауыл шаруашылығының басқа жетекші саласы – мал шаруашылығы. Облыста
2006 жылы ауыл шаруашылығы малдарының басын өсіру және
Облыста ауыл шаруашылығы құрылымдарын ірілендіру мен орта және ірі
Дегенмен ауыл шаруашылығы өндірісін индустриаландыру, техникалық жаңа технологиялық қайта
2004 – 2010 жылдарға арналған ауылдық аймақтарды дамыту
Облыстық әлеуметтік сала обьектілері мен инженерлік инфрақұрылымды дамытуға 6,7
2007 жылы республикалық бюджеттік бағдарламаларды дамыту шеңберінде де
Көліктік – коммуникациялық кешенді дамыту бойынша да тиісті ізгі
Жалпы 2007 жылы автожолдарды жобалауға, құрылысын жүзеге асыру, жөндеу
2007 жылы Жамбыл, Сарысу, Талас аудандарының тұрғындарының проблемаларының бірі
2006 жылы «Қазақтелеком» АҚ – ның облыстық дирекциясы 10211
2007 жылы «Қазақтелеком» АҚ – ның байланыс желісін толықтай
Экономиканың нақты секторының қарқынды дамуы тұтас алғанда әлеуметтік саланы
Облыс бюджетінде халықты әлеуметтік қорғауға 2006 жылы 9,7 млрд.
Жыл басында кәсіптік оқытуға, қайта дайындықтан өту мен
Қабылданған шаралар нәтижесінде жұмыссыздық деңгейі 2007 жылдың басына 8,9
Еңбек рыногындағы мамандарға сұраныстар мен ұсыныстарды зерделеу бойынша жүргізілген
Бұл ретте облыста бірқатар жылдар бойы білікті жоғары және
Бұл ретте заңгер, қаржыгер экономист және бухгалтер мамандықтары бойынша
Кедейшілікті төмендету бойынша шаралар қабылдануда. Тұрмысы кедейшілік деңгейінен төмен
Қабылданып отырған шаралар нәтижесінде облыс тұрғындарының әл – ауқаты
Екінші деңгейдегі банктердегі халықтың депозиттік салымдары өсіп келеді. 2006
2006 жылы бюджетке түсетін салықтар мен басқа міндетті төлемдер
2006 жыл ішінде облыс бюджеті 40,3 млрд. теңге немесе
Облыс бюджетінің шығыстары 39,8 млрд. теңге көлемінде немесе 99,1
Қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мәселесіне соңғы жылдары
2006 жылы 106 сыбайлас жемқорлық қылмыстарына, 237 сыбайлас жемқорлық
Қорыта келе айтарымыз, Елбасы 2007 жылы 28 ақпанда Қазақстан
Облыс халқының әл-ауқатын арттыру Елбасының 2007 жылғы 28 ақпандағы
2.2 Облыс мәдениетінің дамуы
13 ақпанда Астанадағы Бейбітшілік және келісім сарайында “Мәдени мұра”
Бүгінгі күнде облысымыздың мәдениетінің әр саласына тоқталып өтсек:
Білім беру жүйесі.ХХ ғасырдың соңында білім беру жүйесі дами
1996 жылы педагогикалық институт негізінде Жамбыл университеті құрылды.
1999 жылы облыстағы барлық жоғары оқу орындары Жамбыл жеңіл
2003 жылы елімізде ірі университеттің бірі М. Х. Дулати
Облыста елімізде тәуелсіздік орнағаннан кейін Қазақстанға ірі оқу мекемелерінің
Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін білім саласында да реформа жүргізді.
Үкіметтің және жергілікті әкімшіліктің осындай қамқорының арқасында 1999-2002 жылдары
“Қазақстан – 2030” стратегиялық бағдарламасында жас ұрпаққа білім беру
Білім саласына облыстық бюджеттен бөлінетін қаржының көлемі 1999-2004 жылдар
Осы жылдары облыста “Дарын” мектеп интернаты, балалар үйлерінің түлектеріне
Сондай – ақ осы кезеңде мектептерді компьютерлендіру толығымен шешілді.
Кәсіптік мектептер түгелдей дерлік облыстық бюджетке өтіп, жастарға кәсіби
Бұл ретте 2006 жылы облыс бюджеті шығындарының 24 млрд.
Облыста облыс әкімшілік тарапынан әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуға көп көңіл
Облыста оқушыларға білім беру саласындағы атқарылған ізгі жұмыстар орасан
Облыста ғылымның дамуы. Жамбыл облысы ғылымының дамуы ежелден басталды.
Облыста 11 ғасырда әйгілі мәшхүр энциклопедист ғалым әрі ақын
Сондай-ақ Жамбылдықтар республикадағы экономика ғылымы саласындағы жетекші маман болған
Жамбыл ауданында туған Қырғызстан ҒА – ның корр.мүшесі Қалқабай
Міне, осындай облыста туып өскен жән қызмет жасап жүрген
2000 жылғы есеп бойынша Жамбыл облысында туған немесе осында
Қазақстандағы аса ірі ғылыми мекеме - 1961
Қазіргі заманның тарихындағы кезеңде облысымыздағы ғалымдардың барлығы
Жамбыл облысында туып өскен, білім және тәрбие алған ғылым
Жамбыл облысының ескеркіштері және сәулет өнері Жамбыл облысы тарихының
IX ғасырдың екінші жартысы мен XII ғасыр аралығында облыстың
XI-XII ғасырда жаңа белестерден көрінген архитектураның Қазақстанмен Орта Азияға
Қарахан ескерткішінен кірпіш қалаудың дамып, құрылыста декорация элементтерінің кең
19- ғасырда Тараз қаласының қираған орнында Әулиеата бекінісі
19- ғасырдың екінші жартысы – 20- ғасырдың басында патшалық
Жамбыл облысының мәдени ескерткіштері және сәулет өнері Кеңестік дәуірде
Қаратау және Жанатас қалаларының есімі бүкіл елімізге қала берді
Облыста жалпы алғанда, қалалық орталықтың түрі мен бейнесін және
Облыста мәдени мекемелер, ескерткіштер және сәулет өнері Қазақстан Республикасы
Үкімет бұл манызды шараны өткізуге 1.5 миллиард теңге бөлді.Тараз
Әдебиет пен бұқаралық ақпарат құралдары және өнері. Жамбыл облысынаң
Жамбыл жері - қаймағы бұзылмаған қалың қазақтың қара шаңырағы,
Жамбыл жері-азаттық үшін жан алысып жан берісер ақтық шайқасқа
Жамбыл жері - шаруашылығы сан-сапалы, өндірісі өрге басқан, қойнауы
Жамбыл облысының орталығы Тараз қаласы жөнінде шығыстың ұлы ақындары
Жамбыл облысында ауыз әдебиетінің аса ірі өкілдері болып табылатын.
Қазіргі заман тарихындағы мақтанышымыз, ірі тұлға жерлесіміз, Жуалы ауданының
Облыста туып өскен халқының сүйікті ақынына айналғандар Күләш Ахметова,
Елімізге белгілі сатириктер Шона Смаханұлы, Оспанәлі Иманашев, Мың атай
Облысымыздың әдебиетін және мәдениет тарихын жан-жақты зерттеп жүрген жерлестеріміз
Ел аузында сүйікті әндері мен музыкалары түспей жүрген әншілеріміз
Жетпіс жасқа толған Жамбыл облыстық Абай атындағы қазақ драма
Облысымыздағы халқына қызмет етіп жүрген әртістерімен бірге облыста туып
Қазақ өнерінің тағы бір үлкен саласы суретшілер. Облыста өнерге
Облыста қазақ театрымен бірге орыс театры жұмыс істейді. Сондай-ақ
Облыста облыстық филармония, 5 музей, 586 кітапхана, 207 мәдени
Облыс баспасөзінің қара шаңырағы атанған қазіргі “Ақ жол” газетінің
2005 жылдың 13 қазанынан бастап Жамбыл облыстық қоғамдық-саяси және
Облыста облыстық телерадиокомпаниясы (кәзіргі бастығы Бекет Момынкулов). Ол облыстың
2004 жылғы Облыстық ақпарат басқармасының мәліметі бойынша қазір облыста
Облыстың “Ақ жол” және “Знамя труда” газеттерінің таралымы,
Облыстағы барлық газеттердің бәрі де екі тілде (орыс, қазақ)
Облыстағы 15 ведомстволық басылымдарының екеуі журнал. 13 басылым қазақ
Еліміз тәуелсіз мемлекет болғалы бері облыста шығатын тәуелсіз 24
1970-1986 жылдары облыстық партия комитетінің идеология жөніндегі хатшысы Ғайненен
Облыстық туризм және спорт. Жамбыл облысының туризм істері халықаралық
Ұлы Жібек жолының бір тармағы флора мен фаунаға бай
Соңғы жылдары облысқа туристік мақсатпен келушілерге арналған 8 қонақ
Облысқа туристік мақсатпен 2001 жылы 2213 адам келген. Олар
Облыстың туристік қорларына табиғат қорықтары мен табиғи және тарихи
Әсіресе облысқа шетелдерден Қазақстанның әр-бір түкпірінен және облыс тұрғындары
Дене тәрбиесі мен спорттың мәнін түсіну үшін алдымен олардың
Екіншіден, әрбір мемлекеттің өсіп өркендеуі мен даму көрсеткіштерінің бірі
Үшіншіден, дене тәрбиесі мен спорттың тағы бір атқаратын аса
Облыс спортшылары 1970 жылдардан бастап дүние жүзілік және олимпиялық
Облыс боксшалары соңғы жылдары Олимпада ойындарының және дүние
Облыстың спорт комитетінің басшылығымен облыс аумағында 500-ден астам КСРО
1970 жылы облыста жасөспірім спортшылар дайындайтын 1 ғана мектеп
Облыстың 3 спорт мектебі Олимпиялық резервтегі спортшыларды дайындайтын жоғары
Облыстық спорт комитетінің жетекшілігімен орталық «Химик» стадионы «Локомотив», «Еңбек»
Облыс орталығындағы жоғары және орта оқу орындарында, сонымен бірге
Соңғы жылдарда облыста мәдениет және спорт обьектілерінің желісі жылдан
2005 жылы облысымыздың орталығында бокс спортшыларына үлкен қуаныш болды.
2.3 Жамбыл облысының кіші халықтарының ассамблеясы.
Жамбыл облысының кіші халықтарының ассамблеясы 1995 жылғы 1 наурыз
2007 жылы облыста 21 ұттық мәдени орталық құрылып, халыққа
«Аулие-ата» қазақ мәдени орталығы. 1997 жылы қаңтарда құрылды. Алғашқы
«Туркия» түрік мәдени орталығы 1992 жылы сәуірде құрылды, оның
«Ұйғыр ассоциациясы» бірлестік қоғам 1991 жылы наурызда құрылды. Ассоциацияның
Поляк ұлттық мәдени орталығы 1999 жылы ақпанда құрылды. Орталықтың
«Неміс» облыстық қоғамы 1998 жылы құрылған. Қоғамның президенті Шефер
«Корей» облыстық корейлер ассоциациясы 2003 жылы шілдеде құрылды.
«Орыс» облыстық қоғамы 1993 жылы наурызда құрылды. Оның төрайымы
«Айнуры» татар – башқұрт ұлттық мәдени орталығы 1995 жылы
«Грек» облыстық қоғамы 1989 жылы наурызда құрылды. Оның
«Якбуи» облыстық күрт Ассоциациясы 1992 жылы қаңтарда
«Вынхуа» облыстық дүнген мәдени орталықтың ассоциациясы 1994 жылы маусымда
«Өзбек» ұлттық мәдени орталығы 1989 жылы қыркүйекте құрылды. Алғашқы
«Вайнак» чечено – ингуш ұлттық мәдени орталығы 1995
«Днипро» украин мәдени орталығы 1996 жылы тамызда құрылды.
«Шиват Цион» еврей мәдени орталығы 1998 жылы желтоқсанды құрылды.
«Манас Ата» қырғыз ұлттық мәдени орталығы 1999
«Азеры» азербайжан ұлттық – мәдени орталығы 2000 жылы ақпанда
«Низами» Тараз қаласында азербайжан ұлттық мәдени орталығы 2003 жылы
«Қытай» ұлттық мәдени орталығы 2001 жылы қыркүйекте құрылды.
«Таджік» ұлттық мәдени орталық 2002 жылы қыркүйекте құрылды. Орталықтың
Қорытынды
Жиырмасыншы ғасырдың Гомері атануымен кезінде бүкіл әлемге танылған Жамбыл
1939 жылы Жамбыл облысы 1939 құрылған жылы құтты жыл
Оңтүстік Қазақстан облысының Жуалы ауданы берілді. Құрылған жылы
Облыста барлығы 10 аудан, 4 қала, 133 кенттік
Облыс орталығы Тараз өңірінің ежелгі тарихы ерте
Облыс құрылған кезден кейін ауылшаруашылығы, өнеркәсіп қарқындап өсіп,
Бүгінгі күні облыста экономикалық, саяси және әлеуметтік
Облысымызда әуе, теміржол, автомобиль транспорты дамыған, небір ғажайып
Облыста соңғы жылы ондаған мектептер, балабақшалар, кітапханалар және
Жамбыл облысында ең көп жеміс – жидек және
Жамбыл облысына қатысты оқиғалардың хроникалық көрсеткіштері
Б.д. 1-ғасырында Тараз қаласы пайда болған.
Б.д.д. бірмыңыншы – екімыңыншы жылдары осы өңірдің тұрғындары тас
Б.д.д. ІІІ-ІІ ғ.ғ. Үйсіндер мен Қаңлылар бірлестіктері пайда
Б.д.д. ІІІ ғ. Қаңлы мемлекетінің ордасы Сырдария бойындағы Битьян
Б.д.д. VІІ-ІV ғ.ғ. Қазақстан жерінде де Сақ тайпалары
Б.д.д. 221 – жылдан бастап Қытайдың ежелгі деректерінде «қазақ»
Б.д.д. 177-176 жж. Ғұндар Натшелерді ата мекенінен қуды.
Б.з.д. 160 – 150 жылдары арасында дар–у құрамынан
Б.з.д. бірінші ғасырда Қаңлы мекенін иелік еткен аумағы Талас
Б.з.д. ІІ – ғасырынан бастап Үйсін мемлекеті ішкі сыртқы
Б.з. ІІІ ғасырларында Қаңлы мемлекеті құлдырай бастайды.
Б.з. Ү – ғ.ғ. Қаңлы мемлекеті ыдырай бастады.
Б.з. ҮІ – ғ. Қаңлы мемлекеті Түрік қағанатының құрамына
Б.з. ҮІ – ғ. Үйсін мемлекеті Түрік қағанатының құрамына
563 жылы Тараз қаласында Парсы елінің елшісі болған.
568 жылы Тараз қаласында ІІ – Юстиннанның Иранға қарсы
ҮІ – ХІҮ ғ.ғ. Қаратау өңіріндегі экономикасы мен мәдениеті
751 жылы Тараз түбінде арабтар мен жұңғо әскерлері арасында
ХІ ғ. Қазақстанда Қыпшақ мемлекеттік бірлестігі құрылды.
1218 ж. Шыңғысхан әскерлері Жетісудан өтіп Меркі, Құлан, Аспара,
1219 ж. күзі – 1220 ж. көктемі Монғол әскерлері
1243 ж. Алтын Орда құрылды.
ХІҮ ғ. басы Ақ Орда өзінің дербестігін алды. Ақ
1346 ж. Моғолстанның құрылуы.
1395 ж. Темір Алтын Орданы талқандады.
1456 – 1466 жж. Керей мен Жәнібек Чу өңірінде
1470 ж. Керей мен Жәнібек Сырдарияның бойына қайтып оралды.
-1511-1523ж.ж. Есім хан ел биледі. Оның дәуірінен бастап Түркістан
-1652 жылы Жәңгір хан өліп, баласы Тәуекел-Тәуке таққа отырды..
-18 ғасырдың соңы. Тәуке ханның өзіне дейінгі заңдарды жинақтап
-1723 жылы ерте көктемі. Жоңғарлардың қазақ жеріне тұтқиылдан шабуылы.
-1729 жылы Қордай асуында қазақ жасақтары жоңғар әскерлерін ойсырата
-1743 жыл. Жоңғар әскерлерінің Қазақ хандығының оңтүстік өңірінебасып
-1771 жыл. Орта жүз сұлтаны Абылайдың Түркістанда хан сайлануы.
-1821 жылы Түркістан қаласында А. Йассауи кесенесінің жанында
-1826-1827 ж.ж. Қоқандықтар ескі Тараз қаласының жанындағы елді мекенге
-1858 жылы Оңтүұстік қазақтары Әулиеата, Шымкент, Түркістан өңіріндеғ Қоқан
1864 жылғы 4 маусым. Полковник М.Г. Черняев қолбасшылық еткен
1864 жылдың жазы. Әулиеаталық Байзақ датқаны қоқандық билеушілер дегеніне
1864жылғы 22 қыркүйек. Генерал-майор М.Г. Черняев басқарған орыс әскерлері
-1865 жылғы 17 мамыр. М.Г. Черняев басқарған орыс әскерлері
-1867-1886 ж.ж К.П. фон Каудман Түркістан генрал-губернаторы, әскери қолбасшысы
-1873 жылы Шымкент қаласында Түркістан өлкесіндегі алғашқы орыс-түзем мектебі
-1877 жылдан бастап, Әулиеата өңіріне Қытайдан қоныс аударған ұйғырлар
-1912 жылы Ташкент қаласында А.И. Добросмысловтың осы өңір қалаларының
-1914 жылы қыркүйекте Шымкент қаласына оны орыс әскерінің
-1915 жылы Теміржол-Бурное стансасына дейін жетті.
-1916 жылы Ақ патшаның 25-маусымдағы жарлығының жер-жерде бұзылуына қарсы
-1917 жылғы ақпан. Петроградта буржуазиялық демократиялық революция жеңді.
-1917жылғы 7-қарашада Петроградта (ескі жыл санауы бойынша 25 қазанда)
-1918 жылғы 1 мамыр. РКФСР құрамында Сырдария, Жетісу облыстарны
-1920жылы орталығы Орынбор қаласы болоған Қазақ автономиялы Кеңес социалистік
-1920 жылғы 13-16 тамызда Черняев қаласында Турккоммисия төрағасы
-1920 жылғы қараша. Арыс стансасынан шыққан темір жол
-1920 жыл. Орталығы Орынбор қаласы болған Қазақ автономиялы Кеңес
-1920ж. 13-16 тамызда Черняев қаласында Түрккомиссия төрағасы
-1920 жылғы қараша. Арыс стансасынан шыққан теміржол Әулиеата қаласына
-1921ж. Чернияев қаласына бұрынғы тарихи Шымкент аты қайтарылды.
-1922 жыл. Перовск қаласы қайтадан Ақмешіт қаласы болып өзгертілді.
-1921-1922 ж.ж. бүкіл Түркістан Республикасындағы сияқты Сырдария облысында жер-су
-1924ж. Сырдария және Жетісу облыстары Түркістан АКСР-і құрамынан Қазақ
-1924жылғы ақпан. Қазақ АКСР-і астанасының Орынбор қаласынан Ақмешіт
-1924ж. 12-желтоқсан. Жетісу және Сырдария болыстары губерниялар болып қайта
-1925ж. Республика астанасы Орынбордан Ақмешітке көшірілді. Қала Қызылорда
1926-жылғы 13-қаңтар. Қызылорда қаласында қазақтың тұңғыш мемлекеттік театры ашылды.
-1926-1927ж.ж. бүкіл Қазақстандағы сияқты оңтүстік өңірінде егіндік және шабындық
-1926ж. 3-желтоқсан. Түркістан-Сібір темір жолын салу туралы шешім қабылданды.
-1927ж. Луговойдан Семейге дейінгі Турксиб темір жолы құрылысы басталды.
-1928ж.27 тамыз. Ірі байларды тәркілеу туралы декрет шықты.
-1928ж. Қазақстандагуберниялар жойылып, бұрынғы Сырдария губерниясы жерінде Сырдария және
-1929ж. 1-шілде. «Ленин жолы»(қазіргі «Сыр өңірі») газетінің бірінші
-1930ж. тамыз. Барлық округтер таратылып, аудандар тікелей республикаға қарады.
-1932ж.10-наурыз. Қазақстандағы жаңа құрылған 6 облыстың бірі Оңтүстік
-1935ж. Қаратауда фосфориттің көп қыры анықталды.
-1935ж. Меркі қант зауыты салынды.
-1936ж. Қордайда техникалық дқылдрды қайта өңдеузауытысалынды.
-1936ж.10 қаңтар. Әулиеата ауданы мен қаласы Қазақстан өлкелік комитетінің
-1936ж. 5 желтоқсан. КСРО-ның жаңа конститутциясы қабылданды.
-1937ж. Мирзоян қаласында қант шығаратын ең ірі зауыт салынды.
-1938ж. мамыр. Мирзоян қаласы(Мирзоянның «халық жауы»болуына байланысты) Жамбыл ақынның
-1939ж. қазан. Мырзашөлде канал қазу басталды. Оңтүстік Қазақстан облысының
-1939ж. 14 қазанда КСРО Жоғарғы Кеңес Президиумының қаулысымен Жамбыл
-1941-1945 ж.ж. Ұлы Отан соғысы жылдарында Жамбыл
-1945-1953 жылдары Мойынты-Шу темір жолының құрылысы жүріп, 1953 жылы
-1946жылы 5желтоқсан. «Қаратау» тау-кен химия комбинатының бірінші кезегі берілді.
1961 жылы 12-сәуірде Байқоңырдан тұңғыш ғарышкер ұшты.
-1962 жыл. Жамбылда алғашқы жоғарғы оқу орны гидромелиоративті-құрылыс институты
1963 ж. 1желтоқсан. Оңтүстік Қазақстан өлкесі таратылды.
-1967ж. Шымкент қаласында педагогтік институт ашылды.
1967 ж. Ұлы Қазан социалистік революциясының 50 жылдығын байланысты
-1960ж. Кентау трансформатор зауыты пайдалануға берілді.
-1968ж. Жамбылда Ленин комсомолы атындағы өндірістік «Химпром» бірлестігінің құрылысы
1971ж.шілде. КСРО Жоғарғы Кеңес Жарлығымен Өзбекстанға берілген Киров, Мақтаарал
-1986 жылы 17-18 желтоқсан. Алматыдағы орталық алаңында студент жастрдың
-1987 ж. Өңтүстік өңіріндегі оқу орындарының алғашқы қарашаңырағы- Шымкент
-1990 жылғы 25қазан. Қазақстан Республикасының егемендігі туралы декларациясы қабылданды.
-1991ж. 2-қазанда Байқоңырдан тұңғыш қазақ Т. Әубәкіров ғарышқа ұшты.
1991 ж. Түркістан қаласында университет ашылып, кейін халықаралық қазақ-түрік
-1991ж. 16 желтоқсанда «Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі туралы» заң
-1992 жыл. Алғашқы әкім болып Жамбыл облысына Ө. Байгелдиев,
-1992ж. 6-шілде. Шымкент облысы қайтадан Оңтүстік Қазақстан облысы болып
-1992ж.мамыр. Қазақстан Республикасының Ұлттық Ғылым академиясының Оңтүстік бөлімі ашылып,
-1993ж. 27-29 мамырда Ордабасы тауында Төле, Қазыбек, Әйтеке
-1994ж. Оңтүстік Қазақстан облысында С.Қожанов пен Т. Рысқұловтң 100,
-1995ж. желтоқсан. Лениск қаласы Байқоңыр қаласы болып өзгерді.
-1997 ж. 7-қаңтарда Жамбыл қаласына ежелгі тарихи атауы қайтарылып,
-1997ж. Жамбыл облысының Свердлов ауданы Қоқан билеушілері қарсы күрескен
-1998ж. 24-мамыр. Жамбылдағы М.Х. Дулати атындағы университет, Жамбыл жеңіл
-2000 жылы Түркістан қаласының 1500 жылдығы аталып өтілді.
-2001 ж. Әбу Насыр әл-Фарабидің туған жері Отырарда ұлы
-2002 Оңтүстік Қазақстан облысының құрылуының 70 жылдығы өтті.
-2002 жылы Түркістан қаласында дүниежүзі қазақтарының екінші құрылтайы өтті.
2003 жылы Қызылорда облысының құрылғанына 65 жыл толды.
-2004 жылы Жамбыл облысының құрылғанына 65 жыл толды.
-2004 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында С.Қожанов пен Т. Рысқұловтң
2006ж. Тарихы ХII ғасырдан басталатын Шымкент Қаласының тарихи деректерде
-2005ж. Ұлы Отан соғысының 60 жылдық мерекесі аталып өтілді.
-2005ж. Орынбор – Ташкент темір жолының салынуының 100 жылдығы
2006 жыл. Қазақстанның тәулсіздігіне 15 жыл.
-2007 жыл. Оңтүстік Қазақстан облысының құрылуының 75 жылдығы өтті.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі
Тараз. Жамбыл облыс энциклопедиясы. – Алматы, 2003,-53б.
Мусин Ч. Қазақстан тарихы.- Алматы, «Дәуір» 2003, -242 б.
Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2000, - 227
Рысбай К. Қазақстан Республикасының тарихы. –Алматы, 2005, 243 б.
Тараз. Жамбыл облысы энциклопедиясы. И- Алматы, «Қазақ энциклопедиясы»
Күзембайұлы А., Абиль Е. История Республики Казахстан. –Астаа, 2003,-с.311.
ЖОМА, -қор 282, тізбе 2, іс 857, -1б.
ЖОМА, -қор 399, тізбе 1, іс 118, -81б.
ЖОМА, - қор 399, тізбе 1,
ЖОМА, - қор 271, тізбе 1,
ЖОМА, - қор 271, тізбе 1,
ЖОМА, - қор 271, тізбе 1,
ЖОМА, - қор 271, тізбе 1,
ЖОМА, - қор 282, тізбе 3,
ЖОМА, - қор 282, тізбе 3,
Тараз. Жамбыл облысы энциклопедиясы.- Алматы, 2003,-53б.
// «Ақ жол» - Тараз, 2004, 13 қараша,-2б.
// «Ақ жол» - Тараз, 2006, 23 қараша,-3б.
Тараз. Жамбыл облысы энциклопедиясы. – Алматы, 2003,-54б.
ЖОМА, - қор 271, тізбе 9,
ЖОМА, - қор 271, тізбе 9,
Жамбыл университеті.- Жамбыл, Тип «Рыспаева», 1997,- 6б.
Тараз. Жамбыл облысы энциклопедиясы. – Алматы, 2003,55-56б.
ЖОМА, - қор 427, тізбе 1,
Т.Абілдаев, С. Ордабеков. Медицина Жамбылской области.- Алматы. 2004,-с.40.
ЖОМА, - қор 271, тізбе 1,
ЖОМА, - қор 427, тізбе 2,
ЖОМА, - қор 427, тізбе 2,
Т.Абілдаев, С. Ордабеков. Медицина Жамбылской области.- Алматы. 2004,-с.48-223.
Т.Абілдаев, С. Ордабеков. Медицина Жамбылской области.- Алматы. 2004,- с.264.
Тараз. Жамбыл облысы энциклопедиясы. – Алматы, 2003,57б.
Джамбулская область.- Джамбыл, 1970,-с.99.
Автордың есебі бойынша.
// «Ақ жол» - Тараз, 2004, 13 қараша.
Тараз. Жамбыл облысы энциклопедиясы. – Алматы, 2003,61-62б.
Мусин Ч. Қазақстан тарихы.- Алматы, 2003, -91б.
// «Ақ жол» - Тараз, 2004, 13 қараша.
Тараз. Жамбыл облысы энциклопедиясы. – Алматы, 2003,68б.
Мусин Ч. Қазақстан тарихы.- Алматы, 2003, -91б.
Күзембайұлы А., Абиль Е. История Республики Казахстан. –
Мусин Ч. Қазақстан тарихы.- Алматы, 2003, -321б.
// «Ақ жол» - Тараз, 2002, 14 қырүйек.
// «Ақ жол» - Тараз, 2004, 14 қараша
// «Ақ жол» - Тараз, 2004, 23 қараша
// «Ақ жол» - Тараз, 2007, 10 ақпан.
Жамбыл облысының 2006 жылғы және 2007 жылдың қаңтарындағы әлеуеттік-экономикалық
// Ар-Ай. –Тараз, 2007, 1наурыз, 12б.
// Ақ жол. –Тараз, 2007, 15 қазан.
// Ақ жол. –Тараз, 2007, 10 ақпан, -2 б.
Н. Назарбаев. “Мәдени мұра” - мемлекеттің стратегиялық ұстанымы.
34
71
71
Қазақстан халқының жыныстық жас құрылымы
Тоғызқұмалақ
Қазақстан Республикасының оңтүстік өңірлерінде газды пайдалану
Арқас - тарихи тау
Қазақстандағы жұмыссыздық. Еңбек нарығының жағдайы
Қазіргі таңдағы Қазақстан Республикасының көліктік жүйесінің жағдайы мен транспорттық тасымалдау қызметін зерттеу
Демографиялық процесстерді реттеу мен жоспарлау қажеттігі
Инвестиция-жедел экономикалық даму факторы ретінде
Шетел инвестицияларын сақтандыру
Қазақстан туризмі әлемдік деңгейде