Маркетингті бақылау
ЖОСПАРЫ
Кіріспе
1 тарау. Нарықтық экономикадағы маркетингтің мәні және негізгі концепциялары.
Маркетингтің мәні мен мағынасы және принциптері.
1.2. Маркетингті зерттеудің мақсаты және әдістері.
1.3. Қазақстанның кәсіпорындарындағы маркетингті пайдалану ерекшеліктері
2 тарау. “Рахат” АҚ маркетингті пайдалану
2.1. “Рахат” АҚ өндірісткік жағдайын талдау.
2.2. “Рахат” АҚ маркетинг жұмысын талдау және
2.3. “Рахат” АҚ өндірістік маркетингтік іс -
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымша
Кіріспе
Соңғы жылдарда Қазақстан Республикасының саяси, экономикалық және қоғамдық өмірінде
Ішпек – жемек өнімі адам үшін бірінші қажеттілікте болуы
Нарықтың тауарлармен толу мөлшері бойынша кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық іс-әрекетін басқару
Қазіргі кезде маркетинг жетілген, әрі анықталған ғылыми және машықтық
Қазақстан Республикасында маркетингтің қалыптасу қажеттілгі басқару теориясы мен тәжірибиесінің
Біздің шартымызда маркетингтің классикалық схемасын енгізу процесі айқын енкізіліп,
Осы сипатта таңдалған тақырыпта жұмыстың орындалуы өз негізіне бір
Осыған байланысты бұл ғылыми жұмыстың мақсаты-кәсіпорындағы маркетингтің алатын орны
І тарау. Рыноктық экономикадағы маркетингтің
мәні мен ролі
1.1. Маркетингтің мәні мен мағынасы және негізгі концепциялары
Рыноктық экономика жағдайында, маркетингтің қызметі тауарлар мен қызметтерге ұсыныс
Осындай жағдайда, маркетингтің ролі қоғамда сатушылар мен алушылар арасындағы
Маркетинг - бұл философия бизнесімен қатар белсенді процесс болып
Америка маркетинг Ассоциациясы (АмА) 1985 жылы терминологиялық комитеттің
«Маркетингң термині ағылшынша market (рынок) сөзінен келіп
Маркетинг-бұл адамның тұтынуын айырбас арқылы қанағаттандыруға бағытталған іс-әрекет түрі
Маркетинг-бұл тауарға, қызметтерге, адамдарды ұйымдастыруға,
аймақтарға және идеяларға сұранымды айырбас арқылы болжау, бақылау және
Маркетинг-бұл кәсіпорынның сауда өткізу іс-әрекетінің зерттейтін өндіріс процесіне және
Қазіргі заман маркетинг теориясы оны басқарудың нарық бағдарын қамтамасыз
Біздің пайымдауымызша - маркетинг
тұлғалардың мақсаттарының орындалуы,жүзеге асырылуымен оның жылжуын,сонымен қатар тауар қызметінің
Осыдан біраз жыл бұрын, еліміз егемендік алмай тұрғанда, социализм
Қазір еліміз егемендік алған тәуелсіз мемлекет. Қазіргі кезеңде Қазақстан,
Маркетингті қолдануда негізгі екі ағымы болады. Оны айта кетсек,
Көптеген кәсіпорындар, ресми түрде қабылданған жоспарсыз жұмыс жүргізеді. Жаңа
Маркетингтің маңыздылығын “Корея системэ” оңтүстік кореялық компаниясының
Рыноктық экономикада жеке және өндірістік қажеттіліктерді қанағаттандыру, таусылмайтын еңбек
Осы тұрғыдан алып қарағанда,
Маркетинг экономикалық процесс ретінде, өндіруші мен тұтынушы арасындағы байланысты
Маркетингтің негізгі формуласы - өндірілген нәрсені сату емес, керісінше,
Маркетингті, өндірістің шаруашылық функциясы ретінде жеткілікті жұмыс түрінің тізімін
Негізгі пункті тауарға сұраныс болатын маркетинг қазіргі бизнестің концепциясы
Ресми түрде маркетингтің кең өріс алған кезі Американдық маркетинг
Бір шетінен, мұндай қызмет рынокты жан-жақты, жүйелі зерттеуге, тұтынушылардың
Сонымен қатар, егер осылардың бәрі бірге қарастырылып
1. кәсіпорынды басқару принципі ретінде - тиісті
2. құралдар ретінде ерекше тәсілдер, құралдар арқылы тұтынушылардан бәсекелестерге
әдіс ретінде өндірушілер мен тұтынушылардың
келісуіне және үйлесуіне жетуге көмектеседі /7/.
Маркетингтің негізгі принциптері
Екіншіден, қойылған мақсатқа жетудің ыңғайын, комплексті түрде білу қажет,
Үшіншіден, таңдаған рыноктың жағдайын және талабын максималды есепке алу,
Келесі принцип, “келешекті көру” және соған байланысты жаңа тұтыну
Соңғы принцип фирманың сыртқы ортасының өзгеруіне әсер ететін тез
Нарықтық концепциясы ретіндегі маркетингтің негізгі принциптері мыналар /8/:
- өндірушінің түпкі нәтежиесіне жетуге ұмтылу,нарықта тауарды тиімді өткізу;
- алға қойған мақсатпен міндеткежету үшін бағдарламалы
- нарыққа икемделудің стратегиясы мен тактикасын бірлікте
- кәсіпорынның жұмысын шұғыл нәтежиеге емес,ұзақ мерзімді нәтежиеге бейімдеу,
Маркетингтің негізгі принциптері
Маркетинг шаралары-кәсіпорынның рынок мүмкіндіктерін талдаудан басталады. Бұл мәселе комплекстік
Кәсіпорынның маркетинг мүмкіндіктерін анықтау-ең перспективті мақсатты рынокты таңдауды жүзеге
Мақсатты рынокты таңдау шаралары кейінгі маркетинг комплексін өңдеуге негіз
тауар (product)
баға (prіce)
сату орны (place)
жылжыту, коммуникация (promotіon).
Бұл топтың “4 p” деп аталуының өз себебі де
қарастырылады).
Жалпы маркетинг стратегиясында “4p” моделінің маңыздылығын есепке ала отырып,
Маркетинг концепциясының негізгі мазмұны сатып алушылар нарығы жағдайларындағы тауарларды
өндірістік
тауарлық
өткізу, яғни, коммерциялық әрекеттерді интенсивтендіру
маркетинг немесе тұтыну
әлеуметтік-этикалық
Жоғарыдағы концепциялар экономика дамуының әртүрлі кезеңдерін, сонымен қатар
Концепциялардың алғашқысы - өндірістік концепция. Өндірістік концепция - тарихы
тауарға сұраныс ұсыныстан
тауардың шығынын жаппай
болады.
Ал төмен шығын төмен
қамтамасыз етіп пайданы ұлғайтады;
Өндіріс концепциясында өндіруші мен рынок байланысын
деген схемамен көрсетуге болады.
өндіріс( рынок
Маркетинг концепциясының құрылымына әсер ететін келесі концепция - тауар
Келесі концепцияға тоқталсақ, бұл - өткізу концепциясы.
Нарықтық және өндірістік факторлардың барлық кешеніне сәйкес делдалдар арқылы
Америка және Еуропа кәсіпкерлері алдында шиеленіскен өткізу мәселесі ХХ
Қазір біздің Қазақстан Республикасы рыногында жұмыс істеп жатқан көптеген
Енді қарастырып өтетініміз-маркетинг, яғни тұтыну концепциясы. Маркетинг
Белгісіз рынокқа жұмыс істеу-өндірушіге өнімді өткізу туралы ешқанай кепілдік
рынок(өндіріс(рынок
деп көрсетуге болады.
Кәсіпорынның рынок талабына бейімделуімен бірге тұтынушылардың мұқтаждықтарын
“Мұқтаждықты тауып қанағаттандырыңыз” деген сөйлем маркетинг концепциясының
Сонымен, бір жағынан кәсіпорынның жұмысының негізі - рынокқа
Бұл концепцияның мағынасын жақсы түсіну үшін, оны өткізу концепциясымен
Қазақстан кәсіпкерлері бұл концепцияны қолдана алуы үшін, оның мәнін
“Ммиллиондаған ақша табу үшін емес,елдің мұқтажын қанағаттандыру өмір сүру
Маркетинг концепцияларының ең соңғысы - әлеуметтік-этикалық маркетинг концепциясы. Қазіргі
Әлеуметтік-этикалық маркетинг концепциясын төменгі типтік және міндетті талаптармен сипаттауға
1.2.Маркетингтік зертеудің мақсаты және әдістері.
“Өзіңіздің тауарыңызға қажеттілік тапқаныңызша ештеңемен айналыспаңыз”, “Тұтынушыға бүгін не
Белгісіздік және тәуекелділік деңгейін төмендету үшін, кәсіпорында сенімді және
Кәсіпорынның көлеміне, жұмыс жүргізілуіне байланысты әр түрлі маркетингтік
Профессионалды, біліп жүргізілген маркетингтік зерттеу, кәсіпорынға өзінің рыноктық
Маркетингті зерттеу дегеніміз - маркетингтік шешім қабылдауға жалғас белгісіздікті
Маркетингтік зерттеудің нәтижелілігі және тиімділігі келесі шарттарды сақтауына байланысты
біріншіден, бұл зерттеулер комплексті және тиымды түрде өтуі қажет;
екіншіден, оларды жинаған кезде ақпаратқа қойылған талаптармен бірге ғылыми
үшіншіден, зерттеулер-маркетингтік және әлеуметтік зерттеу практикасының “ Халықаралық
төртіншіден, маркетингтік зерттеулер жұмстарды мұқият жоспарлардан және жүйелі сатылардан
(1-үлгі)
Маркетингтік зерттеу үдерісінің сатылары
Зерттелетін мәселені анықтау сатысы маркетинг зерттеулердің
Екінші ретті ақпарат көп неғұрлым аз шығынмен таза арада
Екінші ретті ақпаратты жинап, талдау сатысы зерттеу мәселесі
(2-үлгі)
Екінші ретті ақпараттың артықшылықтары мен кемшіліктері. /1/
Артықшылықтары
- арзан түсуі
- тез арада жиналуы
- бірнеше көздері барлығы
-фирманың өзі жинай алмайтын мәліметтердің болуы
- тәуелсіз көздерінен алынған
дәлелді мәліметтердің болуы
- зерттеу барысында зерттеу мәс-
елені алдын ала анықтауға
көмектесуі - зерттеудің мақсатына
сәйкес келмеуі
- ескірген немесе ескіруге
жақындаған мәліметтердің
болуы
- жинау әдістері белгісіз болғаны
- зерттеудің барлық
қортындылары жарияланбауы
- өзара қайшы мәліметтердің
болуы
- сенімсіз мәліметтердің
ықтимал болуы
Егерде екінші ретті мәліметтері жете зерттеу үшін жеткіліксіз
3-үлгіде көрсетілген.
(3 - үлгі)
Бастапқы мәліметтердің артықшылықтары мен кемшіліктері
Артықшылықтары
- зерттеудің басты мақсатына
байланысты жиналуы
мәліметтерді жинау әдістері
әйгілі және олар бақыланады
фирма үшін зерттеу
мәліметтері мен қортындылары
ашық ,ал бәсекелестер үшін
құпиялы болуы
мәліметтердің өзара
қайшылықтығы болмауы
мәліметтердің анықтығына
сенімді болуы
егер екінші ретті ақпарат
қойылған сұраққа толық жауап
бермесе, бастапқы мәліметтер
жалғыз жолы болады
мәліметтерді жинауға көп
уақыт алуы
көп шығындарды талап етуі
кейбір ақпарат түрлерін
жинау(мысалы, тұрғындар саны)
қиынға түсуі
фирма мәліметтерді біржақты
қарастыру ықтималы
фирманың бастапқы
ақпаратты жинау мүмкіндігі
шектеулі болуы
Бастапқы мәліметтерді, негізінде төрт әдіспен жинайды:сауалдама, бақылау, тәжірибе, еліктеу(имитация)әдістері
Сауалдама - сұрайтын адамдардан жеке кездесу, телефон,
Сауалдама жүргізген кезде ашық не жабық сұрақтар қолданады.
Бақылау қазіргі және бұрынғы іс-әрекеттердің қорытындысын нақты жағдайда зерттейді,
Тәжірибе бақыланатын жағдайда, бір немесе бірнеше факторларды өзгертіп, қалғандарын
Еліктеу ЭЕМ (ЭВМ) қолданатын әдіс. Алдымен фирмаға кездесетін,
Рыноктык жағдайда ұтымды шешім қабылдау
мамандардың пікіріне және тәжірбиеге сүйену жеткіліксіз болады. Ол үшін
Ақпарат - маркетинг зерттеулері барысында жиналған мәліметтердің жиындығы. Жақсы
бәсекеде басымдылық алу,
шығын қаражатының қауіп-қатерін төмендету,
тұтынушылардың тауарға деген ынтасын анықтау,
сыртқы ортаны терең бақылау,
фирманың өз жұмысын дүрыс бағалау,
тұтынушылардың жарнамаға деген сенімін ,
тиімділікті көбейту,
Ақпарат әртүрлі сипатталады. Сондықтан шығу мерзіміне оған жүктелген
Тұрақты ақпарат – маркетингтік ортаның ұзақ уақыт өзгермейтін көрсеткіштерін
Айналмалы ақпарат - маркетинг обьктілерінің өз мәндегі іс
Ауық-ауық ақ парат - керек кезде ғана анда-санда
Ақпарат міндетіне байланысты ол былайша бөлінеді:
Анықтамалық ақпарат - танымды сипат алады және маркетинг
Кепілдемелік ақпарат - арнайы жүргізген маркетинг зерттеулері қорытындысының
Нормативтік ақпарат - негізінде өндіріс саларында қалыптасады, өндірістің
Хабаршы ақпарат - маркетинг ортасы обьектілерінің ісжүзіндегі өзгеріс
Реттеуші ақпарат - хабаршы ақпараттың кемшілік себептерін жоюға
Ақпаратта өңдеуін қарай жіктеу маңызды мағына алып, мына түрлеріне
Бастапқы ақпарат - нақтылы мақсатты көздей бірінші рет
Екінші ретті ақпарат - басқа мақсатпен бұрын жиналған
Туынды ақпарат - басқа мақсатты шешу үшін бастапқы, екінші
Ақпаратты ұйымдастыру алдында оған келесі талаптар қойылады:
1. Ақпараттың өзектілігі – маркетинг ортасының жағдайын әр мезгілде
2. Ақпараттың дәлме-дәлдігі - өндірістің, рыноктың,
ортаның нақты жағдайын және даму өзгерісін
3. Мәліметтердің релеванттілігі - алға
4. Толық бейнеле - маркетинк ортаның жағдайына
өзгерісіне әсер ететін барлық факторларды обьективті түрде есепке
алу.
5. Мәліметтердің мақсаттылығы - тауарды өндіру оны сыртқы
6. Ақпараттың біртұтастығы және сәйкестілігі- мәліметтер көрсеткіштері жиындығнда өзара
Маркетингтік ақпараттық жүйесі тұлғалар, неше түрлі құралдар жөнідегі және
Маркетинкті нақты жүзеге асыру кәсіпорынның сипаты-оның ұсынған тауарларына және
жәй, тіпті қарапайым, ал кейбір кездері өте
Кәсіпорынның жұмысы қаншалықты көп жақты болса,соншалықты маркетинг түрлеріде көп
Конверсиялық маркетинг - барлық немесе бірнеше рыноктың сегментері тауарды
Кретивтік маркетинг - яғыни, (дамушы маркетинг): жасырын сұранысты
Жаңа мақсатты рынокты табу, тауардың сипаттамаларын өзгерту, коммуникацияны тиімді
Ремаркетинг - сұраныс төмендеген жағдайда қолданылатын маркетинг.
Синхромаркетинг – сұраныс өндіріс күшінен бірталай асатын болса, не
Демаркетинг - қанағаттандыра алмайтын сұранысты төмендетуге бағытталған маркетинг. Бағаны
Қарсы әрекет жасайтын маркетинг - тұтынушыны
қоғамның жағдайын жақсарту
Ынталандыратын маркетинг - ұтымды әдіс табу жолында әрекет жасайтын
Көтермелейтін (қолдайтын) маркетинг - сұранысты бір деңгейде қалыптастыратын маркетинг.
Кәсіпорынның сұранымның өзгеру жағдайна байлансты,ішкі және сыртқы нарықта қолданылуы
Қанағаттандырылмаған сұраным, айқын және жасырын сұраным деп бөлінеді.
Айқын сұраным -нарықта өткізілу мүмкіндігі болмай тұрғандардың болуы себепті
Маркетиінгтің әдістері:
А) Тауарды немесе қызыметін белгілі бір тұтынушыларға “бекітіп қою”.
Б) Тауардың тұтыну құндылығын көрсетуге қолайлы жағыдай жасау.
В) Сұранымның болмашы - нарықта қажетті тауарлардың болмауыннан деген
Маркетинг комплексінің элементтері тауар, баға, өткізу және коммуникация болып
Тауар – рыноктағы негізгі тұлға. Ол өндірушінің экономикалық күшінің
Тауар - қажеттілікпен мұқтаждықты қанағаттандыруға және назар аудару, сатып
Рынокта әр тауардың таңбасы, аты, белгілері болады.
Тауар таңбасы – басқа тауарлардан айыру және ажырату үшін,
Таңбалық ат – атаулы тауардың таңбасының бөлігі.
Танбалық белгі – суреттеп беруге болатын тауар таңбасының
Тауарлық белгі – заңға сүйенген (праволық) қорғаумен қамтамасыз етілген
“Тауар белгілері, белгінің қызмет көрсетуі, тауар шығарылған жерлердің аты”
Таңбасы бар тауарлар, таңбасы жоқ тауарларға қарағанда, 15-25% көп
белгілеріне лицезия сату мүмкіншілігі үшін қолданылады Жоғарыда айтылғандай, тауар
Баға. Маркетинг комплексін кұрайтын бір тәсіл болса
Бағаға әсер ететін факторлар. Фирма баға стратегиясын таңдау
Бағаның атқаратын қызыметтері: 1. Есеп жұргізу 2. Ынталандыру
3. Бөлу қызметері 4. Сұраныс пен ұсынысты тепе-теңдеу 5.Өндірісті
Шығындар тұпкі бағаға қатты әсер етеді. Ол шикізат сатып
Тұтынушылар. Баға және сатып алу көлемінің өзара тәуелділігін екі
Баға қабылдау және сатып алу бағыты бойынша тұтынушыларды төрт
үнемді сатып алушылар – бұл
бағасына, сапасына, түр-түсіне, яғни ассортиментіне
дербестендірілген сатып алушылар – бұлар
сатушылардың қызмет көрсету деңгейіне көңіл бөледі;
этикалық сатып алушылар - өздерінің сатып алуымен
фирмаларды қолдайды және солар үшін тауарға қымбат баға төлеуге
көңілсіз сатып алушылар – а дегенде
ыңғайлығын және қолайлығын жоғары бағалайды (баға көлеміне қарамайды).
1. Тауар бағасы алдын ала келісіп белгіленсе;
2. Бөлшек саудасы аз болса;
Консинация шарттарын пайдаланса;
Тауар қозғалсына қатысушылар пайда көлемін жеткілікті алса;
Көтерме және бөлшек саудадағы тауар қозғалысының негізгі қатынасушылары бағаны
өндірушіге өзінің маңызды екенін көрсете білсе;
пайдасыз тауарды өткізуден бас тартса;
бәсекелес өнімді қоса
адалдығын қалыптастырса;
Бәсекелестер. Маркетинг тұрғысыннан фирма әрекетіні
талданады. Баға бақылауының жағдайына байлансты бәсеке
Бағаны рынок бақылайтын орта.
Бағаны фирма бақылайтын орта.
Бағаны мемелекет бақылайтын орта.
Мемелекет. Кәсіпорынның бағаны белгілеудегі еркіндігін мемелекет шектейді. Бұл шектеуді
Мемелекет бағаны өзі белгілейді. Ол үшін келесі әдістерді пайдаланады:
Мемелекет баға қою ережелерін бекітеді (реттелген бағалар қалптасады). Баға
Арамзалық бәсеке және рынокты монополиялауға шек қою үшін “рыноктық
Өткізу. Маркетинг талаптары тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын жоғарғы сапалы тауар
Маркетинг қызметінде өткізудің ролі келесі шарттармен белгілінеді:
өндірстің дамыуын және табысқа жетуге арналған кәсіпорын әрекеттерінің қорытындысын
өткізу каналдарын тұтынушылардың қажеттіліктеріне жақындатып, оларға тауарды сатып алғанға
Тауарды дәл кезінде ұтымды өткізу арқасында өндірісті ары қарай
өткізу кезінде тұтынушылардың талғамы мен қалауы тиімді анықталады. Ал
Өткізудің негізгі түрлерін және әдістерін зерттеу өндірушіден соңғы тұтынушыға
Тауар өткізу каналдарын таңдау маркетингтің қиын шешімі болып табылады,
Өткізу (тарату) каналдары -ол өндірушіден тұтынушыға дейін
Өткізу каналдарының жұмысы өзінің атқаратын қызыметімен сипатталады. Маркетингте өткізу
өндірілген өнімді тарату және өткізу;
өндіріс процесіне қажет шикізат және материалдар сатып алу;
маркетингтік зерттеу жүргізу (рынокты және тұтынушылардың қажеттіліктерін зерттеу) жұмысын;
тауар тұтынушыларымен және түпкі сатыпалушылармен байланыс құру, келіссөз жүргізу
сауда келісімдерін дайындау және жасау, олардың сапалы орындалуын бақылау
тауарды тұтынушыға жылжытудың ынталандыру саясатын жүргізу қызыметін;
тауар ассортиментін таңдауға қатысу және жоспарлауға көмектесу
жұмыстарын;
тауарды белгілі рынок тұтынушыларының қажетті талап деңгейіне
жеткізу кезіндегі қосымша жұмыс түрлері;
өткізу операцияларының
жұмыстарын;
тауар сатылғаннан кейін тұтынушыға қызмет көрсету жұмыстарын;
тауарды тұтынушыға жеткізу қызметін;
тауарды қоймалау және сақтау жұмыстарын;
тауарды сорттау жәен орау жұмыстарын;
сауда мәмілесінің тәуекелін өзіне алу қызметін;
тауардың баға
жұмыстары;
Коммуникация. Маркетингтіктік коммуникация кәсіпорынның өндірісті-өткізу жүйесінде белгілі орын алады.
Коммуникация дегеніміз – тұтынушыларды тауарлар, қызметтер жайлы хабарландыру,
Кәсіпорын тұтынушыларға тиімді әсер ету үшін коммуникацияның жарнама,
Коммуникацияның әр элементіне ерекше тәсілдер мен әдістер сай. Бірақ
көзделген шаралар жүйелі түрде орындылуы тиіс;
коммуникация комплексін құру кезінде тауардың ерекшеліктері
және оның өміршеңдік кезеңдері есепке алынуы тиіс;
Коммуникацияның элементтеріне жеке тоқтап өткеніміз жөн.
Американдық Маркетинг Ассоциацияның анықтамасы бойынша алып қарасақ “жарнама бекітілген
Жарнама ерекшеліктері:
қоғамдық сипаттама алады;
үгіттеуге қаражат қабілеттілігі бар сатушы жарнама арқылы өзінің
хабарландыруын бірнеше рет қайталау;
мәнерлік - түс, дыбыс, шрифт
көрсетуге болады;
иесіз жарнама монолог ретінде ғана жасалады;
Жарнаманың атқаратын қызыметтері:
Рыноктағы жарнама бернесі:
экономикалық бернесі - сұранысты
ынталандыру тұтынушыларға тауарды алғызуды тездеу арқылы
ақпарат бернесі - тұтынушыларды өндірушілер
олардың тауарлары туралы ақпарат ағымдармен қамтамасыз ету;
коммуникациялық бернесі – маркетинг
қолданылатын сауалдама, тұтынушылар пікірлерін жинау, тауар өтімін
бақылау бернесі - рыноктағы өнімдердің
мүмкіндік беру;
түзетім бернес - өткізу саясатын және жарнама қызыметін ұтымды
жағына өзгерту жағына мүмкіндік жасау;
сұранысты бақылау бернесі - нақты
көзделген әсер тигізу жолдарын табуға мүмкіндік ашу;
Қоғаммен байланыс (паблик рилейшнз), дегеніміз – ол
Қоғаммен байланыс – фирманың табысты қызметінің тәуелді болатын барлық
Қоғаммен байланыс саясатының негізгі мақсаттары:
ішкі саясатты жүзеге асыру;
сыртқы саясатты жүзеге асыру;
фирма беделін көтеру;
Қоғаммен байланыстын ерекшеліктері:
түсінігі жоғары - жарнамаға қарағанда
баяндамалар тұтыншыларға шынайы , сенімді көріндіру;
тұтынушылар кеңінен қамтылуы–бұрын сатушыларға, жарнамаға
сеніңкіремей жүргендерге жариялау
көзге тартымды да жағымды келеді;
Қоғаммен байланыс шараларының түрлері:
қөпшілік ақпарат құралдармен байланыс жүргізу;
басылған өнімдерді шығару;
кәсіби және қоғамдық
өкілдерінің қатысуы;
оқиға түрдегі әр түрлі шараладды ұйымдастыру;
қоғамда маңызды мәдени шараларға
Арнайы сату дегеніміз - тауар
1. сатушы сатыпалушы қатынастарының
екі жақты байланыс тұтынушыларды қажеттіліктеріне,
3. сатып алушы жағынан
4. тауарды тікелей сатып алумен аиақталатын байланыстың
Өтімді ынталандыру - тауарды сатуға немесе өткізуге көмектесетін
1) рынокта ұқсас тұтыну қасиеттерімен бәсекелес тауарлар сатылған
2) рынокқа жаңа тауарды ұсынғанда, немесе фирма
3) тауар “құлдырау” өмір кезеңіне келген кезде;
4 ) төмендеген сұранысты жандандыру үшін;
5) ұсынған тауарларға тұтынушылардың ақпараттығын күшейту үшін;
Өтімді ынталандырудың ерекшеліктері:
Тауарға деген тартымдылықты
тұтынушылар арасында лотерея, купондар таратылады және бағаны төмендету арқылы
сатып алуға шақырушыларды көбейту – ол үшін тез арада
алуға шақырулар әдіс қолданылады;
сатып алуға тұтынушыларды талаптандыру –ол үшін тұтынушыға
құнды болып табылатын
Өтімді ынталандырудың үш жолы бар:
Сауда саласында (делдалдарды) ынталандыру. Бұл жол
өткізу арналарын пайдаланады. Делдалдарды ынталандыру үшін мына
Өткізумен айналысатын фирма
Жұмыс сапасын жақсарту мақсатымен уәждеме
Мысалы, ақшалай , заттай
Тікелей тұтынушыларды ынталандыру. Мұнда тұтынушыларға
баға жеңілдіктері, купондар, кепілдемелер беріледі,
1.3. Қазақстанның кәсіпорындағы маркетингті пайдалану
ерекшеліктері
Қазақстан Республикасында осы нарықтық
Республикамыздың, Үкіметіміздің алдында жоғарыда аталған, яғни, нарықтық экономиканың
Ел экономикасын дамытуға отандық
Кәсіпорындардың іс - әрекетіне экономиканың жалпы жағдайы да
Қазақстандағы кәсіпорынның дамуына кедергі
1) Қаржы немесе ресурстарының жеткіліксіздігі мен инвестциялық
Маркетинг жайында экономикалық әдебиеттердің
Жалпы айтқанда“пассивті” маркетингтің тән қасиеттері болып ірі көпшілік
Осыған байланысты Қазақстан Республикасының
Маркетингтің келесі даму сатысы болып”ұйымдастыру” түрі және де
– өнімнің жаңа түрлері енгізіліп, өзіне-өзі қызмет ету орындарының
– нарықтық географиялық ықпалының аумағы кеңейіп және
– сауда маркаларындағы салалардың саясаты
Ал енді, сңғы
стратегиялық мақсаттары негізінен үш
- техникалық процестің жылдамдығын дамыту;
- тұтынушы рыноктың толықтығы және де оның кемеліне
- рыноктық халықаралық ынтымағын нығайту және сол
кедергілерді жүйелі түрде жою. Технологиялық процесстердің ықпалын нығайту
Технологиялық эволюциясы тауар саясатына әсер
фирмалардың жұмыстарына, рындардың “ тауар”
Тауарлар сұрауын
Соңғы жылдары шетел кәсіпорындарының ерекшелігі болып
“сервис” әрекеті көзге тусуде. Сондықтан болашақ
болуы мүмкін.
Қосымша айта кететін жағдайдың бірі – бүгінгі экономиканы
кәсіпорындары сату жұмысын жүйелі түрде жүргізуі тиісті.
Міне, барлық айтылғанға орай маркетингтің ролі
тауды нығайтумен байланысты. Бірақ айырбастаудың
Коммуникация және ақпарат әр
Маркетингтің маңызды мәселерінің бірі – ол ақпаратпен қамтамасыз ету.Қазіргі
Маркетинг ақпарат жүйелері мынандай басқару дәрежелерімен
-сатып алушылар (тұтыну). Олардың санының көбеюі маркетингтің
бастапқы мақсаттары болып есептеледі. Өнім шығарушы
- жағдайлардың жиынтығының арасында қор
заңды немесе қоғамдық құқықты мүшесі ретінде тауарды сатып алу;
пайда – сату көлемі, ол шығындарды жойып,
Маркетингтік мақсаттар және стратегиялық бағдарламасы осымен қатар
Осыған байланысты Қазақстан Республикасындағы
лайықсыз,бірақ дамыған елдердың экономикасыннан
Қытай Халық республикасы, біздің шығысымыздағы шегаралас алып
Қытайдың бұрынғы экономикалық жүйесі жоғары дәрежеде шоғырланған
Діңсияпын былай дейді:
“Нарық қоғам құрлысымен байланысты”. Нарық алғашқы құрлыстар кезінде
Жоспар мен Нарық - экономикадағы байлықтың қайнар қөзі. Социалистік
Тауар шаруашылығы мен нарық шаруашылығын бір-бірінен бөлуге болмайды.
Реформадағы тағы бір ескеруге тиісті маңызды түйін“қирату” мен
Қытай Халық Республикасы осы қатынасты шешуде
Реформаның сәтті жүргізілуінің негізгі ұлттық шаруашылықты дамыту. Ол
Қазақстан Республикасында жүріліп жатқан реформалардың түрлі қыиындықтарға
ІІ тарау. “Рахат” АҚ маркетингті пайдалану
және дамыту жолдары
2.1. “Рахат” АҚ өндірстік жағдайын талдау
Акционерлік Қоғам “Рахат” бұрынғы кондитер кәсіпорыны ретінде Алматыда құрылған.
Қазақстан Республикасы өз алдына тәуелсіздік жариялауымен бірге 1991 жылы
Ал 1994-95 жылдары кәсіпорын мүлдем жаңа және жаңартылған құралдар
Кәсіпорын атмосфераны ластауға қарсы әрекет жасайды және қоқыс (шаң)
“Рахат” акционерлік қоғамдағы жабдықтың бекітілген қуаттылығы 32,2 тонналық өндірістік
Кәсіпорында 2000- нан астам адам жұмыс істейді. Соның ішінде
“Рахат”Акционерлік Қоғам кондитерлік тағамдарын шамамен барлық түрлерін шығарады. Сонымен
Шоколад, Карамел Печенье, Вафли, Мармелад, Зефир (тәтті-қақ), Ирис, Драже.
түрлері 7 обылысқа таратылған/49/.
“Рахат”Акционерлік Қоғамдағы негізгі құралдардың құны 1999-2001жылдар аралығында 1494.689 млн.теңге
(1-кесте)
“Рахат” Акционерлік Қоғамынің негізгі техника-экономикалық
көрсеткіштері
Көрсеткіштер Өлшеу
бірлігі
шылық өсу
қарқы
1999ж. 2000ж.
1. Кондитер
өнімдері Тонна 3444 5489 +2045 159,4
2. Өнім көлемі
(бар бағамен) Мың
теңге 332658 621506 +288848 186,8
3. Өнім көлемі
(салстырмалы
бағамен) Мың теңге 211712 281912 +69200 132,7
1 Тоннаның
орта бағасы теңге 61473 51177 -102296 83,2
Жұмысшылар-
дың орта саны Адам 1087 942 -145 86,7
Орта айлық
жалақы теңге 6053 12189 +6136 2 есе
Ақшалай
көрсеткіш теңге 216474 327785 +111311 151,4
8. Өнімнің
өзіндік құны Мың
теңге 548054 699149 +151095 68,3
“Рахат” Акционерлік Қоғам негізгі экономикалық -
көрсеткіштерінің нәтижесінде кондитер
3444 тонна, яғни, 332.658 мың теңге
(2-кесте)
Акционерлік Қоғамның қаржы көрсеткіштері
Көрсеткіштер 1999ж.
млн теңге 2000ж.
млн теңге өсу қарқыны
%
01 Қорлардың барлығы 290143 280643
02 Соның ішінде шикзат пен материалдар
03 Дайын өнім 9018
Дебиторлардың барлығы
Ақша құралдары
06 Барлық ағымдағы
активтер(01+04+05)
Негіззгі активтер
Инвестициялар
Барлық активтер
(06+07+08) 63317
1192
354652
4806662
19044
5180358 63925
63925
353865
4223654
32345
4609864 100,9
779,9
99,8
87,9
169,8
88,9
“Рахат”Акционерлік Қоғамның соңғы мерзімдегі қөрсеткіштерін жоғарғыдағы кесте бойынша ,қысқаша
(3-кесте)
Акционерлік қоғам нәтижесі мен пайдалылығы
Көрсеткіштер 1999ж. 2000ж. 2001ж. өсу қарқыны
2000/
1999 2001/
2000
1. Сатудан түскен табыс 3153,2 4308,4 5049,4 136,6 117,2
2. Өткізілген өнім құны 2647,9 3722,3 4331,2 140,6 116,4
3. Жалпы табыс 388,7 586,2 718,2 151 122,5
Жалпы шығындар
оның ішінде: 216,0 378,4 406,6 144,9 107,5
Жалпы және әкімшілік
Шығындар 134,3 276,7 247,4 206 111,8
6. Өткізу шығындары 56,2 78,7 127,4 140,0 162,1
7. Пайызды төлеу шығындары 19,7 23,0 31,6 116,7 137,4
Негізгі қызметтен
түскен табыс 196,4 207,8 311,6 105,8 149,9
9. Негізгі емес қызметтен
түскен табыс
10. Салыққа дейінгі қызмет-
тен түскен табыс 196,4 207,8 311,6 105,8 149,9
11. Табыс салығы
12. Салықтан кейінгі қызмет-
тен түскен табыс 196,4 207,8 311,6 105,8 149,9
13. Төтенше жағдайлардан
түскен табыс
14. Таза табыс 196,4 207,8 311,6 105,8 149,9
15. Тарату пайдалығы 75,2 54,9 76,6 73,0 139,5
16. Сату пайдалығы 50,5 35,4 43,4 70,0 161,3
Жоғардағы кестеден Акционерлік қоғамның нәтижесі мен пайдалығын туралы
406,6 млн теңгеге жетіп,өсу қарқыны 107,5 пайыз құраған.
бұл кестеден шығындар табыстан аспайтындығын, қызметінің
әсерлігін көрсетумен бірге , тауар пайдалығы
2.2. “Рахат” АҚ маркетинг жұмысын талдау және бағалау
Кәсіпорын өз өндірісін одан ары жалғастыруға ерекше көңіл бөліп,
маркетинг бөлімі құрылды. Кәсіпорын мақсатына жетуі көбнесе факторлар
Маркетинг қызыметін функционалды сипатында таңдалып алынған тауар түрлері
(1-үлгі)
Маркетинг бөлім құрлымы
Маркетинг директор
Маркетингті
зерттеу
Баға
бөлімі
Өткізу
бөлімі
Жарнама
бөлімі
Маркетингті
бақылау
“Рахат” маркетинг құрлымы бес бөлімнен турады. Маркетингті зерттеу
Баға бөлімінде тұтынушының, тауардың, сату орнының ерекшелігіне қарай, түпкі
Өткізу бөлімінде өндірстің дамуына және тұтынушылардың қажеттеріне байланысты, өткізу
Маркетингті бақылау бөлімінде бұл әдіс арқылы өз мақсаттарына жету
“рахат” Акционерлік Қоғамнің өндіретін тауарларының тұтыну сипаттамалары мен оның
2 (үлгі)
“Рахат” Акционерлік қоғам тауарының сураныс түрлері
№
п/п Тауар ассортименті Сұранстың түрі Маркетингтік типі
І Шоколад
Грильяж
Ананас
Золотой толық қанағат-
танған
төмен сұраныс
артық сұраныс
Демеуші маркетинг
Ремаркетинг
Демаркетин
ІІ Карамель
Клубника
Дубок
Молочный жасырын
сұраныс
тұрақсыз сұраныс
толық сұраныс Креативті маркетинг
Синжромаркетинг
Демеуші маркетиг
ІІІ
ІV Печенье, Зефир
Крокет
Бело-Розовый
Алатау
Артек
Драже
1. Арахис в сах
2. Мармелад в сахаре
3. Марские камешки толық қанағатт-
танған сұраныс
артық сұраныс
төмен сұраныс
жағымсыз сұраныс
толық қанағаттан- ған сұраныс
жасырын сұраныс
төмен сұраныс
Демеуші маркетинг
Демаркетинг
Ремаркетинг
Конверсиялық
маркетинг
Демеуші маркетинг
Дамушы маркетинг
Синхромаркетинг
Маркетинг ортасы дегеніміз - ол фирманың маркетинг бөлімінің
мүмкіндіктеріне әсер ететін белсенді субьектіледің және күштердің жиындығы.
процесін ұйымдастыруға қажетті барлық әсер ететін факторлар.
(3-үлгі)
Тұтынушыларды сұрау процесінде “Рахат”АҚ тағамдарына кондитер өнімдеріне сұраным айқындалады.
(4-үлгі)
“Рахат” АҚ ассортиментіне жоқ тауарларға тұтынушылардың қалаулары
Кондитер
тағамдары Тұтынушылардың жас шамалығы топтары
15-20
жас 21-25
жас 26-30
жас 31-40
жас 40 жастан
жоғары
Шоколад
Батончиктері 66 57 41 43 38
Толтырушымен шоколад 8 38 50 25 30
Шоколад-вафли
томы 8 - 33 37.5 13
үлкейтілген
конфеттер - 4 25 12.5 7
Шоклад
Пастасы 33 38 25 50 36
Тағамдар 8 24 8 - 10
Жоғардағы кестеден тұтынушылардың ең тілеулі тағамдары шоколад батончиктері мен
Тұтынушылардан сұрау барысында тауардың жеке топтары бойынша сатып алушылардың
плиткалық шоколадқа сұранысты оқу нәтижелері
ресейде өндірілген тағамдардың әйгілігін көрсетті . Сонымен қатар сұрау
Қосындылары бар сүтті шоколадты - 50% атады;
Қосындылары жоқ сүтті шоколад - 42% атады;
Қосындылары бар қара түсті - 53% атады;
Қосындысыз қара түсті - 57% атады;
Қосындылармен ақ шоколад - 15 % атады;
Қосындылары жоқ ақ шоколад - 36% атады;
Толтырушымен - 45% атады;
Шоколадтың ең қалаулы түрлеріне қарай түсті және толтырушымен бар
Шоколадқа қосынды сапасында ірі жаңғақ , мейіз, жеміс- жидек
Алматы қаласынарығын зерттеу кондитер тағамдарын сататын сауда орындарына ирис
“Рахат” Акционерлік Қоғамның тауарлық саясатын
мақсатында тұтынушылар арасында сұрау жүргізілді оларға Алматы кондитер фабрикасы
(5-үлгі)
“Рахат” АҚ тауар саясатының тұтынушылар берген сипаттамасы
Тауар
қасиеттері Жоғары Орташадан
жоғары Орташа Орташадан
төмен Төмен
Баға
x
Дәмі x
Сақтау мерзімі
x
Орауы x
Орындау уақыты
x
Тұтынушыларға
қызмет көрсету x
өлшеп буу
ыңғайлығы
x
Сауда үшін
x
Тауар беделі x
Бұл кестеден табыстың іскерлігі қазыргітауар коммуникациялық саясатты құруға көп
Сонымен бірге бағаның тұтынушыларға қолайлығын, дәмі, орауы халықтың көңілінен
(6-үлгі)
“ Рахат” АҚ өлшеп буылған өнімдері
Тағам атты Орам материалы Өнімнің салмағы г
Печенье
Эдельвейс,
наша марка,жетысу флат қағаз орамы 200
Яблочка,Подарок
первокласенику суреті мен полипропилен 250
Вафли
Артек, Белоснежа
Апельсиновые суретті мен полипропилен
пакеті 60
Артек қатырма қағаз қорабы 400
Артек,Асем, русскоеполе,
Белоснежка флат қағаз орамы 120
Желатиндегі мармелад
Светлячки суретімен полипропилен
пакеті 125
Драже
Одуванчик қатырма қағаз жапсырма-
сымен полипропилен 200
Нонпарель
қатырмақағаз жапсырмасы
мен полипропилен пакеті 100
Золотой оршек қатырма қағаз қорабы 40
Зефир
Бело-розовый қатырма қағаз қорабы 350
марамель
Барбарис суреті бар полипропилен
пакет 250
Кестеде көррсетілгендей, кәсіпорында тауарды орау аумағында көптеген проблемаларды шешу
Соңғы жылы “Рахат” АҚ шығаратын өнімді көркемдеу жағыннан ынталана
Сыртқы орта дегеніміз - кәсіпорынның қызметтке тура
Тұтынушышылар дегеніміз - кәсіпорынның өнімдерін біркелгі сатып алушылар сегіменті.
Жабдықтаушылар дегеніміз – бұл кәсіпорындағы кейбір нақты тауарлар және
Бәсекелестер дегеніміз -кәсіпорынның бір типті тауарларды рынокта ұсынатын өзара
Маркетинг делдалдары дегеніміз – Кәсіпорынның
клиентерге қарай жылжытуға, оларға
көмектесетін әдетте арнайы копаниялар мамандары.
Байланыс аудиториялары дегеніміз – кәсіпорынның алға қойған мақсаттарына жетулеріне
Макроорта кәсіпорындардың әрекетіне жалпы бірыңғай жағдай жасайды. Макроортаның топтасқан
Демографиялық факторлар кәсіпорында көлемін талдау барысында маңызды орын алады.
Экономикалық факторлар кәсіпорынның әлуетті тұтынушыларын білумен бірге, олардың
Саяси-құқық факторлары кәсіпорынның жұмысын шектейтін заңдылықтарды білу арқылы рынок
Ғылыми-техникалық факторлары кәсіпорын жұмысын талдау барысында жаңа тауар
Табиғи факторлар қоршаған ортаның
мүмкіндігін талдап отырады.
(7-үлгі)
“Рахат”Акционерлік Қоғамының өндіріс саласы кеңіннен тараған. Ол осы өнімдерін
Тауарды тарату барысында бөлшек сауда және көтерме сауданы пайдаланады.
(8-үлгі)
“Рахат” Акционерлік Қоғам жарнама іс-әрекетінің құрлымы келесі бағыттарды енгізді:
“Рахат”АҚ бейнесін қалыптастыру баспа сөз басылымдары мен теледиларда жарнама
“Рахат” АҚ үшін маңызды рәсімдер: жаңа
Қайрымдылық әрекет ерге қатысу;
Қоғамдық, әлеуметтік – маңызды шараларға қатысу;
Жоғарыда аталған рәсімдер үшін келесі қарқындылық ұйғарылды:
Алматы аудиториясына бағытталған басылымдар мен
жылына төрт жариалым;
Республикалық аудиторияға бағытталған басылымдар және хабарларда жылына жариялям;
Обылыс орталықтары аудиториясына бағытталған
мен хабарларда жылына екі жариялым;
Тауарлық жарнама келесі бағыттарда белсенділікті енгізеді:
1. “Рахат” Акционерлік Қоғам өнімі ассортименті,
2. Жалпы сипаттағы ақпарат модульдері түрінде тауарлық жарнама; Алматы
3. Өнімнің жеке түрлерін жылжыту
Жаңа және сатыларды көбейту үшін қосымша күштерді талап ететін
Баспа сөзде арнайы модүлдік жарнама шығарылым, Сонымен қатар қосымша
“Рахат” Акционерлік Қоғам туралы нарықтың ақпараттану мақсатында иландыру, еске
Плакаттық және басқа да полиграфиялық бұйымдар тұтынушыларды ақпараттандыру мен
Кәсіпорындардың тауар таңбасын пайдалану өнімдерге сатып алушылады жұмылдыруға тікелей
(10-үлгі)
“Рахат”АҚ Ынталандыру Әдістері.
№
п/п Ынталандыру әдістері: Нақты шаралар
І Баға жеңілдіктері
1. шегерім(скидка) %
2. жеңілдіктер
Төмендету 3-5%
Баға түсіру10-30%
Жеткізіп беру
ІІ Силықтар:
Снежная коромее
Ақорда шоколад комфиті
Машиная шоколад компиті
3 қорап
700г-1 килограм
500г-650 г
ІІІ Қосымша қызмет көрсету
Транспорттық шығын
Тауарды тасымалдау
Кепілдік Транспорттық
шығындарды төмендету
туарларларды уағында
жеткізіп беру
2.3 “Рахат” АҚ өндірістік маркетингтік іс-әрекеттерін дамыту
Жалпы бүгінгі таңда “Рахат”Ашық Акционерлік Қоғамы Қазақстандағы тамақ
-қазыргі заманның талаптарына сәйкес кондитерлер мен технологтардың білігтілігін жоғарлату
Солардың бірі - жұмыскерлердің біліктілігін көрсету-кәсіпорынның ең басты мәселерінің
Менеджментті дамыту.Әрбір кәсіпорынның қызметін жүзеге асыруда басты мәселе оның
Жарнаманы қалыптастыру мәселесі.Сонымен қатар, бұл кәсіпорында негізінен жарнама қызыметін
Бұл жағдайда жарнаманы пайдалану және және оны үнемді ұйымдастыру
“Рахат” Ашық Акционерлік Қоғамның өнімдері біздің елде айтарлықтай танылған
(1-үлгі)
Нарықтағы “Рахат” АҚ жарнамалық шараларының дәйектілігі
№
п/п Сатып алушылар назарын
жұмылдыру кезеңдері Негізгі шаралар
І Тауар жәйлі білім алу Нарықта “Рахат” АҚ кондитерлік
Тауарларының пайда болуы және бар болуы туралы ақпараттарды тарату.
ІІ Тауарға қатынас
ІІІ Сатып алуға ниет Потенциялды тұтынушылар мақсатты тобын таңдау.
V Сатып алу Бірінші сатып алуды және келесі жолы
Сыртқы экономикалық байланысын жетілдіру жолдары
“Кондинаф” ,Голландия (какао бұршақтары);
“Драгоко” , Австрия (жемс иістендіргіштер);
“Кроклан” , Нидерланды ( кондитерлік майлар);
“Нагема” , Германия (құрал-жабдықтар мен саймандары);
“Сакада” , Франция (мұздатқыш құралдары);
“Шнейдерэлектик” , Франция (электр құралдары);
Міне , жоғарыдағы аталған ірі кампаниялар негізінде “Рахат” Ашық
(2-үлгі)
“Рахат”АҚ тауарларының артықшылықтары мен кемшіліктері
тауар түрлері факторлар артықшылықтары кемшіліктері
Шоколад
конфеты
Карамель конфеты
Ирис конфеты
Мармелад Тұтынушылардың
талаптары
Бәсекелестердің
тауарларды салстыру:
Сапа мен қасиеттері.
Орналасқан аймағы.
Ынталандыру жолдары.
Жаңа тауар шығару мүмкіншілігі.
Тауарды Бәсекелестерден қорғау жолдары. денсаулыққа
зиансыздығы.
сапасы жоғары деңгейде:
демографиялық жағдайға
байлансты.
Базар орталығы- ның жанда орналасқан.
Жарнама тарату,
Көрме ұйымдастыру.
Жаңа технология енгізу. Білікті мамандар дайындау.
Фирманың, стратегиялық, тактикалық жоспарлануы.
Тауар атының танымалығы. кейбір кезде
мезгілге қарай сұранстың азайуы.
Базар орталы-ғында саудан-ың көптігі.
Қазақ тіліндегі ақпараттың аздығы.
Базардағы барлық тауарды қадағалай алу.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
С.Н Нысанбаев., Г.А. Садыханова «Маркетинг негіздерің
Алматы“Қазақ университеті”. - 2002ж. 8-120 бет.
Котлер Ф.,Армстронг Г.,Сондерс Дж., Бонг В.«Основы маркетингаң.
Пер. С анг.2-е издание М., С-Пет. Изд. 1999ж.
Котлер Ф. «Основы маркетингаң. - Пер. С анг. Прогресс,
Ф.Котлер. «Маркетинг негіздерің.- Алматы: Жазушы, 2000ж,550 бет.
Кожанаваров К. «Маркетинг негіздеріңң. - Л. 1997ж.
Маркова В.Д.«Маркетинг услугң . - М.Изд-во БЕК. 1995ж
7.Жүнісов Б.Ж «Нарықтық экономика негіздерің.- Алматы, 1994. 2 том.
8.Сеитжан Сатыбалды ұлы. «Маркетинг нарықтануң.-Алматы:
“Білім”,1999ж,283 бет.
9. Хожаназаров Қойлыбай. «Маркетинг негіздерің. (оқулық) –Алматы.
“Экономика” , 1995ж.
10. Қаржы-қаражат. Ф.Сейдахметова. «Маркетингтің ерекшелігің.1997ж
-№ 9.-36-38 бет.
11. ҚазМУ хабаршысы. «Экономика сериясың, - И4(26). –2001ж.
М.: Есимжанова С.Р. «Становление маркетинга в экономике.
Қазахстанаң 123-127 бет.Менеджмент, 1996ж.
12. ҚазМУ хабаршысы. «Экономика сериясың, -И2( 24-25).-2001ж.
Есимжанова С.Р. «Особенности развития маркетинга в переходной
экономике Қазахстанаң,117-121бет.
13. Моррис Р.«Маркетинг. ситуации и примерың. -
14. Дихтль Е., хершген Х. Практический маркетинг.- М.: Высшая
15. Аникеев С.А. «Методика разработки плана маркетингаң. - М.1996ж.
16. Голубков Е.П. «Маркетинг: стратегия, Планы, струтурың.
17.Коволев А.И. «Маркетинг анализң. - М. 1997ж.
18. «Все о маркетингең. - М.: Азимут-центр, 1992ж.
19. Дурович А.П. «Маркетинг в предпринимательской деятельностиң.
Минск, 1997ж.
20. Карлоф Б. Деловая стратегия. М. Экономика, 1991ж.
21. Жан-Жак Лонбен «Стратегический маркетинг. Европейская
перспективаң. С-Пет. Наука. 1996ж.
22. Маркетинг. Под ред. Романова А.Н. - М.: “ЮНИТИ”,
23. Нысанбаев С.Н.,Садыханова Г.А. Маркетинг негіздері.-А.,2002 ж.
24. Пешкова Е.П. Маркетинговый анализ в деятельности фирмы.
М. 1997ж
25. Хойер В. Как делать бизнес в Европе. –
Маркетинг. Эванс Дж. Берман Б. – М.: Экономика, 1993ж.
Дихтль Е., Хершген Х.Х. «Практический маркетингң. М. 1995ж.
Маслова Т.Д., Божук С.Г., Ковалик Л.Н. «Маркетингң.
Учеб. Пособие. С.-Пет. 1999ж..
Ноздрева Р.Б., Крылова Г.Д., Соколова М.И. «Маркетингң.
М. 2001ж.
Моррис Р. «Маркетинг : ситуации и примерың. - М.
«Справочник по маркетингуң. -М. 1998ж.
Тим Амблер «Практичекий маркетингң.Пер.с англ. С-пет. 1999 ж.
«Исследования рынка: выбор главного направленияң.
М. Дело. 1996ж.
Социалистік нарық шаруашылығы жаңа формасын құру туралы Үрімші. –
Реформа және даму. Пекин. – 1998ж.
Шыңжаң жоғары ғылми журналы. Пекин. – 1996ж.
Ильин А.И.« Планирование на предприятииң. Минск. 2000ж.
Кретов И.И. «Маркетинг на предприятииң. - М. 1994ж.
Стати М. «Методика планирования маркетинговой деятельности
фирмың. Маркетинг ,1998ж. - №2-Бет.
Воитоич С. Медиальная стратегия в маркетинговой комиуникации// маркетинг. –
Назарбәев Н.Ә.ғасырлар тоғысында. – Алматы, өнер, 1996-272 бет.
Нұрсейіт А.Ш. нарық ілімінің игеру, қоғамдық тәжірбие бастауы//қаржы -
Сергеев И-В. Экономика предприятия: Учеб. Пособие.
М.: финансы и статистика. 2000ж.
Экономика предприятия /под. Ред.в.Я.Хрипача.
Минск: эконом пресс. 2000ж.
45.Аяпова т.т. Арысов. Е.м. іскер адамның орысша-қазақша
экономикалық түсіндірме сөздігі. - Алматы, 1993ж.
46.Экономикалық предприятия: учебник. Под ред. Н.А. Сафронова.
М.:Юрист.2000.
47. Экономика предприятия / Под ред. Академика в.т. Семенова.
М.: 1998ж.
48. Экономика предприятия: учебник для вузов, Под ред.В.Я. Горфинкеля
49. Маркетинг: Учебное пособие /Под ред .д.э.н. проф. Мамырова
50. « Пищевя промышленность ң. Журналь.-№ 2 .-№ 3,
Қосымша
(1-кесте)
Тауар ассортименті және сату мөлшері
№
млн.
т үлесі
% млн.
т үлесі
% млн.
т үлесі
% 2000/1999 2001/2000
1
2
3
4
5 Шоколад
конфеттері
Карамель
Конфеттер
Ирис
Конфеттері
Печенье
Торттар 28,4
91,0
10,6
49,7
- 13,4
43,0
5,0
23,5
- 33,2
130,6
8,7
80
- 11,8
46,5
3,1
28,5
- 40,4
141,4
15,0
84,9
- 12,9
45,1
4,8
27,1
- 116,9
143,5
82,1
160,9
- 121,7
108,3
172
106,1
-
Барлығы 211,7 100 280,9 100 313,6 100
(2-кесте)
Тауар ассортиментінің орта бағасы
№ Тауар ассортименті 1999 жыл 2000 жыл өсу
1
2
3
4
5 Шоколад конфеттер
Карамель конфеттер
Ирис конфеттер
Печеньелер
Торттар 380
250
200
130
350 400
280
220
140
400 105,3
112
110
107,7
114,3
(3-кесте)
Тауар ассортиментінің өзіндік құны
№
п/п Тауар ассортименті 1999 2000 өсу қарқыны
1
2
3
4
5 Шоколад конфеттері
Карамель конфеттері
Ирис конфеттері
Печенье
Торттар 360
230
175
110
280 370
220
197
115
320 102,8
95,7
112,6
104,5
114,3
(4-кесте)
Орта есеппен тауар ассортиментінің пайдалылығы
№ Тауар ассортименті 1999 жыл 2000 жыл
Баға Өзіндік
құны % Баға Өзіндік
құны %
1
2
3
4
5 Шоколад конфеттер
Карамель конфеттер
Ирис конфеттер
Печенье
Торттар 380
250
200
130
350 360
230
175
110
280 105,6
108,7
114,3
118,1
125,0 400
280
210
150
380 370
220
190
130
310
108,1
127,3
110,5
115,3
122,3
73
73
79
Ìèêðîîðòà
“Ðàõàò”Àêöèîíåðëiê ºî¹àìûíû» ñûðòºû îðòà
Ìàêðîîðòà
Ò½òûíóøûëàð
Òîî “Ðîìñòîð”
Ñìàò ä¾êåíi
“Þáèååéíûé”
ñàóäà ¾éi
Æàáäûºòàóøûëàð
11. “Àëòûí ĸí”
22. “²àíò îðòàëû¹û”
33. ÀÇÒÌ
44. Ýíåðãåòèêàëûº
5îðòàëûº
5
4
444
Äåìîãðàôèÿëûº
Æàñ ì¼ëøåði
´ñó,Òóó, ʸðòàþ
´ëó ê¼ðñåòêiøòåði
Õàëûºòû»
òû¹ûçäû¹û
Ýêîíîìèêàëûº
11. Èíôëÿöèÿ
22. ѽðàíûñòû»
ò¼ìåíäåói
33. Áà¹à, Íåñèåëåð
44. Æàëàºû ê¼ëåìi
Á¸ñåêåëåñòåð
“Áàÿí-ñ½ëó”
“Æàíàð”À²
“Ðåñåé”
Делдалдар
1. “Àéäîñ”
2. “Ñìàò”
3. “Ðîìñòîð”
4. Æåêå ä¾êåí
Ñàÿñè-º½ºûº
11. Çà»äàð
22. ̾ääå
3. Ò½òûíóøûëàðäû
ºîð¹àó
Áàéëàíñ àóäèòîðèÿ
Ñìè
Æàðíàìà àãåíòòiãi
Áàíê
±ëûìè-òåõíèêà
Òåõíîëîãèÿ
Íîó-õàó
Èííàâàöèÿ
Òàáè¹è
Ýêîëîãèÿ
Øèêiçàò
Ðåñóðñòàðäû
ïàéäàëàíó
“Ðàõàò”Àêöèîíåðëiê ºî¹àìíû»
iøêi îðòà ñóáúåêòiëåði
Æî¹àð¹û áàñøûëûºïåí
áàºûëàíàòûí ôàêòîðëàð
Ìàðêåòèíã á¼ëiìiìåí
áàºûëàíàòûí ôàêòîðëàð
Ôèðìàíû» ìàºñàòû:
ò½òûíóøûëàðäû
ºàíà¹àòòàíäûðó
Пàéäà табыу
Техниканы дамту
´íäiðiñ ò¾ðëåði
Êîíôåòòåð òà¹àìi
°ð ò¾ðëi ïå÷åíüå
Çåôèð
Äðàæå
Ìàðêåòèíãòi» îðûíûìåí ðîëû.
Ìàðêåòèíãòi»
ºûçìåò îðûíû
2.Ìiíäåò ìàºñàòòàðû
Iñêåðëiê ºûçìåòòåð:
Òàóàðäû æàºñàðòó
Æåòêiçó
Ñàòó
µéûìäàñòûðó
Êîðïîðàòèâòiê
ì¸äåíèåò:
Ûíòàëàíäûðó
¸äiñòåði
Êîíäòåðãå
Òàëàïòàð ò.á
Ìàðêåòèíãòi» ì¸íi
ìàºñàòû:
1.Ðûíîêòû çåðòòåó
2.Ñàòó ïðîöåñi
3. Ò½òûíóøûëàðäû
çåðòòåó
Ìàðêåòèíã º½ðëûìû:
Çåðòòåó á¼ëiìi
Áà¹à á¼ëiìi
´òêiçó á¼ëiìi
Æàðíàìà á¼ëiìi
Áàºûëàó á¼ëiìi
Ìàðêåòèíãòi
½éûìäàñòûðó
1.Ñàïàëû ¼íiì øû¹àó
2.´íiì ¼òêiçó
3.Áàéëàíûñ º¾ðó
Íàðûºòû ¾ãiòòåó
Æàðíàìà òàðàòó
Àºïàðàò òàðàòó
Èíòåðíåò
ïàéäàëàíó
Ìàðêåòèíãòi òåêñåðó,
áàºûëàó:
1. Áà¹à áåëãiëåó
2. Ñàòóäû áàºûëàó
3. ͸òèæåíi òåêñåðó
4. ѽðàíñòû áàºûëàó
Çåðòòåëåòií ì¸ñåëåíi àíûºòàó
“Ðàõàò”Àêöèîíåðëiê ²î¹àìíû»
òàóàðäû òàðàòó êîíàëäàðû
Àëìàòû
Îáûëûñòàð
Õàëºàðàëûº
òààëóû
I. Á¼ëøåê
Ñàóäà
“Ðîìñòîð”
“Ñàóäà” àêåíò
“Àéäîñ”
II. ʼòåðìå
Ñàóäà
“æ½ëäûç”
“Ðàõàò”
“Ðàõàò”
“áåðåêå”
1.²îñòàíàé
2.Àºòîáå
3.Àºòàó
4.²àðà¹àíäû
5.Òàëäûºîð¹àí
6.Øìêåíò
7.Òàðàçû
I. Ýêñïîðò
ÑØÀ
2. Êàíàäà
ßïîíèÿ
4. Ãåðìàíèÿ
5. Øâåéöàðèÿ
II. Èìïîðò
Ðîñèÿ
Âåëèêîáðè
àíèÿ
Èçðàèëå
III. Áàñºàäàé
1.²ûð¹ûçñòàí
2.Óçáåêñòàí
Åêiíøi ðåòòi àºïàðàòòû àíûºòàï,
òàëäàó
Áàñòàïºû àºïàðàòòû æèíàó
Æèíàë¹àí ì¸ëiìåòòåðäi òàëäàó
Çåðòòåó ºîðòûíäûñûí æàñàó
Маркетингпен басқару концепциясы
Қазақстандағы кәсіпорындарда маркетингті ұйымдастыру
Маркетингті басқарудың функционалдық құрылымы
Баспа өнімдері саласындағы кәсіпорындағы маркетингтік қызметті ұйымдастырудың теориялық негіздері
Маркетингiлiк жоспарлау
Тауарды жетілдіру тұжырымдамасы
Маркетинг жоспарының құрылымы
Кәсіпорынның маркетинг қызметін басқару
Маркетингті стратегиялық жоспарлау
Фирманың маркетинг жүйесін құрайтын элементтер