Деңгейлік саралап оқыту технологиясы

Мазмұны
Кіріспе.
І тарау. Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп саралап оқыту технологиясын
1.1 Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, зерттелуі және өзіндік
1.2 Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп саралап оқыту
1.3 Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп саралап оқыту
ІІ тарау.
Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп саралап оқыту
2.1 Мектеп оқулықтарындағы деңгейлеп саралап оқыту технологиясының
2.2 Деңгейлеп саралап оқыту технологиясының негізі деңгейлік тапсырмалардың
2.3 Сөз таптарын оқытуда деңгейлеп саралап оқыту технологиясын
Қорытынды..........................................................................................................59
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі....................................................................60
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Ғылым мен техниканың дамуы, қоғамның өсіп-өркендеуі,
Қазақ тілі сабағында оқушылардың білімін тереңдетудің бір жолы –
Зерттеу нысаны. Қазақ тілінің сөз таптарын деңгейлеп саралап оқыту
Зерттеу пәні. Қазақ тілінің сөз таптарын деңгейлеп саралап оқыту
Зерттеудің мақсаты. Қазақ тілі әдістемесінде қолданысқа енгізіліп жатқан жаңа
Зерттеудің болжамы. Қазақ тілінің сөз таптарын 6-сыныпта деңгейлік тапсырмалар
Жетекші идея. Қазақ тілінің сөз таптарын деңгейлік тапсырмалар
Зерттеудің әдістанымдық негізі. Зерттеуге қазақ тілін оқыту әдістемесі,
Зерттеу әдістері. Еңбекте жаңа педагогикалық технологиялар, оны меңгертуге арналған
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
6-сыныпта сөз таптарын деңгейлік тапсырмалар арқылы оқытудың әдістемесі ұсынылды;
сөз таптарын оқытуда жүзеге асатын оқушылық, алгоритмдік, ізденімдік,
қазақ тілінің сөз таптарын 6-сыныпта деңгейлік тапсырмалар арқылы оқытуға
Қорғауға ұсынылатын тұжырымдар:
қазақ тілін жаңа технологиялар арқылы, соның ішінде сөз таптарын
оқушылық, алгоритмдік, ізденімдік, шығармашылық деңгейлердің сөз таптарын оқытудағы ерекшеліктері
деңгейлік тапсырмаларды іріктеп алудың басты ұстанымдарын айқындай отырып, сөз
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, екі
І тарау. Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп саралап оқыту технологиясын
1.1 Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, оның өзіндік
Еліміздің егемендік алу нәтижесінде қоғамдық өмірдің
Қазіргі кезде біздің республикамызда білім берудің жаңа
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты,
Бұл технологияның өзін мұғалім түрліше (орташа дәрежеде, ұқыпты, дәл
«Технологияң – бұл қандай да болсын істегі,
М.В.Кларин: «Педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы
«Педагогикалық технология тәжірибеде жүзеге асырылатын белгілі
Педагогикалық жүйе ретінде ол оқушының жан-жақты қалыптасуына ықпал
В.В. Воронов: “ Педагогикалық технология – бұл тиімді
В.М. Шепель: «Технология – бұл өнер, шеберлік, ептілік,
Жоғарыда аталған авторлардың пікірі бір-біріне онша ұқсамайды.
Дидактикалық процесті В.П. Беспалько мотив, танымдық қызмет және басқару
Педагогикалық технология оқытудағы педагогикалық экспроттарды жоюы қажет.
Әрі оқушының өз бетімен жасайтын оқу танымдық
Оқу мақсатын диагностикалық түрде нәтиже беретін жолмен
Дидактикалық процестің толықтығы қамтамасыз етілуі тиіс.
Оқу процесі оқушылардың денсаулығына зиян келтіруі үшін
Оқушының жеке бас ерекшеліктерінің (интелекті, мотивациялық, эмоциялық, т.б ескерілу,
Оқу материалын меңгеру кезінде жүйкеге күш түсіретін интеллектуалдық, эмоциялық
Сабақтың сынып ұжымына жайлы моральдық –
Оқу процесінде оқушы денсаулығына зиян келтірмейтін тәсілдерді қолданумен
Практикаға енгізілген педагогикалық технологияларға жасалған талдау –
1) Оқу материалын оқушылардың меңгеруін байқау мақсатында алдын-ала
2) Мотивация және оқу танымдық қызметті ұйымдастыру. Қай
3) Оқу құралдарымен жүргізілген іс-әрекет. Бұл компонент оқыту технологиясымен
Жалпы технологиялық негізде құрылған сабақта, негізінен, оқушы дидактикалық
Оқу материалын меңгеру сапасын бақылау. Технологиялық негіздегі оқу процесін
Толық меңгерту технологиясы. Бұл технологияның авторлары -
Бұл технологияны ерекшелейтін басты анықтауыш – толық меңгертудің
Әр деңгейлі оқыту технологиясы (В.Фирсов). Бұл технология әрбір
Ол дәстүрлі сынып – сабақ жүйесіндегі
Оқушылардың сабаққа ынтасы, сұранымы, қарқыны темпераменттерінің және ойлау
Оқушыларды саралау төмендегідей 3 түрде жүргізіледі.
А) Оқушылар оқу жылының басында білім,
Б) Сынып ішіндегі саралау мектептің орта
В) Оқушылардың өз ұйғарымы, ата-аналар мен мұғалімдердің ұсынысы,
Сараланған әр деңгейлі оқыту мыналарды қарастырады:
оқушылардың танымдық мотивациясын қалыптастыру және танымдық
оқу материалының мемлекеттік стандарт талабына
оқушының әр деңгейіндегі өз бетімен танымдық
жұптық, топтық және ұжымдық формалардағы оқу процесін
оқу материалы меңгерілуінің ағымдағы тексерілуі;
оқу материалын әр модель бойынша кіріспе және
жеке жоспар бойынша оқушыларды өзара оқыту;
Деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалану берілген модульдерді
Оқытылу мерзіміне, сондай-ақ оқытылатын пәннің ерекшеліктеріне
Оқушылардың танымдық қызметін іске асыруға дайындық кезеңі
Жаңа материалды меңгеру кезеңі оны оқушылардың басым көпшілігінің
Танымдық қызметтің нормадан тыс бөлігінің
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы (Ж.А. Қараев).
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы В.П. Беспалько ұсынған педагогикалық
Дегенмен аталмыш технологиясының басқа технологиялардан, әсіресе, атаулары ұқсас.
1. Оқушылар алдын-ала жүргізілген диагностика негізінде
а) ізгілендіру принципіне сәйкес әр оқушының
б) Тәжірибе сондай-ақ оқушыларды алдын-ала әлсіз, орташа,
Базалық білім қалыптастыратын (ұғым, ереже, факт, заңдылықтар) репродуктивті таным
в) Оқушылары өз ауыл мектебі, әсіресе, шағын комплектілігі
Ескерту. Деңгейлік саралап оқыту технологиясы
2. В.П Беспалько ұсынған оқытуды технологиялық негізде ұйымдастыруға қойылатын
Жалпы дидактикада да, әлемдік әдістеме ілімінде де, бұрыннан
«Деңгейлікң сөзі термин ретінде алғаш
О.Б. Лошкова (деңгейлік саралап оқыту) енгізген.
Мектеп міндеті - әр оқушыға терең білім беру. Сонымен
Деңгейлік тапсырмалар беру арқылы балалардың тілін
В.В Фирсов (міндетті нәтижеге негіздеп деңгейлеп оқыту)
Педагог ғалым В.П Беспалько зерттеу еңбектерінде деңгейлеп
І. Оқушылық деңгей. Мұнда білімнің берілуі, деңгейлік тапсырмалардың
ІІ. Алгоритмдік деңгейде оқу материалдарының түсініктілігі, мазмұны
ІІІ. Ізденушілік деңгейде білімнің берілуі жүйелілігі, сабақтастағы, іздеушілік ерекшелігі
ІV. Шығармашылық деңгейді баланы дарындылығы, таланты, тапсырмаларды
Деңгейлік тапсырмаларды орындау барысында мынандай
интеллектуальдық іс-әрекеттер;
ойлау операцилары (талдау,жинақтау, жіктеу т.б.)
тіл таңбалары қолдану (1,42)
Яғни қорыта айтқанда, әр деңгейдің алдына
Қазіргі кездегі заман ағымына қарай ғылымның дамуы, әлеуметтік экономикалық
Дәстүрлі білім беру барысында оқыту шарттары, құралдары мен әдістері
Қазіргі заман талабы әр оқушы әр сабақ
Бүгінгі педагогика оқушының оқу барысындағы субъект ретінде
оқушыға сенімділік білдіру;
пәнге қызығушылығын арттыру;
оқушы өз біліміне сенім оны әрі дамыту;
өзіндік шығармашылық деңгейге көтерілу, мақсат етіп
Профессор Ж.А.Қараев технологиясының тиімділігі:
Жаңа тақырыпты балалар шығармашылық ізденіс
Деңгейлік саралау оқушы мен мұғалімнің белсенді шығармашылық
Барлық оқушы өз қызметін ең төменгі деңгейдегі тапсырмаларды
Аталған жаңа бағалау әдісі әр оқушының
оқушы өзі ізденеді, оқиды
мұғалімнің дарынды оқушылардың мүмкіншілігін анықтайды.
әр оқушы өзін-өзі бағалайды, өз білімін
Оқушылар материалды толық игереді.
Оқыту мақсатындағы ерекшеліктер:
- оқушы мемлекеттік стандартқа сай білім
Білім заңының 41 бабында көрсетілгендей мұғалім оқушыға
- Жаңа педагогикалық технологияны оқыту барысында өз
Деңгейлеп саралап оқыту оқушылардың білімін жаңа әдіспен,
Барлық оқушы өз қызметін бірінші деңгейдің тапсырмаларынан бастайды.
Әр жаңа тақырып бойынша жасалған деңгейлік
Бірінші деңгейдің тапсырмаларын орындап үлгерген оқушыларға
екінші деңгейдің тапсырмаларын орындаған оқушыларға
т.с.с. деңгейден деңгейге көтеріле беру тапсырылады.
Ең жоғары деңгейдің шығармашылықты қажет ететін тапсырмаларын, әрине еңбекқор
Деңгейлеп саралап оқыту нәтижесінде төмендегідей табыстарға қол жеткізуге болады:
– әр тақырыптың 1-деңгейінің тапсырмаларын міндетті түрде және дұрыс
– әр тақырып бойынша қорытынды баға оның әлі келгенше
– Оқушыға табиғи жолмен кәсіптік бағдар беру және оның
1.2 Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолданудың
Саралап деңгейлеп оқыту педагогикалық технологиясының ұтымды жері - оқушылардың
Технологияның ізгілендіру принциптерін сақтаған жағдайда, өздігінен дамитын, дұрыс шешім
Педагогика – психологиялық теорияда бұл мәселеге қатысты әр түрлі
«Баланың дамуының ең жақын аймағынң сөз ете отырып,
Бұл яғни, қазіргі деңгейлеп-саралап оқыту технологиясындағы тапсырмалардың жеңілден ауырға
Қазақ тілін оқытудың психологиясын негіздеу пәнді оқытудың тиімді жолдарын,
«Қазақ тілін оқытуда лингвисканың, психологияның, педагогиканың, педагогиканың жетістіктері басшылыққа
Деңгейлік тапсырмалардың психологиялық ерекшеліктері неде? Деңгейлік тапсырмаларды былайша көрсетіп,
Деңгейлік тапсырмалар
Оқушылық
деңгей
Деңгейлік тапсырмалардың түрлері психологиялық тұрғыдан әр түрлі болып келеді.
Оқушылық деңгейдегі тапсырма, жаттығулар оқушыға бірден әсер етеді, оперативтік
Алгоритмдік деңгейдің психологиялық ерекшелігі бұл деңгейдегі тапсырма, жаттығулардың алғашқыдан
Ізденімдік деңгей – психологиялық жағынан ерекше деңгей, себебі оқушының
Шығармашылық деңгей - оқушының интеллектуалдық ойлау дәрежесінің биіктегенін дәлелдейтін
Шығармашылық деңгейдің маңыздылығы ішкі ғылыми тілдің қалыптасуын мүмкін ете
Деңгейлік тапсырмаларды орындау барысында жүзеге асырылатын әрекеттер:
интеллектуалдық іс-әрекеттер;
ойлау операциялары (талдау, жинақтау жіктеу, т.б.);
тіл таңбаларын қолдану;
Әр деңгейдің алдына қоятын мақсаты, міндеті болатыны белгілі. А.Н.Леонтьевтің
Оқушының ой-санасын дамыту мақсатында деңгейлік тапсырмаларды қолдануда белгілі бір
Қазіргі уақытта білім берудің мәлімет беру-түсіндіру түрінен оқушының өз
Егер сезіну барысында адам танылуы тиіс обьектінің белгілі бір
тұтастық;
константтық (салыстырмалы түрдегі тұрақтылық);
құрылымдылығы;
түйсіктілігі;
талғампаздылығы.
Оқушы тапсырмада беріліп отырған мәннің болмысын қабылдауы барысында осы
Оқушының зейінін дамыту оқу барысының міндеті болып табылады. Қабылдау
Оқушылардың зейінін сабақта басынан аяғына дейін ұстап отыру керек,
Қазақ тілін оқыту психологиясы қазақ тілін оқу пәні ретінде
Оқушыларға қазақ тілін деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы қарым-қатынас психологиясы болып
«Түрткің ұғымының мәнісін аша түсу үшін танымал психологтардың
Іс әрекеттің психологиялық тұрғыдан талдануында түрткі және мақсат түсініктеріне
Түрткісіз, мақсат-бағдарсыз әрекет болмайды. Түрткі әрекеттерге итермелесе, мақсат нақты
Қарым-қатынас сөйлеу арқылы жүзеге асады. Психолог ғалымдардың пайымдауынша, сөйлеу
Ең күрделі психикалық әрекеттердің бірі – ес. Бұл әрекеттің
Мағжан Жұмабаевтың пікірінше: «Әр адамның есі әр түрлі
Оқушылардың сабаққа деген ынтасын арттыру үшін оларға берілетін деңгейлік
Психологтар сөйлеудің екі түрлі ажыратады: ішкі сөйлеу және сырты
Ойлау жүйесінің, ойлау әрекетінің нәтижесінде ғана тілдік тұлғалар арқылы
Ойлау-қазақ тілін сапалы оқытуға негізі ықпал ететін үрдес Ойлаусыз
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясындағы деңгейлік тапсырмаларды орындау барысында әрбір
Сөйлеудің негізгі ой болып табылатынын айта келе, И.А.Зимняя шетел
Қызығушылық - психологиялық құбылыс. Ол жеке басқа қатысты туа
Оқушылардың оқуға деген қатынасын анықтайтын көптеген психологиялық қасиеттердің ішінде
«Ерік – адамның өз қызметін және әр түрлі психикалық
Сабақ барысында деңгейлеп саралап оқыту технологиясының негізгі деңгейлік тапсырмаларды
Сол себепті деңгейлік тапсырмаларды мұғалім оқушыларға орындатқанда олардың жас
Қиял психологияда іс-әрекет басталғанға дейін нәтижесін көруге мүмкіндік беріп,
Яғни қиял ойлаудың бір түрі болып табылады. Оқушылардың қиял
Сонымен оқытудың осы бір түрі арқылы оқушылардың ой дамуымен
Қазіргі білім беру талаптары тіл дамыту жұмыстарына да жаңа
Оқыту процесінде пәнаралық байланыс, оның маңызы туралы Я.А. Каменский,
Ал біздің заманымыздың 60-70 жылдарынан бастап осы мәселеге ерекше
Шығармашылық бағыттағы тапсырмалар оқушының білім деңгейін алгоритмдік, одан эвристикалық,
Пәннен берілетін білім тереңдетіледі, дағды, іскерлік жетіледі, дамиды.
Шығармашылық тапсырмалар оқушыларды іздемпаздыққа, мақсаттан шыға білуге дағдыландырады, дүниетанымын
Дарынын, қабілетін дамытады.
Нұрғалиева Әсель.Т
Абай атындағы ҚазҰПУ-дың магистранты
Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп саралап оқыту технологиясын
Тәрбие - педагогиканың ғылыми таным саласы –. Педагогика қоғамдық
Қазіргі білім беру саласында оқытудың озық технологгиялары қолданылуда. Солардың
Сонымен қатар деңгейлеп – саралап оқыту технологиясы сынып ішінде
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясының да тәрбиелік мәні ерекше. Деңгейлік
Тәрбиенің жалпы мақсатын жүзеге асыру ең алдымен тәрбие бөліктерінің
Ақыл ой-тәрбиесі – оқушылардың ойлау қабілетін, дүниеге ғылыми көзқарасын
Ақыл-ой тәрбиесі оқушылардың деңгейлік тапсырмаларды орындау барысында оларды салыстырып,
«Ақыл-ой тәрбиесінің басты міндеттері: оқушыларды табиғат және қоғам жайындағы
Алгоритмдік деңгейде орындалатын тапсырмалар арқылы көбінесе осы тәрбие түрі
Адамгершілік тәрбиесі жеке адамды тәрбиелеуде маңызы зор. Адамдардың бір-біріне,
Оқушының бойында адамгершілік, әдептілік тәрбиесін қалыптастыру – қазақ тілі
Мәтіндегі негізгі ойды ажыратып, тақырып қой. Құрмалас сөйлемдерді тауып,
Мәтіндегі бай мен мұжық арасындағы іс - әрекетті қалай
Бір елдің бас әкімі өзіндей бір баймен жолығысып, сөйлесіп
Қасындағы бай:
Тақсыр, осынша жұрттың үстінен қараған әкімсіз. Қайдағы бір мұжыққа
Сонда әкім:
Ешбір ілім – білім үйренбеген мұжық сонша иіліп, әдептілігін
( Ы. Алтынсарин )
Мұнда оқушы мәтінді оқи отырып, бай, мұжық және әкімнің
Деңгейлік тапсырмалардың көмегімен оқушылардың әр түрлі қабілеттері мен қажеттіліктері
Ж.Б. Қоянбаев өзінің «Педагогикаң атты кітабында адамгершілік міндеттерін жіктеп
– адамның әрбір жеке қасиетінің (гуманизм, адалдық, батылдылық, төзімділік
– оқушылардың өз міндеттеріне, қоғам меншігіне зерделі көзқараста болуы,
Адамгершілік тәрбиесі жеке тұлғаға қажеттілік ретінде маңызды болып
Еңбек тәрбиесінің нәтижесі оқушылардың бойында оқу мен пайдалы жұмыс
«Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу міндеттері: оларды жалпы қоғамды және басты
Деңгейлеп – саралап оқыту технологиясындағы тапсырмалар негізінен жеілден күрделіге
Қорыта айтқанда, ақыл-ой, адамгершілік және еңбек тәрбиесі тәрбиенің
ІІ тарау. Қазақ тілі пәнінде деңгейлеп
2.1 Мектеп оқулықтарындағы деңгейлеп саралап оқыту технологиясының алатын
Қазіргі таңда болашақ ұрпақты білімді, мәдениетті, саналы етіп тәрбиелеуде
Қазақ тілін оқыту процесінде ана тілі басты рөл атқарады.
Тілді үйрену кезінде ана тіліндегі ойда жеткізу тәсілдерін тереңірек
Мұғалімге білімді біржақты формада емес, оқушылардың оқуын басқару, бағыт-бағдар
Қазақ тілін оқыту – қиын әрі қызықты жұмыс. Бүгінгі
Жаңа технологиясының жаңа буын оқулықтарында алатын орны ерекше. Қазіргі
5-сынып қазақ тілі оқулығының бұрынғы оқулықпен салыстырғанда ерекшелігі: Оқу
«Атамұраң баспасынан 2001 жылы жарық көрген 5 сынып оқулығында
70-жаттығу (32 бет)
Міндетті деңгейдегі тапсырмалар
1. Айт, жон, ен, бөле сөздері омоним болатындай бірнеше
2. Ақ, жер, қара сөздерінің омонимдерін табыңдар.
3. Айыбымды кеш-кеш келді; ез адам – құрты ез;
4. Бірі түбір күйінде, бірі туынды сөз тұлғасында тұрған
сергек сана
Үлгі: сана
малды сана
Мүмкіндік деңгейдегі тапсырмалар
1. Мынадай үлгіде әзіл өлең құрастырып көріңдердер. Өлең шумақтарына
Айналайын, қарағым,
Бетіңе келмес қарағым . . .
2. Омоним сөздің көп мағыналы сөзден айырмашылығын мысал арқылы
Тұрақты тіркестер
111-жаттығу. Мәтінді оқып, ат қойыңдар.
Дәл осылай болады деген Бектің үш ұйықтаса түсіне кірмеген
Ұялаған тек тұрмас дегендей, әр сөздің басын шатып, өткен
(Ә. Ахметов)
Міндетті деңгейдегі тапсырмалар.
1. Тұрақты сөз тіркесін теріп жазыңдар.
2. Мәтіндегі тұрақты сөз тіркесін олардың синонимдерімен ауыстырып
Мүмкіндік деңгейдегі тапсырмалар
Өздерің куә болған немесе бастан кешірген осыған ұқсас бір
Оқулықта кейбір жаттығулар тек бірыңғай «мүмкіндік деңгейгең құралған. Мысалы,
64-жаттығу. Тыйым сөздерді түсініп оқыңдар
1. Адамға саусағыңды шошайтпа. 2. Адамды санама. 3. Тамақты
Міндетті деңгейдегі тапсырмалар
1. Осы тыйым сөздердің құрамында омонимдік мағына беретін сөздер
2. Тыйым сөздердің мәнін түсіндіріңдер.
3. Осылардың ішінде өзің біліп, орындайтындарың бар ма? Атап
4. Әдептілікке қандай қасиеттерді жатқыздыңыздар? Санамалап айтыңдар.
Синоним
Міндетті деңгейдегі тапсырмалар
І. Мына сөздер мен тұрақты тіркестердің синонимдерін тауып жазыңдар.
1. Әсем, берік, айғайлау, үлкен, егде.
2. Көзді ашып-жұмғанша, ит өлген жер, ағаштан түбін түйген,
ІІ. Синоним сөздердің мағыналық ұқсастығы мен айырмашылығын ауызша айтыңдар.
3. Өзің қалаған 3 сөзді немесе тіркесті қатыстырып, сөйлем
Антоним
100-жаттығу. Мүмкіндік деңгейдегі тапсырмалар
1. Төмендегі сұрақтардың біріне жауап болатындай шағын мәтін жазыңдар.
1. Анаңның туған күніне қандай сыйлық тартар едің?
2. Досыңның ерсі қылығын көрдің делік. Не істер едің?
3. Егер сенің қолыңа ғажайып сиқырлы таяқ түссе, қайтер
Мақал-мәтел
129-жаттығу
Мүмкіндік деңгейдегі тапсырмалар
1. Өзің қалаған мақал я мәтел негізінде ребус құраңдар.
126-жаттығу
Мүмкіндік деңгейдегі тапсырмалар
1. Адамның қасиеті туралы айтылатын үш мәтел, үш мақал
Оқушылар өздерінің қабілеттеріне қарай осы тапсырмаларды орындайды. Оқулық «әдеби
Сонымен қатар 2002 жылы «Атамұраң баспасымен шыққан 6-сыныпқа арналған
Сын есім
152-жаттығу. Сөйлемдегі сын есімдерді сұрақ қою арқылы анықтаңдар.
Кедей Мұқаш
Мен таңқы мұрын, бадырақ көз, шұнақ құлақтау, кірпі шаш,
(Ж. Аймауытов)
Күрделі тапсырма
1. Мәтіннен Мұқаштың бойындағы қасиетті танытатын сөйлемдерді тауып, өз
Шығармашылық тапсырма
1. Мәтінді басшылыққа ала отырып, өзің туралы жаз.
Тіл мәдениеті
352-жаттығу
Мақал-мәтелдер мен Абай өлеңдерін оқыңдар.
Мақал-мәтелдер
1. Аттың сыры иесіне мәлім.
2. Сырын білмеген аттың,
Сыртынан жүрме
3. Жаман атқа жал бітсе,
Жанына торсық байлатпас.
Жаман адамға мал бітсе,
Жанына қоңсы қондырмас.
Жайылымы болмаса, мал азады,
Қайырымы болмаса жан азады.
Аттың сыны
Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ,
Қой мойынды, қоян жоқ, бөкен қабақ.
Ауыз омыртқа шығыңқы, майда жалды,
Ой желке, үңірейген болса сағақ.
Теке мұрын, салпы ерін, ұзынг тісті,
Қабырғалы, жотасы болса күшті.
Ойынды еті бөп-бөлек, омыраулы.
Тояттаған түркіттей салқы төсті.
(Абай)
Күрделі тапсырма
1. Ат туралы қандай ой-пікір түйдіңдер ? Ауызша әңгімелеңдер.
Шығармашылық тапсырма
1. Атбегілік жөнінде естігендеріңді еске түсіріңдер. Мүмкіндік болса, шағын
Сан есім
161-жаттығу
Шығармашылық тапсырма
1. Берілген сан есімдерді қатыстырып «Біздің сыныпң деген тақырыпта
Жиырма, тоғыз, он үш, бес, он бір, үш қатар,
Болымды және болымсыз етістіктер
Үлгі: асық –асықпа, . . .
Асық, Жүгір. Шула. Айқайла. Тарық. Кешік. Бөгел. Сүрін. Күл.
Күрделі тапсырма
1. Бір сыңары болымды, бір сыңары болымсыз етістік болатын
Әдеби тіл және оның нормалары
5-жаттығу
Өлеңді оқыңдар. Ауыспалы мағынаға ие болып тұрған сөздерді теріп
Сағындым
Абақтыда айдан, күннен жаңылдым,
Сарғайдым ғой, сары даламды сағындым.
«Қарашығым, құлыным!ң деп зарлаған
Алыстағы сорлы анамды сағындым.
Алтын күнді, қара жерді сағындым,
Жан жолдасым – жүйрік желді сағындым.
Асау тайдай еркелетіп өсірген
Ағайынды, туған жерді сағындым.
(М. Жұмабаев)
Күрделі тапсырма
1. Мәтіндегі орфоэпиялық нормаларға сай құбылысты айтыңдар.
2. Мәтіндегі ақын сезімін өз сөздеріңмен әңгімелеңдер.
3. Мәтіннің мазмұны мен тақырыбында үндесін үндестік бар ма?
Көрсетілген оқулықтардағы тапсырмаларды талдай келе, мынадай қорытынды жасауға болады.
– тапсырмалар жеңілден күрделіге қарай біртіндеп жоғарылау жолы көрсетілген;
– тапсырмалар жеңілден күрделіге қарай біртіндеп жоғарылау жолы көрсетілмеген;
– тапсырма шарттары бірыңғай, бірін-бірі қайталатындай, ұқсас болып келеді;
– оқушы қызығушылығын арттыратын тапсырмалар аз берілген.
Бұл ескертпелерді жою мақсатында деңгейлік тапсырмалардың атқаратын қызметі зор.
2.2 Деңгейлеп саралап оқыту технолгиясының негізгі деңгейлік тарсырмалардың принциптері,
Сабақта саралап деңгейлеп оқыту технологиясының талаптарына сай құру жүргізіледі
1. Тірек тапсырмалармен жұмыс, яғни жаңа тақырыпты меңгеруге қажетті
Бұл үйде орындалып келетін тапсырма болғандықтан (жұмыс дәптерінде көрсетілген
Осы кезеңде әңгімелесу, практикалық оқыту әдістерін қолдана отырып, оқушылардың
2. Жаңа тақырыпты өздігінен меңгеру. Бұл кезеңде оқушыларға
Бұл кезде екі танымдық қызметіндегі дербестікті дамытуға мүмкіндік туады.
Бұл кезеңде екі бөлімге бөліп, 1-бөлімде тақырыпты алгоритм бойынша
2-бөлімде барлық оқушыларды қатыстыра отырып, берілген тақырып алгоритм бойынша
Білім беру саласының сапасын артыруда жаңа технологияларды жиі, тиімді
Әрбір мұғалім қазақ тілі пәнінде оқушыларды терең бойлай білуге,
Тәжірибе барысында мектептерде қазіргі талапқа сай біз көптеген жаңа
Оқушыны білімінің тиянақты, терең болуы негізгі шарт. Сондықтан тілдік
Сынып ішінде дарынды оқушыларды анықтауда, қорытынды бақылау жұмыстарын жүргізуде
– сынып бағдарламасын қамтып, стандартқа сай болуы;
– алынған теориямен байланысы;
– оқушының қызығуын арттыруы;
– оқушылардың өзін-өзі дамытуға, өзін-өзі тексере білуге, бағалауға мүмкін
Бірыңғай тапсырмалар оқушыны жалықтырып жіберуі мүмкін. Сондықтан оқушыны жалықтырмай,
Оқушылардың жеке басының ерекшелігін ескере отырып таным белсенділігін арттыру,
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясы оқушы мен мұғалімнің белсенді шығармашылық
Оқушы біліміндегі жетістіктерді, кемшіліктерді, олардың себептерін анықтап, мұғалім өз
Барлық оқушы өз тапсырмасын ең төменгі түрде орындап болғаннан
Деңгейлік тапсырмалар тақырыпты меңгеруге бөлінген уақытқа толық сиятындай шамадағы
Бірінші деңгейдегі, яғни міндетті деңгейдегі тапсырмаларға қойылатын талаптар:
1. Жеңіл, жаттап алуға лайықталған болуы керек;
2. Алдыңғы сабақта жаңадан меңгерілген білімнің өңін өзгерпей қайталап,
3. Тапсырмалар жаңа тақырып үшін типті болуы шарт.
Екінші деңгейдегі, яғни алгоритмдік деңгейдегі тапсырмаға қойылатын талаптар:
1. Өтіп кеткен материалдарды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар.
2. Оқушының ойлау қабілетін жетілдіруге берілген тапсырмалар.
Үшінші эвристикалық деңгейдегі тапсырмаларды төмендегідей топтастыруға болады:
1. Танымдық – іздену (эвристикалық) түрдегі тапсырмаларды орындау барысында
2. Ой қорытуға арналған, дағды қалыптастыратын тапсырмалар.
Төртінші шығармашылық деңгейдегі тапсырмаларға қойылатын талаптар:
1. Оқушылардың жинаған өмірлік тәжірбиесі мен қалыптастырған ұғым, түсініктерінің,
2. Берілген тақырыпқа қатысты әңгіме құрау.
Осы талаптарды ескере отырып төмендегідей деңгейлік тапсырмалар құрастыруға болады.
І деңгей
1. Сан есімнің астын сызып көрсет.
Ол сол кезде шамасы қырық бестерге, ал Мұхаметқали отыз
Бес жаста безіп үйден тал ат мініп,
Он жаста жарда ойнаған лақтайсың.
Келгенде жиырмаға сазда өсетін,
Балауса бейне балғын құрақтайсың.
Отызда ор қояндай аспанға атып,
Қырықта мүшеленген құр аттайсың.
Елуде ақыл-ойың тегіс толып,
Төскейден сарқыраған бұлақтайсың.
(Балуан Шолақ)
2. Диалогті оқы. Сан есімдерді теріп жаз.
– Сәлеметсіз бе? Кешіріңіз, мен осы мекемеге жұмысқа орналасайын
– Өте жақсы, келіңіз. Алдымен мына сұрақтарға жауапр жазып,
– Аты-жөніңіз ?
– Бердіғұлова Баян Мұратқызы.
– Туылған жылыңыз ?
– 1963 жыл, 30 сәуір
– Отбасыңызда неше жан бар ?
– Бес жан бар.
– Мекен-жайыңыз ?
Алматы қаласы, Бостандық ауданы, Түркебаева көшесі, 75-үй,
43-пәтер.
– Рахмет.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. а.) Жаңылтпаштарды оқып, сан есімді көрсет.
Бес түп алма
«Бестікң алғандікі
Төрт түп алма
«Төрттікң алған
Бес түп алма алмайды,
«Бестікң алған
Төрт түп алма алмайды.
Жоғалды бес шыбын,
Жоқ әлі еш сыбыс,
Жоқ әлі еш сыбыс,
Жоғалды бес шыбыш.
(Қ. Мырзалиев)
ә) Құрамында сан есімі бар жаңылтпаштарды есіңе түсіріп жаз.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ІІ деңгей
1. Төмендегі сан есімдерді түрлеріне қарай топтап жаз.
Жүз, отыз бесінші, сегіз, төртеу, жиырмадан бір, жүзге жуық,
Есептік
Реттік
Жинақтық
Болжалдық
Топтау
Бөлшектік
2. Мына сан есімдерге сөйлем құра. Ол сөйлемді кестенің
Жиырма бесінші, он алты, мың тоғыз жүз сексен алты,
Дара Күрделі
3. Сөйлем ішінде сан есім болып тұрған сөздің астын
1. Қуанғанынан Айшаның жүзі қызарып кетті. 2. Биылғы жарысқа
4. Ойлан, тап.
Оқушы, төмендегі әріптерді қосу арқылы неше сан жазып құрастыруға
ж, ң, р, з, е, с, ы, м, а,
ІІІ деңгей.
1. Сан есімдердегі сөздердің орны ауыстырылған. Дұрысын жаз.
1. Сегізінде тісі түседі баланың ______________________________
Ердің ерге түседі, сексенінде ісі ______________________________
2. Жігіттің сөйлегені екі – өлгені, ______________________________
Иілгені еменнің – сынғаны.
3. Отызында бұзбаған орда,
Қыр қырқында аса алмайды.
4. Таласса екі құзғын,
Қарғаға болар бір жем.
5. Біреу шешен – жүзден,
Біреу көсем – мыңнан.
2. Жұмбақты шеш. Құрамында сан есімі бар бес жұмбақ
Таңертең төрт аяқты,
Түсте екі аяқты,
Кешке үш аяқты.
Жауабы: ________________________
Қос қазық, екі желі, сегіз ноқта,
Сөйлейді шежіредей адам соқса.
Жауабы: ________________________
Екі достың бірі ыңғайлы,
Біреуінің ебі жоқ.
Екеуін де бірдей көрем,
Маған артық, кемі жоқ.
Жауабы: ________________________
3. Өлең текстін оқып, септеліп тұрған есімдерді мағыналық жағынан
Батырдың қырыққа таяу келген жасы,
Денесі биік жата, таудай басы, . . .
Сексен көл Көкшетаудың саясында
Әрқайсы алтын кесе аясында.
(С. Сейфуллин)
Екеуімізді достасқан тілек қосты,
Айнымайтын сенімді жүрек қосты.
(С.Мұқанов)
Атадан – алтау, анадан төртеу,
Жалғыздық көрер жерім жоқ.
(А. Құнанбаев)
Үлгі: қырыққа таяу – болжамдық сан есім.
________________________________________________
________________________________________________
4. Ойлан, тап.
Егер т- дан бастасаң, сан атының бірімін.
Т-ны алып тастасаң, «оттанң да ірімін ________________
Егер е-ден бастасаң,
Есептіктің бірімін
Е орнына ү қойсаң,
Жарғанаттың түрімін. ________________
Киім түрі боламын
Егер т-дан бастасаң.
Жұп сандардың бірімін,
Т-ны алып тастасаң. ________________
ІҮ деңгей
1. Сөзжұмбақты дұрыс шешең, ерекше торкөзде оңға қара оқысаң
1. Ақ сөзіне синоним
2. Одағайдың бір түрі
3. Жүрек жұтқан
4. Септік
5. Жұп сан
2. Оқушы, сан есімге байланысты ребус немесе сөзжұмбақ құрастыр.
Әр деңгейдің өзіндік талаптарына сәйкес тапсырмалар жүйесі жасалынады. Оқушыға
1. Тапсырманың қызықтылығы. Тапсырманың ішкі мазмұны және оның оны
2. Тапсырма мазмұнының жүйелілігі. Тапсырманың мәні мен мазмұны, ішкі
3. Тапсырманың жетекшлігі. Тапсырма өтілетін тақырыпп ен тікелей байланысты
4. Тапсырманың танымдылығы. Тапсырмалар танымдылық сипаты басым болуы керек.
І деңгей
1. Сын есімдерді теріп жаз.
Бораш бір ақ құба ғана, қағілез, қыз мінезді бала
__________________________________________________________________
2. Сын есімдерді тиісті сөздерге қосып көрсет.
әдепті •
құмды • •
сүтті •
түнгі •
қызыл •
3. Тиімді сөздерді құрамына қарай бөліп жаз.
Таза, көшпелі, терең, биік, тарихи, өнерлі, сусыз.
Негізгі Туынды
4. Берілген зат атауларына байланысты сын есім тауып сөз
Кітап, бала, өзен, мектеп, тау, дала, ауыл.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ІІ деңгей
Көп нүктенің орнына жақша ішіндегі тиісті сын есімді қой.
1. Төр алдында сақалы бурыл тартқан бір ... (торы,
2. Теріскейден соққан өкпек желдің екпіні әрі ... (ақ,
3. Аса сыпайы қарайтын ойлы, ... (үлгілі, төзімді, нұрлы
4. Қайнау табанының суы да жақын көрінеді. Жарты метр
2. Берілген сан есімдерден салыстырмалы және күшейтпелі шырай жасап
Биік, жақсы, қатты, жақсы, сары, көк.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қара деген сөзді сын есім мағынасында, содан соң етістік
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Заттың сапасын және қатысын білдіретін сын есімдерді мағыналық
Ақшыл, аттылы, жарық, алғыр мінезді, тәтті, сазды.
Сапалық Қатыстық
ІІІ деңгей
1. Мақпал ішінен сын есімді тауып, қатыстық сын есімді
1. Сыпайы сырын сақтар,
Әдепті арын сақтар.
2. Жаманның тілі ащы,
Көк мияның гүлі ащы.
3. Өрлеген балық ауға жолығар,
Өркөкірек жігіт дауға жолығар.
4. Жаманға еткен жақсылық,
Жатқа кеткен малмен тең.
5. Білімдіге дүние жарық,
Білімсіздің күні кәріп.
2. Берілген сын есімдердің біртектес сапалық белгілерін көрсететін жұранқтарды
Үлгі: қызыл-қызғылт, қызғылтым, қызылдау, қызылырақ, тым қызыл, өте қызыл.
3. Жұмбақты шеш. Сын есімдерді теріп жаз.
Әрі шешен, әрі әнші, әрі күйші,
Әр үйде бар, тапқышым, кәне білші.
Жауабы:________________
Темір қайшы – қос қайшы,
Шығыршықсыз бос қайшы,
Еңбеккерге дос қайшы,
Еріншекке қос қайшы.
Жауабы:________________
Ешбір тіреусіз күмбез
Ешбір сүйеусіз күмбез,
Ешкім көтере алмайтын күмбез
Ешкім төңкере алмайтын күмбез.
Жауыбы:________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Оқушы, егер мына ребусты дұрыс шешсең құрамында сын
ІV деңгей
Өзіңмен бірге жүрген оқушының жақсы оқитыны туралы «Өте зейінді
Көмекші сөздер: алғыр, өте тиянақты, аса ұғымтал, жолдастарына тым
2. Сын есімге байланысты бес мақал-мәтел жаз.
____________________________________________________________________________________________________________________________
Деңгейлеп оқыту барысында оқушының бірінші деңгейдегі тапсырмаларды дұрыс орындағаны
Деңгейлеп саралап оқыту оқушылардың білімін жаңа әдіспен, яғни рейтинг
Қорыта келгенде, технологияның принциптері (оқытуды ізгідендіру мен демократияландыру) жағдайында
Деңгейлеп саралап оқыту технологиясының ең басты ерекшелігі – алдымен
Екінші деңгейдегі тапсырмалар күрделене түседі. Оқушы өз бетімен жұмыс
Үшінші деңгейде оқушылардың шығармашылыққа деген мотивтері айқын көрінуімен, өз
Төртінші деңгей – қабілетті, дарынды, ізденгіш оқушыларға арналған саты.
білім стандартына сай, толық нәтижелі болуы;
оқу нәтижесін шынайы дәл бағалауға қол жеткізуі;
дидактикалық үрдістің тұтастығы;
оқушының танымдық қызметінің құрылымы мен мазмұны анықтайтын оқу үрдісі
І деңгей
1. Сөйлемдердегі біріккен сөздерді тауып, атын сыз.
Жақында Талдықорған қаласында ақындар айтысы болып өтті. Айтысқа ақсақалдармен
2. Біріккен сөздерді тауып теріп жаз.
Қыстүгіні, алмас, балдыр, бүгін, оймақ, сөйтіп, биыл, жалбыз, күздігүні,
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Төмендегі біріккен сөздерді нүктемелерді қосу арқылы өз атауларын
Ит . . бота
қос . . орын
қол . . мұрын
ала . . басшы
кәсіп . . аяқ
4. Біріккен сөздерді бір бөлек, кірікке сөздерді бір бөлек
Қараторғай, жазғытұрым, Бейсенбай, әнеугүні, көқұтан, асқазан, әлдекім, биыл.
Біріккен сөздер Кіріккен сөздер
ІІ деңгей
1. Жақша ішіндегі сөздердің тиістісін қойып, сөйдемді толықтыр.
а) Ол туралы (бүгін, ақсүйек, баспасөз, алабота) беттерінде де
ә) Қауіпті аурулардың бірі – (қылтамақ, беташар).
б) (Сегізаяқ, жетіқарақшы, беташар) – әдет-ғұрыпқа байланысты туған жыр.
в) Күн шайдай ашылып, аспанды (теміржеміс, кемпірқосақ, жаужұмыр) пайда
2. Берілген сөздерді қатыстрып сөйлем құра
Ешқашан, кейбіреу, елорда, елтаңба, әрқашан, елбасы, халықаралық
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Еш, бір, әр, кей, әлде деген сөздер қандай
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ІІІ деңгей
1. Мына біріккен сөдерден қате жіберілген. Ойлан, тап. Дұрысын
1. 8 наурыз – жұртаралық әйелдер күні _____________________________
2. Көксүйек – қазақтың ұлттық ойындарының бірі ___________________
3. Сәбит келгенде Есет пен Әсет бесқұмалақ ойынын ойнап
4. Балалар бір-бірімен жарыса күшікмұрын, тосаңқұлақ терді __________
2. Сөйлем ішіндегі қарамен жазылған сөздерді кірікен сөзге айналдырып
1. 8 наурыз – жұртаралық әйелдер күні _____________________________
2. Көксүйек – қазақтың ұлттық ойындараның бірі ____________________
3. Сәбит келгенде Есет пен Әсет бесқұмалақ ойынын ойнап
4. Балалар бір-бірімен жарысакүшікмұрын, тосаңқұлақ терді __________
2. Сөйлем ішіндегі қарамен жазылған сөздерді кіріккен сөзге айналдырып
1. Бұл жылы егін алдыңғы жылдан қарағанда едәуір мол
2. Айша әжейдің сөзінен кейін ол ендігіден әрі бұл
3. Жаздың күні шілде болғанда (Абай).
4. Солай етіп, соңғы жұмыстарын да нәтижелі аяқтады.
5. Асан бұл күні сабақтан ерте келді.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Жақша ішіндегі сөздердің бірге жазылатынын теріп жаз.
Еш (бер), әлде (қашан), әр (оқушы), кей (біреу), кей
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
ІҮ деңгей
1. Оқушы, сен әр түрлі атауларға байланысты біріккен сөздерді
Биыл онға толамын,
Үлкен жігіт боламын.
Қолғанат боп бәріне,
Айтқан тілді аламын.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Біріккен және кіріккен сөз дегенді қалай түсінесің? Анықтама
Ж. Қараев технологиясының желісі – оқушыны күштеп оқытудан аулақтап,
Деңгейлік тапсырмалардың негізгі жүзеге асырылу шарты – қарапайымнан күрделіге,
Деңгейлік тапсырмаларды орындау нәтижесінде оқушылар мектеп қабырғаларында алынатын білімдеріне
2.3 Сөз таптарын оқытуда деңгейлеп саралап оқыту технологиясын
Сабақтың тақырыбы: Шылау
Сабақтың мақсаты:
ә) Тәрбиелік. Сабақ процесінде қолданылатын сөйлемдер мен өлең үзінділері
б) Дамытушылық. Оқушылардың алдына проблемалық сұрақ қою арқылы
Сабақтың көрнекілігі: а) деңгейлік тапсырмалар тақтасы
ә) жалаушалар,
б) жұмыс дәптері,
Қосымша пайдаланатын әдебиеттер:
1) А. Ысқақов “Қазіргі қазақ тілі”, Алматы, 1991.
2) Н. Оралбаева, т.б. “Кестелі грамматика”, Алматы, 1995.
3) С.Қалиев “Қандай болып өсемін”, Алматы, 1994.
4) Ж. Қараев “Педагогическая технология Ж.Караева”, А. 2000.
5) Ж. Көбдікова “Оқу процесін технологияландыру”, А. 1999.
Пәнаралық байланыс: музыка, әдебиет, бейнелеу өнері, этнопедагогика.
Сабақтың түрі: Профессор Ж.Қараевтың тұжырымдамасы негізінде
Сабақтың әдісі: а) сұрақ-жауап әдісі,
ә) салыстыру әдісі,
б) анализ, синтез әдісі.
Оқыту әдісі:
ә) деңгейлеп-саралап оқыту
Сабақтың жоспары:
№
Сабақтың барысы Уақыт
І
Ұйымдастыру кезеңі:
а) сәлемдесу;
б) оқушылардың психологиялық көңіл-күйін бақылау;
в) олардың сабаққа қатысуын қадағалау
2
ІІ
Жаңа материалды меңгеруге дайындық кезеңі:
а) оқушыларға сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстыру;
б) өздік жұмыс.
5
ІІІ
Жаңа материалды меңгеру кезеңі:
а) оқушыларды өздігінен ереже, анықтама шығаруға жетелейтін тапсырмалар;
б) оқушылардың есте сақтау қабілетін дамы-туға арналған мини-жаттығу;
5
ІV
Жаңа материалды бекіту кезеңі:
а) деңгейлік тапсырмалармен жұмыс;
25
V
Қорытындылау кезеңі:
а) оқушылардың жаңа тақырыпты меңгеру деңгейін анықтау;
б) бағалау және марапаттау;
в) үй тапсырмасымен таныстыру.
8
Ұйымдастыру кезеңі:
Оқушылармен амандасып, олардың психологиялық көңіл-күйін бақылағаннан кейін сабақты бастауға
Жаңа материалды меңгеруге дайындық кезеңі:
“Сөз таптары” ағашының сүлбісін тақтаға іліп, оқушыларға әрбір бұтағына
Оқушылардың жаңа сабақты меңгеруге дайындайтын өздік жұмыс беріледі.
Өздік жұмыстың мазмұны:
Сөйлемдегі сөздерді сөз таптарына ажыратып жаз.
Ащы мен тәттіні татқан білер,
Жақын мен алысты жортқан білер.
Сын есім
Етістік
Белгісіз сөз табы
Тапсырманы орындамағаны үшін нашар баға алды.
Зат есім
Сын есім
Етістік
Белгісіз сөз табы
Оныншы сыныпқа дейін кілең бес алған.
Сан есім
Үстеу
Зат есім
Етістік
Белгісіз сөз табы
Ертең демалыс туралы шығарма жазамыз.
Зат есім
Үстеу
Етістік
Белгісіз сөз табы
Жаңа материалды меңгеру кезеңі:
Белгісіз сөз табындағы сөздердің мағыналарына назар аудар.
Бұл сөздердің жеке тұрғанда мағынасы
бар ма?
Бұл сөздер сөйлем үшін қажет пе?
Тапсырма:
1. Бұл сөздерді алып тастап сөйлемді оқы. Мағынасы өзгерді
2. Бұдан не байқадың?
3. Бұлар қай сөздерді байланыстырып тұр?
Ендеше, мұндай сөздерді шылау деп атайды. Жоғарыда жазған белгілеріңе
Шылау дегеніміз
Есіңе сақта!
Шылаудың лексикалық мағынасы жоқ.
Шылаулар сөйлем мүшесі бола алмайды.
Шылаулар сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстырады және
Шылаулар түрленбейді.
Оқушылардың өзі шығарған анықтама, ережелерін оқулықта берілген ережелермен
ІV. Жаңа материалды бекіту кезеңі:
І деңгей
Шылауларды теріп жаз.
Қымызға дәмділік беру үшін бал, яғни қант, әлде өрік,
Күн сайын ауруы меңдетіп барады. Дүйсенбіге дейін мақаланы жазып
Сөйлемге қажетті шылауларды жаз.
Мен өскенде ағам . . .
Қажетті сөздер: дейін, соң, және, сияқты, жайлы.
ІІ деңгей
Мына сөйлемге толық талдау жаса. / С. М./
Биыл еліміздің тәуелсіздік алғанына аттай он бес жыл
1. Құрамында шылау сөздер қатысқан өлеңдерден, әндерден үзінді жазып
Сабақты қорытындылау, бағалау.
Сабақ барысында жинаған ұпайлары көрсетілген табло бойынша Студенттердің жаңа
Үйге тапсырма: Оқулықтағы 202-жаттығуды жазбаша орындау. /Шылауларды тауып, олардың
Сыныбы: 6
Сабақтың тақырыбы: Еліктеу сөз
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: оқушылардың сөз таптары (еліктеу сөз) жайлы білімдерін
Дамытушылық ойлау, қабылдау, меңгеру қабілеттерін дамыту, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру;
Тәрбиелік: Эстетикалық, өнегелік ортаға тәрбиелеу;
Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеру сабағы
Оқыту формасы: Ж.Қ.Қараев технологиясы
Сабақтың көрнекілігі: Сөзжұмбақ, қосымша оқулықтар
Пәнаралық байланыс: Әдебиет
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақ
І деңгей
1. Сөйлем ішінен еліктеуіш сөздерді тауып, астын сыз
1. Бұрыштан жалт етіп, орысша киінген бір жас жігіт
2. Күнбатыста жарқ еткен найзағай жарығы күңгірт даланы әлденеге
3. Мылтық гүрс етіп, зу ете қалды. Хамиттің екі
2. Еліктеу сөздерді құрамына қарай ажыратып жаз.
Тырс, қызараң, талпаң-талпаң, күрс жылт, баж-бұж, қыңқ, тапыр-тұпыр
Негізгі Туынды
3. Сөйлемде кездесетін еліктеуіш сөздер мен бейнелеуші сөздерді топтастырып
1. Ол тарс-тұрс ете қалған дыбысқа жалт қарады.
2. Қым-қиғаш қиқу, сарт-сұрт төбелес болды да қалды (С.Көбеев)
3. Төртеуі жалп-жалп құлады. Сүйретілген дене қалар емес, бұлаң-бұлаң
4. Қараңғылықтан қылаң етіп аттылы адам шыға келді.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Бейнелеуіш сөздердің астын сыз.
1. Алыстан ергежейлі біреу маң-маң басып келе жатты. Осы
2. Қоңылтаяқ киген етік қолқ-қолқ етіп жүргзбейді. Қатты қорыққаны
ІІ деңгей
1. Мына етіктеу сөздерге сөйлем құра. Ол сөйлемді кестенің
Бүрсең-бүрсең, маймаң-маймаң, борт, жалтақ, жарқ-жұрқ, шаңқ, қызараң-қызараң.
Негізгі Туынды
2. Берілген еліктеуіш сөздердің білдіретін мағынасын дұрыс жаз.
Үлгі: қалш-қалш ету – мұздау (тоңу)
Қалш-қалш ету, жүрегі дүрс-дүрс соғу, шақ-шұқ болу, қалбалақтай жүгіру,
3. Еліктеуіш сөзге сөйлем құра.
ІІІ деңгей
1. Көп нүктенің орнына төмендегі еліктеуіш сөздердің тиістісін қой.
Үйдегі жұрттың бәрі ... боп тысқа қарай ақтарылды. Бұл
Тысқа шыққан ер-азамат қарбалысып ... жүгіріп, қақтығысып, жүріп, сойыл
Еліктеуіш сөздер: абыр-сабыр, лек-лек, шақыр-шұқыр, қалбалақтай, дабыр-дұбыр, сатыр-сұтыр.
2. Бейнелеуіш сөздің астын сызып, жұмбақты шеш. Есіңе сақта!
1. Қабат-қабат қаптама,
Ақылың болса аттама.
Жауабы: _______________
2. Көк көйлекті жеңешем,
Көлбең-көлбең етеді.
Желмен ұшып кетеді,
Жер түбіне жетеді.
Жауабы: _______________
3. Жарқылдаған қос қылыш,
Қолға түссе жоқ тыныш.
Жауабы: _______________
4. Аяғы біреу, қолы жоқ,
Шиыр-шиыр жолы көп.
Жауабы: _______________
5. Тарсылдатып түседі,
Жер бетіне жетеді.
Жер бетіне жеткен соң,
Ғайып болып кетеді.
Жауабы: _______________
3. Оқушы, жоғарыда көрсеткендей еліктеуіш немесе бейнелеуіш сөзге қатысты
4. Өлең үзінділерінен еліктеу сөздерді тауып, олардың білдіріп тұрған
Үлгі: бұлт берем – сатылап шығып кету
1. Дос айтады: бұлт берем деп
2. Намазымның артынан,
Құржаң-құржаң етеді.
Жер ұшық берген кісідей,
Тоңқаңдай ма, не етеді?
3. Ыржыңдамай тыңдасаң нең кетеді,
Шығарған сөз емес қой әңгіме үшін ...
4. Бұлттай қасы жауып екі көзін,
Басын сілкісе, қар жауып мазаңды алды.
Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,
Алты қанат ақ орда үй шайқалды.
ІҮ деңгей
1. Оқушы, табиғат құбылыстары жайында еліктеуіш сөздерді пайдалана отырып,
2. Оқушы, егер сөзжұмбақты дұрыс шешсең, көрсетілген ерекше торкөзде
1. Сөз табы
2. Биік сөзіне антоним
3. Әдемі сөзіне синоним
4. Сөз табы
5. Күшейткіш үстеу
6. Тар сөзіне антоним
7. ... түгел болса, төбедегі келеді.
8. Септік саны
9. Пиала сөзіне диалект сөз
ІҮ. Сабақты бекіту. Еліктеу сөзі дегеніміз не? Оның қанша
Ү. Үй тапсырмасы. Көркем әдебиеттен еліктеу сөзге байланысты 5
ҮІ. Білімді бағалау.
ҮІІ. Сабақты қорыту
Сыныбы: 6
Сабақтың тақырыбы:
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Есімдіктің қызметі, емлесі жайлы білімдерін жетілдіре түсу;
Дамытушылық: Сөйлеу мәдениетін, ойлау және есте сақтау қабілеттерін жан-жақты
Сабақтың түрі: Жаңа тақырыпты өз бетімен меңгеру сабағы.
Оқыту формасы: Ж.Қараев технологиясы.
Оқыту көрнекілігі: Ребус, мақал-мәтел жаңылтпаш туралы оқулықтар.
Пәнаралық байланыс: Әдебиет, тарих
Сабақтың барысы:
І Ұйымдастыру кезеңі
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ Жаңа сабақ
І деңгей
1. Мәтіндегі есімдіктердің астын сыз.
1. Әмірші біреу туралы шағын айтып келген кісіні ит
(Ә.Кекілбаев)
2. Диалогті оқып, сұрау есімдіктерін теріп жаз.
– Шырағым, кімнің баласысың? – деді Амантай жігіттің жүзін
Тұяқтың, – деді жігіт.
Атың кім?
Темірбек.
Алда, шырағым-ай, жиенім екенсің ғой, – деп Амантай қайта
Қашан тұрып ең мұнда?
Биыл бесінші жылға кетті.
Жылына не аласың?
Бір құнан өгіз.
Арзан ғой оның
Арзан болғанда не істейсің? Басқа барар жер жоқ (С.Мұқанов).
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Төмендегі есімдіктерді құрамына қарай бөліп топтастырып жаз. Мен, ешкім,түгел,
Дара Күрделі
4. Берілген есімдіктерді мағынасына қарай анықтап топтастыр.
Барлық, сіздер, өзі, күллі, біз, осы, міне, нешеу? дәнеңе?
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
ІІ деңгей
1. Төмендегі берілген есімдіктерді қатыстырып, сөйлем құра.
Кім, неге, өайдан, өз, мен, мына, аану, осы, бұл,
2. Өлең ішінде кездескен белгісіздік есімдіктердің астын сызып, қай
Жазушының ойы
Бұл сөзді біреу алмас, біреу алар,
Құлағын біреу салмас, біреу салар.
Тепе-теңдік көпке ұнау оңай емес,
Кейіне жарамаса, кейіне жарар.
Қайсысы ықыласын салып тыңдап,
Жаратпай қайсыбірі теріс қарар.
Дүниеде сүйгенім бар, күйгенім бар,
Солардан аз да болса белгі қалар.
(А. Байтұрсынов)
3. Есімдіктерді жақша ішіндегі сөздердің лайықтысымен біріктіріп, есімдік жаса.
Еш (бір, нәрсе, адам, кітап), әр (уақыт, кім, оқушы,
4. «Барлық» сөзіне синонимдес болатын жалпылау есімдігін дөңгелек ішіне
ІІІ деңгей
1. Құрамында есімдігі бар 5 мақал-мәтел жаз және оларды
1. Өзге елде сұлтан болғанша
Өз еліңде ұлтан бол
2. Өз басыңды дауға берсең де,
Жолдасыңды дауға берме.
3. Біреу тойып секіреді,
Біреу тойып секіреді.
2. Қарамен жазылған сөздерді есімдіктермен ауыстырып жаз
1. Дәл осы хабар туралы еш адам сөз етпеді.
2. Директор бір адаммен сөйлесудің алдында көзінен көзілдірігін алып,
3. Иә, шынын айту керек, бір ерекшелігі мұндағы жеке
Үй іші біраз тынығып отырған кезде үйге белгісіз адам
3. Жаңылтпашты айтып үйрен. Құрамындағы сұрау есімдіктерінің мағынасын және
Үш кіші ішік піштім,
Бес кіші ішік піштім,
Неше кіші ішік піштім?!
Шеше, кеше неше есе кесе көп алдыңыз?
Шеше, кеше неше есе кесе кем алдыңыз?
Балаңа қанша алма алса болады?
Дорбаңа қанша алма салса толады?
4. Оқушы, егер мына ребусты дұрыс шешсең, құрамында есімдік
ІҮ деңгей
1. Оқушы, «Өзіңді зор тұтпа, өзгені қор тұтпаң деген
Керекті сөздер: әркім, ешқашан, барлық, ешкім, әрқашан
2. Есімдік деген не? Анықтамасын ойланып жазып көрші.
Есімдіктің тілдегі рөлі қандай деп ойлайсыз? Өз пікіріңді, ойыңды
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
ІҮ. Сабақты бекіту
Ү. Үй тапсырмасы: ереже жаттау
ҮІ. Білімді бағалау
ҮІІ. Сабақты қорыту
Сыныбы: 6
Сабақтың тақырыбы: Үстеу
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: деңгейлік тапсырмалар арқылы үстеу жайлы алған білім деңгейлерін
Дамытушылық: шығармашылықпен жұмыс жасай білуге дағдыландыру, таным және қабілеттерін
Тәрбиелік: ұлтжандылыққа, рухани адамгершілікке, ізгілікке тәрбиелеу
Сабақтың түрі:
Сабақтың әдісі: практикалық, проблемалық
Сабақтың көрнекілігі: сызба, кесте, нақыл сөздер жазылған плакат
Пәнаралық байланыс: әдебиет
Сабақтың барысы:
І Ұйымдастыру кезеңі
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ Жаңа сабақ
І деңгей
1. Өлең ішіндегі үстеудің астын ирек сызықпен сыз.
1. Жоғары-төмен, үйрек-қаз,
Ұшып тұрса сымпылдап
2. Ішім өлген, құр денем сау,
Босқа үрейім жүр менің,
Жарайды бекер алдау,
Теңің емес мен сенің
(Абай)
3. Айшылық алыс жерлерден,
Көзіңді ашып – жұмғанша
Жылдам хабар алғызды
(Ы. Алтынсарин)
2. Төмендегі үстеулердің құрамына қарай бөліп жаз.
Амалсыздан, ерте, кешірек, көзінше, енді-енді, таңертең, осылай, іргелілеу, қазір,
Негізгі Туынды Күрделі
3. Үстеулерді тиісті сөздерге қосып көрсет.
Алды-артын . . жараспайды.
шалқасынан . . орады
күні-түні . .
онша
ілгері
4. Төмендегі үстеулерді тиісті сөздермен тіркестіріп, үстеудің түріне ажыратып
Үлгі: Анда-санда қарады
Анда-санда, төмен, әбден, бүгін, ілгері здейі, лажысыздан, қолма-қол
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
ІІ деңгей
1. Сөйлем ішінен мөлшер үстеуді тауып, теріп жаз.
1. Жігіттің даусы аз саябырлады да, қақпаны қайта
2. Біз күткен поезд мезгілінен біраз кешігіп, түн ортасы
(С. Мұқанов).
2. Көп нүктенің орнына жақша ішіндегі тиісті үстеуді қой.
... (балаша, әрең, недәуір, жорта) мәз болды, ... (анағұрлым,
3. Сөйлемдердегі сын-бейне үстеулердің астын сыз.
1. Асан екеуіміз ақырын әңгімелесіп келеміз. Әрең дегенде ауылдың
2. Сәуле шұғыл өзгеріп, әлдебір жоғалғаны табылғандай қуана кетті.
3. Әбіл ұсынған скрипканы алған Мұқа өзінше бір күй
4. Жетімдік бұған өзінің барлық суық пішінін емін-еркін
5. Жай соққандай сырт етіп, әлденесі сында да, конвейер
4. Мекен үстеулерді қатыстырып сөйлем құра.
Жоғары. Төмен. Ілгері. Мұнда. Кейін.
ІІІ деңгей
1. Төмендегі үстеулердің ішінен мекен үстеуді бір бөлек, мезгіл
Баяғыдан, артта, әрі, бұрын, кешке, алға, осыдан, таң сәріден,
Мекен
Үстеу Мезгіл
Үстеу
2. Ойлан. Құрамында үстеу сөзі бар 5 мақал-мәтел жаз
3. Үстеу сөзге байланысты сөз жұмбақ немесе ребус құрастыр.
ІҮ деңгей
1. Үстеу жайлы не түсіндің? Ойланып, өз пікіріңді жазып
ІҮ. Жаңа сабақты бекіту
Ү. Үй тапсырмасы: үстеуге байланысты сөйлем құрау
ҮІ. Білімді бағалау:
ҮІІ. Сабақты қорыту:
Қорытынды
Қорыта айтсақ, біріншіден, оқытудың негізгі құралы мектеп оқушылардың әр
екіншіден, оқушылардың даму ерекшеліктерін ескере отырып, дайындалған дербес және
үшіншіден, оқушы топтарында дер кезінде пайдаланған, саралнағн тапсырмалар олардың
төртіншіден, деңгейлік тапсырмалар оқушылардың типтік және тұрақты түрде жіберетін
Сонымен, жаңа технологияның басты ерекшелігінің өзі – жеке тұлғаға
Жоғарыда көрсетілген тәжірибенің негізінде жасаған тұжырым жеке тұлғаға бағытталған
Қорыта айтқанда, осындай жүйелі жұмыстар нәтижесінде оқушының күннен күнге
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1.«Саралап деңгейлеп оқыту педагогикалық технологиясы – білім берудің ізгілік
2.Кусаинов Г.М. Новая педагогическая технология: методология, теория и практика.
3.Тұрғынбаева Б. Дамыта оқыту технологиялары, Алматы, 2000, 90 б.
Жақсылықова К. Қазақ тілін модульмен оқытудың ғылыми-теориялық негіздері, Алматы,
4.Педагогическая технология Ж.Караева. Алматы, 1999ж., 138 б.
5.Кобдикова Ж.У. Педагогическая технология уровневой дифференциации обучения в средней
6.К.О. Өмірбаева. Оқу орыс тілінде жүретін мектептердің 5-сынып оқушыларының
7.В.П.Беспалько. Слагаемые педагогической технологии, Москва, 1989,192 с.
8.В.М.Монахов. Технологическая карта — паспорт проектируемого учебного процесса, Новокузнецк,
9.Кобдикова Ж. Технологизация учебного процесса, Алматы, 1999, с.67
10.Қабдықайыров Қ., Монахов В. Педагогическая технология обучения и ее
11.Н.Х. Шадиева. «Қазақ мектебінің 5 сыныбында лексиканы деңгейлік тапсырмалар
12.Ф.Ш. Оразбаева, Н.Х. Шадиева «Лексиканы оқытуда қолданылатын деңгейлік тапсырмаларң.
13.А.Н. Леонтьев. «Основы теорий речевой деятельностиң. Москва - 1947
14.Ж.Б. Қоянбаев «Педагогикаң. Алматы 1992 ж.
15.Қадашева Қ. Қазақ тілі: оқытудың тиімді әдістемелері, Алматы, 2000,
16.Қазақ тілі пәні бойынша қазақ мектептеріне арналған бағдарлама (V-ІХ
17.Оразбаева Ф. Тілдік қатынас: теориясы және әдістемесі, Алматы, 2000,
18.Аймауытұлы Ж. Психология /Араб жазуынан көшірген Ақажанова А./
19.Жұмабаев М. Педагогика, Алматы, 1992, 160 б.
20.Мұқанов М.Ақыл-ой өрісі, Алматы, 1980,172 б.
21.Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1982, 280 б.
22.Ильенков Э.В. Что такое личность. С чего начинается личность?
23.Выготский Л.С. Развитие высших психических функций. Москва, 1980, с.141
24.Давыдов В.В. Проблемы развивающего обучения. Опыт теоретического и экспериментального
25.Немов Р.С. Психология, Т 2, Москва, 1998, с.261
26.Вейн А.М., Каменецкая Б.И. Память человека, Москва, 1973,
27.Леонтьев А.Н. О некоторых психологических вопросах сзнательности учения. Хрестоматия
28.Петухов В.В. Психология мышления, Москва, 1987, с.174
29.Абулханова К.А.-Славская. Деятельность и психология личности. Москва, 1980, с.187
30.Жарықбаев Қ., Қалиев С., Қазақ тәлім-тәрбиесі: қазақ ұлттық педагогикасы
31.Қоянбаев Ж. Педагогика: жоғары оқу орындарына арналған оқулық, Алматы,
32.Ғаббасов С. Халық педагогикасының негіздері, Алматы, 1995, 460 б.
33.Подласый И.П. Педагогика начальной школы, Москва, 2001, 400 с.
34.Колеченко А.К. Энциклопедия педагогических технологий, Санкт-Петербург, с.367
35.Чернявская А.П. Педагогическая техника в работе учителч, Москва, 2001,
36.Әлімжанов Д., Маманов Ы. Қазақ тілін оқыту методикасы, Алматы:
37.Әбілқаев А.Қазақ тілін оқыту әдістемесі, Алматы:Санат, 1995, 120 б.
38.Қазыбаев С. Қазақ тілі методикасы, Алматы, 1990, 112 б.
39.А.Б.Махметова. Система уровневой заданий при изучении синтаксиса //Русский язык
61
4
1
2
3
7
8
9
6
5
Барлық

Ұқсас жұмыстар

Бастауыш мектептегі математика сабағында деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолданудың маңызы

ДЕҢГЕЙЛЕП САРАЛАП ОҚЫТУ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Кезеңдеп оқыту технологиясы

Деңгейлеп оқытудың ерекшеліктері

Деңгейлеп саралап оқыту технологиясының ерекшелігі

Саралап оқыту технологиясының мәні

Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясының тиімділігі

Сөз таптарын оқытуда деңгейлеп саралап оқыту технологиясын қолдану үлгілері

Деңгейлеп саралап оқыту педагогикалық технологиясында тапсырмаларды жүйелеу