Өнімдік модель
Мазмұны
Кіріспе...........................................................................3
І бөлім. Сараптамалық жүйелер, олардың ерекшеліктері. Сараптамалық жүйелерді
1.1 Сараптамалық жүйелерді анықтау..................................4
1.2 Білім қорлары мен білімді ұсыну модельдері......................................4
1.3 Сараптамалық жүйелердің басқа бағдарламалық өнімдерден ерекшелігі. Сараптамалық жүйелердің
1.4Сараптамалық жүйелерді қолдану аясы..........................9
1.5 Сараптамалық жүйелерді қолданудағы шектеулер...........................11
ІІ бөлім. Бағдарламалау тілінің қолданысы..................................13
2.1 Пролог – бағдарламалау тілі..........................................13
2.2 Пролог тіліндегі программалау жүйесі........................14
2.3 Маршурттардың жүру бағытына сараптама жасау............................17
Қорытынды................................................................21 Пайдаланған әдебиеттер тізімі.......................................................23
Кіріспе
Қазіргі нарық жағдайларындағы жоғарғы оқу орындарындағы студенттер сессиясының нәтижелерін
Ағымдық үлгерімді талдау негізінде сессия нәтижелерін болжамдаудың сараптамалық жүйесінің
Бұл жұмыстың мақсаты –ағымдық үлгерімді талдау негізінде сессия нәтижелерін
Ағымдық үлгерімді талдау негізінде сессия нәтижелерін болжамдаудың сараптамалық жүйесін
1. Зерттеу нысаны, атап айтқанда оқу үрдісі мен барлық
2. Білім қорын құру әдістерін зерттеу және ең
3. Білім қорын құрудың өнімдік үлгісін ұсыну.
4. Логикалық тұжырым тетіктерін зерттеу.
5. Turbo Prolog логикалық бағдарламалау тілінде сараптамалық жүйені жүзеге
Бұл сараптамалық жүйе үшін білім қорын құрудың өнімдік үлгісі
Зерттеу нәтижесінде ағымдық үлгерімді талдау негізінде сессия нәтижелерін болжамдаудың
І бөлім. Сараптамалық жүйелер, олардың ерекшеліктері. Сараптамалық жүйелерді
1.1 Сараптамалық жүйелерді анықтау.
Сараптамалық жүйелер дегеніміз - жасанды интеллект саласында тез әрі
Сараптамалық жүйелер –бұл өз құзыреттілігі аясында белгілі бір міндеттерді
Сараптамалық жүйелер кеңестер береді, талдаулар жасайды, тұжырымдар мен диагноздар
1.2 Білім қорлары мен білімді ұсыну модельдері.
Білім қорлары -сараптамалық жүйенің маңызды компоненті, ол қарастырылатын саланы
Пәндік сала ретінде белгілі бір қолданбалы сала таңдалынады. Одан
Сараптамалық жүйелерде білімді ұсынудың бірнеше тәсілі бар, алайда олар
Білім қорлары құбылмалы және өзгеріссіз болып бөлінеді. Құбылмалы білім
Бірқалыпты деректерді шығаратын жүйелердегі білімдер міндетті шешу барысында өзгермейді.
Білімге негізделген жүйеледің маңызды мәселелерінің бірі –білімді ұсыну мәселесі.
Білімді меңгеру қосалқы жүйесі білім қорына жаңа деректерді енгізу
Білімді ұсыну моделін жобалау кезінде ұсыну біртектілігі мен түсінік
Білімді ұсыну жүйе сарапшылары мен тұтынушыларына түсінікті болғаны жөн.
Білімді ұсынудың әдеттегі модельдері:
1. Өнімдік модель;
2. Фреймдерді пайдалануға негізделген модель;
3. Семантикалық желі моделі;
4. Логикалық модель.
Өнімдік модель –білімді төмендегідей сөйлем түрінде ұсынатын ережелереге негізделген
Егер (шарт), онда (әрекет)
Шарт пен әрекет ретінде ережелерде белгілі бір қасиеттің болуы
Білім қорының өнімдік үлгісін пайдалану ережелер жиынтығынан тұрады. Ережелер
Мәліметтер –қордан ережелерді іріктейтін бағдарлама –шығару машинасын жүктейтін деректер.
Фреймдер теориясында мұндай бейне фрейм деп аталады. Білімді ұсынудың
Білімді ұсынудың желілік модельдерінің негізінде мынадай идея жатыр: кез-келген
1. Класс – класс элементі.
2. Қасиет –мән.
3. Класс элементінің мысалы.
Дәстүрлі білімді ұсынуда пәндік сала немесе міндет аксиомалар жиынтығы
Бұл сараптамалық жүйе үшін білім қорын құрудың өнімдік моделі
Модульділік –жекелеген өнімдік ережелер білім қорына қосылуы, жойылуы немесе
Әр өнімдік ереже –білімнің өзіндік элементі (оқшау білім көзі),
1.3 Сараптамалық жүйелердің басқа бағдарламалық өнімдерден ерекшелігі. Сараптамалық жүйелердің
Сараптамалық жүйелердің басқа бағдарламалық өнімдерден басты ерекшелігіне тек мәліметтерді
1-сурет
Сараптамалық жүйелердің сапасы білім қорының көлеміне және сапасына қарай
Жүйеде кез-келген уақытта білімнің үш түрі кездеседі:
Құрылымданған білім – пәндік сала туралы қатып қалған білім.
Құрылымданған құбылмалы білім - пәндік сала туралы өзгеріске ұшырап
Жұмыскерлік білім –нақты міндетті немесе кеңес беру үшін қолданылатын
Осы аталған білімдердің бәрі білім қорында сақталады. Оны жасақтау
2-сурет. СЖ жұмыс істеу сызбасы.
Осылайша білімге негізделген жүйелердің басқа түрдегі жүйелерден өзіндік ерекшеліктері
Сараптама тек бір ғана нақты салада жүргізіледі. Айталық, ЭЕМ
Білім қоры мен шығару тетігі әртүрлі құрамды бөліктер болып
Қолдану үшін ең қолайлы сала –міндеттерді дедуктивті әдіспен шешу.
Бұл жүйелер міндетті шешу жолын тұтынушыға белгілі тәсілмен түсіндіре
Шығыс нәтижелері сапалы (сандық емес) болып табылады.
Білімге негізделген жүйелер модульдік қағидаттарға негізделіп құрылады, бұл білім
1.4 Сараптамалық жүйелерді қолдану аясы.
Білімге негізделген жүйелерді қолдану аясын бірнеше топтарға жіктеуге болады:
а) Медициналық диагностика
Диагностикалық жүйелер ағза іс-әрекетіндегі бұзылушылықтар мен олардың ықтимал себептері
б) Болжамдау
Болжамдаушы жүйелер нысанның ағымдық күйіне қарап, болашақтағы ықтимал нәтижелер
в) Жоспарлау
Жоспарлаушы жүйелер айнымалы саны көп міндеттерді шешуде нақты мақсаттарға
г) Түсіндіру
Түсіндіруші жүйелер бақылау нәтижелері негізінде алынған белгілі бір тұжырымдарды
д) Бақылау мен басқару
Білімге негізделген жүйелер интеллектуалдық бақылау жүйелері ретінде қолданылып, шешімдер
е) Механикалық және электрлік құрылғылардағы ақаулар диагностикасы
Бұл жүйедегі білімге негізделген жүйелер механикалық және электрлік машиналарды
ж) Оқыту
Білімге негізделген жүйелер оқытудың компьютерлік жүйелерінің құрамды бөлігі болып
Көптеген сараптамалық жүйелер мазмұны бойынша бірнеше типтерге жатқызылатын білімдер
1.5 Сараптамалық жүйелерді қолданудағы шектеулер.
Қолданыстағы сараптамалық жүйелердің ең үздіктерінің өздері үлкен немесе шағын
Көптеген сараптамалық жүйелер түпкілікті тұтынушымен әрекеттесуге жарамсыз. Егер мұндай
Мұндай жүйелерде қалыптасқан сұрақ-жауап режимі шешім алу үрдісін баяулатады.
Жүйенің дағдылары сарапатама сайын толығып отырмайды.
Сарапшыдан алған білімді тиімді машина тілімен жүзеге асыру әлі
Сараптамалық жүйелер үйренуге қабілетсіз, дұрыс ойлай алмайды. Үй мысықтары
Сараптамалық жүйелер үлкен пәндік салаларда қолдануға жарамсыз. Оларды тек
7. Сарапшылары жоқ салаларда сараптамалық жүйелерді қолдану мүмкін
8. Сараптамалық жүйені тек когнитивті міндеттерді шешуде қолдануға
9. Міндеттерді шешуде адам-сарапшы әдетте шешімдерді табудың қалыпты жолдары
Білімге негізделген жүйелер шешім саны мыңдаған әртүрлі мүмкіншіліктерге және
ІІ бөлім. Бағдарламалау тілінің қолданысы
2.1 Пролог – бағдарламалау тілі.
Пролог —бұл әмбебап мақсаттағы бағдарламалау тілі. Ол әртүрлі типті
Пролог (Prolog) — бірінші қатарлы предикаттар логикасының көпшілігі болып
Пролог бағдарламалау тілі жасанды интеллект зерттеулерінде символдық өңдеулерде қолданылатын
Пролог жасанды интеллектке қатысты әртүрлі қосымшаларда қолданылуы мүмкін: табиғи
Пролог барлық белгілі операциялық жүйелер мен платформаларда жүзеге асыруға
2.2 Пролог тіліндегі программалау жүйесі
Пролог тіліндегі негізгі ұғымдарға логикалық тұжырым мен шешім қабылдау
Turbo-Prolog –бірінші қатарлы предикаттар логикасының көпшілігі болып табылатын Хорн
Пролог тілі- интегралдық жүйелердің өнімі негізінде білімдерінің көрсету әдістерін
Пролог программасында факт, енгізу ережесі, мақсат типтері қолданылады. Прологтың
Прологтағы мәліметтер қоры дегеніміз- бұл фактілер жиынтығы. Жұмыс жасап
Пролог тіліндегі негізгі ұғымдарға логикалық тұжырым мен шешім қабылдау
Пролог тіліндегі деректер нақты мәндері бар логикалық предикаттармен сипатталады.
Пролог тіліндегі түсіндіруші ретінде білім қорындағы нақты сұраныстар болып
Пролог жүйесінің айнымалылары бар жалпыланған сұраныстары үшін жалпыланған мәліметтер
Пролог программасының жұмысшы аймағындағы ең негізгі бөлімдері:
1. Тақырып жолы.
2. Бас меню
File – файлды өңдеу
2) Edit- мәтінді өңдеу
3)Run – программаны орындауға жіберу
4)Compile - трансляциялау
5) Options -опциялар
6)Setup – программаны қалыпқа келтіру (настройка)
3.Message – хабарлама шығару
4. Trace - трассировка
5. Кейбір функционалдық пернелердің қызметі
Пролог тіліндегі білім қорының деректері нақты деректерді білдіреді. Пролог
Тілдің даму тарихы 1970-ші жылдардан бастау алады .
Prolog бірнеше типті болатын мәліметтердің бір типін пайдаланады:
атом дегеніміз қарапайым нысан. Turbo-Prolog тіліндегі атом төменгі және
Prolog тіліндегі сандар бүтін (Integer) немесе заттық (Float) болып
Айнымалы дегеніміз бас әріптен немесе астын сызу символынан басталатын
құрамды термдер (функциялар) функция атауы (сандық емес атом) мен
Дерек –бұл нақты қатынас сақталатыны туралы тұжырым. Ол
Prolog тіліндегі арифметикалық мәндер кіріктірілген функциялар қатары болып
Символдар тізімі жолдар түрінде беріледі, мысалы «жас» құрамды термінің
Пролог жасанды интеллектке қатысты әртүрлі қосымшаларда қолданылуы мүмкін: табиғи
Жалпы алғанда предикат –бұл бір немесе бірнеше дәйектердің логикалық
Предикат атауы (дәйектер).
Prolog тіліндегі деректер қоры– бұл деректер жиынтығы. Жұмыс барысында
Сұраныс –бұл үтірлермен ажыратылған, нүктемен аяқталатын предикаттар тізбегі.
Бағдарлама деректерінен басқа Prolog тілінде қосымша мәліметтер де болады.
Ереже бас (предикат) пен денеден (үтірлермен ажыратылған предикаттар тізбегі).
‘:–’ белгісі жебесызықтың сызба түрі (
Сараптамалық жүйелерді қолдану
ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ НЕГІЗДЕРІ
Сату болжамының ақпараттық жүйесін кұру үшін имитациялық моделдеулер жүргізу ақпараттық жүйесі
Әлеуметтік-экономикалық жүйелер басқармасындағы жүйелі әдістеме және үлгілеу
Ономастика
Уранды сілтімен шөктіру
Нарық жағдайында агроөнеркәсiп саласында майлы дақылдар iшкi кешенiн қалыптастыру және дамыту (Оңтүстік Қазақстан облысы агроөнеркісібі мысалында)
М.Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясының ономастикалық кеңістігінің лингвомәдени сипаты
Инновациялық процестер жайлы
Компьютерлік модельдеу