Орта Азия халықтарының Ресеймен қарым - қатынасының басталуы

ЖОСПАР
Кiрiспе 2
I-тарау. XVIII ғасырдағы Орта Азия халықтарының саяси
1.1 Қазақтар, қырғыздар, қарақалпақтар және Қоқан, Хиуа, Бұқар
1.2 Орта Азия халықтарының Ресеймен қарым-қатынасының басталуы 13
II-тарау. XVIII ғасырдағы Орта Азия халықтарының шетелдiк
2.1 Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама 19
III-тарау. XIX ғасырдағы Ресейдің Орта Азияны жаулап алуы
3.1 Орта Азия хандықтарының жойылуы 24
Қорытынды 30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 31
Кiрiспе
Курстық жұмыстың өзектілігі. Орта Азия Евразияның терең тұңғиығында
Орта Азия елдерiнiң мыңдаған жылдар бойғы тарихының бiртұтастығы
Тарихи тағдырларының бiртұтастығы, географиялық жағдайлары мен ортақ мәдени
Бұл этномәдени аймақта барлық тарихи дәуiрлерде әлемдiк тарихи
Қазiргi таңда бұл мәселе өзектiлiгi әрбiр халық өз
Ал, мұны iске асыру үшiн халқымыздың және дүниежүзiнiң
Орта Азия халықтары - қазақ, өзбек, тәжiк, түркмен,
1993 жылы 28-30 мамыр аралығында XVIII ғасырдағы қазақ
Жоғарыда айтылғандардың бәрi Орта Азия халықтары – қазақ,
Сондықтан да, менiң XVIII-XIX ғ.ғ. аралығындағы кезеңдi таңдап
XVIII-XIX ғ.ғ. Ресей империясының Орта Азиямен саяси қарым-қатынасы
Осы кездердегi тарихи әдебиеттерде Ресей империясының Орта Азиямен
XVIII ғасырдың бiрiншi жартысында П.И. Рычковтың, В.Н. Татищевтiң,
Әсiресе, П.И. Рычковтың еңбектерi айтарлықтай көңiл аударарлық. Автор
“Ресей империясының толық жинағының” тоғызыншы томында обер-секратарь И.
XVIII ғасырдың бiрiншi ширегiндегi қазақтардың қарақалпақтар және хиуалықтармен
1740 жылы қазақтардың Кiшi жүз ханы Әбiлқайырға дипломатиялық
1741 жылғы қазақтардың Хиуа хандығы, қарақалпақтар және түркмендермен
30-40 жылдары Қазақстан мен Орта Азия және олармен
Ресей патшалығының ортаазиялық халықтармен қарым-қатынасы жайлы деректер бүкiл
И.Г. Андреевтiң көптеген маңызды еңбектерi iшiнен “Қырғыз-қайсақ және
1793 ж. Хиуаға имам М. Әминнiң өтiнiшi бойынша
XIX ғасырдың бiрiншi жартысында Ресейде Орта Азия жайлы
Бұл кезеңнiң зерттеу жұмыстарында Орта Азияға физикалық-географиялық, тарихи-этнографиялық
XIX ғасырдың 20 жылдарында Хиуа хандығындағы қазақтардың орналасуы,
XIX ғасырдың бiрiншi ширегiнде Орта Азия халқтарының этникалық,
Келесi атақты орыс шығыстанушысы В. В. Вельяминов-Зернов (1830-1904).
Ресей мен Орта Азия халықтарының қарым-қатынасын сипаттайтын жекелеген
Бұл авторлардың еңбектерiнде Қоқан мен Хиуа хандықтарының iшкi
Жоғарыда аталған еңбектердiң iшiнде Н.И. Веселовскийдiң еңбектерi айтарлықтай
Бiз қарастырып отырған тақырыпта қазақ халқының кемеңгер ағартушы-демократы
XIX-XX ғасырлар тоғысында және кеңес үкiметi орнаған соң
Жалпы, төңкерiске дейiнгi кезеңдегi тарихи әдебиеттерге көз жүгiрте
Бiз қарастырып отырған кезеңдегi ортаазиялық халықтардың бір-бірімен және
Орта Азия халықтарының қарым-қатынасына қатысты кейбiр сұрақтарды А.
Қазақтардың ортаазиялық басқа халықтармен қарым-қатынасына қатысты кейбiр сұрақтар
Бұл еңбектердiң iшiнде ең алдымен XIX ғасырдың басындағы
Соғыстан кейiнгi кезеңде төңкерiске дейiнгi кезеңдегi ортаазиялық
Әйгiлi қазақ тарихшысы Е.Б. Бекмахановтың монографияларында XVIII-XIX ғасырлардағы
У. Х. Шалекеновтың монографиялары Хорезм оазисiнiң – қазақ,
Хорезм оазисi қазақтарының қарақалпақтар және Хиуа хандығымен
Қазақтардың ортаазиялық халықтармен тарихи байланысына қатысты кейбiр сұрақтар
Орыс архив құжаттары, қытай еңбектерi, қазақ халқының өсиеттерне
Р. Бекназаров “Оңтүстiк Қазақстан тарихының очеркi” еңбегiнде XVIII-XIX
Сондай-ақ қырғыз ғалымдары К.У. Үсенбаевтың, В.М. Плоскийдiң, А.
Қырғыз халқы мен Орта Азия халықтары арасындағы достық
Қарақалпақ тарихшыларының “XVIII-XIX ғасырлардағы қарақалпақтардың Орта Азия және
С. Мадуанов пен М.У. Шалекеновтың монографиясында қазақтардың ортазиялық
Д.И. Дулатованың монографиясы XIX ғасырдың екiншi жартысы мен
Осылайша, әдебиеттердi шолудан көрiп отырғанымыздай бiз қарастырып отырған
Қазiргi таңдағы қоғамдық дамудың Орта Азиядағы суверендi ұлттық
Соңғы жүзжылдықта негiзiнен бiртұтас Орта Азия аймағын көп
Оның үстiне Орта Азиядағы тәуелсiз мемлекеттердiң суверендiгi бiртұтас
Орта Азия халықтары тарихын бiртұтас, жалпылама қарастыратын зерттеу
Менiң көзқарасымша Орта Азия аймағының тарихы барлық халықтардың
Курстық жұмыстың мақсаты. Жарық көрген әдебиеттердегi деректерге сүйенiп,
1. XVIII ғасырдағы Орта Азия халықтарының саяси жағдайын
2. XVIII ғасырдағы шетел басқыншылары – жоңғар, цин,
3. XIX ғасырда Ресей империясының Орта Азияны жаулап
Курстық жұмыстың құрылымына кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және
I-тарау. XVIII ғасырдағы Орта Азия халықтарының саяси
1.1 Қазақтар, қырғыздар, қарақалпақтар және Қоқан, Хиуа, Бұқар
XVIII ғ. Қазақстан негiзiнен бытыраңқы ел болып қала
Қазақ хандығының құрамына қазақ жүздерiне басқа қарақалпақтар да
XVIII ғасырдың бiрiншi жартысында қарақалпақтардың арғы қарайғы тағдырына
XVIII ғ. басында Орта Азияда екi мемлекет -
Мервтен Астрабад пен Балқан тауларына дейiн және Атрек
1709 ж. өзiнде-ақ Ташкенттегi билiк қожалар қолына көштi.
XVIII ғ. 20-30 ж.ж. Ұлы жүз ханы Жолбарыс
Ташкент және Ұлы жүз қазақтарын Жолбарыс ханнан кейiн
XVIII ғ. 70 ж. Ташкенттегi билiк Жүнiс қожа
XVIII ғ. соңында Ташкенттiң дербес иелiк ретiнде шарықтау
Ташкент иелiгiнiң арғы қарайғы тағдыры, XVIII ғ. басында
1751 ж. Ердана би (1751-1770 ж.ж.) Қоқан билеушiсi
XVIII ғ. басы Хиуа хандығы үшiн де үздiксiз
1.2 Орта Азия халықтарының Ресеймен қарым-қатынасының басталуы
Өзбек көпестерiнiң делдалдығын пайдаланған қазақтар Бұхар мен Ресейдiң
Аралдық өзбектер Хиуамен соғыста үнемi қарақалпақтар мен қазақтарға
Бiрнеше жылдан соң, Хиуада Iлбарыс хан (1728-1740 ж.ж.)
Аралдықтар мен Кiшi жүз қазақтарының арасындағы тығыз байланысты
XVIII ғ. 30 ж.ж. негiзiнен Батыс Қазақстан территориясында
1740 ж. Хорезм халықтарының иран шахы Нәдiрдiң жорығына
Iлбарыс хан да хиуалықтарды бiрнеше рет Иранға қарсы
Иран дерек көздерi 1740 ж. Нәдiр шахтың жорығын
Айта кетер жәйт, Нәдiр шахпен күрес жылдарында Хорезм
Нәдiр шахпен алғашқы соғыс Чарджоу қаласы маңында болды.
Iлбарыс хан бұл жасақты Нәдiр шахты Хорезмге кiре
Хиуалықтардың осы бiрiншi жеңiлiсiнен соң, Нәдiр шахтың алдынғы
1740 ж. 10 қарашада Хазараспа мен Ханка арасында
Ханка құлағанға дейiн Хиуаға Кiшi жүз ханы Әбiлқайыр
Ресей қоластындағы Әбiлқайыр ханды Хиуа тағына шақыру инцидентi
Намангер Тақыр ханның билiгi кең таралмады. Әмударияның төменгi
Қалыптасқан жағдайда, қарақалпақтардың Әбiлқайыр хан ықпалынан шығуға деген
Осыған орай, олар патша үкiметiне салық төлеуге тиiс
1748 ж. Батыр сұлтан адамдарының көмегiмен, Орта жүз
Хиуа хандығындағы оқиғаларға оралайық. Хан болып жарияланған соң
Хорезмдегi оқиғалардан құлағдар болған Нәдiр шах, 1745 ж.
Нәдiр шахтың жорығы Хиуадағы хан билiгiнiң беделiн түпкiлiктi
1766 ж. қазақ-түркмен қарым-қатынасы ушығып кеттi. Осы жылы
Әрине, Хиуа хандығының қарамағындағы қарақалпақ және түркмендермен арадағы
Осыған байланысты, Кiшi жүз старшындарының съезi өтiп, онда:
XVIII ғ. 80 ж.ж. Мұхаммед Әмин инақ Сырым
1789 ж. бастап Сырымның көздеген мақсаты жайлы патша
Мұхаммед Әмин қайтыс болған соң ол басқарған Хорезмдi
Соңында айта кететiн жәйт, Мұхаммед Әмин инақ пен
II-тарау. XVIII ғасырдағы Орта Азия халықтарының шетелдiк
2.1 Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама
XVIII ғ. бiрiншi жартысында қазақ хандығы iшкi саяси
XVIIIғ.басында жоңғарлар шығыста Цин империясымен, ал батыста қазақ
Жоңғар жаулаушылары келесi жылдары Түркiстан мен Сырдарияға бiрнеше
1723 ж. ерте көктемде бейбiт ауылдарға күтпеген жерден
“Ақтабан шұбырынды” жылдары шаруашылық жағынан ауыр тиiп, оларды
Жоңғар шапқыншылығының нәтижесiнде шаруашылық дағдарысқа ұшыраған қазақ жүздерiнiң
Қазақтардың жоңғар әскерiнiң қысымымен батысқа ығысуы түркмендермен қақтығыстырып,
Қалыптасқан жағдайда, қазақ хандарының алдында күшейiп келе жатқан
1726 ж. Әбiлқайыр хан Петербургқа Кiшi жүз старшындарының
1731 ж. Кiшi жүз бен Орта жүз қазақтарының
1734 ж. Ұлы жүз қазақтарын Ресей қол астына
Осы жылдары жоңғар шапқыншылығына қарсы Орта Азия халықтарының
Жоңғар хандығында Ғалдан-Церен тағы үшiн қанды соғыс жүрiп
Осы кезден бастап, қазақ, қырғыз және т.б. Түркiстанның
Халықтар арасында қастандық өртiн тұтатып және оларды бiр-бiрiне
Ыңыршағы айналған Орта Азия жан-жақтан анталаған елдердің жаулап
III-тарау. XIX ғасырдағы Ресейдің Орта Азияны жаулап алуы
3.1 Орта Азия хандықтарының жойылуы
Оңтүстiкте Қазақстан территориясы үш өзбек хандығы - Бұхар,
XVIII-XIX ғ.ғ. тоғысында Ташкент пен айналасындағы көшпелi қазақ
Осыншама уақыт бойына Қоқан хандығының күшею процесi жүрiп
XVIII ғ. соңында Ташкент пен Қоқан арасында бiрнеше
1808 ж. Әлiм хан Ташкентке жаңа жорық ұйымдастырады.
1809 ж. Әлiм хан Ұлы жүз территориясына кiрдi.
Осылайша, XIX ғ. басында Ресейге баратын сауда жолы
Осы кездегi қоқандық феодалдардың қатыгез қысымына қарсы Қазақстан
Әлiм хан Қазақстанның оңтүстiгiне жорығын қысқа туралады; жыл
Ұлы жүздiң бытыраған рулары ұйымдасқан қоқан әскерiнiң шабуылына
Омар ханның (1809-1821 ж.ж.) жаулаушылық саясаты Қазақстанның оңтүстiгiндегi
Осы кезде Орта жүз ханы Уәлi Батыс Сiбiр
Солтүстiкке жылжып келе жатқан қоқан әскерлерiнiң қаупi алдында
Осы тұста Омар хан Түркiстан мен Сырдарияның орта
Осылайша, XIX ғ. 20 ж.ж. батысында Сырдарияның орта
XIX ғ. 20 ж.ж. мұрағат деректерi бойынша Қоқан
Мұнда ескеретiн жәйт, Оңтүстiк Қазақстандағы Қоқан хандығының жаулап
Мәдәлi хан (1822-1842 ж.ж.) билiгi тұсында Қазақстанның оңтүстiгi
1831 ж. ханның ташкенттiк сардары әкiм Ләшкер құсбегi
Қоқан шабуылының табысты аяқталуына iшкi жағдай мүмкiндiк бердi.
Осы кезде Ташкент құсбегiсi Ләшкердiң солтүстiктегi әрекетi табысты
Қоқан мен Пекин арасындағы келiссөз бойынша Қоқанға “әкiмшiлiк
XVIII ғ. екiншi жартысымен - XIX ғ. бiрiншi
Қырғыз халқы цин агрессиясына қарсы тойтарыс бергенiмен, қоқан
1835 ж. Ташкент құсбегiсi беклербегi, яғни бектiң бегi
XIX ғасырдың басында Ресейдің Орта Азиямен экономикалық қарым-қатынасы
Ғасырдың басынан ғасырдың ортасына дейін Ресейдің Орта Азиямен
1839 жылдың қарашасында тұтқынға түскен орыс көпестерін азат
XIX ғасырдың орта тұсында Англия да Орта Азия
Орта Азиямен Ресейдің дипломатиясы Батыс Еуропа елдерімен жүргізілген
60-жылдардың басынан бастап орыс әскерлерінің Орта Азияны жаулауға
Ғылыми миссияның басшысы шығыстанушы ғалым Н.В. Ханыков болатын.
Осылайша зертттеп білгеннен кейін Ресейдің тек күшке негізделген
Қоқан хандығын тізе бүктіру. 1864 жылы Перовск фортынан
Осылайша Орта Азияны жаулау плацдармы жасалды. 1868 жылы
Хиуа хандығының жаулап алынуы 1873 жылы жүзеге асты.
Түркмендерді қосып алу 1879 жылы басталды. Алғашқы жаулап
Осыған орай Англия мен Ресей арасында 1885 жылдың
1895 жылғы Ресей мен Англия арасындағы жаңа келісім
Қорытынды
Орта Азияны (қазіргі түсінік бойынша) Ресейдің жаулап алуы
Өлкені отарлауды жеделдету үшін 175 мың орыс қоныс
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Н. Назарбаев.Тарих толқынында.Алматы. 1999. 246 б.
Егемен Қазақстан.1 маусым 1993 ж.
Камалов С.К. Каракалпаки в XVIII-XIX вв. Ташкент. “Фан”.
Андрианов В.В. Этническая территория каракалпаков в Северном Хорезме.
Бартольд В.В. Очерк истории туркменского народа.//Туркмения.т.1.Л. 1929.с.60.
Бартольд В.В. История культурной жизни Туркестана. Сочинения.т.2.ч.1.с.272,274.
Иванов П.П. Очерки по истории Средней Азии.М.1958. с.
Плоских В.М. Киргизы и Кокандское ханство. Фрунзе. 1977.с.93.
Иванов П.П. Казахи и Кокандское ханство.....с.92-128.
Павлов Н. История Туркестана в связи с кратким
Мадуанов С.,Шалекенов М. История взаимоотношений народов Туркестана вXVIII-начале
Веселовский Н.И. Очерк историко-географических сведений о Хивинском
Веселовский Н.И. Очерк историко-географических сведений о Хивинском
Иванов П.П. Очерки по истории Средней Азии.М.1958. с.168.
Вяткин М. Батыр Сырым. Алматы. 1998. 146 б.
Жданко Т.А. Очерки исторической этнографии каракалпаков. М-Л.с.136.
Левшин А. Описание киргиз-казачьих,киргиз-кайсацских орд и степей. Ч.2.СпбӘ1832.с.71.
Казахско-русские отношения XVI-XVIII вв.Сборник документов и материалов.А.1964.с.110-111.
Шалекенов У.Х. Казахи низовьев Амударьи. Ташкент.1966.с.29-30.
Валиханов Ч.Ч.Собр. соч. в 5-ти томах.т.1. Алма-ата.1961.с.426.
Гуревич Б.К. Международные отношения в Центральной Азии XVII-первой
Касымбаев Ж.К. Под надёжную защиту России.А.1986.с.54.
Бекмаханов Е.Б. Присоединение Казахстана к России.с.99.
Назаров Ф. Записки о некоторых народах и землях
Пашков Б.Г. Русь, Россия, Российская империя . М.,
Терентьев А.Н. История завоевании Средней Азии. СПб.,
1906.
Сухарева О.А. К историю Бухарского ханства /Историко-
этнографические очерки/. Ташкент, 1962.
Маев Н.А. Очерки Бухарского ханства. Очерки Гисаркого
края. Очерк горных бегств Бухарского ханства. М., 1877.
Иванов П.П. Архив хивинских
источники для истории народов Средней Азии. Л., 1940.
Н. Назарбаев.Тарих толқынында.Алматы. 1999. 26 б.
Егемен Қазақстан.1 маусым 1993 ж.
Камалов С.К. Каракалпаки в XVIII-XIX вв. Ташкент. “Фан”.
Андрианов В.В. Этническая территория каракалпаков в Северном Хорезме.
Бартольд В.В. История культурной жизни Туркестана. Сочинения.т.2.ч.1.С.274.
Иванов П.П. Очерки по истории Средней Азии.М.1958. с.
Иванов П.П. Казахи и Кокандское ханство.....с.97.
Бартольд В.В. Сочинения.т.2.ч.1.с.275.
Иванов П.П. Казахи и Кокандское ханство.....С.98.
Мадуанов С.,Шалекенов М. История взаимоотношений народов Туркестана вXVIII-начале
Бартольд В.В. Очерк истории туркменского народа.//Туркмения.т.1.Л. 1929.с.64.
Веселовский Н.И. Очерк историко-географических сведений о Хивинском
Сонда С. 185.
Камалов С.К. Каракалпаки в XVIII-XIX вв. Ташкент. “Фан”.
Иванов П.П. Очерки по истории Средней Азии.М.1958. с.168.
Вяткин М. Батыр Сырым. Алматы. 1998. 146 б.
Левшин А. Описание киргиз-казачьих,киргиз-кайсацских орд и степей. Ч.2.СпбӘ1832.с.71.
Мадуанов С.,Шалекенов М. История взаимоотношений народов Туркестана вXVIII-начале
Шалекенов У.Х. Казахи низовьев Амударьи. Ташкент.1966.с.29-30.
Валиханов Ч.Ч.Собр. соч. в 5-ти томах.т.1. Алма-ата.1961.с.426.
Гуревич Б.К. Международные отношения в Центральной Азии XVII-первой
Жданко Т.А. Очерки исторической этнографии каракалпаков. М-Л.с.136.
Левшин А. Описание киргиз-казачьих,киргиз-кайсацских орд и степей. Ч.2.СпбӘ1832.с.71.
Казахско-русские отношения XVI-XVIII вв.Сборник документов и материалов.А.1964.с.110-111.
Гуревич Б.К. Международные отношения в Центральной Азии XVII-первой
Касымбаев Ж.К. Под надёжную защиту России.А.1986.с.54.
Иванов П.П. Казахи и Кокандское ханство.....с. 102.
Назаров Ф. Записки о некоторых народах и землях
Мадуанов С. Взаимоотношения казахов с другими соседними народами
Плоских В.М. Киргизы и Кокандское ханство. Фрунзе. 1977.с.101.
Мадуанов С. Взаимоотношения казахов с другими соседними народами
Плоских В.М. Киргизы и Кокандское ханство. Фрунзе. 1977.с.102.
Валиханов Ч.Ч.Собр. соч. в 5-ти томах.т.2. Алма-ата.1961.с.326.
Плоских В.М. Киргизы и Кокандское ханство. Фрунзе. 1977.с.106.
32

Ұқсас жұмыстар

Екі ел арасындағы саяси және экономикалық қарым-қатынасты жан-жақты талдау және болашақтағы дамуына болжаулар жасау

ХVІІІ ғ. басындағы Ресейдің сыртқы саясатындағы қазақстан

Орынбор экспедициясы және Орынбор қаласы

«Қазақстанның жаңа заман тарихы» пәнінен

Жоңғар.Жоңғар шапқыншылығы

Қазақстан және Ресей мемлекеттері арасында саяси қатынастардың даму тенденциясы туралы

Қазақ этнонимінің пайда болуы

Қазақ - Ресей саудасы

ХХІ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН-РЕСЕЙ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТАРЫ: МӘСЕЛЕЛЕРІ МЕН КЕЛЕШЕГІ