Сүттің сапа көрсеткіштері

МАЗМҰНЫ
Кіріспе.............................................................................
2. Терминдермен мен анықтамамалар...............................................
3. Негізгі бөлім……………………………………………………………………...
3.1. Нормативтік сілтемелер......................................
3.2. Шикізат сипаттамасы………………………………………………………………....
3.3. Шикізат қабылдау ережелері алу технологиясы
3.4. Ашытылған сүт өнімдерінің жасалу технолгиясы………………………....
3.5 Дайын өнімдердің сапасына қойылатын сапа көрсеткіштер талаптары.....
3.5.1 Тағамдық құндылығы…………………………………………………
3.5.2. Органолептикалық көрсеткіштер...................................
3.5.3. Физико-химиялық көрсеткіштер....................................
3.5.4. Микробиологиялық көрсеткіштер.................................
3.5.5. Қауіпсіздік көрсеткіштер.............................................
4. Көрсеткіштер бойынша өнім сапасын сараптау
4.1. Үлгі алу, сараптау жолдары .....……....……………………………………
4.2. Өнімдердің бірдеулігі ………………………………………....……………
5. Ашытылған сүт өнімдерін өндіру есептеу бөлімі……………………………
6. Қортынды.................................................................
Пайдаланған әдебиеттер............................................
Қосымшалар.................................................................
КІРІСПЕ
Сүт – жаңа туған төлдерді қоректендіруге арналған сиырдың сүт
Сүт - табиғаттың ең құнды өнімі. Адам организмі оның
Адамның жүрек қызметіне қолайлы әсер етеді. Ағылшын дәрігерлері он
Сүт өнімдерінің ішінде ертеден келе жатқандары қышқыл сүт өнімдері.
Сүт және сүт өнімдері маңызды жағынан халықты тағаммен қамтамасыз
Сүт барлық тағамдардың ішіндегі ең толық бағалысы, негізгі қоректік
Сүт және сүт өнімдерінің сапасын бағалауды жүргізгенде оның тағамдық
Қазіргі кезде Республикамызда сүт өндірумен әртүрлі шаруашылықтар айналысады. Ал
Қазіргі кезде сүт және сүт өнімдерін халықаралық нарықта
Ал оңтүстік-шығыста, Азияда және Тынық мұхитта экспорттық көлемі
Аз ауқыт өткеннен кейін БСҰ қарамағындағы байланыс нарықтық
Сүтті мал азығы ретінде пайдалану төмендеді, оның ішіне
Адамдардың азықтарында сүт, сүт өнімдеріне қарағанда көп қолданылады.
Сүт- табиғаттың ең құнды өнімі. Адам организмі оның құрамындағы
Физикалық –химиялық тұрғысынан алғанда, сүт-дисперсиялы орта мен дисперсиялы фазалардан
Сүттің құрамы мен қасиетіне байланысты оның әрі қарай қандай
Сүт барлық тағамдардың ішіндегі ең толық бағалысы, негізгі қоректік
Сүт және сүт өнімдерінің сапасын бағалауды жүргізгенде оның тағамдық
Қазіргі кезде Республикамызда сүт өндірумен әртүрлі шаруашылықтар айналысады. Ал
Сүт өмірге жаңа келген нәресте үшін таптырмайтын тамақ болса,
Сүт тағамдарын басқа тағамдарға қосып дайындағанда олардың құрамының әлдеқайда
Халықаралық нарықта ірімшікті сату 1,4 миллион тоннаға өсті. Еуропалық
ЕС мүшелерімен арасындағы сауда қарым-қатынасы әлемдік бола алмайды, өйткені
Ірімшіктің тұтынушылық қасиеттерінің бірі болып, әртүрлі мемлекеттердің сорттарымен алмасуымен,
2. Терминдермен мен анықтамамалар
Сүт - бір немесе бірнеше жануарлардан, бір немесе бірнеше
Сүт өнімі - сүттен немесе оның құрамдас бөліктерінен және
Шикі сүт - термиялық өңдеуге түспейтін сүт.
Табиғи сиыр сүті-шикізат - сауудан келіп бірінші реттік
Шикізат - тағам өнімдерін өндіру үшін пайдаланылатын
Өнiм қасиетi - өнiмдi өндiру, пайдалану немесе тұтыну кезiнде
Өнiм сапасы - нақты қажеттiлiктерге сәйкес талаптарды қанағаттандыру жарамдылығын
Өнiм сапасының көрсеткiштерi - өнiмнiң сапасына кiретiн, оны өндiру,
Өнiмнiң белгiсi - өнiмнiң әр түрлi қасиеттерiнiң немесе жағдайлардың
Өнiм параметрлерi - әртүрлi қасиеттерiн немесе жағдайын сандық сипаттайтын
3. Негізгі бөлім
3.1 Нормативтік сілтемелер
МЕМСТ 13928-84 Сүт және дайындалатын кілегей. Қабылдау, үлгі алу
МЕМСТ 22760-77 Сүт өнімдері. Гравиметриялық әдіспен анықтау.
МЕМСТ 23327-98 Сүт және сүт өнімдері. Кельдаль бойынша ақуыз
МЕМСТ 23452-79 Сүт және сүт өнімдері. Хлорорганикалық анықтау. пестициттердің
МЕМСТ 23453-90 Сүт. Сома клеткаларын анықтау әдісі
МЕМСТ 23454-79 Сүт. Ингибиторлы қоспаны анықтау әдісі.
МЕМСТ 24066-80 Сүт. Аммиакты анықтау әдісі.
МЕМСТ 24067 Сүт. Суттегі қышқылын анықтау әдісі
МЕМСТ 25101-82 Сүт. Қату нүктесін анықтау әдісі.
МЕМСТ 25102-90 Сүт және сүт өнімдері. Мезофильды анаэробты бактерияларды
МЕМСТ 25179-90 Сүт. Ақуыз анықтау әдісі
МЕМСТ 25228-82 Сүт және кілегей. Алкогольді үлгіде термо төзімділігін
МЕМСТ 26754-85 Сүт. Температура анықтау әдісі.
МЕМСТ 26781-85 Сүт. рН өлшеу әдісі.
МЕМСТ 26809-86 Сүт және сүт өнімдері. Қабылдап алу ережесі,
МЕМСТ 8218-89 Сүт тазалығын анықтау әдістері.
МЕМСТ 9218-86 Автотранспортта орнатылған тағамдық сұйыққа арналған цистерна. Жалпы
МЕМСТ 9225-84 Сүт және сүт өнімдері. Микробиологиялық талдау.
және талдауға дайындау.
МЕМСТ 9225-84 Сүт және сүт өнімдері. Микробиологиялық анықтау әдісі.
ҚР СТ 1483-2005 Сиыр сүті. Сүттің тығыздығын және құрамын
3.2. Шикізат сипаттамасы
Сүт – табиғаттың ең құнды өнімі. Адам организімі оның
Сүт жаңа туған төлдерді қоректендіруге арналған сиырдың сүт безінің
Қазақстан Республикасында сүт шаруашылығының дамуы көптеген елдердің әсіресе, Ресей
Мал шаруашылығын, оның ішінде сауын мал шаруашылығын өркендетуде,
Сүт өндірісін интенсивтендіру мен сиырдың өнімділігін арттыру бір-бірімен
Сүт шаруашылығын техникамен жарақтандыру арқылы оны одан әрі дамыту
Сүт өндірісін өркендетуде, оның товарларын арттыруда және қала тұрғындарымен
Сүт өнеркәсібі мен оның шикізат базасын интеграциялаудың басты мақсаты
Шикізат базасын ұлғайту және оның көлемін кеңейту өндірісті дамытудың,
Сүт өнеркәсібінің қай саласы болса да өзіндік барлық өнімін
Сүт тамағы азық-түлік рыногының құрамдас бөлігі ретінде экономикалық жүйе
Сүт – табиғатының ең құнды өнімі. Адам организмі оның
Өнімнің сапасы мен шығымы тек сүт құрамындағы компоненттер
Сүт өңдеу ерекшелігіне, құрамындағы май, майсызданған құрғақ сүт
Шикізатты қабылдау және бағалау жұмыстары мемлекеттік талаптарға сәйкес жүргізіледі,
Сүт өнімдерін көбейтуде, онымен халықтың өскелең тілектерін қамтамасыз етуде
3.2. Шикізат қабылдау ережелері алу технологиясы
Сүттің құрамында организімнің өсіп жетілуіне қажет барлық жеңіл қортылатын
Сүтті сатып алғанда қойылатын мемлекеттік талаптар
Сүттің сапасын жақсарту мақсатында 13264-88 мемлекеттік талап бекітілді. Осыған
Сүттің химиялық құрамы мен физикалық қасиетіне қойылатын мемлекеттік талптар
Көрсеткіштер Сорт
Ең жоғарғы І сорт ІІ сорт
Қышқылдығы, °Т 16-18 16-18 16-18
Тазалық дәрежесі, топ 1 1 1
Редуктаза сынамасындағы бактериямен ластауы, дана/мг 300 мыңға дейін 500
Соматикалық клеткалар, дана/мл 500 мыңға дейін 500 мыңға дейін
Тығыздығы, г/см3 төмен емес 1,027 1,027 1,027
Температурасы +10°С – тан жоғарғы сүт «суытылған өнім» ретінде
Өңдеуге әкелген барлық сүттің органолептикалық көрсеткіштерін, температурасын, тығыздығын, тазалығын,
Сүтті тапсырып-қабылдау кезінде өнім температурасы 10°С – тан аспау
Сүт сауудың санитарлық жағдайн айқын суреттейтін көрсеткіш – оның
Сүттің құрамында механикалық қаспалардың көп болуы, оны антисанитарлық жағдайда
Сүт құрамындағы бактериялар мөлшері сүттің санитарлық жағдайын сипаттайтын редуктаза
Сүт – табиғаттың ең құнды өнімі. Адам организімі оның
Сүт жаңа туған төлдерді қоректендіруге арналған сиырдың сүт безінің
Қазақстан Республикасында сүт шаруашылығының дамуы көптеген елдердің әсіресе, Ресей
Сүт тағамдарын жасауда жоғары молекулалы (стеарин, амин) май
Сүт шаруашылығын өркендетуде оны барынша дұрыс ұйымдастыру мен
Сүт өндірісін ұйымдастыру, орналастыру және пайдаланудың өзіне тән кейбір
Сүт өнеркәсібі мен сүт шаруашылығын орналастырғанда бұл мәселе
Мал шаруашылығын, оның ішінде сауын мал шаруашылығын өркендетуде,
Сүт өндірісін интенсивтендіру мен сиырдың өнімділігін арттыру бір-бірімен
Өндіріс тиімділігі – негізгі экономикалық көрсеткіштердің бірі. Егер өндіріске
Сүт шаруашылығын техникамен жарақтандыру арқылы оны одан әрі дамыту
Сүт өндірісін өркендетуде, оның товарларын арттыруда және қала тұрғындарымен
Сүт өнеркәсібі мен оның шикізат базасын интеграциялаудың басты мақсаты
Шикізат базасын ұлғайту және оның көлемін кеңейту өндірісті дамытудың,
Сүт өнеркәсібінің қай саласы болса да өзіндік барлық өнімін
Сүт – тағамдардың ішіндегі ең құнарлы, әрі таңдаулы түрі.
Сүт тамағы азық-түлік рыногының құрамдас бөлігі ретінде экономикалық жүйе
Сүт – табиғатының ең құнды өнімі. Адам организмі оның
Сүт адамның жүрек қызметіне қолайлы әсер етеді. Ағылшын дәрігерлері
Өнімнің сапасы мен шығымы тек сүт құрамындағы компоненттер
Сүт өңдеу ерекшелігіне, құрамындағы май, майсызданған құрғақ сүт
Шикізатты қабылдау және бағалау жұмыстары мемлекеттік талаптарға сәйкес жүргізіледі,
Сүт өнімдерін көбейтуде, онымен халықтың өскелең тілектерін қамтамасыз етуде
2.4 Шикі сүтке қойылатын талаптар
МЕМ СТ 13264-88 бойынша шаруашылықта сүт дені сау малдан
Органолептикалық көрсеткіштері бойынша сүттің өзіне тән иісі мен дәмі
Сүт сүтқышқылды бактериялардың дамуы үшін жақсы орта болу керек.
- эталон бойынша тазалық деңгейі – топтан төмен емес;
- тығыздығы-1,027г/см3 аз емес;
- титрлеу қышқылдығы – 16-18°Т аз немесе көп емес;
- редуктаздың үлгісі – 1 және 2 класс;
- мәйекті ашытқы үлгісі 1 және 2 класс.
1см3 сүттегі мезофильді анаэробты лактоашытқыш май қышқылды бактериялардың
Сүт және сүт өнімдерін партиямен қабылдап алады.
Партия деп – бір ыдыста физико-химиялық, органолептикалық көрсеткіштері бірдей,
Ал көлікте немесе тұтынушы ыдысынан органолептикалық, физико-химиялық көрсеткіштеріне арналған
Әр партия сүттен, кілегейден, сұйық ашытылған сүт өнімдерінен алынатын
1 кесте
Көліктегі өнім бар, ыдыстағы сан бірліктері париямен Көліктегі өнімі
100-ге дейін
101-200
201-500
501ден көп
Өнімі бар көліктің әр бірлігіен бір бірлік тұтынушы ыдысынан
Қаймақ, сүзбе, ірі ірімшігі бар көлік ыдысынан 10% бірлік
Іріктеме қосылған көліктің ыдыстағы өнімнен 1 бас, немесе тұтынушы
Көліктегі таңбаланған таңбаның сыртқы түрін партиядан үлгі алмас бұрын
Көліктегі ыдыстағы сүт және сүт өнімдерінен бөлек қоспа, көгерген
2.5 Сиыр сүтіне қойылатын стандарт талаптары
2.5.1 Сүттің сапа көрсеткіштері
Сүт ветеринариялық заңға сәйкес инфекциялық аурудан тыс, дені сау
Сүтті органалептикалық, физика-химиялық және микробиологиялық көрсеткішке қатысты мына сорттарға
Сүт техникалық талаптарға сәйкес органалептикалық көрсеткіштер бойынша 1 кестеде
Кесте 2. Сүттің органолептикалық көрсеткіші.
Көрсеткіш атауы
Сүттің сорт нормасы
жоғарғы Бірінші Екінші сортсыз
Консистенциясы Біртекті сұйық, іртіксіз.
Қатырылған сүт жіберілмейді.
Дәмі және иісі
Таза, бөтен иіссіз және дәмсіз, сүттің өзіне тән болуы
қыс және көктем кездерінде азық өнімдерінің әлсіз иісі мен
түсі ақтан әлсіз-крем түсіне дейін
Сүт техникалық талаптарға және 2-кестедегі физика-химиялық нормаларға сәйкес болуы
Кесте 3. Сүттің физика-химиялық көрсеткіштер.
Көрсеткіш атауы сүттің
жоғарғы бірінші екінші сортсыз
қышқылдық, 0Т 16,00-дан
18,00-ге дейін 16,00-дан
18,00-ге дейін 16,00-дан
20,00-ге дейін 15,00-дан кем емес немесе 21,00-дан көп емес
топ тазалығы, төмен емес I I II III
тығыздығы, кг/м3 көп емес 1028,0 1027,0 1027,0 1026,9
қату температурасы, 0С минустан төмен емес 0,505-0,575 минус
Термотурактылғы I - II I - II III-V
Ірімші жасауға жарамдылығы I II
Активті қышқылдығы, 0Т 6,3-6,9
Майдың массалық үлесі, % аз емес 3,2
Ақуыздың массалық үлесі, % аз емес 3
Казеиннің массалық үлесі,% аз емес 2,2
сүттің тығыздығын анықтау өзгеруі мүмкін
Ескерту: Табиғи сиыр сүті шикізатында майдың массалық үлесі 3,2
Егер сүттің органолептикалық, физика – химиялық, микробиологиялық көрсеткіштері стандарт
Микробиологиялық көрсеткіштері Қазақстан Республикасында да қолданылатын, СанЕжН-дегі шикі сүтке
Сүттегі тежеуші заттар (антибиотиктер, формалин, жуғыш уытсыздандырғыш заттар) және
Сортқа жатпайтын сүт 1-кесте сәйкес болу керек.
Шарушылықтағы термикалық өңдейтін сиыр сүті келесі талаптарға сәйкес болу
а) Тағамға пайдалануға ветеринарлы заңдылықпен рұқсат етілген, ірі қара
б) Термикалық өңдеуге ұшыраған сүтті сортқа жатпайтын сүтке жатқызады
в) Сипаттамасы: термикалық өңдеуге ұшыраған бөлімдегі 1-кесте,
2.5.2 Қауіпсіздік талаптары
Тамақ өнімдерін өндіру үшін тағамдық өнімдердің қауіпсіздігі аясындағы
Тағамдық өнімдерді өндіру кезінде заңнамамен бекітілген тәртіпте мемлекеттік тіркеуден,
Балалар тағамын, диетикалық және емдік профилактикалық тағамдарды өндіру кезінде
Тағам өнімдерінің қауіпсіздігіне өндірістік бақылау, тағам өнімдерінің қауіпсіздігі саласындағы
Тағам өнімдерінің қауіпсіздігіне бақылау, Қазақстан Республикасынның заңдылығымен бекітілген тәртіпте
Сүт өнімдерін дайындауға арналған сүт инфекциялық ауруы жоқтығы жөнінде
Сүт және сүт өнімдерін дайындау кезінде механикалық қосындылар болмауы
Токсинді элементтер афлотоксин М1, антибиотиктер, пестициттер, патогенді микроорганизмдер, оның
Балаларға арналған сүт тағамдары және диетикалық тағамдарды дайындау сүт
Сүттің тазалығы сауғаннан кейін 2 сағат ішінде тексеріліп салқындатылады
3.3. Ашытылған сүт өнімдерінің жасау технологиясы
Сүт өнімдерінің ішінде ертеден келе жатқандары қышқыл сүт өнімдері.
Қышқыл сүт өнімдерінің қоректік заттары жеңіл қортылады, себебі сүт
Ашу ерекшелігіне қарай қышқыл сүт өнімдері бірнеше топқа бөлінеді:
Қышқыл сүт өнімдері консистенсиясына қарай 3 топқа бөлінеді:
Сұйық және жартылай сұйық (кефир)
Майлылығы жоғары жартылай қою (қаймақ)
Құрамында белогі көп, қою
Барлығы 80 астам қышқыл сүт өнімдерібелгілі. Олар пайдаланатын таза
Қышқыл сүт өнімдерін дайындағанда сүтке қажетті микрофлораны енгізетін негізгі
Ашытқы сүт қышқылды бактериялардың екі тобын пайдаланады – сүт
Температураға байланысты сүт қышқылды стрептококктерді мезофилді және термофилді деп
Қышқыл сүт өнімдерін өндіру технологиясы – термостатты және резервуарлы
Термостатты тәсілде қойыртпаған шыны ыдыста (сүт шөлмектерінде) болады, сондықтан
Өнімдерді резервуарлы тәсілмен шығарудың маңызы – шикізатты қабылдап, пастерлегеннен
Қышқыл сүт өнімдерін дайындаудағы технологиялық процестердің көптеген операциялары мен
Ашытылған сүт өнімдерінің жасау технологиясы.
Сүтті қабылдап, сорттау
(
Нормалау
(
Тазарту мен пастерлеу
(
Гомогендеу
(
Сүтке ашытқыны қосу және ұйыту
(
Қойыртпақты салқындату және толтыру
Сүтті қабылдап, сорттау. Қышқыл сүт өнімдерін дайындау үшін барлық
Нормалау – сүттің майлылығын дайындайтын өнім майлылығына дейін
Тазарту мен пастерлеу. Нормаланған қоспаны табақшалы пастерлейтін қондырғыда 45-50°С
Гомогендеу – сүттің құрамдас бөліктерін, әсіресе, май түйіршіктерін
Сүтке ашытқыны қосу және ұйыту. Ұйыту температурасына дейін суытылған
Толығуды талап етпейтін дайын өнімдерп ұйыған сүт, ацидофилин, бірден
Қойыртпақты салқындату және толтыру жұмыстары ұйытуға пайдаланған резервуарларда жүргізеді.
Қою айран (ряженка). Қою айранды стерилденген сүтті сүт қышқылды
Кефир - сүтті кефир саңырау құрақтарының көмегімен аралас
Қаймақ - майлылығы 40% жоғары категориялы сүт өнімі,
Қаймақ – нормаланған кілегейді, сүт қышқылды стрептококтың таза дақылымен
Қаймақты өндірудің технологиялық процесстері
қабылдау және дайындау – ыдысты тексереді, пломабаның саулығына көңіл
Нормализациялау – егер шикізаттағы майды үлесі жоғары болса,
Гомогенизация – майлылығы 8, 10 и 20% қаймақ
Қаймақты пастеризациялау және суыту – майлылығы 8,10% қаймақты 800С
Упаковкалау және маркировкалау - қаймақ көлемі 0,015; 0,2;
Дайын өнімдердің сапасына қойылатын сапа көрсеткіштер талаптары
3.5.1 Тағамдық құндылығы
Тағамдық және биологиялық құндылығы. Кефир–сиыр сүтiн пастерлеп, оған
Тағамдық және биологиялық құндылығы. Қаймақ, басқа ашытылған сүт өнімдеріне
3.52. Органолептикалық көрсеткiштерi. Органолептикалық көрсеткiштер келесi талаптарға сай
кесте
Өнiмнiң органолептикалық көрсеткiштерi
Көрсеткiштер Сипаттамасы
сыртқы түрi және консистенциясы Бiртектi, резервуарлы әдiспен дайындалса қоюлығы
Дәмi және иiсi Кефирдiң бетiнде аздап сарысулар бөлiнген.
Түсi Ақ, аздап сарғыш
Органолептикалық көрсеткіштер. Қаймақтың органолептикалық көрсеткіштері қойылған талаптарға сай болу
кесте
Сорт бойынша қаймақтың органолептикалық көрсеткіштері
Көрсеткіші Сорт
Жоғарғы Бірінші
Дәмі мен иісі
Таза, сүтті-қышқыл, пастерленген иісi мен дәмi жақсы байқалады, бөтен
консистенциясы Бір қалыпты, қоюлау, май мен белок (сүзбе) түйіршіктерісіз.
Жоғарғы сорттағы консистенция, аса қою емес, аздап түйіршіктелген, созылыңқы
Түсі Ақтан әлсіз сарыға дейін, бүкіл масса бойынша біртекті.
кесте
Әртүрлі майлықтағы қаймақтың органолептикалық көрсеткіштері
Көрсеткіші Қаймақ сипаттамасы
10% 15% 20% 25%
Консистенциясы мен түрі Бір қалыпты қою. Аздап қою, созылыңқы,
Дәмі мен иісі Таза, ашытылған сүтті, пастерленген өнімнің өзіне
Түсі Бүкіл массасы бойынша бертекті, ақ, әлсіз сарғыш.
Ескерту: Сары май немесе пластикалық кілегейге қолданған өнім үшін
3.5.3. Физикалық-химиялық көрсеткiштерi. Кефирдiң сапасы физикалық-химиялық және медициналық-биологиялық нормаларға
кесте
көрсеткiштердiң аты кефир майлылығының массалық
үлесiнiң нормасы
1,0 2,5 3,2 майсыз Таллиндiк
1,0 майлы емес
майдың массалық үлесi,%,аз емес 1,0 2,5 3,2 - 1,0
құрғақ заттың массалық үлесi,% - - - - 12,0
100 г өнiмдегi с витаминiнiң массалық үлесi,мг 14-тен 14-тен
тұтқырлығы,0с, аз емес 16-дан 16-дан 16-дан 16-дан 16-дан 16-дан
қышқылдығы, 0Т 85-120 85-120 85-120 85-120 85-120 85-120
өндiрiстен шығарған кездегi температурасы, 0С, көп емес 8 8
фосфатаза
Токсикалық элементтер ,мг/кг, көп емес
қорғасын 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1
кадмий 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03 0,03
мышьяк 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05 0,05
сынап 0,005 0,005 0,005 0,005 0,005 0,005
мыс 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0
мырыш 5 5 5 5 5 5
микотоксиндер, афлотоксиндер Жiберiлмейдi
М1 афлотоксинi

Ұқсас жұмыстар

Сүттің сапалық деңгейін бағалау

Ішек таяқшасы тобының бактериялары

Шұбатқа ветеринариялық-санитариялық баға беру

«Стандарттау, сертификаттау және метрология (салалар бойынша)» мамандығы бойынша «Квалиметрия» пәнінен оқу-әдістемелік материалдар

Голитен ірі қарасының тұқымы

Бір стақан сиыр сүті

Сүт өнімнің сапасын бағалау

Квалиметрия

«Райымбек Агро» ЖШС-те СМЖ және қаупсіздік жүйесін дайындау