Аймақтық интеграцияның проблемалары
ЖОСПАР
Кіріспе
1. Халықаралық экономикалық интеграция теориясының негіздері
1.1.Интеграция мәні,алғышарты, кезеңдері
1.2.Аймақтық интеграциялық үрдістер және топтар
2.Аймақтық интеграциялық үрдістері мен Қазақстан
2.1. Аймақтық интеграцияның проблемалары
2.2.Еуразиялық экономикалық Қауымдастыққа Қазақстанның қосқан үлесі
Қорытынды
Пайдаланылғын әдебиеттер
Кіріспе
XX ғасырдың аяғында, соңғы орасан зор әлеуметтік империялардың
Бұрынғы Одақтас Республикалардың, өзіндік егеменді мемлекет болып құрылуы
Енді жаңа тәуелсіз мемлекеттер алдында күрделі таңдау тұрды.
Қазіргі таңда жаңа егеменді мемлекеттердің саяси егемендігінің халықаралық
Бұл жұмыс КСРО-ның ыдырауы мен жаңа тәуелсіз мемлекеттердің
Қазақстан Республикасының халықаралық құқықтың субъектісі ретінде өмір сүруінің
Курстық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі дүниежүзілік дамуда ғаламдану үрдісі
Халықаралық қатынастар тарихы көрсеткендей, мемлекеттер арасындағы экономикалық, саяси,
ТМД елдерінің проблемаларын зерттеу, оның қазіргі даму тенденцияларын
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Курстық жұмысты жазудағы
• Интеграциялық дамудың әлемдік маңызын зерттеу;
• Интеграция проблемаларын қарастыру;
• Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастық: Қазақстанның қосқан үлесін қарастыру
Деректемелер. Жоғарыда көрсетілген мақсат пен міндеттерді жүзеге асыруға
дипломатиялық құжаттар мен мемлекет қайраткерлерінің еңбектері; ТМД елдерінің
Жұмыс жазу барысында автор келесі деректерге сүйенеді: ТМД
Баспасөз материалдарына тоқталар болсақ, “Казахстанская Правда”, “Панорама”, “Евразийское
Курстық жұмыстың құрылымы екі тараудан, кіріспе, қорытынды, әдебиет
1.1. Интеграция мәні,алғышарты,кезеңдері
Тарихтан бізге мәлім ең бірінші антикалық интеграциялық форма
Әлеуметтік өмірге қолданылатын интеграция ұғымы, кең анықтама, мәдени,
Интеграциялық үрдістің саяси жақтарын зерттеу, түрлі
Көп зерттеуші ғалымдар “саяси интеграция” ұғымын толық анықтамасын
Халықаралық қатынастар жүйесіндегі интеграцияның ең бірінші жүйелік сипаттағы
Интеграция ұғымының теориялық мағынасын сараптауға деген қажеттілік, Батыс
Ең бірінші аймақтық интеграция үрдісін теориялық тұрғыдан түсіндіруге
Әлемдік даму ағымы, дамыған мемлекеттерді ұлттық мүдделерін тиімді
Кедендік одақ 1957 жылы құрылған Еуропалық Экономикалық Қауымдастықтың
1960 жылы интеграция формасына деген әдістердің қайта қаралуы
1. Еркін сауда аймағы – мүше-мемлекеттер арасында мөлшерлік
2. Кедендік одақ – жоғарылардан басқа, үшінші елдермен
3. Ортақ нарық – саудаға шек қоюлармен қатар,
4. Экономикалық одақ – тауар мен өндірістік факторлардың
5. Саяси одақ – толық экономикалық интеграция, ұлттық
Әлемдік интеграциялық үрдістің даму динамикасы интеграция теориясының дирижистік
Федеративтік интеграция идеясын Еуропалық Одақтың дамуында біраз байқай
Аймақтық интеграция саласындағы тағы бір ірі ағым коммуникациялық
Біз осылайша, интеграция шығу тегі, ұғымы және теориясы
Интеграциялық үрдіс әлемде, аймақтарда, мемлекеттерде әр түрлі дамуда.
Интеграциялық топтар ХХ ғасырдың екінші жартысында әлемнің түкпір-түкпірінде
Бірнеше жыл бұрын Батыс жарты шарында жаңа интеграциялық
Латын Америкасындағы МЕРКОСУР, құрамында Бразилия, Аргентина, Уругвай, Парагвай.
Оңтүстік Шығыс Азиядағы АСЕАН.
Кейбір кедергілерге қарамастан Батыс Еуропадағы интеграциялық топ бірқатар
Азия мемлекеттері және үшінші әлемдегі интеграциялық жүйелерді сараптау
Қазір бүкіл әлем интеграциялануға ұмтылуда. Техника, мәдениет, білім
1.2. Аймақтық интеграциялық үрдістер және топтар
Тарихтан бізге мәлім ең бірінші антикалық интеграциялық форма
Әлеуметтік өмірге қолданылатын интеграция ұғымы, кең анықтама, мәдени,
Интеграциялық үрдістің саяси жақтарын зерттеу, түрлі
Көп зерттеуші ғалымдар “саяси интеграция” ұғымын толық анықтамасын
Халықаралық қатынастар жүйесіндегі интеграцияның ең бірінші жүйелік сипаттағы
Интеграция ұғымының теориялық мағынасын сараптауға деген қажеттілік, Батыс
Ең бірінші аймақтық интеграция үрдісін теориялық тұрғыдан түсіндіруге
Әлемдік даму ағымы, дамыған мемлекеттерді ұлттық мүдделерін тиімді
Кедендік одақ 1957 жылы құрылған Еуропалық Экономикалық Қауымдастықтың
1960 жылы интеграция формасына деген әдістердің қайта қаралуы
1. Еркін сауда аймағы – мүше-мемлекеттер арасында мөлшерлік
2. Кедендік одақ – жоғарылардан басқа, үшінші елдермен
3. Ортақ нарық – саудаға шек қоюлармен қатар,
4. Экономикалық одақ – тауар мен өндірістік факторлардың
5. Саяси одақ – толық экономикалық интеграция, ұлттық
Әлемдік интеграциялық үрдістің даму динамикасы интеграция теориясының дирижистік
Федеративтік интеграция идеясын Еуропалық Одақтың дамуында біраз байқай
Аймақтық интеграция саласындағы тағы бір ірі ағым коммуникациялық
Біз осылайша, интеграция шығу тегі, ұғымы және теориясы
Интеграциялық үрдіс әлемде, аймақтарда, мемлекеттерде әр түрлі дамуда.
Интеграциялық топтар ХХ ғасырдың екінші жартысында әлемнің түкпір-түкпірінде
Бірнеше жыл бұрын Батыс жарты шарында жаңа интеграциялық
Латын Америкасындағы МЕРКОСУР, құрамында Бразилия, Аргентина, Уругвай, Парагвай.
Оңтүстік Шығыс Азиядағы АСЕАН.
Кейбір кедергілерге қарамастан Батыс Еуропадағы интеграциялық топ бірқатар
Азия мемлекеттері және үшінші әлемдегі интеграциялық жүйелерді сараптау
Қазір бүкіл әлем интеграциялануға ұмтылуда. Техника, мәдениет, білім
Интеграциялық қарым–қатынасқа оң әсерін беретін блоктар болса, өзара
Бұл интеграцияға сонымен қатар, географиялық жақындық, біртұтас инфраструктураның
Ал енді интеграциялаушы (біріктіруші) және дезинтеграциялаушы (айырушы) факторға
а) біртұтас одақтас мемлекет шеңберінде:
Интеграциялаушы фактор: 1) барлық әлеуметтік – экономикалық қызметпен
2) Одақтың специлизациялық және кооперациялық, республикалар өнеркәсіп және
Дезинтеграциялаушы фактор: 1) біртұтас мемлекет және біртұтас
2) Экономикалық тиімділігін ескерместен құрылған өндірістік–технологиялық кооперациялық байланыстардың
б) Рыноктың экономикасы бар жаңа егеменді мемлекеттердің құрылу
Интеграциялаушы фактор: 1) техника–технологиялық және инфраструктуралық байланыстар, мамандық
Дезинтеграциялаушы фактор: 1) Рыноктық қатынастар мен сауда
2) Жаңа мемлекеттердің салық, бюджет, валюта, кеден және
3) Достастықтың ең жетекші елі Ресейдің интеграциялаушы ролінің
в) Экономикалық жағдайды тұрақтандырудың келесі кезеңі:
Интеграциялаушы фактор: 1) шаруашылықтың экономикалық жүйесінің жақындығы біртұтас
2) Интеграцияланған біртұтас экономикалық кеңістікте бірлескен тауар өндіру
Дезинтеграциялаушы фактор: 1) өз мүдделерін мен тауар өндірушілер
2) тауар өндіруші және жаңа мемлекеттердің экономикасы арасындағы
ТМД-дағы интеграциялық үрдіске әсер еттетін факторлардың тағы біреуі
ЕО тәуелсіз мемлекеттердің интеграциясы нәтижесі болса, ал ТМД
ЕО-тағы саясат келеді кетеді, ал интеграцияға деген бағыт
Интеграциялық үрдіске қауіп төндіретін тағы бір айта
Сөзімізді қорытындылай келе біз ТМД интеграциясына әсер ететін
2.1. Аймақтық интеграцияның проблемалары
XXІ ғасыр адамзат тарихындағы ең дүбірге толы кезеңі.
Орталық Азиядағы интеграциялық үрдістің, әлеуметтік өмірдің интернационализациялануы мен
Президент Н.Назарбаев Қазақстан халқына «Қазақстан – 2030» жолдауында:
Орталық Азиялық интеграциялық үрдістің ерекшелігі жаңа тәуелсіз мемлекеттің
Орталық Азиядағы су ресурстары мемлекеттер арасында теңдей бөлінбеген.
Орталық Азиядағы интеграциялық ағымның спецификалық ерекшеліктерінің бірі аймақтағы
Назарбаев ТМД елдері үшін интеграциялық ынтымақтастық экономикалық қажеттілік
Қазіргі таңда әлем өзара интеграциялық жүйе үрдісінде дамуда.
Бұрынғы Кеңестік республикалар өз тәуелсіздігін алғаннан кейін ішкі
• Қол жеткізілген егемендікке шүкіршілік ете отырып, оқшау
• Күшті мемлекеттің ықпалына қалып, олардың шикі зат
• Біріккен Еуропаны мысал, үлгі ете отырып, бұрынғы
Осылайша бұрынғы КСРО территориясында жаңа интеграциялық топтар пайда
Экономика сөз жоқ, интеграцияның анағұрлым маңызды құрамдас бөлігі
Орталық Азия мемлекеттерін аймақтық интеграциялау идеясы Біртұтас Экономикалық
Бұл келісімнің 1 бабы бойынша былай делінген: «Біртұтас
Шартты дамыту тұрғысында 1994 жылы шілдеде президенттердің шешімімен
Сөз болып отырған уақытта Орталық Азия ынтымақтастық және
Әлемнің жетекші мемлекеттерінің Орталық Азия мен Закавказға деген
• Біріншіден, олардың территориясы арқылы әуе-коммуникациялық жолар өтетін
• Екіншіден, бұл аймақта – жер қазба байлықтары
• Үшіншіден, бұл аймақ өте ауқымды, аз игерілген
• Төртіншіден, жаңа тәуелсіз мемлекеттің өндірістік содерасында ықпалды
• Бесіншіден, дәстүрлі көп ғасырлар бойы Ресей ықпалы
Орталық Азиялық мемлекеттерінің тәуелсіздік алуы мемлекетаралық ынтымақтастық пен
Орталық Азия елдерінің тиісті шарттары мен келісімдерінің орындалуына
2000 жылы 14 маусымдағы Душанбедағы ОАЭҚ мемлекетаралық кеңестің
ОАӘҚ шеңберіндегі интеграцияны тереңдетуге ұмтыла отырып, президенттер
• Сауда-экономикалық байланыстарды жандандыру;
• Су және энергетикалық ресурстарды бірлескен түрде және
• Көліктік-коммуникациялық жүйені дамыту саласында келісілген саясаттарды жүргізу;
• Қалыптасқан шаруашылық байланыстарды жетілдіру және импортты алмастыратын
• ОАЭҚ елдерінің халықтар арасындағы гуманитарлық мәдени байланыстарды
ОАЭҚ мемлекеттерінің 2002 жылы дейінгі кезеңге арналған біртұтас
Мемлекетаралық автокөлік жолдары мен теміржол траспортында, транзиттік жүкті
Егер Еуропа құрлығының тарихына көз жүгіртсек, ол құрлық
Немесе АСЕАН мүше елдерінің аймақтың интеграциялық тәжірибесін алайық.
Дегенмен, 90 жылдары АСЕАН-ның сәтті құрылуы нәтижесінде бұл
Экономикалық интеграцияның маңыздылығы жөнінде айта келе, АҚШ-тай ірі,
Орталық Азия мемлекеттерінің тәуелсіздік алуы нарықтың экономиканы құруда
Кейбір мамандар, ТМД аймағындағы, Орталық Азия мемлекеттерінің интеграцияға
Орталық Азияның геосаяси аймағы, кейбіреулердің осы аймақты мұсылман
Саяси интеграция интеграциялық үрдістің осы аймақтағы айрылмас бөлігі.
2.2. Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастық: Қазақстанның қосқан үлесі
Көпжақты, сондай-ақ екі жақты үлгідегі ТМД елдерінің өзара
Тұтас аймақтар мен құрлықтардың өсе түсіп отырған интеграциясы
Түрлі жағдайларға байланысты ТМД елдерінің басшылары Достастық мақсаттары
Тәжірбие көрсетіп отырғандай аймақтық экономикалық интеграциялық үрдісі өте
ТМД мемлекеттерінің басшылары Кедендік Одақ құруды, кедендік тарифтерден
Бірлескен жұмыстағы келесі қадам деп 1993 жылы қыркүйекте
• Уағдаласушы Тараптар халықтардың тұрмыс деңгейін арттыру мақсатында
• Нарықтық қатынастар негізінде кезең-кезеңімен ортақ экономикалық кеңістік
• Барлық шаруашылық жүргізуші субъектілер үшін тең мүмкіндіктер
ТМД мемлекеттердің басшылары Экономикалық Одақ интеграцияны кезең–кезеңімен тереңдету,
6 қаңтар 1995 жылы Ресей Федерациясы мен Беларусия
Кеден Одағының құрудағы басты мақсат болып мыналар жариаланды:
• Шаруашылық жүргізуші субъектілердің еркін экономикалық қарым–қатынасына теріс
• Тұрақты экономикалық дамуды, еркін тауар айналымын және
• Жалпы экономикалық кеңістікті құруда жағдай жасау;
• Кеден Одағына мүше–мемлекеттердің әлемдік рынокқа белсенді шығуына
Кеден Одағы мынадай қағидаларға негізделетін экономикалық бірлестік ретінде:
а) Кеден Одағына мүше–мемлекеттердің біртұтас кедендік территориясының болуы;
б) Бірыңғайландырылған заң шығару және рыноктық шаруашылығына негізделген,
Кеден Одағында атқарушы органдар ретінде төрт мемлекеттің интеграциясын
Жылдамдығы әр-түрлі интеграция үрдісіне тиісті серпін беруге ұмтыла
Интеграциялық ынтымақтастық одан әрі 1996 жылы 2 сәуірдегі
Атап айтуымыз керек, жалпы ТМД мемлекеттермен экономикалық байланыстарды
Құжаттардың кейбіреуі практикалық тұрғыдан жүзеге асты. 1998 жылы
Ынтымақтастықты кеңейту жөніндегі ұйымдық, техникалық және экономикалық шаралады
1998 жылы сәуірде Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан және Ресей
Кеден Одағына қатысушы мемлекеттердің басшылары 2000 жылы қазанда
• Белгілі, дәл механизмнің, бұрынғы міндеттер мен мақсаттарды
• Жаңа ұйымның анық көрсетілген халықаралық статусы ЕурАзЭқ
• Алдыңғылардан да жақсы, интеграциялық формула. Қоғамдастықта әрбір
• Шешім қабылдаудың жаңа түрі. ЕурАзЭқ-ң құрылу туралы
• Шешімдерді орындауды бақылаудың жаңа жүйесінің құрылуы. Қауымдастығы
• Заң шығарудың бірыңғайлылығы мен жақындасуындағы жаңа әдістер.
• Мүшелікке деген жоғары талаптар. Мүшелік өз міндеттерін
Интеграциялық комитет (ИК) – Қоғамдастықтың тұрақты жұмыс істейтін
Мемлекетаралық Кеңес пен ИК қызметін ұйымдастыру тұрғысынан қамтамасыз
2001 жылы 21 ақпанда Алматыда интеграциялық комитет Белорусия,
Еуразиялық Экономикалық Қоғамдастыққа алып келген құжаттарды сараптай келе,
ЕурАзЭқ-тің берілуі экономикалық форумы осы жылы, яғни 2003
Интеграциялық процестерге қатысты ТМД-ға қатысушыларының позициясы көп жағдайда
Қазақстан принциптік тұрғыдан барлық мемлекеттердің экономикалық даму мен
Қазақстан осы ұйымның келешегіне зор үміт артады. Қазақстан
Қорытынды
Бастапқыда ТМД шеңберіндегі ынтымақтастық өте нашар болды. Бұл
Бір кезде біртұтас мемлекеттің ыдырау кезеңіндегі сын-cағатта Н.
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы – біртұтас одақтық мемлекеттен тәуелсіз
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы өмір сүруінің он жылдан астам
Әйтседе, ешнәрсе оңайлықпен келмейтіндей ТМД интеграция жолы да
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Алматинская декларация. Сборник документов под ред. К.Токаева.
2. Договор об учреждении Евразийского экономического сообщества .
3. Договор о создании Единого экономического пространства между
4. Соглашение о создании Содружества Независимых Государств. Сборник
5. Соглашение о сотрудничестве и взаимопомощи в таможенных
Гаврилов В. Интеграции в СНГ и национальные интересы.
6. Десять лет Независимости Казахстана: итоги и перспективы
7. Евразийское пространство интеграционный потенциал и его реализации.
8. Исингарин Н. Проблемы интеграции в СНГ.
9. Исингарин Н. Транспорт, магистраль экономической интеграции в
10. Исингарин Н. Казахстан и Содружество: проблемы экономической
11. Козбеков У.О. Внешние экономические отношения государств в
12. Назарбаев Н.А На пороге XXІ века. Алматы,
13. Назарбаев Н.А. Евразийский союз идеи, практика, перспективы
14. Назарбаев Н.А. Стратегия трансформаций общества и возрождения
Орталық азия аймағындағы интеграциялық процестер: мәселелері мен келешегі
Аймақтық экономикалық интеграцияның теориялық негіздемелері
Қазақстан және аймақтық интеграциялық топтар
Экономикалық интеграция
Аймақтық интеграциялық үрдістері мен Қазақстан
Орталық азиядағы аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің ішкі және сыртқы факторлары
Халықаралық экономикалық интеграцияның объективті негіздері және мәні
Қазақстанның Орталық Азиядағы саясаты: екі жақты және көп жақты ынтымақтастық
Қазақстанның ТМД шеңберіндегі интеграциялық қатынастарының дамуына сараптама жасау
Жаһандану және аймақтану үрдістері: Жаңа аймақтану