Эврика ЖАҚ құнды қағаздар нарығы
Құрылыстағы құнды қағаздар нарығын
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе 2
1.Құнды қағаздар нарығына жалпы шолу . 4
1.1. Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығының қазiргi
1.2Құнды қағаздар нарығындағы негiзгi түсiнiктер . 12
1.3. Қазақстандағы акционерлiк қоғамдар және оларда ұйымдастыру. 33
2. Құрылыстағы құнды қағаздар бағасын
2.1.Құрылыстағы құнды қағаздар бағасын анықтау саясаты. 43
2.2 Құнды қағаздармен келiсiмдердi тiркеу немесе жүргiзу. 51
III-“ Эврика ” ЖАҚ құнды қағаздар нарығы . 58
3.1Акциялар шығару және тарату,“Эврика”акционерлiк қоғамы. 58
3.2.Акциялар табыстылығына анализ. 65
3.3 Құнды қағаздардың инновациясы. 74
3.4 Құнды қағаздар нарығын басқару стратегиясы. 83
3.5 Құнды қағаздар нарығындағы тәуекел ету және оны азайту
Қорытынды. 105
Қолданған әдебиеттер тiзiмi. 107
Кiрiспе
Құнды қағаздар нарығы дегенiмiз қаржы қорлар сатушылар мен алушылар
Республикада құнды қағаздар нарығының қалыптаса бастағанына 10 жыл болды.
Республика тұрғындары өз қаржыларын құнды қағаз сатып алу орнына
,,Эврика,, акционерлiк қоғамында 18100 акция шығарылған .Әрбiр акцияның
Дипломдық жұмыстың бiрiншi тарауы Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығының
Екiншi тарауда қарапайым және артықшылығы бар акциялардың ерекшелiктерi
Үшiншi тарауда ,,Эврика,, жабық акционерлiк қоғамның өндiрiстiк экономикалық
Қорытынды да жалпы түйiндер мен ұсыныстар сөз
1.Құнды қағаздар нарығына жалпы шолу .
1.1. Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығының қазiргi жағдайы
Республикада құнды қағаздар шығарылғанына 10 жыл өттi. Содан берi
Көрсеткiштiң аты
Шамасы
1.құнды қағаздар эмиссиясы 4605
2.құнды қағаздар құны млн тг 409402.6
3.акционерлiк қоғамдар саны 8191
4 құнды қағаздар саны дана 3496754289
5.регистраторлар саны 34
6. кастадиандар саны 9
7. зейнетақы қорлары 12
8. брокер-дилер саны
оның iшiнде банкiлерднгi бақа кәсiпорындардағы. 73,28,45
9.депозитарлық салыдар көлемi млрд тг 27
10.жылдық валюта айырбас көлемi млрд тг 15
11.орташа дивиденд деңгейi %
акция құның шаққанда . 1.1
12.ашық акционерлiк қоғамдар % 90
13 жабық акционерлiк қоғамдар% 10
14 акция түрлерi
15ұйымдастырылмаған құнды қағаздар нарығы % 33
95
Қ.Р. құнды қағаздар нарығы.
Құнды қағаздардың сала аралық үлестерi келесi кестеде көрсетiлген.
Сала аты Үлесi%
өнеркәсiп
ауыл шаруашылық
көлiк
құрылыс
сауда
банктер
жабдықтау 72.5
1.4
10.1
3.1
0.8
7.2
4.1
Өндiрiс саларының құнды қағаздар шығарудағы үлестерi мен ВВП көлемiндегi
1.сауда ж/е жмбдықтау 4.9 17.7
2.құрылыс 3.1 2.3
3.көлiк 10.1 9.9
4.ауыл шаруашы-ы 1.4 3
5.өнеркәсiп 72.5 25.3
2001жылы төленген дивиденд көлемi келесi кестеде көрсетiлген.
Дивиденд көлемi.
(Сала бойынша )
Сала аты Шамасы млн тг Дивиденд акция құны %
1.өнеркәсiп 725940 0.5
2.ауыл шаруашылық 81 0.01
3көлiк 29313 1.03
4.құрылыс 46888 0.63
5.сауда 7365 2.6
6банктер 44478 0.36
7.жалпы дивиденд көл-i 1799647 1.1
Республикада құнды қағаздар нарығы ставкiлерiнiң табыстылығы басқа
1.1% 2.8%
1.1 % -орташа дивиденд ставкасi.
11.2% -инвенция
13%-мемлекеттiк құнды қағ-р
18.5%-ұлтық банктiң қарж-ң ставкасы.
Республикадағы құнды қағаздарының өтiмдiлiгi жоғары кәсiпорындар саны
Акционерлiк қоғамдар Акциялар көлемi
1.ШНОС
2.Қазақтелеком 148648001
3. Қазцинк 125566665
4.Жезқазған 90695875
5.Актөбемұнайгаз 33107294
6.Мангыстаумұнайгаз
7.Қазкоммерцбанк 23027176
6828832
Құнды қағаздар нарығынын алғашқы айналымдағы дивиденд төлеу
Құнды қағаздар сатып алғаннан көрi банктерге депозиторлық салымдарға салып
Үстiне валюта қоры арқылы айналымнан шығын
-дивиденд көлемi өте төмен болуы ;
-құнды қағаздар нарығының жеткiмсiз қозғалғандығы ;
-құнды қағаздар нарығының көпшiлiкке қиын жетуiнде;
-құнды қағаздар сенiмсiздiгi;
-нарық жайлы деректердiң жетiмсiздiгi ;
-өндiрiстiң дағдырыстан шыға влмады.
115 млрд тг құнды қағаздарға салғанша халық шетелдiк валюталар
Қ.Р.құнды қағаздарыдың екiншi нарығының жағдайы мынандай.
Екiншi құнды қағаздардың нарығы .
Көрсеткiштiн аты
1.қор нарығының көлемi млн тг
2.канаталдың көлемi млн тг
3.екiншi парактағы элементер саны
4. акция түрлерi
5. листингтен өткен акциялар құны
6.листингтен өткен акция түрлерi
7.ұйымдаспаған нарық көлемi барлық нарықтан
АҚШ-та
Р.Қ-да
5%
95%
Құнды қағаздардың биржадан тыс жүргiзiлетiн саудасы келесi кестеде көрсетiлген.
Биржалық құнды қағаздар үлесi /12/
Биржаның сауда көлемi млн $ Биржадан тыс айналым
қатынасы %
Қазақстан 0.014 0.528 2.5
АҚШ 7896 4116 191.8
Қазақстан құнды қағаздар айналымының екiншi нарығының құрылымы келесi кетеде
Екiншi нарық динамикасы.
Көрсеткiш аты 1997 2001
1-квартал 2001-дiң 97-ге
қатынасы.
Құнды қағ-р кө-i 1077897 13693074 26.9
Сатылуы 388182 1024960 264
Сатып алынды 2861374 885729 31
Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығы қазiргi даму жағдайын дамымаған
Қорлардан тыс саудаларда айналымға түседi .Акциялардың 33 түрiнiң
8-i ғана листингтен өткен. Акционерлiк қоғамдар өз акцияларын
Ал инвестиция негiзгi осы құнды қағаздарды тартуда жатыр. Ең
1.2 Құнды қағаздар нарығындағы негiзгi түсiнiктер .
Құнды қағаздар нарығы –қаржы қорларын тұтынушылар мен ұсынушылар арасындағы
Құнды қағаздар
Қарызға алынған қорлар.
Туынды құнды қағаздар
Үлестi құнды қағазда классификациясы келесi схемада көрсетiлген.
Үлестi құнды қағаздар
Акциялар
Карапайым акцияла
Винкулирлi акция
Сыйлықты
Номанативтi
Плюрильдi
Шектеулi құқылы
Құқылы акция
Арнайы
Егiз-акция
Шартты-консиглациялы
Қарызға алынған қорлар немесе құнды қағаздар өз кезегiндегi төмендегiше
Қарызға алынған құнды қағаздар.
Облигациялар
Белсендi обл-я
Қауiпсiз
Процентсiз
Қайтарылымды
Кепiлдi
Инотекалық
Табысты
Дископтты
Мемлекеттiк
Ұзақ мерзiмдi
Тұрғын үй обл
Аталған облг
Ауыспалы
Қарапайым
Қамтамасыз етiлген
Заттың
проценттi
Туынды құнды қағаздар классификациясын келесi схемада көрсетiлген.
Туынды құнды қағазд
Опциондар
Құқық опц
Варранттар
Пут
Колл
Алтын. Ген
Шектелген
жекешелендiру
есептеу
фиктивтiк
кауiптер
товарлы чек
Құнды қағаздар әрқайсысы өзiнiң ерекшелiктерiне қарай және елдегi заңдардың
-дивиденд түрiнде төленетiн прибыль бөлiгi алуға;
-құнды қағаздар нарығынды акцияларды сату
-акционерлiк қоғамда басқаруға қатысуға;
-мүлiктiк құқылық;
Акция қарапайым немесе артықшылығы бар акция болып екi түрге
Сонымен қатар ол меншiк иесi құқығын да бередi. Егер
Бұл тәсiл бойынша кез-келген акциялар компанияның жаңа
Төмендегi кестеде акция котировкасын талдауы көрсетiлген.
Акция катировкасы.
52
апт Нi Lo St-ok Sim Div
100 Hi
Lo Clo-se
Net
chg Үл-ес ак-ция
1 2 3 4 5 6 7 8 9
52 71 7/8 54 Каз-ақ –те –ле ком кт
1-52 апта . 2- акцияның ең жоғарғы курсы
Осы кестедегi көрсетiлген шамаларға байланысты акцияларды сату немесе сатып
Қарапайым акциялар құны бiрнеше тұрғыда анықталады.
Қарапайым акцияның номидальды құны акцияның жарияланған құныннемесе нарицительдi құнын
Акционерлiк компанияның капиталын өлшеуге қажеттi алынған құн баланстың құн
Ликвидациялық құн компанияны жабуға тура келген жағдайда аукционға қою
Нарықтың құн акцияның нарықтағы курсы көрсететiн бағасы. Ол компания
Инвестициялық құн акция бағаларының iшiндегi ең бiр қажеттi шама
Акцияның екiншi түрi артықшылықтары бар акциялар. Артықшылығы бар акциялар
Акцияның бұл түрiнде ағымдағы табыс үлкен болып келедi.Алынатын дивиденд
Артықшылығы бар акциялардың құнын анықтау келесi тәсiлдермен жүргiзгiледi.
Ағымдар табыстылығы акциялардың жылдық табыстылығын акция курсына бөлу арқылы
Баланстың құны барлық төлемдер төленгеннен кейiн қалатын активтер көлемiнiң
Акция курсы
Қарапайым акция.
Жылдар .
Облигация деген эмитенттiң мiндеттемесiн растайтын құнды қағаздың бiр
Табыстылық.
Т
Қайтарылған мерзiмi көбейген сайын облигациялардың табыстылығы да орта
Варрант дегенiмiз – ұзақ мерзiмдi опцион. Олар 20 немесе
Құнды қағаздар нарығындағы көлемдi қаржы құралдары болып фъючерстiк нарық
1. Спецификалық ерекшелiктерiнен айырылған, қатал бiрыңғайландырылған биржалық тауарлар
2. Тауардың жеткiзуге рұқсат етiлген санының қатал ережеленуi
3. Нақты тауар нарығымен жанама байланыс.
4. Фъючерстiк операциялар контрдинттерiнiң ауысуы, клиринг палатосы арқылы келiсiм
Фъючерстiк сауда тауарды тез сатуға ғана емес, сонымен қатар
Фъючерстiк сауда резервтiк қаржыларды үнемдеудi қамтамасыз етедi.
Фъючерстiк сауда артықшылығы:
өзгеру қатерiнен қамсыздандыру;
үлкен бағамен легалды саудаға мүмкiндiк жасау ;
пайдалы жағдайда несие алу;
келiсiм бойынша есеп айыруға уақытты қысқарту;
Фъючерстiк биржалық сауда – бұл әлем шаруашылығының динамикалық
Биржалық сауда соғыстан кейiнгi кезеңде өте үлкен қарқынмен дамыды.
Бұл биржалық тауарлар санының пайда болуына әкеледi. Фъючерстiк
Брокерлiк фирма фъючерстiк келiсiм-шартты сату
Келiсiмдер брокерлiк фирмасы атына тiркеледi – клиринг палотасының
Биржалық күн аяғына жабылған келiсiм—шарт есебiне брокерлiк фирма
Фъючерстiк келiсiм –шарт қайта келiсiм жасау
Биржалық фъючерстiк саудаға көптеген факторлар әсер етедi. Бұл экономиканың
Осыған сәйкес фъючерстiк биржалар сатуға қызмет
Алайда, фьючерстiң опционнан айырмашылығы: ең алдымен, сату-алу актiсi болып
Фьючерстiк келiсiм-шарт бағасы биржалық аукциондағы сұраныс пен ұсыныс қатынастарының
1. Спекулятивтi келiсiмдер. Мақсаты биржалық котировкалардан пайда түсiру.
2. Котировканың өзгерiстерiнен пайда болатын залалдан сақтандыру келiсiмдерi.
Биржалар қарамағындағы клиринг палаталары немесе бюролар әр түрлi тауармен
Клиринг палатасының негiзгi қызметi:
Биржалық күн iшiнде iстелетiн құнды қағаздармен жасалатын келiсiмдердi тiркеу.
Сатушылар мен алушылар арызы бойынша қор құралдарына биржадағы сұраныс
Құнды қағазбен жасалған биржалық келiсiм бойынша жақтармен есеп айыруды
Клиринг палатасында депозиттермен бiрге келiсiмдi алдын-ала төлеуге ендiрiлген құнды
1.3. Қазақстандағы акционерлiк қоғамдар және оларда ұйымдастыру
Акцияларында нақты құны көрсетiлiп,олар белгiлi бiр санға бөлiнген жарғылық
Мемлекет атынан әрекет жасайтын тиiстi орган акциялардың өткiзiлмей
Мемлекеттiк тiркеудi АК-ның тұрған жерi бойынша жергiлiктi атқару
-нотариус куаландырған қоғамды тiркеуге берiлген өтiнiшi.
Өтiнiште қоғамның атауы, заңды мекен-жайы, қоғамды құру мақсаттары және
-қоғам жарғысының нотариус куәандырған көшiрмесi;
-құрылтай жиналысының нотариус куәландырған протоколы;
-акциялардың осы заңда көрсетiлген ең төмен мөлшердегi тиiстi саны
Тiркеу үшiн өтiнiшберумен бiр мезгiлде енгiзiлетiн ақы алынады.Ақының мөлшерiн
Мемлекеттiк тiркеу деректерi бiрыңғай мемлекеттiк тiзбегi жүргiзу үшiн 10
Акционерлiк банкiлердi және басқа кредит мекмелерiн Қ.Р мемлекеттiк банкiсi
АК-ды мемлекеттiк тiркеу құжаттары берiлген кезден бастап 30 күннен
АК тiркелгенге дейiн оның атынан мәмiм жасаған құрылтайшылар,оны құрылтай
Мемлекеттiк тiзбеде,осы заңның 4 статьясында көзделген деректермен қатар шығарылатын
АҚ-да жоғары орган акционерлердiң жалпы жиналысы ,атқарушы орган-басқарма және
Жалпы жиналыстың тек өзiнiң комперенциясына мыналар жатады;
-Тексеру комиссиясының мүшелерi, қоғамның немесе оның жекеленген қатысушыларының елеулi
-жай және артықшылықты акциялардың арасындағы арасалмақты өзгерту;
-облигациялар шығару туралы шешiм;
-АҚ-ның өз акцияларын сатып алуы туралы мәсенi шешу;
-бақылаушы кеңестi құру;
Қоғам жылына бiр рет, басқа жиналыстарға қатыссыз,акционерлердiң жылдық жалпы
Акционерлердiң жылдық жиналысы:
-директорлардың есебiн, жылдық балансты, пайда мен зиянның есебiн бекiтедi;
-қоғамның директорларын және басқа басшы қызметшiлерiн сайлайды;
- тексерушi тағайындайды және оған сыйлық белгiлейдi.
Жылдық жиналыснан басқа жиналыстың бәрi төтенше болып табылады.
Төтенше жиналыстарды қоғамның директорлары ,тексеру комиссиясы немесе акциялардың кемiнде
Алдағы уақытта жалпы жиналыстың шақырылатыны туралы бәсiре акциялардың иелерi
Бұған қоса баспасөзде жалпы хабарландыру жасалып,онда жиналысының өткiзiлетiн
Жалпы жиналыс .егер оған жарғыға сәйкес дауыстың 60% тен
Акционерлердiң жиналыстары мен директорлар кеңесiнiң мәжiлiстерi аралығындағы
қоғамның бүкiл қызметiн басқарады.
Акционерлiк қоғамның қызметкерлерi, сондай-ақ онымен еңбек қатынастарында емес адамдар
Тексеру комиссиясын АҚ-ның жалпы жиналысы акционерлердiң iшiнен және еңбек
Тексерудi жалпы жиналысының тапсыруы бойынша өз иницианивасы бойынша немесе
АҚ-да акционерлердiң iшiнен сондай-ақ акционерлердiң қызметкерлерi өкiлдерiнен бақылаушы кеңес
Басқарма мүшелерi, тексеру комиссиясының төрағасы мен мүшелерi, ол осындай
Жиналыста,егер төрағалық етушi немесе кемiнде 5 акционер акциялардың
АҚ-ның құрылтайшылары және құрылтай жиналысы.
Барлық жағдайда құрылтайшылар жарғы қорының кемiнде 25% саласында акцияларды
Құрылтай жиналысы мынандай мәселердi шешедi.
-АҚ құру туралы шешiм қабылдайды және оның жарғысы бекiтедi;
-жазылу жарияланған мөлшерден асқан акцияны қабылдайды немесе оған жазылуды
-хабарландырудан көрсетiлген барлық сома акцияға жазылу арқылы жабылмаған
-АҚ-ның атқарушы және бақылаушы органдарды сайлайды ,сондай-ақ бақылаушы кеңес
-АҚ құрылғанға дейiн құрылтайшылар жасасқан мәмiлердi мақұлдау туралы мәселердi
-құрылтайшыларға берiлетiн жеңiлдiктердi белгiлейдi;
-заттай формада енгiзiлген салымдардың бағасын бекiтедi;
-қатысушылардың бiрiндегi акциялардың санына шектеу белгiтедi;
АҚ-ның жарғысына; шығарылатын акция түрлерiн, олардың нақты құны, құрылтайшылар
IV
Жарғылық қор.
АҚ-дағы құрылған жарғылық қордың мөлшерi 100 мың тг кем
АҚ-ның жарғылық қорын көбейту және азайту.
Егер бұрын шығарылған акциялардың бәрi нақты құны бойынша толық
Жарғылық қорды көбейту жаңа акциялар шығару не жарғылық
Қосымша шығарылған акцияларға жазылуы заңмен көзделген тiртiппен жүргiзiледi. Акционерлер
Жарғылық қорды көбейту туралы шешiм жалпы жиналыста қатысып отырғандардың
Азайту:
Жарғылық қорды азайту акциялардың нақты құрап азайту,акциялардың санын алу
АҚ-ның жарғылық қор мөлшерiн азайту туралы шешiмi жарияланған
АҚ-ның пайдасын бөлу.
АҚ-ның баланстың және таза пайдасы ҚР-ның қолданып жүрген заңдарында
Қоғамның таза пайдасы /салықтар төленгеннен кейiн/ қоғамның қарауына қалады
2. Құрылыстағы құнды қағаздар бағасын
2.1.Құрылыстағы құнды қағаздар бағасын анықтау саясаты.
Нарық жағдайында кез-келген қызмет көрсету саласы болсын, өнiм өндiру
Бәсекелестер арасында тапсырысқа ие болу үшiн кәсiпорын өнiмiне баға
Құнды қағазда бағасы мен табыстылықтың өзара байланысы.
баға
Р2
Р1
Табыстылық.
N1
Сурет 2.1.
Баға Р1 көтерiлсе ,тапсырыстар саны N2 жетедi ,егер
Баға
450
405
360
.
Кәсiпорын үшiн баға мен тапсырыстар арасындағы аптимальдi нүкте деңгейiн
Өзiндiк құны. 231
Үстеме шығындар- 20%-277.
Жоспарлы пайда -8 %-299.
НДС-16 %-48.
Барлығы 347
347тг*12км=4320000тг.
Бұның iшiндегi пайдасы
4320000*8%= 345600
Егер,450тг *9.6 =4320000.
Оның iшiедегi пайдасы
4320000*8% =345600.
Сонда кәсiпорын 12 км құбыр жүргiзсе де ,9.6 км
Бұл бағамен алынатан пайда көлемi.
405*10800=4374000
Оның iшiндегi пайдасы
4374000*8%=349920.
349920-345600=4320тг.
Кәсiпорын үшiн оптималды баға 405 тг/км 1км құбыр жатқызудың
Маркетинг жұмыстарының нәтижесiне қарағанда қазандықтарды монтаждауға сұраныс бар,
Баға
Р2
8%
Р1
8%
Р3
өзiндiк құны
пайда
Құрлыс саласында нарықтың қатынастарға көшу құрлыстың өзiндiк ерекшелiктерiнен
Осындай ерекшелiктерне қарай құрылыс өнiмдерi екi үлкен топқа бөлiнедi.
Әрине, құрылыс жүргiзуге тапсыршы үшiн нң ыңғайлы шарт
Келiсiм факторлерi.
Факторлер.
Қаржыландыру шарттары.
Құрылыс ырғағы .
Инфляция.
Құрлыстар ара қашықтығы.
Өндiрiстер түрi.
Жобалық шешiмдер жаңалығы.
Құрылыс жұмыстарын тiкелей қаржыландыру барысында кредит үшiн төлем
Кредит үшiн төлемдi қоса есептегенде келiсiмдi баға келесi формуламен
Цо =
Кi-соңғы жылды қоспағандағы құрылыс жылдарындағы күрделi қаржы.
i-құрылыс салынған жылдар реттi.
Кт –соңғы жылдағы күрделi қаржы.
а-соңғы жылдағы құрылыс ұзақтығы .
Еб-төлем мөлшерi.
Аталған төлемдi анықтауда мына мысалмен анықтап көрсетемiз.
-ҚМЖ—105млн. тг .
-Құрлыс ұзақтығы –3.5 жыл.
-Әр жылдардағы шығындар 10,30,50,15 млн тг .
-Еб=0.08 ( 8 %)
Цд =10 *(1+0.008)*3.5-1+0.5+30 *(1+0.08)*3.5-2+0.5+50 *(1+0.08)*3.5-3+ +0.5+15* 1+
Алынған нәтежеде ҚМЖ бастапқы құны да, кредит үшiн төлемдер
120.8-105=15.8 млн тг
15.8 млн тг кредит үшiн алынатын төлемдер.
2.2 Құнды қағаздармен келiсiмдердi тiркеу немесе жүргiзу.
Құнды қағаздарда шығару, тiркеу, тарату, дивиденд төлеу, құнды қағаздарды
қатысады.( келесi бетте көрсетiлген).
Құнды қағаздарды шығарғаннан кейiн эмитент оларда
-клиенттердiң құнды қағаздармен келiсiмдерiн тiркеу және алыну факторларын тiркеу;
-клиенттердiң құнды қағазға құқығын кепiлдеу;
-клиенттердiң құнды қағаздарының нақты саудада болуын және келiсiмдер жасасу
-төлем агенттерiнiң функциясын атқару;
-сақтауға берiлген құнды қағаздар жайлы деректермен клиенттердi қамтамасыз ету;
-келiсiм бойынша көрсетiлген басқа функцияларды атқару.
2.2-нiң жалғасы. Құнды қағаздар нарығына қатысушылар.
Орталық депозитер
эмитент
қор биржалары
Брокер-дилер
инвестор
Регистратор
1 2 3 4
Шығарушы Номинал ұстаушы Биржа Тұтынушы
Құнды қағаздарды тiркеудi номинал ұстаушылардың регистраторы жүргiзедi.
Регистратор құнды қағаз ұстаушылардың реестрiн тiркейдi және құнды қағаздармен
-құнды қағаздар жинау
-құнды қағаздарды тiркеу
-оларды өңдеу
-сақтау
-құнды қағаздар жайлы деректер базасын жасау
-эмитент жайлы деректер
-номинал ұстаушы жайлы деректер
-құнды қағаздар эмиссиясы.
Құнды қағаздар реестрi белгiлi бiр кезеңдерге жасалады. Реестр құнды
Құнды қағаздар ұстаушыларының реестрi қағаз жүзiнде де, электронды жазба
-құнды қағаздармен келiсiмдердi тiркеу;
-құнды қағаздарға құқықты кепiлдеу;
-құнды қағаздар ресстрiн белгiлi бiр кезеңде белгiлеу;
-құнды қағаз ұстаушыларға деректер жөнелту;
-айналымдағы құнды қағаздар мен тiркелген эмиссия параметрлерiнiң сәйкестiлiгiн қадағалау;
-басқа заңға қайшы емес қызметтер көрсету.
Құнды қағаздарда тiркеу ,сақтау жұмыстары мен айналысатын органдар қатарында
-клиенттердiң құнды қағаздармен жасалған келiсiмдерге бақылау жасау;
-құнды қағаздар порфтелiнiң есебiн немесе сақталуын қамтамасыз ету,келiсiм жасауға
-құнды қағаздардың номинал ұстаушысы қызметiн атқару;
-клиенттердiң құнды қағаздармен келiсiмдерiн атқарушы төлем агентiнiң функциясын атқару.
Кастадион қызметiн көрсетуге клиент сұрамасы бойынша келiсiм жасалады. Клиенттiң
Келiсiм құрамында келесi мәселелер қарастыралуы қажет;
-кастодиан мен клиент реквизиттерi ;
-келiсiм мазмұны;
-келiсушi жақтардың мiндеттерi мен құқылы;
-кастадиондық қызмет деректерi;
-кастадион қызметке ақы төлеу тәртiбi және көлемi;
-кастодианның есеп беру формалары мен мерзiмдерi;
-келiсiм шартты бұзған жақтың жауапкершiлiгi;
-құнды қағаздарға процент алу және оларды жеке есепке аудару
Құнды қағаздарды тiркеуге қатысатын келесi топтағы тұлғалар брокер-дилер қызметке
-келiсiм мазмұны;
-келiсушi жақтар мiндетi мен құқығы;
-брокер-дилерге ақы төлеу;
-брокердiң есеп беру формалары мен мерзiмi;
--келiсiушi жақтардың жауапкершiлiгi;
-құнды қағаздар табысын алу жолдары;
Брокер-дилер номинал ұстаушы болып саналады,ол үшiн ол қажеттi орындардың
Орталық депозитерi құнды қағаздарды тiркеу, сақтау қызметтерiмен айналысады.
-құнды қағаз номинал ұстаушы депопенттер функциясы;
-құнды қағаздар келiсiмдерiн тiркеу;
-құнды қағаздар нарығына қатысушылармен өзара әрекет ұйымдастыру;
-құнды қағаздарды өз клиенттерi арасында жылжыту, жеке есептер
-құнды қағаздарды материалдандыру;
-клиринг қызметiн атқару;
-трансфер-агенттер жасау және олардың жұмыс ережесiн жасау;
-төлеу агентiнiң функциясын орындау;
-консультациялық, ақпараттар бар жұмыстары;
Клиринг дегенiмiз сатылған құнды қағаздарға нақты ақшасыз есептесу арқылы
Трансфер-агент құнды қағаздармен жасауға берiлген бұйырықтарда депопенттер арасында жеткiзу
-депопент бұйрығын қабылдау және депозитерге беру;
-депозитерден депопентке орындалған бұйрық жайлы жеткiзу;
-регистротордан депопентке дерек жеткiз.
Орталық депозитардың қызметке төмендегi шектеулер қойылады:
-өз мiндеттемелерiн басқа тұлғаларға жiберуге болмайды;
-депопент бұйрығынсыз операциялар жасауға ;
-депопенттiң комерциялық құныларын жоюға;
-тиiмдi орындау принципi бұзатын әрекеттер жасалуы қажет.
Орталық депозитарын өз iс-әрекетiнде келесi ережелер жиынтығын басшылыққа алады:
-орталық депозитердiң және оның депопенттерiнiң мiндеттерi мен құқықтары;
-құнды қағаздарды тiркеу технологиясы,ережелерi және стандарттары;
-орталық депозитерiнiң функциясы атқару тәртiбi;
орталық депозитерiнiң қызметiне ақы төлеу формалары мен көлемi;
-есеп беру формалары мен мерзiмдерi ;
-депопенттермен келiспеушiлiктi шешу процедуралары;
-трансфер-агенттер жасау ,жабу,және реттеу жолдары мен тәртiбi;
-орталық депозитерiнiң депопенттерiнiң этикалық ережелерi;
-орталық депозитерi жұмысын реттейтiн басқа да шарлар.
Құнды қағаздармен жасалған келiсiмдердi тiркеуге негiз болып келiсiмге қатысушылардың
III-“ Эврика ” ЖАҚ құнды қағаздар нарығы .
3.1Акциялар шығару және тарату,“Эврика”акционерлiк қоғамы.
1993 жылы 1 июльде “Эврика” арнайы құрылыстың трестi негiзiнде
№ Негiзгi көрсеткiштер 2001 жылғы
есеп бойынша 2001 жылғы
нақты деңгейi
1 Пайда мың.тг 21614,4 21614,4
2 Жарғы қоры 19717,9 19717,9
3 Негiзгi қор тозды 17348,9 17348,9
4 Арнайы қорлар 314031,1 314031,1
5 Кредиттар мен қарыздар 236166,63 236166,63
6 Негiзгi қорлар 12856,35 12856,35
7 Запастар мен шығындар 8873,31 8873,31
8 Есептесу есебi және басқа ақша қоры 48130,7
9 Дебиторлар 8153,7 8153,7
10 Кредиторлар 7807,17 1807,17
11 Валюталық есеп --------------------- ---------------------
12 Басқа айналым активтерi 34663,3 34663,3
“ Эврика” ЖАҚ-ның жарғылық қоры 165 млн тг 165
19718 акция шығарылған, олардың iшiнде 17746 қарапайым акция да
ЖАҚ-тың құнды қағаздар нарығы екi түрлi құнды қағаздардан тұрады.
“ Эврика” ЖАҚ-тың акциялары.
Акциялар .
Қарапайым акциялар.
17746 дана
Басқа құнды қағаздар.
0
ЖАҚ-тың акциялары басқа тұлғаларға да сатыла беруi ыктимал. Басқа
ЖАҚ-тың басқа құнды қағаздары жазылу арқылы да,еркiн сауда арқылы
Таратылмаған акциялар компания басқармасының қармағында қалдырылады және олардың шешiмiмен
ЖАҚ-тың акцияларын бөлiп иеленуге болмайды. Егер акция бiрнеше тұлғаға
Акция номиналы акционерлiк жиналыс шешiмiне сай шығарылады және акция
Қарапайым акцияларға төленетiн дивиденд көлемi салықтар төленгеннен кейiн қалған
Акциялар сатудан алынған қаржылар өндiрiстi дамытуға жабдықтарды жаңартуға, негiзгi
“Эврика” ЖАҚ-тың құрылыс өндiрiсiндегi негiзгi экономикалық көрсекiшi төмендегiлей:
-игерiлген қаржы көлемi (2001 жылғы).
-45.37 млн тг 2000 жылғы ( ҚМЖ-көлемi).
-17.86 млн тг өсу деңгейi 254 %. Акционерлiк қоғамның
“Эврика” жабық акционерлiк қоғамның экономикалық көрсеткiштерi.
Көрсеткiш аты .
Өлшем бiрлiк Шамалары
1.ҚМЖ көлемi /бас мердегiр/
2001ж
2000ж
өсу %
Млн. тг
45,37
17,86,
254,0
2.өз күнiмен игерiлген ҚМЖ
2000ж
2001ж
өсу%
Млн. тг
11,14
24,17
217
3.өнеркәсiп өнiмдерi ------- ------------
4.жалға беру және басқа қызметтер
2000ж
2001ж
өсу%
Млн. тг
4,97
12,26
246,7
5. Жалпы табыс
2000ж
2001ж
өсу%
Млн .тг
16,11
36,43
226,1
6.Орташа мамандар саны
2000ж
2001ж
өсу%
один
42
47
112,5
7. Еңбек ақы қоры
2000ж
2001ж
өсу%
Млн .тг
25,1
39,0
155,4
8. Еңбек ақы қорының жалпы табыстағы үлесi
2000ж
2001ж
+,-
%
%
31,2
21,4
-9,8
9.Орташа жалақы
2000ж
2001ж
өсу%
тг
15056
18889
138,1
10. Жалпы шығындар.
2001ж
Млн. тг
34,10
11.Жалпы табыс iшiндегi шығындар үлесi
12.Табыс салығы
2001ж
Млн .тг
2,8
13.Таза пайда Млн.тг
14.Қаржылық жағдайы
1.-дебиторлық қарыздар
1.01.00-дегi жағдай
1.01.01-дегi жағдай мерзiмi өткен
2. –кредиторлық қарыздар
1.01.00-дегi жағдай
1.01.00-дегi жағдай
+,-
мерзiмi өткен кредиторлық қарыздар:
салықтар бойынша,
жалақы бойынша.
Млн .тг
-//-//-//-//-
млн .тг
2,08
1,338
1,04
2,31
3,40
1,086
---------
----------
15.Қарыздардың жалпы балансы -//-//-//-//- -2,026
16. Қарыздарды жабу көздерi оның iшiнде:
аяқталмаған құрылыс,
товарлық запастар
ақша қоры
Млн .тг 5,77
5,365
0,367
0,36
3.2.Акциялар табыстылығына анализ.
Құнды қағаздарға анализ жасау деректер жинау мен олардың iшкi
Құнды қағаздарға анализ жасау жалпы экономикалық жағдайларға анализ жасаудан
-салықтар;
-мемлекеттiк шығындар;
-мемлекеттiк қарыздар;
-ақша ұсынысы;
-проценттiк ставкiлер деңгейi;
-инфлякция;
-тұтыну шығындары;
-инвестициялар;
-шикiзат көздерi;
-сыртқы сауда және валюта курсы;
Экономикалық анализден кейiн акция шығарушы компанияның салалық ерекшелiгiне байланысты
Салалық анализ жасауға қажеттi деректер мынадай жайларда анықтаудан тұрады:
-саланың сипаты;
-саланың мемлекеттiк ,нарықтық реттеу деңгейлерi;
-технологияық инновация деңгейi;
-саланың қаржылық және өндiрiстiк проблематикалары;
Анализ құндылығына жасалатын анализдiң үшiншi түрi фундаментальдi анализ деп
,,Эврика” акционерлiк қоғамның өндiрiстiк-шаруашылық iс-әрекеттерi мен құнды қағаздар нарығына
-баланстық есеп;
-қаржылық нәтижелер есебiң
-активтер;
-мiндеттемелер;
-акционерлiк капитал;
-шығымдар мен пайдалар есебi;
анализ бағыттары
қаржылық тұрақтылығы
компанияның бәсекелестiк қабiлетi
ректабiлдiк ж/е пайдалық коэфиценттiрiн анықтау.
Компания ресурстарының өтiмдiлiгiн анықтау
Компания капиталының құрылымын анықтау
Фундаментальдi анализ құрылымы.
Кәсiпорынның қаржылық коэффициенттерiн анықтау олардың жалпы шешуi табиғатына әр
Өтiмдiлiк коэффиценттерi ( 11).
Жабук коэффицентi.
Кn= Qa/To;
Qa-айналымдардағы активтер;
To-ағымдағы мiндеттер;
Kn=822746/495397=1,66
1 тенге ағымдағы мiндеттемелерге қызмет көрсетуге 1,66 айналым активтер
Айналым капиталы
Ка.ня=Qa-To=822746-495397=327349 мың.тг
Айналым капитал 327 мм жоғары,яғни кез-келген мiндеттемелерге қызмет етуге
Дебиторлық есептердiң айналымдылық коэффицентi.
Кд.о=В2/Д3;
В2-жылдық түсiм /реализация/.
Д3-дебиторлық қарыздар .
К д.о =453,7млн/137,8млн=3,29
Бұл көрсеткiш дебиторлық есептердiң 3-рет айналымға түскендiгiн немесе алынған
Товарлы запастардың айналымдылық коэффицент.
К3=В2/ Зт.
Зт-товарлық запастар.
К3= 453,7млн/79,71=5,71.
Бұл көрсеткiштiң жоғарылығы товарлы-материалды запастардың дайын өнiмге айналу жылдамдығын
Бiрлескен активтер айналымдылық коэффицентi.
Кс.а= В2/Са;
Са-бiрiктелген активтер.
Кс.а=453,7/79,41+47,1= 453,7/1265=3,58.
Қаржылық тәуелдiлiк коэффицентi.
Меншiктiлiк коэфицентi
Кс= ұзақ мерзiмдi қарыздар / акционерлiк капитал = 440млн/
Акционерлiк қоғамның 23% қаржысы қарызға алынған қаржылар ,ал
Проценттер төлеу коэффицентi
Кп= жалпы пайда/процентi шығындар=20,5/5,9 =3,47.
Процентке төленетiн 1 тг шығында жабуға 3,47 тг пайда
Операциялық пайдалылық коэффицентi.
Ко.п= Ссмр+Аторг/В2= 341+0/453,7= 0,75*100%=75%.
Операциялық шығындар түсiмнiң 75% қажет етедi, 25% түсiм көлемi
Таза ректабельдiк мөлшерi.
Нүр= таза пайда/ В2= 20,5/453,7*100%=4,5% .
Эврика акционерлiк қоғамдағы таза рентабельдiк мөлшерi 4,5% яғни өте
Активтердiң табыстылық мөлшерi.
Нд.л= таза пайда/бiрiккен активтер= 20,5/126,5*100%=16,2%.
Жеке капитал табыстылығының мөлшерi.
Нс.п= таза пайда /акционерлiк капитал =20,5/1874,9*100%=1,0%.
Қарапайым акциялардың өтiмдiлiк коэффицентi.
Кр= ст-ть акция/прибыль 1 акция;
1 акция пайдасы.
П1ак= таза пайда–артықшылығы бар дивидендтер /қарапайым акция саны=
Кр= 10000/1039=9,62тг.
1акцияның алып келген дивиденд көлемi 9,62 тг тең. Қазақстан
Дивиденд төлеу коэффиценттерi ( 11).
Кдив= дивиденд/ акция пайда= 10,39/9,62= 1,08.
Акциялардың балансты құны( 11).
Са= акционерлiк капитал /акция саны = 187,4 млн/1971,8= 9500тг.
Акция құндылық коэффицентi.
Кб/п= нарық курс/ балансты курс= 10000/95000= 1,05тг.
Құндылық коэффицентi 1992 жылы 1,05% яғни құнын нарықтың құн
Қаржылық коэффицентер кестесi.
Қаржылар коэффиценттер аты.
Шамасы.
1.,,Покрытия” - жабу коэффицентi. 1,66
2. Нетто айналым коэффицентi 327 мың тг
3. Дивиденд төлеу коэффицентi 1,08
4. Акциялардың балансты құны 9500 тг
5. Акциялардың құндылық коэффицентi 1,05
6. Таза ректабельдiк мөлшерi 4,5%
7. Активтердiң табыстылық мөлшерi 16,2%
8. Жеке капитал табыстылығы 1%
9. Қарапайым акцияларды өтiмдiлiк коэффицентi. 9,62тг
10. Меншiктiлiк коэффицентi. 23%
11. Проценттердi төлеу коэффицентi 3,47тг
12. Операциялық пайдалық коэффицентi 75%
13. Дебиторлық есептердiң айналымдылық коэффицентi 3,29
14. Запастардың айналымдылық коэффицентi 5,71
15. Бiрiктiрiлген активтер айналымдылығы 3,58
“Эврика ”ЖАҚ қаржылық нәтижелерi жайлы есептер.
Көрсеткiш аты пайда Шығын
Түсiмдер
НДС
Өндiрiстiк шығындары.
Өткiзу нәтижелерi .
Басқа өткiзулер.
Түсiмдер мен шығындар.
НДС.
Барлығы .
Баланстық пайда .
71767
13376
7
9185
322
22570
21614
3489
52804
583
468
509
1561
605
Табысты пайдалану.
Бюджетке төлемдер.
Жинақтау қоры.
Тұтыну қоры.
Пайдаға салық.
Жер салығы.
НДС
Табыс салығы
5237
4794
5044
961
11
1153
1864
3.3 Құнды қағаздардың инновациясы.
Инновациялық менеджмент-компанияның басшылығы жоғары деңгейде жүзеге асыратын стратегиялық басқару
Инновациялық менеджмент оны жүзеге асыруға бағытталған инновация стратегиясын жасауға
Тұтас алғанда, инновациялық менеджменттi жүзеге асыру мыналарды көздейдi;
-инновациялық қызметтiң жоспарлары мен бағдарламаларын жасау;
-жаңа өнiм жасау және оны енгiзу барысын қадағалау;
-жаңа өнiмдер жобасын қарастыру;
-бiрыңғай инновациялық саясат жүргiзу өндiрiстiк бөлiмшелерге осы саладағы қызметтi
-инновациялық қызмет бағдарламаларын қаржы және материалдық ресурстармен қамтамасыз ету;
-инновациялық қызметтi бiлiктi кадрлармен қамтамасыз ету;
-инновациялық проблемаларды идеялардан өнiмдi сериялық шығаруға дейiнгi проблемаларды жанжақты
Инновациялық қызметтi дамытудың қазiргi кезеңнiң ерекшелiгi-аса iрi фирмаларда зерттеу
90 жылдары iрi фирмалардың иноватциялық саясатына ғылыми-техникалық және
,,Жаңа өнiм,, ұғымы әдетте жаңа тауарды жаңа өнiм деп
Инновациялық процестiң мақсаттарын былайша тұжырымдауға болады:
мiндеттiң жаңа механикалық шешiмiн табу-бұйым жасау
I. Ғылыми-зерттеу және тәжiрбибелiк–конструкторлық жұмыстар жүргiзу;
сериялы өнiмдi шығаруды жолға қою;
рыноққа жаңа тауар енгiзу;
технологияны ұдайы жетiлдiру;
өнiмнiң бәсекелесу қабiлетiн арттыру арқылы жаңа рыноққа орнығу.
Фирманың инновациялық саясатындағы басты нәрсе-ғылыми зерттеу және тәжербиелiк–конструкторлық жұмысшылардың
Инновациялық процестiң негiзгi кезеңдер.
Олардың негiзгi сипаттары мынандай:
1-кезең: Түсетiн идеяларды жүйелеу;
-рыноктағы өзгерiстер, жаңалықтар туралы мағұматтар жинау;
-фирманың мүмкiндiктерi мен қуаты жөнiнде ақпараттар жинау;
-мақсатты нарықтар жөнiнде және олардың ұзақ мерзiмге даму тенденциялары
2-кезең: Табылған идеяларды iрiктеу және жаңа өнiм идеясы жасау;
-идеялардың мүмкiндiктерi мен өмiрде жүзеге асуын анықтау;
-жаңа және дәстүрлi өнiмдердiң технологиялық артықтығы дәрежесiн анықтау;
-жаңа өнiмнiң фирманың бағыты мен даму стрстегиясына сәйкестiгi;
-болашақ бұйымның патенттiк тазалығын анықтау;
3-кезең: Жаңа өнiмнiң экономикалық тиiмдiлiгiн анықтау, мартинг бағдарламасын жасау;
-идея нақты жоба түрiне өткенде өнiмдi техникалық тұрғыда жасау;
-өнiмнiң техникалық-экономикалық сипаттамаларын, оның сапасы мен тұтыну қасиеттерiн анықтау;
-рыноктық нақты сұралымы мен асту көлемi бағалау;
-жаңа өнiмдi жасауға және шығаруға жұмсалатын шығында /инвестицияларды/
жаңа өнiмнiң өтелу мерзiмiн анықтау;
-жаңа өнiм шығару үшiн қажеттi қорлардың-технологиялық машиналар мен жабдықтардың,
-жаңа өнiмдi игеру және оны нарыққа шығару мерзiмi;
-жаңа өнiм өндiрiсiнiң рентабельдiлiгiн талдау, өнiм жөнiндегi маркетинг бағдарламасын
4-кезең: Жаңа өнiмдi өндiрiске енгiзу жөнiндегi шешiм қадылдау;
- жаңалықты коммерциялық тұрғыдан дәлелдеу:сату көлемi ,өнiмнiң рентабельдiгiн, сұраныс
фирманың нарықтағы беделi,сатып алушылармен және тұтынушылармен байланысының тұрақтылығы;
- фирманың өндiрiстiк мүмкiндiктерi қолда бар қуаттарды пайдалану,қорлармен /қамтамасыз
- фирманың қаржы мүмкiндiктерi жаппай өндiрiске жұмсалатын инвестициялық жалпы
-нормативтiк көрсеткiштерге-стандарттарға ,мемлекеттiк нормаларға сәйкестiк;
-жаңалықты патентпен қорғау;
Егер жаңа бұйым технологиялық жағынан шығарылып жатқан тауарларға жақын
Тұтынушыларды жаңа өнiм жасауға қатыстырушы- жаңалықты ынталандырудың аса маңызды
Мысалы, бұлар ақпарат арнасы ретiнде тұтынушылармен жақсы ұйымдастырылған байланыс
Инновациялық процестiң ақырғы мақсаты – жаңа өнiмдi комерциялық игеру
Американың 120 корпароциясынан алынған мағұлматтар негiзде жүргiзiлген зерттеулер барлық
Жүргiзiлген сұраудың нәтижелерi ғылыми-зерттеуге жұмсалған шығындардың 50% коммерциялық тұрғыдан
Швейцарияның игiлiк жағдайы көбiнесе әлемдiк нарықта, фирмалардың жетiстiкке жетуiне
1-ден көптеген жаңа индустриалды мемлекеттер ең жоғарғы даму дәрежесiне
2-ден ең үлкен өндiрiсi дамыған мемлекеттердiң бәсекелестiгi кемiмейдi .
Мыс: АҚШ, Жапония сияқты.
3-ден ең қауiптi бәсекелестер ол шығыс Европа мемлекеттерi болып
1.этап: Жеке нарықтың сегментте инновациялық басшылықты сақтау Швейцария
Көптеген зерттеулер инновациялық стратегияның осы варианттарын пайдалану швециялық фирмаларға
Технологиялық жаңалық енгiзуде кең түрде қолдана алмайтын мемлекетке жаңа
3.4 Құнды қағаздар нарығын басқару стратегиясы.
“ Эврика”ЖАҚ құнды қағаздар нарығын басқару стратегиясын ұзақ мерзiмдi
Экстрополяция негiзiндегi болжам.
Мақсат.
Бюджет.
Орындалуы.
Шүғыл бақылау.
Стратегиялық жоспарлау схемасы.
Перспектива.
Мақсат.
Тапсырма
Стратегиялық бағдарлама.
Бағдарлама.
Орындалуы.
Шұғыл бақылау
Келесi қадам екi түрлi мiндет қоюмен шектеледi, бiрi қысқа
Стратегиялық жоспарлау принциптерiн қалыптастыруда фирманың потенциалды мүмкiндiктерiне анализ жасау
Стратегиялық басқаруға келетiн жолдағы тағы бiр сатысы оқиғаларды белгiлеу
Сыртқы ағымдар.
Бақылау .
Шұғыл шаралар.
Бағарлы жобалар.
Cыртқы ағымдарға тұрақты бақылау қойылады (нарықтық, техникалық, экономикалық,
Анализ қортындылары қажет жағдайда басқару органдарына хабарланып отырады.
-Басқару органдары пайда болған проблемаларды төрт категорияға бөледi;
а) өте маңызды және жедел шешудi талап ететiн мәселелер
в)маңызды және орташа шұғыл мәселелер;
г)жалған хабарламалар негiзделген өткiншi мәселелер.
Шұғыл мерзiмдi мәселеле қажеттi органдарына берiледi немесе қосымша жұмыскерлер
Шұғыл шаралардың тiзiмi жаңатылып отырады.
Бұл тәсiл стратегиялық жоспарлау тәсiлiне немесе стратегиялық басқару әдiстерi
Сыртқы ортаны бақылау нәтижесiнде алынған проблемалар жайлы әртүрлi деңгейде
Сыртқы ортадан
Түскен
Сигнал
Күшi Бақ-
ылау
Анық-тау әлсiз-
дiктi
төмен-
дету
Iшкi
икемiн
артты-
ру
Қолда-ну. Iске
асыру
1.Қауiп немесе күтпеген
оқиғаның болуы мүмкiндiгi
сезiледi.
2.Қауiптiн н/е күтпеген
оқиғаның болуы айқын-
далады.
3.Қауiптiң көлемi.
4.Проблеманы шешу жол-
дары анықталады.
5.Қабылданған шараларды
нәтижесiн байқауға болады
Сигналдар сипатына қарай
Шара қабылдау аймағы.
Тұрақсыздық шкаласы бойынша тұрақсыздық деңгейi 4,5 жақындығында күштi сигналдар
Бұл таблицаның сол жақ қабаттарында проблема жайлы өспелi хабарлар
Сыртқы ортадағы өзгерiстердi қаншалықты бақылауға алғанымен кейбiр проблемалар
Егер осы төрт фактордың бәрi бiрдей ететiн болса,
Бұндай жағдайларда фирма стратегиялық кездейсоқтық жағдайында пайдаланатын шұғыл
Стратьегиялық кездейсоқтық басталғанда шұғыл жағдайларды iске қосылатын байланыс желiлерi
Шұғыл жағдайлар кезiнде басшылардың күнделiктi мiндеттерiне жаңа мiндеттер жүктелуi.
Жаңа мiндеттер қатарына шұғыл жұмыс топтарының желiсiн құру керек.
Ол топтың мiндеттi.
а) стратегиялық iс-әрекетке жоспар құру.
в) шұғыл топпен басқарушы звенолар тiкелей байланысты жұмыс iстейдi.
г)жоғарғы топтағы басшылар жалпы стратегиялық ұйымдастыру жұмысын атқарады.
Проблемаларға шұғыл назараударуға және шығармашылықпен анализ жасауға үйретедi. Бұл
Оларды кiмге өткiзудi, бәсекелестерге қалай үстем түсуге болатынын белгiлейдi.
Бұл ережелердi кейде бизнес стратегиясы деп атайды.
Ұйымның iшкi қарым қатынасын реттейтiн ережелер .
Фирманың күнделiктi жұмыс iстеу ережелерi.Бұл ережелердi негiзгi шұғыл әдiстер
“Эврика”ЖАҚ құнды қағаздар нарығындағы стратегиялық мiндеттерiн рангтерге бөлу келесi
Стратегиялық мiндеттер.
Тапсырыс портфелi құрау.
Құрылымды сәйкестендiру.
Негiзгi қорларды жаңалау.
Еңбек құралдарын жаңалау.
Арзан ресурс көздерiн өлшеу.
Мамандар шебiрлiгiн жетiлдiру.
Сыртқы нарыққа шығу.
3.5 Құнды қағаздар нарығындағы тәуекел ету және оны азайту
Нарыққа тән қасиеттер қатарына беймәлімсіздік, өзгергіштік, тұрақсыздық факторларын жатқыздық.
Нарықтық экономика дамыған елдердегі тәуекелдің түрлері және тәуекел етуге
• экономикалық заңдардың және ағымдағы экономикалық жағдайлардың тұрақсыздығы салдарынан
• сыртқы экономикалық шаралар тәуекелі;
• саяси жағдайлар мен әлеуметтік
• нарық факторлары жайлы деректердің толық болмауынан туындаған тәуекел;
• нарықтық конъюктураның өзгерістеріне байланысты тәуекел;
• өндірістік - технологиялық тәуекел;
• мақсаттардың айқын болжауынан пайда болган тәуекел. (1). Құрылыс
• жоба - сметалық қүжаттардағы қателіктер;
• форс-мажор жағдайлары;
• поставкалердің кідіруі;
• құрылыс өнімдерінің нашар сапасы;
• контрактлерді бұзу.
Қазіргі бизнестерді зерттеу ғылымдары нәтижесі бойынша тәуекел келесі бағыттар
Сыртқы болжанбайтын факторлар тәуекелі.
1.Келесі сферадағы көптеген мемлекеттік реттеу шаралары:
•материалды-техикалық жабдықтау;
•қоршаған ортаны қорғау;
•жобалық мөлшерлемелер;
•өндірістік мөлшерлемелер;
•жерді пайдалану;
• экспорт-импорт;
•баға тағайындау;
•салық салу.
2.Табиғи апаттар:
•су тасқыны;
•жер сілкінісі:
•штормдар;
•ауа райы құбылыстары.
3.Қылмыстық факторлар:
•террор;
•көтеріліс;
•қиратулар.
4.Күтпеген сыртқы әсерлер:
•экологиялық;
•әлеуметтік.
З.Жұмысты бағдарлау факторлері:
•инфрақүрылымдарды құрудағы;
•серіктестердің банкрот болуы;
•қаржыландырудың тоқтап қалуы;
•жобада кеткен қателіктер себебінен;
•күтпеген саяси жағдайлар.
Сыртқы болжанатын, бірақ анықталмаған тәуекел түрлері.
1)Төмендегі факторлармен байланысты нарықтық тәуекел:
• шикізат көздерінің қиындауы;
• шикізат құнының қымбаттауы;
• тұтынушылардың талаптарының өзгеруі;
• экономикалық өзгерістер;
• бәсекелістіктің күшеюі;
• нарықтағы позицияның жоғалту;
• тұтынушылардың сауда ережесін бұзуы.
2) Операциялық:
• жобаның жұмыс күйін сақтай алу мүмкін еместігі;
• қауіпсіздіктің бұзылуы;
• жоба мақсатының өзгеруі.
3)Экологиялық қажетсіз әрекеттер.
4)Жобаның әлеуметтік жаман салдары.
5)Валюта курсының едәуір өзгеруі.
6)Есептелмеген инфляция.
7) Салық салу жүйесі.
Ішкі техникалық емес тәуекелдер.(6)
1)Жүмыстардың келесі себептерден тоқтап қалуы:
• жұмысшы күшінің жетіспеуі;
• материалдардың жетіспеушілігінен;
• материалдардың кешігіп жеткізілуінен;
• құрылыс алаңындағы нашар жағдайлар;
• тапсырыс берушілердің мүмкіндігінің өзгеруі;
• жобалық қателер;
• жоспарлау қателіктері;
• жүмыстын дұрыс реттелмеуінен;
• басшылықты және басшылардың өзгеруі;
• әртүрлі қарсы шығу факторлары;
• бастапқы кезеңдегі үйреніспеушіліктер;
• нақты емес жоспарлау;
• нашар басқару;
• нысанның қиын жерде орналасуы.
2)Қорлардың артық жұмсалуы:
• жоспардың бұзылуынан;
• жабдықтау стратегиясының қателіктерінің;
• мамандар квалификациясының жетіспеушілігі;
• материалдар мен қызметтерге артық шығындар шығару;
• мердігер қарсылықтары;
• сметалардың дүрыс жасалмау;
• сыртқы экономикалық факторлар.
Техникалық тәуекелдер түрлері.
1. Технологиялардың өзгеруі.
2. Жобаларға байланысты өндіріс өнімділігінің нашарлауы және сапаның төмендеуі.
3. Жобадағы технологиялардың арнайы тәуекелдері.
4. Жоба сметалық құжаттардағы қателікгер.
Праволық тәуекел түрлері.
1. Лицензиялар.
2. Патенттік құқық.
3. Контрактілердің орындалмауы.
4. Ішкі және сырқы сот процестері.
5. Форс-мажор жағдайлары.
Сақтандырылатын тәуекел түрлері.
1. Мүлікке келтірілген тікелей шығын:
• көлік апаттары;
• жабдықтарға келтірілген зиян;
• материалдарға келтірілген зиян;
• мердігерлер мүлкінің бүлінуі.
2. Қосымша шығындар:
• бүлінген мүліктерді алып тастау;
• жабдықтарды қайта орнату;
• арендалық табыс шығыны;
• жоспарлы жұмыс ырғағынан бұзылу;
• қажетті қаржыландыру көлемінің ұлғайуы.
3. Басқа да сақтандырылатын тәуекел.
4.Мамандар тарапынан тәуекел.
Аталған тәуекел ету түрлері бизнес саласының кез-келгенінде кездесуі мүмкін.
Барлық тәуекел түрлерін екі түрлі бағытқа жатқызып қарастыруға болады.
Қазіргі басқару теориясында тәуекел етуге жасалатын тәсілдер мен әдістер
Тәуекелге анализ.
19 – сурет
І.Жоба сезімталдығы екі түрлі жағдайларда есептеледі. Бірінші жағдай жобаның
• ең маңызды деп саналатын факторлер анықталады;
• сол факторлердің ықтималдық нүктелерін анықтау;
• сол фактордың таза дисконтталған табысы анықталады;
• таза дисконтталған табыс аталған фактордың барлық мағынасы үшін
• жоғарыдағы процедуралардың барлығы факторлар үшін қайталанады;
• жобаның сезімталдығы барлық факторлар бойынша анықталады;
• жобааның нәтижесіне көбірек әсер ететін фактор таңдалады;
• осы фактор әсерін азайтуға бағытталған шаралар қолдану немесе
Екінші жағдай жобаның нәтижелеріне салыстыру арқылы анализ жасалғанда пайдаланылады.
2.Тұрақтылықты тексеру әдісі жобаның бірнеше варианттарын салыстыру үшін пайдаланылады.
3. Шығынсыздық нүктесі анықтау тәсілі жұмсалған шығындар мен алынған
Q = ЗС /Ц-Зv
Мұндағы, Зс -шартты тұрақты шығындар деңгейі.
Зv - шартты ауыспалы шығындар деңгейі.
Ц - өнім бірлігінің бағасы.
Q - шығынсыздық нүктесі.
4. Жоба параметрлерін реттеу тәсілі кездесуі мүмкін беймәлімсіздік факторларын
• құрылыс мерзімі, қаржы көлемі мүмкін болатын шамаларға орай
• құрылыс құнының ықтимал қымбаттауы жоба сметасына қосылады;
• қаржыландырудың, материалдар әкелудің ырғағының бұзылуын ықтималдау нәтижесі ескеріледі;
• жобаға қатысушыларды сақтандыру арқылы мүмкін болатын шығындар толтырылады;
• инвестициялық жобалардың қоршаған ортаға әсері ескеріледі;
• дисконт мөлшері мен валдық түсім мөлшері ұлғайтылады.
5. Беймәлімсіздікті сипаттау тәсілі келесі сатылар бойынша анықталады:
• жобаның іске асырылуы шарттарының варианттары сипатталады, ол сипаттар
• беймәлімсіздік факторларының мәліметтері жоба тиімділігі факторларымен сипатталады, орын
• жоба көрсеткіштерінің тиімділігі деңгейлері беймәлімісіздік факторларын еске ала
6.Шешім ағымы тәсілі төуекелдің анықталған деңгейлерін салыстыру
• жобаның тіршілік циклдарының фаза ұзақтығын және құрамының көрсеткіштері;
• жобаның болашағына әсер алатын басты оқиғалар тізбегі;
• басты оқиғалардың пайда болу мерзімі;
• басты оқиғалар пайда болған кездегі шешімдер тізбегі;
• әрбір дайындалған шешімнің қабылдану ықтималдығы;
• жоба этаптарының құнын анықтау.
Алынған мәліметтер негізінде шешімдер ағымы тұрғызылады. Тұрғызылған шешімдер нәтижесінде
Бизнестегі тәуекел ету деңгейін төмендету тәсілдері келесі суретте көрсетілген.
Тәуекелдерді бөліп көтеру тәсілі жобаның іске асырылу барысында пайда
Тәуекелді сақтандыру дегеніміз жобаға қатысушылар шығарылатын қаржы көлемін сақтандыру
1. Мүліктік сақтандыру:
• Мердігерлік құрылысты сақтандыру,
• Тасымаладанатын жүктерді сақтандыру,
• Жабдықтарды сақтандыру.
2. Қайғылы оқиғалардан сақтандыру.
Анықталмаған шығындарды жабу үшін белгілі мөлшерде резервтер қалдыру арқылы
• жаңадан пайда болған жұмыстарды қаржыландыру;
• қаржы жетпей қалған жұмыстарды қаржыландыру;
• анықталмаған шығындарды толтыру үшін.
Жеке тәуекел деп - жоба жұмыстарының маңызы аздау этаптарындағы
Осы аталған тәуекел түрінен басқа қаржыландыру бағытындағы тәуекел түрлері
• жобаның өміршең еместігіне төуекел ету;
• салықтық тәуекел қарыздарды өтемеу тәуекелі;
• аяқталмаған құрылыс төуекелі.
Қаржыландыру тәуекелін келесі графиктен көрсетуге болады.
Қаржы көлемі^
Тәуекел
Қаржыландыру графигі. 6-график
1.- Жоба концепциясы.
2. -Жобаның жоспары.
3.-Контрактілер.
4.-Жобаны жабу.
Тәуекелсіз
Жоба концепиясы
Тәуекел етуге анализ жасау жүмыстары келесі тәртіппен ұйымдастырылады:
• тәжірбиелі эксперттер командасы таңдау;
• тәуекелге анализ жасау әдістерін тандау;
Қорытынды.
“ Эврика ”жабық акционерлiк қоғамы 1999жылы бұрынғы
1993 жылдан бастап ұжым акционерлендiрiлдi.18 мыңға жуық құнды
Дипломдық жүмыста осы қоғамның құнды қағаздар нарығын басқару республикадағы
Алғашқы тарауда республикада қалыптасқан құнды қағаздар нарығына жалпы
Екiншi тараудан бастап “Эврика” жабық акционерiк қоғамда қалыптасқан құнды
Қаржылық коэффиценттер белгiленген мөлшерi шектеулер көлемiнде, яғни кәсiпорын алған
Құнды қағаздар бағасы кәсiпорын жұмыс нәтижесiне тiкелей байланысты.
Қалыптасқан құнды қағаздар бағасы бiрнеше жылдар бойы өзгермеген. Ол
Қорыта айтқанда кәсiпорын қазiргi күнгi республикада қалыптасып отырған құнды
Қолданған әдебиеттер тiзiмi.
1.Баяхметов Т.Б.”Құрылыс экономикасы”.Алматы-1997. 450 бет.
2.А.Б.Идрисов .“ Стратегическое планировние и анализ эффективных инвестиции”
3.В.Д.Шапиро и др.“ Управление проектами” .М.1996-стр.610.
Р.М.Уткин идр. “Инновационный менеджмен”. М.1996-стр.175.
Г.М.Хайкин.“Цена строики на инвестиционном рынке”.№10.1994.
Статистичекий сборник “ Социально-экономическое полпжение
Республики Казахстан”.-1997.
И.В.Степанов . “ Экономика в строителстве”- Москва.1997.
Мерсер Д.ИБМ.Управление в самой процветающей корпорации мира.//М:Прогресс-1991.стр-215
И.Ансофф “Стратегическое управление” Москва, “Экономика,1989
Шамғанов А.,Аханава Г. “Нарықтық қатынастар жағдайындағы басқару есебi”
// Iзденс,1997,134-136 бет.
Сәбденов О.“ Экономикалық басқарудың жаңа жүйесi қандай болмақ?
// Ақиқат ,1997,14-19 бет”.
Госкомстат.“Строительствао Казахстан” Алматы 1999.
Е.В.Глущенкою.,Е.В.Захарова,Ю.В.Тихонравов “Теория управления” Москва ,
“ Вестник”,1997.
Т.П.Карпова “Основы управленческого учета”, Москва,” Инфра-М”,1997.
Э.А.Уткин “Управление формой”,Москва, “Акалис”,1996.
Абдразақов Т. “Нарық және басқару проблемалары”//Ақиқат,1995,49-52 бет
Фостер Р. Обновление произдства: атакующие выйгрывают.-М:Прогресс,1997,
Манн И.Б.Конкуренция иконкуренты. Электротех.сер.9.Экон.и системы упр.,1991, №4.
Развитие теории и практики менеджмент в Казахстане. Сб./Мин.Обр.РК.А:КазГАУ, 1996
29. Сборник материалов по ЗАО “Эврика”.
30. Н.Ә.Назарбаев “Рынок и социально экономическое развитие”.
Москва. Экономика, 1994 г.
Тәуекелге анализ тәсілдері
Шешім ағымы
Беймәлімсіздікті сипаттау
Жоба параметрлерін реттеу
Жаңа сезімталдығына анализ
Шығынсыздық нүктесі
Жоба тұрақтығын тексеру
Құрылыстағы құнды қағаздар нарығын басқару
«Білгенге маржан» баспасының бизнес- жоспары
Жарнама нарығы
Қазпочта акционерлік қоғамының кәсіпкерлік қызметінің даму жағдайы
Қазақстан Республикасындағы қазіргі кітап ісі
«Казпочта» АҚ акцияларды шығару проспектісі
Бағалы қағаздардың қалыптасуы мен дамуы
Қазіргі қазақ кітап ісінің даму деңгейі
Қазақстан Республикасының құнды қағаздар нарығын талдау
Қазақстаның бағалы қағаздар нарығының даму кезеңдері