Намаздың парыздары
Мазмұны
Кіріспе................................................................................................................4
І – тарау..............................................................................................................6
1.1 Намаздың маңыздылығы.............................................................................7
1.1.1 Намаздың парыздары................................................................................8
1.2 Намаздың шарттары.....................................................................................9
1.3 Намаздың рүкіндері...................................................................................16
1.4 Намаздың уәжіптері...................................................................................23
ІІ – тарау...........................................................................................................27
Азан.............................................................................................................28
Қамат...........................................................................................................35
Намаздың сүннеттері.................................................................................36
Намаздың әдептері.....................................................................................49
ІІІ – тарау.........................................................................................................50
3.1 Намаздың мәкруһтері................................................................................51
3.2 Намазды бұзатын істер..............................................................................58
Қорытынды.....................................................................................................65
Пайдаланған әдебиеттер...............................................................................66
Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Еліміз егемендік алығаннан бері халқымыз өзінің бұрынғы
Қазіргі таңда қазақ халқы тәуелсіздік алып, өзінің діни құндылықтарына
Бұл зерттеу фиқһ мәселесінің ғибадат бөліміндегі намаз тақырыбына арналады.
Зерттеу нысанасы. Ханафи мазхабы бойынша ғибадат бөліміндегі намаз үкімдері
Зерттеу мақсаты. Намаздың үкімдері мен оның шарғи дәлелдерін зерттеу.
Намаздың парыздары мен уәжіптері. Олардың дәлелдері.
Намаздың сүннеттері мен әдетері. Олардың дәлелдері.
Намаздың мәкрүһтері және намазды бұзатын істер. Олардың дәлелдері.
Зерттеу жаңалығы. Қазақ тілінде намаз тақырыбы бұдан бұрын
Зерттеу материалдары. Біздің зерттеуіміздің негізгі материалдары болып Фиқһ кітаптары,
Зерттеу әдістері. Жұмыста салыстырмалы, сипаттама әдістері қолданылады.
Жұмыстың теориялық құндылығы. Қазақ тілінде жарық көретін фиқһ іліміне
Жұмыстың практикалық мәні. Жұмыста айтылған материалдарды медреселерде, діни дәрістерде,
Жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, негізгі бөлімнен және қорытындыдан тұрады.
І – Т А Р А У
Намаздың шарттары
Намаздың рүкіндері
Намаздың уәжіптері
1.1 Намаздың маңыздылығы
Барлық мадақ, мақтау әлемдердің Раббысы болған Аллаһ Тағалаға тән.
Аллаһ Тағаланың барлығына, бірлігіне иман келтіру, оның кемшіліктен пәк
Құран Кәрімде және Хадис шәрифтерде намазға қатысты көп әмірлер
Бір аятта Аллаһ Тағала:
» أًتْلُ ما أوحى إليك من الكتاب و أقيم
«Ей Елшім! Кітаптан саған уахи етілгенді ғана оқы да
Намаз ғибадаты ең үлкен зікір (Аллаһты еске алу). Бір
Намаз, ақыл – есі бүтін, балиғ шағына жеткен барлық
»عن جابر رضي الله عنه قال: قال رسول الله
Жәбир (р.а.): «Пайғамбар (с.а.с.): «Мұсылман мен күпірдің арасы намазды
Намаз – ұлы ғибадат. Оның артықшылықтары есепсіз. Намаз құл
«Салат» - намаз деген сөз. Тілдік мағынасы – дұға
Намаздың өзіне тән үкімдері бар. Олар өздерінің маңыздылық дәрежесіне
1.1.1 Намаздың парыздары.
Намаздың өзіне тән парыздары бар. Егер намазда олардың біреуі
Намаздың он екі парызы бар. Олардың алтауы ішінде, алтауы
Хадастан тазалық;
Нәжәсаттан тазалық;
Әурат жерін жабу;
Құбылаға бет бұру;
Уақыт;
Ниет.
Ал ішіндегілер «намаздың рүкүндері»- деп аталады. Олар:
Ифтитах (ашу, бастау) тәкбірі;
Қиям (тұру);
Қырағат (оқу);
Рукуғ;
Сәжде;
Ақырғы отырыс.
Бұл парыздардың біреуі орындалмай қалса намаз дұрыс болмайды. Енді
1.2 Намаздың шарттары
Хадастан тазалық. (рухани тазалық)
Хадас халы дегеніміз – ғұсылсыз болу, дәретсіз болу, әйелдердің
Құранда Аллаһ тағала былай дейді:
»يايها الذين آمنوا إذا قمتم إلى الصلاة فاغسلوا وجوهكم
«Ей, иман еткендер! Намазға тұрарда жүздеріңді, қолдарыңды шынтаққа дейін
Әбу-Хуруайра (р.а.)дан жеткен хадисте Пайғамбар (с.а.с.):
"لا يقبل الله صلاة احدكم إذا احدث حتى يتوضأ"
«Дәреттерің бұзылған кезде қайта дәрет алмайынша, Аллаһ намаздарыңды қабыл
Ибн Омар (р.а.)дан жеткен тағы бір хадисте Пайғамбарымыздың (с.а.с.):
"لا يقبل الله صلاة بغير طهور, ولا صدقة من
«Аллаһ тағала дәретсіз оқылған намазды және соғыстан түскен олжадан,
Нәжесаттан тазалану (заттық тазалану)
Намаз оқымастан бұрын денеде, киімде немесе намаз оқитын жердегі
"تنزهوا من البول, فان عامة عذاب القبر منه."
«Кіші дәреттен тазаланыңдар, расында қабір азабының көбі содан болады».
Аллаһ тағала Құран Кәримде:
"وثيابك فطهر"
«Киіміңді тазала»-деп бұйырады. Бұл аят киімді тазалаудың қажеттігін
عن أبي سعيد انه صلى فجلع نعليه فخلع الناس
«Пайғамбар (с.а.с.) намазда аяқ киімін шешті, артындағы адамдар да
Ал Әбу Хурайрадан (р.а.) ластықтан тазалаудың қажеттілігіне дәлел бола
"عن أبي هريرة قال: قام أعربي فبال فى المسجد
«Бір бәдәуи мешіттің ішінде тұрып дәрет сындырады. Адамдар оны
«Намазға кедергі жасайтын нәжісаттар: ауыр нәжіс және жеңіл нәжіс
Барлық мазхабтарда киімнің, дененің, намаз оқитын жердің таза болуы
Әуретін жабу.
Әурет – қарауға жарам болған, бүркенуі парыз болған дене
"يا بنى ادم خذوا زينتكم عند كل مسجد"
«Әй адам балалары! Әрбір құлшылық орынында зейнеттеріңді алыңдар.
Егер әурет саналған дене мүшелері жабық болмаса намаз дұрыс
Ханафи мазхабы бойынша ер адамның әурет жері кіндік пен
Оның дәлелі Амр ибн Шұғайыб (р.а.) тан жеткен хадис:
عن عمر بن شعيب أن النبى صلى الله عليه
Пайғамбар (с.а.с.) айтты: «... расында кіндіктің астынан тізеге дейінгі
(Шифағи, Ханбали мазхабтарында кіндік пен тізе әурет болып саналмайды,
Ал әйел адамның әурет жері беті мен алақандарынан басқа
"ولا يبدين زينتهن الا ما ظهر منها"
«зейнеттерін көрсетпесін. Бірақ олардың өздігінен көргендері басқа».
Бұл аятта «өздігінен көргендері» дегендегі мақсат әйелдің беті мен
"أن أسماء بنت أبى بكر دخلت على رسول الله
Абу Бакрдің қызы Әсма Пайғамбар (с.а.с.) отырған жерге кірді.
Бұл намазға да қатысты. Пайғамбар (с.а.с.):
"لا يقبل الله صلاة حائض إلا بالخمار"
«Аллаһ балиғат жасына жеткен әйел затының намазын ормалсыз қабыл
Күң әйелдердің әурет жері еркектер сияқты және оған қосымша
Әйел адамының аяқтарының әурет болып болмағандығы жөнінде әр түрлі
Егер намаз оқушы адамның әурет саналған жерінің төрттен бір
Адамның терісінің түсін көрсетіп тұратындай жұқа киім кию әуретті
Әурет жерін жабатын еш нәрсе таба алмаған, жалаңаш болған
Құбылаға бет бұру.
Намазда құбылаға бет бұру намаздың дұрыс болуының шарты екеніне
"قد نرى تقلب وجهك فى السماء فلنولينّك قبلة ً
«(Мұхаммед с.а.с.) жүзіңнің көкке жөнелгенін көреміз. Сондықтан өзің разы
Мұсылмандар Мәдинаға көшпестен бұрын Құддыстағы Ақса Мешітіне құбыла болған
Бара (р.а.)-дан жеткен хадисте:
عن براء قال: صلينا مع النبى ستة عشر شهرا
«Біз Пайғамбар (с.а.с.) мен бірге он алты ай, әлде
Құбылаға бет бұрудың намаздың шарты екендігіне мұсылмандар ижмағ (бір
Қағбаны көзбен көріп тұрған адам жүзін сол Қағбаға қаратып
Мешіттердің михрабтары Қағбаның бағытын көрсетеді. Ескі заманнан қалған бір
Намазда құбылаға бет бұрғанда «Жүзімді жөнелттім құбылаға» деп айтудың
Егер ауыру адам болып, құбылаға бұрылуға күші жетпесе және
Құбыладан 45 шамадан (градус) артық ауытқу – құбыланың шартын
Намазда себепсіз құбыладан көкірегін бұру намазды бұзады. Ал жүзін
Бір адам құбыланың қай бағытта екенін білмесе және жанында
Ал егер қасында сұрайтын адам болмаса, намаз оқып болғаннан
Намаз оқушы құбыла болғанына қанағат етпеген бағытта намаз оқуы
Құбыланың бағыты жөнінен әр түрлі пікірде болған адамдар намазды
Жабир бин Абдуллахтың айтуынша: Бірде Аллаһ елшісі бір топ
"ولله المشرف والمغرب فأينما تولُّوا فثم وجه الله."
«Шығыс та батыс та Аллаһтікі. Сондықтан жүздеріңді қай жаққа
Уақыт.
Намаз – күннің арнайы белгілі уақыттарында орындалатын парыз.
"إن الصلوة كانت على المؤمنين كتبا موقوتا"
«Намаз мұсылмандарға арнайы белгіленген уақыттарда парыз етіледі».
Парыз намаздарға уақыт шарт. Парыз намаздарының сүннеттері, жұма намазы
Бір намазды ешқандай себепсіз белгіленген уақытынан қалдыру үлкен күнә.
"إنه ليس فى النوم تقريط انما التقريط فى اليقظة,
«Ұйқыда немқұрайлылық жоқ. Немқұрайлылық ояу кезде. Егер біреу намазды
Қазасын өтеуді қажет ететін намаздар бес уақыт парыз намаз
"من نام عن وتره أو نسيه فليصله إذا ذكره."
«Кім үтір намазына ұйықтап қалса немесе ұмытып ктсе, есіне
Жұма, Айт, сүннет намаздардың қазасы өтелмейді. Жұма намазын оқи
Ниет.
Ниет ету намаздың шарттарының бірі. Ниет – Аллаһ Тағалаға
"وما أمروا إلا ليعبد والله مخلصين له الدين." (سورة
«Олар ғибадатты нағыз Аллаһқа шынайы ынтамен бір беткей түрде
"إنما الاعمال بالنيات", رواه البخارى
«Іс-әрекеттер тек ниетке байланысты»-дейді.
Намазды таза ниетпен оқымаған, тек Аллаһ үшін оқуды мақсат
Намазға кірерде қандай намаз оқығалы жатса, сол намазға нақты
Жүрекпен ниет етумен қоса, тілменде ниет ету абзал. Айтылмаса
Нәпіл намаздарда жеке ниет етумен қатар, жалпы ниет етсе
Егер біреу намаз оқып жатқан бір жамағатқа келсе, және
Ниеттің ифтитах тәкбіріне жақын болуы абзал. Тәкбирден кейін ниет
Жамағатпен оқылған намазда имамға ұюға ниет ету керек. Ал
1.3 Намаздың рүкүндері
Ифтитах (ашу, бастау) тәкбірі
Намаз оқушы кісінің тіке тұрып, өзі еститіндей дауыспен «Аллаһ
"وربك فكبر "
«Раббыңды ұлықта» деп бұйырады.
Али (р.а.) дан жеткен хадисте Пайғамбар (с.а.с.):
"مفتاح الصلاة الطهور, وتحريمها التكربير, وتحليلها التسليم."
«Намаздың кілті- тазалық, тахримі (намазға кіруі)- тәкбір, тахлилі (намаздан
Имам болған адам жамағат етпеуі үшін тәкбірді дауыстап айтуы
Әбу Хумайд (р.а.) хадисі:
елі Пайғамбарымыздың () тізесімен қоса сол екеуінің арасы.
"أن النبى كان اذا قام الى الصلاة اعتدل قائما
«Пайғамбар (с.а.с.) намазға тұрған кезде тік тұрып, қолдарын көтеріп,
Ханафи мазхабы бойынша Құран Кәрімдегі «Раббыңды ұлықта» деген аятқа
Имамға ұйыған адам ифтитах тәкбірін тік тұрып алуы керек.
Ифтитах тәкбірі ниеттен кейін алынады және имамға ұйыған адамның
Қиям (аяққа тұру)
Қиям – аяқта тік тұру деген мағынаны береді. Намазда
"وقوموا لله قانتين," (سورة البقرة- ٢٣٨)
«Аллаһқа бой ұсынған түрде аяқта тік тұрыңдар».
Намазда тұрып оқуға шамасы жетпеген адам отырып оқуға, оған
عن عمران بن حصين قال: كانت بى بواسير, فسألت
Ғимран (р.а.)айтады: «Менде басур (геморрой) ауруы бар еді. Пайғамбардан
Ифтитах тәкбірін алуға күші жеткен адам тік тұрып тәкбір
Ал нәпіл намаздарды тұрып оқкға күші жете тұра отырып
"صلاة الرجل قاعدا نصف االصلاة" رواه
«Отырып оқыған адамның намазы- намаздың жартысы» дегені айтылады.
Ханафи мазхабы бойынша қиям бес уақыт парыз намаздарда парыз
Қиям парыз болған намаздарда тұруға шамасы жетпеген адам, күші
"اذا مرض العبد أو سافر كتب الله له ما
«Егер құл ауру болса немесе жолаушы болса Аллаһ Тағала
Қырағат (Құран оқу)
Намазда Құран оқу парыз. Ханафи мазхабы бойынша ең азы
"فاقرءُوا ما تيسر من القران". (المزمل ٢٠)
«Құраннан жеңіл келгенін оқыңдар»
Және бір хадис шәрифте Пайғамбарымыз )с.а.с.(:
"لا صلاة إلا بالقراءة" رواه مسلم.
«Қирағатсыз намаз жоқ»-дейді, хадистиі
Екі немесе төрт рекет парыз намаздардың тек екі рекетінде
"لا صلاة لمن يقرأ بفاتحة الكتاب,
«Құранның Фатихасын оқымағанның намазы жоқ»- деп айтқан. (Басқа мазхабтарда
Парыз намаздардың алғашқы екі рекатында, нәпіл, үтір намазының әр
Қирағат тек арабша мәтінде оқылады. Қирағатты намазда іштен оқыса,
Имамға ұйыған адам Имам Құран оқығанда тыныш тұрып оны
",إذا قرئ القرآن فاستمعوا له وأنصتوا لعلكم ترحمون" (الاعراف,
«Құран оқылған кезде оны тыңдаңдар және үндемеңдер. Мүмкін миәрхамитке
Және Пайғамбардың хадисі:
عن أبي هريرة رضى الله أن النبي صلى الله
«Кім Имамға ұйыса, имамның қирағаты, ол үшін де қирағат
Ханафи мазхабы бойынша жария оқылған намазда да, жасырын оқылған
Рүкүғ.
Рүкүғ – иілу дегенді білдіреді. Намаздың ішкі парыздарының бірі.
"يأيها الذين امنوا اركعوا ..." ( سورة الحج-٧٧)
«Ей, имам етушілер! Рүкүғ етіңдер»-деп бұйырды.
Ең жақсы жасалған рүкүғ қолдары тізеге қойып, арқа мен
Егер рүкүғ қиямға жақын шықса дұрыс емес.
Рүкүғте бір сәт тұру- уәжіп. Пайғамбарымыз (с.а.с.):
"ثم اركع حتى تطمئن راكعا."
«Сосын иіл (рукуғ жаса) де, иілген күйіңде біраз тұр»-
Рүкүғтан тұрғанда қайта қиямға барып бойын тіктеп біраз тұрып
"قالت عائشة عن النبي "فكان إذا رفع رأسه من
Пайғамбарымыз с.а.с. рүкүғтан басын көтерген кезде, бойын толық тіктеп
Сәжде.
Сәжде – намаздың ішкі парыздарының бірі. Сәжденің мағынасы –
"يأيها الذين امنوا اركعوا واسجدوا..."
«Ей иман етушілер! Рүкүғ пен сәжде жасаңдар».
Сәжде жеті мүшенің қатысуымен орындалады. Аллаһ Елшісі (с.а.с.) былай
"أمرت لن اسجد على سبعة أعظم: على الجبهة –
«Мен жеті сүйекпен сәжде етуге әмір етілдім. Бұлар: маңдай
Сәждеге маңдай жерге тиіп, мұрын жерге тимесе де дұрыс
Маңдай мен мұрын бірге сәжде ету- уәжіп. Қолдар мен
Ал екі аяқты жерге қою парыз. Сондықтан екі аяқтың
Мешітте адамдар көп болып, сәжде ететін жер болмаса адамдар
Сәжде жасаған кезде маңдайға қаттылық сезілу керек. Сондықтан қаттылығы
Әр ракатта екі сәжде жасалады. Біреуі кем болса намаз
Сәждеде ең азы үш рет «Субхана раббиял- а’ла» (аса
"ثم اسجد حتى تطمئن ساجدا ثم ارفع حتى تطمئن
«Сосын көңіл толарлықтай сәжде жаса, сосын көңіл толарлықтай тұрып
Сәжде турасында Пайғамбар (с.а.с.) былай дейді:
عن أبي هريرة: أن رسول لله قال: اقرب
«Құлдың Раббысына ең жақын кезі- сәждеге бас қойған сәті.
Ақырғы отырыс.
Намаздың соңында «әт-тахият» дұғасын оқитындай уақыт отыру- парыз. Қанша
"فإذا رفعت رأسك من اخر سجدة وقعدت قدر التشهد
«Соңғы сәждеден кейін басыңды көтеріп, «тәшүһүдтің» мөлшеріндей отырған кезде
«Әт-тахият» дұғасының сипатын мына бір хадистен білеміз:
إبن مسعود قال: "علمنى رسول الله التشهد كفى بين
Ибн Масғұт айтады: Аллаһ Елшісі (с.а.с.) маған тәшәһһүдті үйретті.
Мағынасы: «Барлық дұғалар, мадақтар, тәндік-дүниелік ғибадаттар Аллаһқа лайық. Ей,
Тағдил әркан
Тағдил әркан – намаздың рүкүндерінің хақын беріп орындау. Яғни
«Намазда тұрған уақытыңда тәкбір айт. Содан кейін Құран аяттарының
Тағдил әрқан Имам Ағзам мазхабы бойынша – уәжіп. (Малики,
عن أبي قتادة أن النبي صلى الله عليه وسلم
«Намаздарында ұрылық жасаған кісі – ұрының ұрысы.» Осы кезде
1.4 Намаз уәжіптері
Назмазды уәжіптері төрт мазхабтың ішінде Ханафи және Ханбали мазхабтарына
Ханафи мазхабы бойынша намаздың уәжіптері тәрк етілген жағдайда намаз
Ал егер намаз оқушы намаз уәжіптерінің тірін әдейі тәрк
Ханафи мазхабы бойынша намаздың уәжіптері мыналар:
1. Намазды бастағанда – «Аллаһ» есімінің жанына Оны ұлықтайтын
Мысалы, «Аллаһу әкбар», «Аллаһу а’зам», т.б.
Аллаһ Тағала Құран Қәримде: ... «Раббыңды ұлықта»
Пайғамбарымыз (с.а.с.):
"إنه لا تتم صلاة لأ حد من الناس حتى
«Ешбір адамның намазы ол дұрыс дәрет алып, «Аллаһу әкбәр»
2. Намазда «Фатиха» сүресін оқу – уәжіп.
Пайғамбарымыз (с.а.с.) айтты:
"لا صلاة لمن لم يقرأ بفاتحة الكتاب" متفق عليه.
«Фатиханы оқымаған адамның намазы жоқ».
Бұл хадисті Ханафилар «Намаз толық болмайды», - деп түсінген.
3. Намаздың алғашқы екі рәкатында «Фатиханы» оқу – уәжіп.
Парыз намаздың алғашқы екі рәкатында «Фатихадан» кейін бір сүре
Әбу Қатада (р.а.) дан жеткен хадисте былай дейді:
"عن أبى فتا ده انه قال:"كان رسول الله (صلىالله
«Аллаһ Елшісі (с.а.с.) бізбен бірге намаз оқыды. Бесін намазы
5. Қырағаттың намаздың алғашқы екі рәкатында оқылуы – уәжіп.
6. «Фатиханы» қосымша сүреден немесе аяттан бұрын оқу –
7. Намазды жеке оқыған адам таң намазды, ақшам және
8. Жамағатпен оқылатын бамдат (таң), жұма, айт, тарауих және
9. Үтір намазының құныт дұғасын оқу мен құныт тәкбірін
10. Сәжде де маңдаймен бірге мұрынды да жерге тигізу
Оған дәлел Әбу Хүмайд (р.а.)-тан жеткен хадис:
"عن أبى حميد أن النبى (صلىالله عليه و سلم)
«Пайғамбарымыз (с.а.с.) сәжде қылған кезде мұрынын және маңдайын жерге
11. Намаздың әрбір отырысында «Әт-тахиат» оқу – уәжіп.
Пайғаамбар (с.а.с.):
"إذا قعد أحدكم فى الصلاة فليقول: التحيات لله" متقف
«Намазда отырған кезіңізде «Әт-тахиатү лиллаһи... деңіз» деп бұйырды»
12. Үш немесе төрт рәкатты нмаздарда алғашқы отырыс –
"عن عبدالله بن مالك بن بُحَيْنَة، أن النبى (صلىالله
«Абдуллаһ бин Малик бин Бұхайна айтады: Пайғамбар (с.а.с.) олармен
13. Алғашқы отырыста «Әт-тахиатты» оқығаннан кейін тез тұрып кету
Егер «Әт-тахиаттан» кейін «Аллаһумма салям ала Мухаммад» дейтіндей уақыт
14. Қаза қалған бір намазды күндіз жамағатпен оқығанда, егер
15. Айт намаздарының әр рәкатындағы қосымша үш тәкбір –
16. Намаздың парыздарындағы ретке бағыну – уәжіп.
Бұл рет қырағатпен рүкүғ арасында және әрбір рәкатта қайталанған
17. Намаз ішінде оқылған сәжде аяты үшін «тиләуәт» сәждесін
"عن أنى رافع قال: صليت مع أنى هريرة صلاة
Әбу Һурейрамен бірге қараңғылық (құптан) намазын оқыдым. Ол «иншиқақ»
18. Намазда жаңылысып, яки ұмытылып қалып қойған уәжіптер үшін
"عن عبد الله قال رسول الله (صلىالله عليه و
«Кімде-кім намазында күмәнданса, дұрсын таңдасын, сонымен аяқтасын, сосын сәлем
19. Уәжіптердің әрқайсысын өз орнында жасап, кешіктірмеу – уәжіп.
20. Намаздың рүкіндерінде яғни парыздарында көңіл толарлықтай уақыт кідіру
Әбу Хұрайра (р.а.) – дан жеткен хадисте Пайғамбар (с.а.с.)
"إذا قمت إلى الصلاة فكبّر ثم اقرأ ما تيسر
«Намазға тұрған уақытыңда тәкбір айт, содан кейін Құран аяттарының
21. Намаздан кейін сәлем беру – уәжіп.
"عن عبد الله أن النبى (صلىالله عليه و سلم)
«Абдуллаһтан (р.а.) жеткен хадисте. Пайғамбар (с.а.с.): «Әс-сәләму алайкум уа
«Әс-сәләм» (сіздерге сәлем) деу – уәжіп, «Алайкум уа рахматуллаһ»
ІІ – Т А Р А У
Азан
Қамат
Намаздың сүннеттері
Намаздың әдептері
2.1 Азан
Азан сөздікте «білдіру, хабарландыру» деген мағнаны береді.
" و أَذِّان من الله و رسوله "
«Аллаһтан және оның елшісінен хабарландыру»
Және тағы бір аятта:
" و أذن فى النَّاس بالحَجِّ" [سورة الحج -
«Адамдарды хажбен хабарландыр» (Хажға шақыр) – деп айтады. Яғни
Ал шарғи мағынасы – адамдарға намаз уақытының кіргендігін айрықша
Азанның шарғи дәлелі Құранмен, сүннетпен, ижмамен бекеітілген: Аллаһ Тағала
" "
«Әй мүміндер! Жұма күні намаз үшін азан айтылған кезде,
Пайғамбар (с.а.с.) айтады:
«Намаз уақыты кірген кезде араларыңнан біреу азан айтсын»
Азанның шығу себебі
Азан – Пайғамбарымыздың хижретінің бірінші жылы Мәдине Мунаууарада шықты.
Сол кезде Омар (р.а.) намазға шақыру үшін бір адамды
Кейін біраз уақыт өткеннен кейін Абдуллаһ ибн Зәйд түс
Хазіреті Мұхаммед (с.а.с.) тыңдап болған соң «Бұл түсте шындық
Кейін осындай түсті Омардың көргендігі белгілі болады. Жалпы осы
Азанның фазилеті жөнінде Пайғамбарымыздан (с.а.с.) жеткен көптеген хадистер бар.
"عن معاوية أن النبي صلي الله عليه وسلم قال:
«Азаншылар – адамдардың ішінде қиямет күні ең мойны ұзын
Азанның хүкімі.
Ханафи мазхабы бойынша азан бекітілген сүннет болып саналады. Бір
Сонымен қатар Жұма намазы үшін де азан айту сүннет.
Намаздан тыс және кейбір себептерге баланысты азан оқу –
Бала дүниеге келгенде құлағына азан оқу. Аллаһ Елшісі немересі
Соғыс уақытында, өрт жағдайында азан оқу.
Қатты ашуланған, науқастанған, жаман мінезді адамның немесе жан-жануарлардың құлағына
Жын мен шайтан қорқынышты бір бейнеде көрінгенде, бұлардың кесірінен
Азанның айтылуы
Абдуллаһ ибн Зәйд түсінде көріп, Пайғамбарымызға (с.а.с.) жеткізген азанның
الله أكبر،الله أكبر، الله أكبر،الله أكبر
أشهد أن لآ إله إلا الله، أشهد أن لآ
أشهد أن محمدا رسول الله، أشهد أن محمدا رسول
حى على الصلاة، حى على الصلاة
حى على الفلاح، حى على الفلاح
الله أكبر، ألله أكبر
لا إله إلا الله
«Аллаһу әкбар, Аллаһу әкбар, Аллаһу әкбар, Аллаһу әкба
Әшһәду әл-ләә иләһә ил-лАллаһ, Әшһәду әл-ләә иләһә ил-лАллаһ
Әшһәду әннә Мухаммәдәр-Расулуллаһ,
Әшһәду әннә Мухаммәдәр-Расулуллаһ
Хаййә а’лас-Саләһ, Хаййә а’лас-Саләһ
Хаййә а’ләл-Фәләх, Хаййә а’ләл-Фәләх
Аллаһу әкбар, Аллаһу әкбар
Лә иләһә ил-лАллаһ.»
Қазақша мағынасы:
«Аллаһ аса ұлы, Аллаһ аса ұлы,
Аллаһтан басқа құдай жоқ екеніне куәлік етемін.
Мұхаммедтің Аллаһтың елшісі екеніне куәлік етемін.
Намазға асық,
Азаттыққа, мәңгілік бақытқа жетуге асық
Аллаһ аса ұлы, Аллаһ аса ұлы.
Аллаһтан басқа құдай жоқ.»
Таң намазының азанында «Хаййә а’ләл-Фәләх» тан кейін
екі рет الصلاة خير من النوم «Ас-саләту хайрум-минәннәум»
(Намаз ұйқыдан артық) деп айтылады.
Бір хадис шарифте:
بلال رضي الله عنه قال:" الصلاة خير من النوم"
«Біләл (р.а.) Пайғамбардың (с.а.с.) жатқанын көрген кезде екі рет
Бұл сөз тек таң намазының азанында ғана айтылады.
Азанның шарттары.
Намаз уақытың кіруі. Бір намаз уақыты кірместен азан оқу
عن بلال أن رسول الله صلى الله عليه وسلم
Біләлдан (р.а.) жеткен хадисте: «Пайғамбар (с.а.с.) екі қолын екі
Тек Әбу Иусуф пен Ханафилерден басқа үш мазхабта таң
عن عبد الله بن عامر أن النبي صلي الله
«Пайғамбар (с.а.с.): «Біләл түнде азан оқиды. Ибн Умми Мәктум
Бухари Ибн Умми Мәктумнің анық таң білінгеннен кейін азан
Азан арабша оқылуы керек. Азанның арабша сөздері әр түрлі
Азан мен қаматтың жамағатқа естілуі. Ал егер жалғыз өзі
عن عبد الله بن عبد الرحمن ابن أبي صعصعة
«Ол (әкесі) айтады: «Әбу Са’ид Әл-Худри маған: «Сенің қой
Азан мен Қаматтың сөздерінің арасында тәртіп сақтау. Тәртіпсіз, ретсіз
Азанды бір адам ғана оқуы шарт.
Азаншының дауысы әдемі болуы керек. Ол естушіге жақсы әсер
حديث عبدالله بن زيد أن النبي صلي الله عليه
Абдуллаһ ибн Зәйдтан жеткен хадисте Пайғамбар (с.а.с.) оған: «Оны
Азан мен қамат уақыт намаздары мен қаза намаздары үшін
Ханафилар бойынша азанды ер кісі, ақыл есі түзу, тақуа.
عن أبي هريرة أن النبي صلي الله عليه وسلم
«Пайғамбар (с.а.с.): «Дәреті бар адам ғана азан оқи алады»
Жүніп адамдардың, әйелдердің азан оқуы мен қамат айтуы –
Азан дауысының жақсы шығуы үшін екі қолын екі құлағына
عن سعد أن النبي صلي الله عليه وسلم أمر
«Пайғамбар (с.а.с.) Біләлге екі саусағын екі құлағының ішіне қоюды
Азан жақсы естілуі үшін жоғары бір жерге шығып оқу
في حديث بدء الأذان، فقال رجل من الأنصار: يا
Азанның шығуы жайындағы хадистерде айтылады:
Ансарлардан болған бір адам айтты: «Иә Аллаһтың Елшісі! Үстінде
Қазіргі кезде дыбыс зорайтқыштар болғандықтан азаншының биік жерге тұруы
Азан оқығанда сөйлеуді тоқтатып, азан тыңдау – абзал.
Азан мен қамат оқылғанда естіген адамның азаншымен бірге құпия
عن أبي سعيد أن النبي صلي الله عليه وسلم
Әбу Са’ид (р.а.)тан жеткен хадисте: Пайғамбар (с.а.с.): «Егер азанды
Тек «Хаййә а’лас-Саләһ» пен «Хаййә а’ләл-Фәләх» оқылғанда, тыңдаушы لا
عن أبي رافع أن النبي صلي الله عليه وسلم،
Әу Рафиғтан (р.а.) жеткен хадисте: «Пайғамбар (с.а.с.) азан естіген
Азан мен қаматты оқушы құбылаға қарап тұрып оқиды.
Пайғамбар (с.а.с.)ның барлық азаншылары азан шақырғанда қыблаға қарап оқыған.
Әбу Жұхайфадан (р.а.) жеткен хадисте:
"عن أني جحيفة، قال: رأيت بلالا يؤذن، وأتتبع فاه
«Біләлдің азан оқығанда екі жағына кезек-кезек аузын бұрғанын көрдім»
Азан мен қаматтың арасында дәрет алып екі рәкат намаз
Үбәни ибн Ка’б (р.а.)дан жеткен хадисте:
عن أبي بن كعب، قال رسول الله صلي الله
«Пайғамбар (с.а.с.) Біләлға: «Біләл, азан мен қамат арасында тамақтанып
Азан сөздері созылып оқылады. Қамат керісінше тез оқылады.
عن جابر أن رسول الله صلي الله عليه وسلم
Пайғамбар (с.а.с.) Біләлға былай дейді: «Біләл, азан оқыған кезде
15. Түрлі қаза намаздарды әр жерде өтегенде әрбірі үшін
عن عبيدة بن عبدالله، عن أبيه، أن مشركين شغلوا
رواه الترمذي 1/291
«Ұбайда ибн Абдуллаһ әкесінен жеткізеді: «Хандақ» күні мүшріктер Пайғамбардың
2.2 Қамат
Ерлер үшін жамағатпен болсын, жеке болсын парыз намаздардың алдында
Ханафи мазхабында қаматтың айтылуы Әбу Махзурадан (р.а.) жеткен хадистен
"عن أبي محذورة أن النبي صلي الله عليه وسلم
«Әбу Махзура (р.а.) өзіне Пайғамбарымыздың қаматты оң жеті сөзбен
«Қад қаматис-салааһтың» мағынасы – «намаз басталды» дегенді білдіреді.
2.3 Намаз сүннеттері
Сүннет – Аллаһ Елшісінің әрдайым орындаған, себепсіз тастамаған
Сондықтан ақыл иесі адам сүннеттері себепсіз тәрк етпеуі тиіс.
Ханафи мазхабы бойынша намаздың сүннеттері саналған амалдар мыналар:
Бес уақыт намаз бен жұма намазында азан мен қамат
"إذا حضرت الصلاة فليؤذن لكم أحدكم"
«Намаз уақыты келгенде біреулерің азан шақырсын» - деді.
Жамағатпен оқылған қаза намаздар үшін де азан мен қамат
Ифтитах тәкбірін алғанда қолдарды көтеріп, бас бармақ құлақтың жұмсағына
«Аллаһ Елшісі намаз оқыған кезде қолдарының бармақтарын құлақтарының деңгейіне
Әйелдер қолдарын иықтарына жететіндей көтереді.
3. Имамға ұйыған адамның ифтитах тәкбірі имамның ифтитах тәкбіріне
«Имамға тәкбір алысымен, сен де тәкбір ал»
4. Оң қолын сол қолының үстіне қойып кіндіктің астына
"رأيت رسول الله صلي الله عليه وسلم وضع يمينه
رواه ابن أبي شيبة بسند صحيح
«Аллаһ Елшісінің оң қолын сол қолының үстіне әрі кіндігінің
Ал әйелдер оң қолын сол қолының үстіне қойып, кеудесіне
5. «Субханәка» дұғасын оқу – сүннет. Айша (р.а.) бұл
سبحانك اللهم وبحمدك وتباراك اسمك وتعالى جدك ولا إله
«Субханәка Аллаһумма уә-бихамдика уә тәбәра-кас-мука уә та’ала жәддука уә
(Я, Аллаһым! Сені тәсбих етіп (күллі жаратылыс пен нұқсас
Бұл дұға «ифтитах» тәкбірінен кейін құпия түрде айтылады. Оған
"عن أبي هريرة قال: كان رسول الله صلي الله
«Аллаһтың Елшісі намазда тәкбір алғаннан кейін, қырағаттың алдында аз
"عن عمر: أنه كان يقول بعد تكبيرة الإحرام: سبحانك
«Омар (р.а.) ихрам тәкбірінен кейін «Субханәка Аллаһумма уә-бихамдика уә
Ифтитах тәкбірінен кейінгі дұғаның бұдан басқа түрде айтылғандығы жөнінен
Бірақ Ханафи мазхабы бойынша жоғарыдағы түрі қабылданған. Имам Ахмад
6. Бірінші рәкатта «Субханәка» дұғасынан кейін «Фатиха» сүресін оқыр
«Ә’узу» дегеніміз: أعوذ بالله من الشيطان الرجم «Ә’зу билләһи
Аллаһ Тағала Құранда былай дейді:
فإذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشيطان الرجيم (سورة
«Құран оқыған кезде қуылған шайтаннан Аллаһқа сиын.»
Ибн Манзур (р.а.)дан жеткен хадисте:
قال ابن المنذر: جاء عن النبي صلي الله عليه
«Пайғамбар (с.а.с.)дың Құран оқырдың алдында «Ә’зу билләһи минәш-шайтаннир-ражим» -
«Ә’узу» намаздың бірінші рәкатында ған айтылады. Кейінгі рәкаттарда айтылмайды.
عن أبي هريرة قال: كان رسول الله صلي الله
«Аллаһ Елшісі (с.а.с.) екінші рәкатта тұрған кезде, бөгелместен, қырағатты
«Бисмиллаһтың» мағынасы: بسم الله الرحمن الرحيم «Рахман және Рахим
«Бисмиллаһтың» айтылу себебі, оны Пайғамбар (с.а.с.) әрдайым «Фатиха» сүресінің
أنس رضي الله عنه سئل عن قراءة رسول الله
Анас (р.а.)тан Пайғамбарымыздың (с.а.с.) қырағаты жөнінде сұралды. Ол айтты:
Ханафи мазхабы бойынша намаздың барлық рәкаттарында «Фатихадан» бұрын «Бисмиллаһ»
"أنس رضي الله عنه قال: صليت خلف النبي صلي
«Пайғамбар (с.а.с.)ды, Әбу Бакірдың, Омардың, Ғұсманның артында тұрып намаз
" لا يذكرون، بسم الله الرحمن الرحيم" لا في
«Бисмиллаһир-рахманир-рахим – деп қырағаттың басында да, соңында да айтқан
Бұл хадистен «Бисмиллаһир-рахманир-рахимның» жария айтылмайтындығын, құпия айтылатындығын білеміз. Оның
Шафиғи мазхабында «Бисмиллаһир-рахманир-рахим», «Фатиха» сүресінің аяты болып саналатындықтан жария
Имамға ұйыған адам «Фатиханы» оқымайтын болғандықтан «Ә’узу» мен «Бисмилләһты»
7. «Фатиханы» біткеннен кейін іштей «Әмин» деп айту –
"عن أبي هريرة أن النبي صلي الله عليه وسلم
Пайғамбар (с.а.с.) айтты: «Имам «әмин» деген кезде сендерде «әмин»
Пайғамбарымыздың (с.а.с.) басқа бір хадисінде:
"عن أبي هريرة أن النبي صلي الله عليه وسلم
Абу Хұрайра (р.а.) дан жеткен. Пайғамбар (с.а.с.) айтты: «Имам
Ханафи ғалымдары бұл хадистегі «имам да «әмин» дейді» деген
"عن ابن وائل عن أبيه أن النبي صلي الله
Ибн Уайл әкесі Уайл бин Хужрадан жеткізеді: «Пайғамбар (с.а.с.)
Бұдан басқа, Ибн Уайлдан Имам Тахауи риуаят еткен бір
Сондай-ақ Ханафилардың сүйенетін ең қуатты дәлелі Құран аяты:
" أدعوا ربكم تضرعا وخفية" (سورة الاعراف: 55)
«Раббыларыңа жалбарынып, жасырын түрде тілеңдер.»
Жоғарыда айтылғандай «Әмин» сөзі дұға болғандықтан осы аятқа сай
«Әмин» сөзін құпия айту Ханафи мен Малики мазхабтарына тән.
8. Рүкүғ пен сәждеге барарда және тұрғанда алынатын тәкбір
عن ابن مسعود قال:"رأيت رسول الله صلي الله
«Аллаһ Елшісінің (с.а.с.) барлық сәждеге, рүкүғқа барып, кері тұрғанда,
Бүкіл сахабалар, оның ішінде Әбу Бакр, Омар, Ғұсман, Али
Бірақ рүкүғтан тұрған кезде айтылмайды. Оның орнына: «Сәми’Аллаһу
Рүкүғтан тұрып бара жатып осы сөзді айту, тұрып болғаннан
Әбу Хұрайра (р.а.) дан жеткен хадисте:
" كان رسول الله صلي الله عليه وسلم، إذا
(رواه البخاري ومسلم وأبو داود وأحمد)
«Аллаһ Елшісі (с.а.с.) намазға тұрғанда тәкбір айтатын, сонан кейін
Жамағатпен оқылған намаздарда Имам «Сәми’Аллаһу лимән хамидаһты» жария айтып,
" قال رسول الله صلي الله عليه وسلم: إذا
Пайғамбарымыз (с.а.с.): «Имам «Сәми’Аллаһу лимән хамидаһ» дегенде, сендер «Раббәнәә
Басқа бір хадисте Пайғамбар (с.а.с.):
"إذا قال الإمام: سمع الله لمن حمده فقولوا: للهم
«Имам «Сәми’Аллаһу лимән хамидаһ» деген кезде, сендер «Аллаһумма Раббәнәә
Жеке оқылған намазда екеуі де құпия айтылады.
Рүкүғ пен сәжде тасбихтары – сүннет.
Хұзайфа (р.а.):
عن حذيفة قال: صليت مع رسول الله صلي الله
«Аллаһ Елшісімен (с.а.с.) бірге намаз оқыдым. Ол рүкүғында «Субхана
«Субхана Раббиял – а’зыимның» мағынасы «Ұлы болған Рабымыз барлық
Ұқба ибн Амир (р.а.) айтады:
عن عقبة بن عامر قال: لما نزلت "فسبح باسم
«Фә сәббих бисми Раббиал а’зым» (Ендеше Раббыңды ұлы атымен
Сәждеге барғанда «Субхана Раббиял – а’ла» (Ең Ұлы болған
Ұқба ибн Амир (р.а.) айтады:
عن عقبة بن عامر قال: لما نزلت :"سبح اسم
«Сәббих исми Раббикал а’ла» (Ұлы Раббыңның атын дәріпте) аяты
Хұзайфа (р.а.)дан жеткен хадисте:
عن حذيفة أن النبي صلي الله عليه وسلم: كان
Пайғамбар (с.а.с.) сәждеге барғанда «Субхана Раббиял – а’ла» -
Рүкүғ пен сәждедегі тасбихтардың саны ең азы үштен кем
Ибн Масғұттан жеткен хадисте Пайғамбар (с.а.с.):
"إذا ركع فقال في ركوعه سبحان ربي العظيم ثلاث
«Сендердің біреулерің рүкүғ жасағанда, рүкүғта «Субхана Раббиял – а’зым»
Кейбір ғалымдардың пікірінше тәсбихты бір рет айтса да жеткілікті
Рүкүғ жасағанда ер адамдар қолдарын тізелерінің үстіне қойып, саусақтарының
Мұсхаб бин Са’д айтады:
"عن مصعب بن سعد قال: صليت إلى جانب أبي،
متفق عليه
«Әкемнің қасында намаз оқыдым және алақандарымды бір-біріне қосып, екі
Ибн Хұбан (р.а.)дан жеткен хадисте:
"عن ابن حبان: أن النبي صلي الله عليه وسلم
«Пайғамбар (с.а.с.) рүкүғта саусақтарының арасын ашық ұстайтын, ал сәждеде
Әйелдер рүкүғта қолдарын тізесіне қояды. Бірақ саусақтарының арасын қосып
Ер адам рүкүғ қылғанда аяқтарын тік ұстап, бастары мен
Айша (р.а.)дан жеткен хадисте:
"عن عائشة رضي الله عنها: كان إذا ركع لم
«Пайғамбар (с.а.с.) рүкүғ жасағанда басын жоғары көтеріп жібермейтін және
Али (р.а.) Пайғамбарымыз (с.а.с.) дың рүкүғын сипаттай келіп былай
"عن على رضي الله عنه قال: كان رسول الله
«Аллаһ Елшісі (с.а.с.) рүкүғ жасаған кезде, егер оның арқасына
Әйелдердің тізелері аздап бүгіледі. Сондықтан олардың арқалары біраз жоғары
12. Қиямда екі аяқтың арасының төрт елідей ашық болуы
13. Сәждеге бара жатқанда алдымен екі тізені, сосын екі
Уайл бин Хұжр (р.а.) дан жеткен хадисте:
"عن وائل بن حجر قال: رأيت رسول الله صلي
«Аллаһ Елшісі (с.а.с.) сәждеге барғанда қолдарынан бұрын тізелерін жерге
Сәждеден тұрып бара жатқан екі қолды екі санның үстіне
"عن الجبار بن وائل عن أبيه قال: فلما سجد
«Ол (әкесі) сәждеге барғанда алақандарынан бұрын тізелерін жерге қоятын,
Басқа мазхабтарда сәждеге барғанда қолды тізеден бұрын қою, тұрғанда
"وكانررسول الله صلي الله عليه وسلم يضع ركبتيه
«Пайғамбар (с.а.с.) қолдарынан бұрын тізелерін қоятын, сосын қолдарын, олардан
Сәждеде маңдайды екі алақанның арасына қою – сүннет.
Әбу Ысхах айтады:
"روى أبو اسحاق قال: قلت للبراء بن عازب أين
Бара бин Азибтен, «Пайғамбар (с.а.с.) сәжде қылғанда маңдайын қайда
Тағы бір хадисте Уайл бин Хұжр айтады:
"عن وائل بن حجر: أن النبي صلي الله عليه
«Пайғамбар (с.а.с.) сәжде қылғанда маңдайын алақандарының арасына қойып, қолтықтарын
Бұл хадистен сәждеден қолдарды кеудеден қашық ұстап, қолтықты ашық
15. Сәждеде шынтықтарды жерден көтеріп ұстау – сүннет.
Пайғамбар (с.а.с.) бір хадисінде:
قال النبي صلي الله عليه وسلم" إذا سجدت فضع
«Сәжде қылғанда алақандарыңды жерге қойып, шынтақтарыңды көтер» деп бұйырады.
Әйелдер сәжде қылғанда қолдарын кеудесіне қарай қосып, шынтақтарын жерге
Бұл пікірді мазхабтарынан Әбу Ханифа және Имам Ахмад қуаттаған.
Сәждеде қолдардың саусақтарын қосып, ұштарын құбылаға қарату – сүннет.
Уайл бин Хұжр (р.а.) дан жеткен хадисте:
" أن النبي صلي الله عليه وسلم كان إذا
«Пайғамбар (с.а.с.) сәжде қылғанда саусақтарының арасын қосты» - делінеді.
Басқа бір хадисте Бәрә бин Азиб (р.а.):
"البراء بن عازب قال: كان رسول الله صلي الله
«Аллаһ Елшісі (с.а.с.) сәжде қылғанда қолдарын жерге қойып, алақандары
Сәждеде болғанда аяқтың башпайлары да сыртына қайырылып құбылаға бағытталады.
" أن النبي صلي الله عليه وسلم كان إذا
«Пайғамбар (с.а.с.) сәжде қылғанда қолдарын ашып та жібермейтін және
17. Сәждеге барғанда аяқтың өкшелерін бір-біріне қосу – сүннет.
Оған дәлел Айша (р.а.) дан жеткен хадис:
"قالت: فقدت رسول الله صلي الله عليه وسلم وكان
«Аллаһ Елшісін (с.а.с.) таба алмадым. Менің төсегімде болған еді.
18. Сәждеге барған кезде бөксесін жоғары көтеру – сүннет.
"وصف لنا البراء السجود، فوضع يديه بالأرض ورفع عجيزته،
«Бара (р.а.) бізге сәжде қылуды үйретті. Қоларын жерге қойды
19. Сәжде отырыстары мен тәшәһһүд отырыстарында сол аяғын жатқызып,
"أن النبي صلي الله عليه وسلم كان يفرش رجله
رواه البخاري ومسلم
«Пайғамбар (с.а.с.) сол аяғын жатқызып, оң аяғын тіктеп отыратын.»
Басқа бір хадисте Ибн Омар (р.а.) айтады:
"عن ابن عمر: من سنة الصلاة أن ينصب القدم
«Оң аяқты тіктеп қойып, башпаларын құбылаға бағыттау және сол
Әйелдер сол аяқтарын оң жағына жатқызып жерге отырады.
20. Отырыстарда және екі сәжде арасындағы отырыстарда қолдарын тізесіне
Және «әт-тахиатты» оқығанда «Ләә иләһә» дегенде оң қолдың сұқ
"عن ابن عمر أن النبي صلي الله عليه وسلم
«Пайғамбар (с.а.с.) «тәшәһһүдте» отырғанда сол қолын сол тізесінің үстіне,
Басқа бір риуаятта: «Барлық саусақтарын бүгіп бас бармақтан кейінгі
Сұқ саусақ бір-ақ рет көтеріледі. Оған дәлел Ибн Зүбәйрден
"أن الني صلي الله عليه وسلم كان يشير بإصبعه
رواه أبو داود باسند صحيح
«Пайғамбар (с.а.с.) дұға қылған кезде (яғни «әт-тахиат» дұғасы) саусағын
21. Парыз намаздарының үшінші, төртінші рәкаттарында «Фатиханы» оқу –
22. Парыз намаздардың, уәжіп намаздардың және бекітілген сүннет (сүннад
"عن كعب بن عجرة قال: قلنا: يا رسول الله
رواه الجماعة
Қа’б ибн Ужра айтады: Пайғамбар (с.а.с.) ға айттық: «Ей!
«Я, Аллаһым! Пайғамбарымыз (с.а.с.) Мұхаммедке және оның отбасы мен
23. Салауат айтылып біткеннен кейін сәлемнен бұрын дұға оқылуы
" أن النبي صلي الله عليه وسلم علمهم التشهد
«Пайғамбар (с.а.с.) оларға «тәшәһһүдті» үйретті соңында: «Сосын қалаған дұғамызды
Бұл дұға Құран мен Пайғамбарымыздың (с.а.с.) сахих дұғаларының таңдалуы
"ربنا آتنا في الدنيا حسنة وفي الآخرة حسنة وقنا
«Раббәнә әәтинә фид-дүниә хасанатән. Уә фил-әәхирати хасанатән. Уә қинә
Бұдан басқа бұғаларды оқуға болады.
24. Намаздың соңында алдымен – оңға, сонан соң –
" عن عامر بن سعد عن أبيه قال: كنت
Амир бин Са’д әкесінен риуаят етті: «Ол (әкесі) «Пайғамбар
25. Намаз оқып тұрған адам алдына қалтқы қою –
أن رسول الله صلي الله عليه وسلم قال: إذا
«Пайғамбар (с.а.с.): Егер сендерден біреу намаз оқыса алдына қалтқы
Ашық жерде намаз оқыған адам бір нәрсені құбыла жағына
عن أبي هريرة قال: قال أبو القاسم صلي الله
Пайғамбар (с.а.с.) айтты: «Егер біреулерің намаз оқысаңдар бір нәрсені
Ханафи және Малики мазхабының көзқарастары бойынша алдыға қалтқы қою,
"عن أبن عباس أن النبي صلي الله عليه وسلم
رواه أحمد وأبو داود
«Пайғамбар (с.а.с.) ашық жерде намаз оқыды. Және алдында еш
Жамағат намаздарында қалтқы имамның алдында болса жеткілікті. Егер біреу
عن ابن عباس قال: أقبلت راكبا على أتان وأنا
«Бір күні есекке мініп Пайғаммбар (с.а.с.) бір топ адамдармен
Қалтқы мен намаз оқушының арасы сәжде қылуға жетерліктей ғана
"عن بلال أنه رسول الله صلي الله عليه وسلم
Біләл (р.а.) дан жеткен хадисте: «Пайғамбар (с.а.с.) намаз оқыды.
Намаз оқыған адаммен алдына қойған қалтқының арасынан өту күнә
"قال رسول الله صلي الله عليه وسلم: لو يعلم
«Егер намаз оқушының алдынан өткен адам, күнәсінің қандай екенін
Ал қалқының ар жағынан өткеннің ешкімге зияны жоқ. Намаз
2.4 Намаз әдептері
Ханафи мазхабында намаз әдептері – мустахаб, мәндүб, фазилет, нәпіл
Намаз әдебі Пайғамбарымыз (с.а.с.) бірде істеп, бірде істемеген істері.
Ханафи мазхабы бойынша намаздың әдептері мыналар:
Намазда іші-сырты жайланып, кішіпейілділікпен Аллаһ Тағалаға бой ұсынған түрде
Киімдеріне мән беру. Киімдерін қалай болса солай кимей жөндеп,
Ерлер ифтитах тәкбірін алғанда алақандарын жеңдерінен шығару. Егер суықтық
Намазда тұрғанда көңілін басқа жаққа аударатын нәрселерге қарамау. Жардағы
Қиямда тұрғанда сәжде қылатын жерге қарау, рүкүғта аяқтың үстеріне
Намазда мүмкіндігінше жөтелмеуге, кекірмеуге, есінемеуге тырысу. Ал есінеген жағдайда
Қаматта «Хаййа ала фәлах» дегенде имам мен жамағат намаз
Алдынан өтпекші болған адамға қолмен жеңіл ишара жасау.
Жеке намаз оқығанда рүкүғ және сәжде тәсбихтарын үштен артық
ІІІ – Т А Р А У
Намаздың мәкруһтері
Намазды бұзатын істер
Намаздың мәкрүһтері.
Намаздың ішінде істелуі мәкрүһ болған істер – тахрим мәкрүһ
Намаз ішінде мәкрүһ болған істер мыналар.
Намаздың уәжіптерінің бірін әдейі тәрк ету.
Мысалы, «Фатиханы» тәрк ету. «Фатиханы» оқу Ханафи мазхабында уәжіп
Ханафи мазхабы бойынша тахрим мәкрүһпен оқылған намаз өтелген болып
2. Намаздың сүннеттерінің бірін әдейі тәрк ету – мәкрүһ.
Мысалы, «Субханака» дұғасын, рүкүғтегі немесе сәждедегі тәсбихтарды тәрк ету,
Екінші рәкатта бірінші рәкатта қарағанда ұзақ сүре оқу –
"أن النبى (صالى الله عليه و سلم) كان يقرأ
«Пайғамбар (с.а.с.) бесін намазының алғашқы екі рәкатында «Фатиханы» және
4. Намазда тұрғанда үзірсіз бір нәрсеге сүйеніп тұру –
Саусақтарын бір-бірімен айқастыру немесе шытырлату – мәкрүһ. Пайғамбар (с.а.с.):
قال النبى (صلى الله عليه و سلم): "لا تقعقع
«Намазда тұрғанда саусақтарыңды шытырлатпа» - деп бұйырды.
Басқа бір хадисте:
"أن النبى (صلى الله عليه و سلم) رأى رجلاً
«Пайғамбар (с.а.с.) намазда саусақтарын айқастырып тұрған біреуді көрді. Сосын
Намазда үзірсіз бір-бірінің артына тұру үшін бірнеше адым жүру
لقول رسول الله (صلى الله عليه و سلم): "اقتاوا
Пайғамбар (с.а.с.) айтты: «Намазда болсаңдар жыландар мен саршаянды өлтіріңдер».
7. Бір рәкатта бір сүренің екі рет оқылуы немесе
8. Намаз оқып тұрған кісінің қолымен киімін, денесін, сақалын
«Аллаһ сендер үшін үш нәрсені мәкрүһ санады: Намазда бос
Жүзіндегі терді сүрту немесе есінегенде ауызды қолмен жабу сияқты
Бірақ сәжде қылатын жерде болған қиыршық тастарды бір рет
"عن معيقب قال: سألت النبى (صلى الله عليه و
«Пайғамбар (с.а.с.) дан намазда (намаз оқитын жердегі) тастарды тегістеу
Намазда тұрғанда сәби баланы көтеру – мәкрүһ.
Пайғамбар (с.а.с.) ның әр рәкатта Ұмама (р.а.) ны кеудесіне
قال النبى (صلى الله عليه و سلم): "إن فى
«Шүбәсыз намазда, намаздың өзіне тән іс-әрекеттер бар»
9. Намазда бит, шыбын, шіркей т.б. нәрселерді өлтіру немесе
Құмырсқа сияқты бір жәндік шағып мазасын алса бір рет
10. Жеті жерде намаз қылу – мәкрүһ.
Олар: Қағбаның үстінде, мазаратта, жол шетінде, күл-қоқыста, мал сойылған
Ибн Омар (р.а.) дан жеткен хадисте:
"أن رسول الله (صلى الله عليه و سلم) قال:
Аллаһ елшісі (с.а.с.) айтты: «Жеті жерде намаз оқу дұрыс
Бұл жерлерде үзірсіз намаз оқуға болмайды. Ал егер мәжбүр
Оған дәлел. Пайғамбар (с.а.с.) хадистері:
قال رسول الله (صلى الله عليه و سلم):"جعلت لى
«Мен үшін бүкіл жер таза және мешіт қылынды», және
Егер бір-екі қабір болса ол жерге намаз оқудың мәкрүһтігі
Мазаратта намаз оқуға тифм салыну себебі – оның астындағы
Монша хүкіміне де барлық жуынатын, ғұсылданатын жерлер жатады. Моншада
Жолдың шетінде намаз оқу, ол жерде намаз оқыған адамның
11. Қырағатта сүренің кезекпен оқылмауы – мәкрүһ.
Мысалы, бірінші рәкатта «Нас» сүресін, екінші рәкатта «Фалақ» сүресін
12. Ер адамның үзірсіз жібек киім киіп намаз оқуы
Себебі ер адамдар үшін жібек киім киюге тиым салынған.
"عن على قال: رأيت رسول الله (صلى الله عليه
Али (р.а.) айтады: «Аллаһ Елшісінің (с.а.с.) оң қолына жібек,
13. Басқа киім бола тұра кір киіммен немесе жұмыс
Себебі Аллаһ Тағала:
"يَا بَنى ءَادَمَ حُذُو زينتكم عند كل مسجدين" (سورة
«Әй адам балалары! әрбір құлшылық орынында зейнеттеріңді алыңдар (Киініңдер)»
14. Намазда үзірсіз киімді кимей иыққа жамылып тұру –
15. Дастархан жайылып, тамақ әзір тұрғанда намаз оқу –
عن عائشة أن النبى (صلى الله علبيه و سلم):"إذا
«Пайғамбар (с.а.с.): Егер тамақ пен намаз уақыты қатар келсе
Пайғамбарымыз (с.а.с.) бұлай айтқанда адам намаздан бұрын нәпсінің қажеттілігін
16. Уақыт бола тұрып үлкен немесе кіші дәретке қысылып
عن عائشة قالت: سمعت رسول الله (صلى الله عليه
«Пайғамбар (с.а.с.) дың: «Сендердің біреулерін тамақ әзір тұрғанда және
17. Намазда көздерін көкке көтеру – мәкрүһ. Анас (р.а.)
"لَيَنْتَهُنًّ عن ذلك، أولتخْطَفَنَّ ابصا رهم" رواه البخالارى
«Бір әрекеттерін тоқтатсын немесе Аллаһ олардың көздерін көр етеді»
18. Намазда көздерін жұму – мәкрүһ. Бірақ намазда көз
19. Намазда жан-жаққа қарау немесе басын бұрып қарау –
عن عائشة قالت: سألت رسول الله (صلى الله عليه
«Пайғамбар (с.а.с.) дан намазда жан-жаққа қарау жайында сұрадым. Ол:
20. Намазда тұрғанда тістерінің арасында тұрып қалған ноқаттың үлкендігіндей
21. Намазда тұрғанда қиямда, рүкүғте, сәждеде қолдарын сүннет саналған
22. Намазда керілу немесе есінеу – мәкрүһ. Пайғамбар (с.а.с.):
"قال النبى (صلى الله عليه و سلم): التثاؤب فى
«Есінеу – шайтаннан. Кімде-кім есінегісі келсе шамасы келгенше жеңігу
23. Иманнан бұрын рүкүғке, сәждеге бару немесе одан бұрын
قال رسول االله (صلى الله عليه و سلم):"لا تسبقونى
«Рүкүғте, сәждеде, қиямда, намазы аяқтағанда менен озып кетпеңдер» -
Бірақ имамға ұйыған адам имамнан бұрын рүкүғ немесе сәждеге
24. Жанған отқа қарап намаз оқу – мәкрүһ. Мұның
25. Аз мөлшерде нәжасаттың (ластықтың) адамның денесінде болуы немесе
26. Киімді топырақтан немесе тізелерінің тозуынан, қыртысталуынан сақтанып, сәждеге
27. Адамның немесе хайуанның суреті бар киіммен намаз оқу
Бұрынғы дәуірлерде таухид ақидасынан қашық болған қауымдар өздерінің қолдан
"عن أبى طلحه أن رسول الله (صلى الله عليه
Әбу Талха (р.а.) Аллаһ Елшісінің (с.а.с.) былай дегенін айтады:
Басқа бір хадисте Анас (р.а.) айтады:
«Айшаның (р.а.) жұқа бір жабындысы бар еді. Бұл жабындыны
28. Намаз қылған адамның төбесінде, алдында, оң, солында жанды
Намаз оқыған адамның аяғының астында отырған жерінде немесе алдында
Төл құжат, куәлік, ақша сияқты нәрселерде суреттер қалта секілді
29. Намазда жүзіне жұққан шаңды, терді сүрту – мәкруһ.
30. Намазда арасында ешқайндай бір пердесіз бір адамның жүзіне
31. Ерлердің сәждеде шынтақтарын жерге тигізіп, білектерін түгелдей жерге
عن أبى ذر قال:"نهانى خليلي (صلى الله عليه و
«Пайғамбар (с.а.с.) маған үш нәрсеге тиым салды: әтештің шоқығаны
32. Қиям, рүкүғ және сәжделерде тәкбір мен тасбихтарды өз
33. бір аяқпен тұру немесе бір аяғын екінші аяғына
34. Намаздағы тасбихтарды саусақпен санау – мәкрүһ.
3.2 Намазды бұзатын істер.
Намаз, өзіне тән ерекшеліктері бар, сөздері, іс-әрекеттері бар ғибадат.
" صلوا كما رايتموني أصلي "
«Намазды меннен көргендеріңдей етіп оқыңдар» - деп бұйырған. Егер
Шартына, рүкүніне сай басталған бір намазды бұзатын нәрселер мыналар:
Намазда сөйлесу. Намазда әдейі болсын, жаңылып болсын намазға қатысы
قال النبي صلي الله عليه وسلم:"إن هذه الصلاة لا
«Намазда адамдық (қарым-қатынас) сөздерді сөйлеу дұрыс емес. Намаз –
Тағы бір хадисте Зәйд ибн Әрқам жеткізеді:
عن زيد بن أرقم:"كنا نتكلم في الصلاة، يكلم أحدنا
«Біз намазда сөйлесетін едік. Біреуіміз жанындағы жолдасымен сөйлесе беретін
Намазда тұрғанда біреу сәлем беріп оның сәлемін алса –
عن ابن مسعود قال: "كنا نسلم على رسول الله
«Пайғамбар (с.а.с.) намазда тұрғанда оған сәлем беретінбіз. Ол сәлемімізге
عن ابن الحكم السلمى قال: بينا انا أصلي مع
«Мағауия бин Хакам айтты: «Пайғамбармен (с.а.с.) бірге намаз оқып
Түшкірген адамға намазда «иархамукАллаһ» деп айтуы намазды бұзбайды. Өйткені
Намазды бұзатын сөйлеу мөлшері екі әріп шығару. Мысалы: намазда
عن ابن عباس قال:" من نفخ في الصلاة فقد
«Кім намазда бір нәрсені үрлесе ол сөйлегені.»
Бір ауырудан немесе дүниеауи бір қиындықтарға күрсініп «ух», «ах»
Үзірсіз екі әріп шығатындай жөтелу немесе тамағын қырнау намазды
" خروا سجدا بكيا " (سورة مريم: 58)
«Жылаған күйде сәждеге жығылады» - дейді
"عبد الله بن الشخير عن أبيه، أنه قال: رأيت
Абдуллаһ ибн Шиххир әкесінен жеткізеді; ол (әкесі) айтады:
Құран мен хадисті намазда оқу намазды бұзбайды. Құран оқығанда
Намазда тұрған адамға «алға жылжы», «сап түзе» немесе «әрі
Ханафи мазхабы бойынша намазда Құранды мұсхафтан қарап оқу –
عن مسعود بن يذيد المالكي قال: شهدت رسول الله
«Пайғамбар (с.а.с.) намазда Құран оқығанда бір аятты қалдырып кеткендігін
Егер имам сол аяттарды оқи алмай басқа аяттарға көшкеннен
Намаз оқыған адам өзін шақырған немесе ішке кіруге рұқсат
Құран Кәримде немесе хадис шарифте болған бір дұғаның түрін
Ал егер «Аллаһуммағфир лил-амми» («Ей Аллаһым! Ағайныды кешір») немесе
Намазда қол немесе баспен сәлем алынса немесе сұралған бір
Ішіп-жеу. Намазда әдейі болсын, қатеден болсын бір нәрсені ішіп-жеу
Тістің арасында қалған ноқат дәнінен үлкен нәрсені намазда жұтса,
Ауызда еріген қант, шоколад сияқты нәрселерді жұту да намазды
Тіс арасында қалған тамақ қалдығын көп шайнау да намазды
3. Намазда көп қимыл жасау, яғни намазда қатарынан бірнеше
4. Құбыладан бұрылу. Намазда құбыладан кеудені бұру – намазды
" ولله المشرق والمغرب فأينما تولوا فثم وجه الله
«Шығыс та, батыс та Аллаһтікі. Сондықтан қай жаққа бет
Құбыладан тек жүзін ғана бұру намазды бұзбаса да, мәкрүһ
5. Намазда әурет жердің ашылуы намазды бұзады. Себебі ол
قال رسول الله صلي الله عليه وسلم": لا يقبل
رواه أبو داود والترمذي
«Аллаһ балиғат жасына жеткен әйел затының намазын орамалсыз қабыл
Ханафи мазхабы бойынша әурет жердің төрттен бір бөлігі ашылып
Әурет жер басқаларға көрінетіндей дәрежеде ашылса ғана намаз бұзылады.
6. Намазда тұрған адамның дәретінің бұзылуы намазды бұзады.
عن أبي هريرة أن النبي صلي الله عليه وسلم
Пайғамбар (с.а.с.) айтады: «Дәреттерің бұзылған кезде, қайта дәрет алмай,
Намаз оқыған адамның еркінен тыс мұрыны қанау, құсу сияқты
Намазда дәреті бұзылған имамның орнына басқа адамның тұрып намазды
Имам өзінің орнына ешкімді шығармай мешітттен шығып кетсе немесе
7. Намазда талып қалу, ақылынан адасу намазды бұзады.
8. Намазда дауыстап күлу. Намазда тұрған адам өзі еститіндей
" عن ابرهيم النخعي قال: جاء رجل ضرير البصر
«Бір күні Аллаһ Елшісі (с.а.с.) адамдарға намаз қылдырып жатқан.
Және Аллаһ Елшісі былай деп бұйырды: «Кімде-кім дауыстап күлсе,
9. Намаздың бір шартын немесе рүкүнін тәрк ету намазды
أن النبي صلي الله عليه وسلم قال للأعرابي الذي
«Бар да намазың қайта оқы, расында сен намаз оқыған
Намаздың бір рүкүні қаза етілместен тәрк етілсе намаз бұзылады.
10. Намазда ниетін ауыстыру. Оқып жатқан намазынан басқа бір
11. Бір рүкүнді имамна бұрын жасау. Бір адам жаңылып
12. Ер мен әйелдің араларында бір адам сиятындай орын
1) Имам әйелдерге имам болу үшін де ниет еткен
2) Еркекпен бір сапқа тұрған әйелдің балиғ шағына жеткен
3) Әйелдің намаздың не екенін білетіндей есі дұрыс болу.
4) Бір сапта болу бір рүкүн бойы жағасу.
5) Намаз рүкүғ, сәжде қылатын намаз болуы. Жаназа намазында
6) Екеуі де бір имамға ұйып тұрған болуы. Біреуі
7) Еркек пен әйелдің тұрған жерлері бірдей болу. Олардың
8) Еркек пен әйелдің араларында перде болмауы. Егер араларында
Мұндай ер мен әйелдің бір сапта тұруында ер адамның
13. Тәйәммүммен намаз оқыған біреу пайдалануға шамасы келетіндей су
14. Төрт рәкат намаздарда білмей екі рәкат санап, бірінші
15. Парыз немесе уәжіп намаздардың уақыты шыққанда намаз бұзылады.
16. Намазда тұрғанда мәсіге тартылған мәсіх уақытының аяқталуы. Мәсіге
Қорытынды
Бұл зерттеуде негізінен намаз үкімдері қарастырылды. Атап айтқанда:
Намаздың парыздары және олардың дәлелдері. Ол парыздарға Құраннан және
Намаздың уәжіптері. Оларға Құран мен сүннеттер дәлелдер келтірілді. Намаздың
Намаздың сүннеттері және оның дәлелдері. Сүннет парызбен уәжіптен басқа
Намаздың мәкрүһтері және олардың дәлелдері. Намаздың мәкрүһтері намазды бұзбаса
Намазды бұзатын істер және олардың дәлелдері. Бұл істер намаздың
Бұл үкімдерді әрбір мұсылман адам білуі керек. Өйткені намаздың
Пайдаланған әдебиеттер.
Абдурахман ибн Мухаммад Ауд Әл-Жәзири. Китәбул фикһ
Абдуллаһ Иусуф Әл-Ханафи Әз-зәила’и. Насбур-Райаһ Ли Әхадис
Бурхануд-дин Әл-Марғинани. Әл-һидаяһ, мархүн бәдәиәтүл – мүбтәнии. Дәрул –
Ибн Құдәмәһ. Әл-мұғни. 1 – басылым, 1986, 2 –
Мухаммад Али Әс-Сабуни. Тәпсир Әйәтул - Әхкам. Дәрул-Хайр
Мухаммад ибн Әл-Ұсиимиин. Шархұн Риадус-Салихин. 1 – басылым. Дәрүс-сәләм.
Мұхиддин Исаұлы, Қайрат Жолдыбайұлы. Ислам ғылымхалы.
Өмет Насухи Білмен. Бүйүк Ислам Иллихали. Станбул
Рахматуллаһи Абдулғани Ибраһим Халил. Нақлул ихтилаф
Саид Сәбиқ. Фиқһүс-сүннаһ. Мәктәбәтүн уәрат-тәрас. Қайр, Египет
Халифа Алтай. Құран Кәрим қазақша мағна және түсінігі. Мәдине
Халиди Дөндерен. Дилиллериле Ислам Илмихали. Станбул, 1998
العنكبوت: ٤٥
Ғанкәбүт: 45.
سورة الماعدة-٦.
Маида сүресі, 5-6 аят.
Хадисті Бухари, Муслим, Әбу Дәәуд және Тирмизи риуаят етті.
Хадисті Бухаридан басқалары риуаят етті.
Хадисті Дарақұтни риуаят етті.
Мүддәсир-4.
Хадисті Ахмад, Әбу Дәәуд, риуаят етті. Сахих.
Хадисті Муслимнен басқалары риуаят етті.
М. Иса, Қ. Жолдыбай. Ислам ғылымхалы.
Ағраф сүрес-31.
Нұр сүресі-31.
Әбу Дәәуд риуаят етті.
Ибн Мәжә.
Бақара сүресі, 144 аят.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Бақара-115 аяттар.
Ниса сүресі-103 аяттар.
Әбу Дәууд Сахих.
Бәйинә сүресі – 5.
Бухари риуаят еткен.
Мүддәсір- 74,3.
Хадисті Әбу Дәәуд, Тирмизи, Ибн Мәжә, Ахмад және Шафиғи
Бақара – 238.
Хадисті Бухари риуаят етті.
Хадисті Бухари және муслим риуаят етті.
Хадаисті Бухари риуаят етті.
29 Мүзәміл, 20.
30 Муслим риуаят етті.
Ағраф сүресі, 204 аят.
Әбу Хурайрадан Ибн Әбу Шайы риуаят етті
Хаж сүресі-77.
Бухари, Азан 120,145
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хаж сүресі -77 аят.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Муслим, Салат, 215.
Бухари, Азан, 95.
Ахмад Хәнбал риуаят етті.
Мүдәссір 74/3.
Хадисті Табарани риуаят етті.
Бухари – 196/1, Муслим 295/1.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадис сахих Әбу Даууд, Тирмизи риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Шәукани, 11. 273.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Бухари риуаят етті 1/105
Хадисті Бухари риуаят етті 1/190
Тәубе сүресі – 3.
Хаж сүресі – 27.
Жұма сүресі – 9.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
М. Исаұлы, Қ. Жолдыбайұлы «Ислам ғылымхалы» «Алтын қалам», Алматы,
Хадисті Әбу Даууд риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Бухари, Ахмад, Насаий риуаят етті.
Хадисті Тирмизи риуаят етті, Салат, 29.
Хадисті Ибн Мажа риуаят етті. 232/1.
Хадисті Әбу Даууд риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті) (Сахих Бухари 159/1.
Хадисті Ахмад риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Ахмад риуаят етті.
Хадисті Тирмизи риуаят етті, Салат 29.
Хадисті Тирмизи риуаят етті, І.291.
Хадисті бес имам риауят етті, Тирмизи сахих деді.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Бухари, Мәуақит, 24.
Бухари, Салат 18
Әбу бәкр ибн әби Шайба риуаят етті. Хадистің дәрәжесі
Муслим, Мусафифин 202.
Муслим риуаят етті.
Муслим риуаят етті.
Нахыл сүресі – 98 аят.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Фатиха сүресі – 1,2,3,4.
Хадисті Бухари мен Муслим риуаят етті.
Хадисті Бухари мен Муслим риуаят етті.
Хадисті Имам Ахмад риуаят етті. Иснады сахих.
Хадис хасан.
Ағраф сүресі 55.
Хадисті Ахмад, Насаи, Тирмизи риуаят етті, хадис – сахих.
Хадисті Бухари, Муслим, Әбу Даууд және Ахмад риуаят етті.
Бухари, Азан, 52.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Ахмад және Әбу Даууд риуаят етті.
Хадисті Ахмад, Әбә Даууд және Ибн Мажа риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Тирмизи риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Хаким риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Әбу Даууд және Ахмад риуаят етті.
Хадисті Тирмизи, Әбу Даууд, Насаий риуаят етті.
Хадисті Тирмизи риуаят етті.
Хадисті Әбу Даууд риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Насаий риуаят етті.
Хадисті Байһақи риуаят етті.
Хадисті Бухари риуаят етті.
Хадисті Насаай риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Насаай риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Әбу Даууд риуаят етті. Дәрежесі – сахих.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Әбу Даууд, Ибн Мажа риуаят етті.
Хадисті Ахмад, Әбу Даууд риуаят етті. Хадис – сахих.
Хадисті Ахмад, Әбу Даууд риуаят етті.
Хадисті Әл-Жамаға риуаят етті.
Хадисті Ахмад, Нәсәәй риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Ибн Мәжә риуаят етті.
Хадисті Тирмизи, Ибн Мәжә риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті) (Зекет 53, Akdiyc 12,
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті) (Хамди Дөндерен. Делилериле Ислам
Хадисті Ибн Мәжә риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Бұл жөніндегі Бухари, Муслимнің сахихтарында баяндалған.
Хадисті Әбу Даууд риауят етті. Хадис – хасан.
Ағраф сүресі.
Хадисті Муслим, Ахмад риуаят етті.
Хадисті Бухари риуаят етті.
Хадис Бухари риуаят етті.
Хадисті Бухари риуаят етті, Бед’л-халқ әдеп 127.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Бухари, салат 15 Либас 93 Аханбал ІІІ, 151, 283
Хадисті Муслим риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Хадисті Муслим риуаят етті.
Мәриам сүресі, 58.
Хадисті Әбу Даууд риуаят етті.
Бақара сүресі-115.
Хадисті Әбу Даууд, Тирмизи риуаят етті.
Хадисті Бухари, Муслим риуаят етті.
Дөндерен, 281.
Хадисті Бухари, Муслим руаят етті.
Ислам діні
Намаздың маңыздылығы
Намаз – діннің тірегі
Намаздың ішкі және сыртқы парыздары
Ислам дінінің пайда болуы және дамуындағы тарихи әлеуметтік, саяси жағдайлар туралы ақпарат
ИСЛАМ ДІНІНІҢ ҚАЖЫЛЫҚ ОРТАЛЫҚТАРЫ
Құран мен намаздың парызы
Дін туралы
Діннің пайда болуы туралы конценциялар
Тәңіршілдік діні мен Ислам діні