Сүттің минералдық құрамы
Мазмұны
Аннотация . . . . . . . .
Нормативтік сілтеме. . . . . . . .
Анықтамалар. . . . . . . . .
Белгілер мен қысқартылған сөздер . . .
Кіріспе. . . . . . . . .
1 Аналитикалық шолу . . . . .
1.1 Сүттің құрамы мен қасиеті. . . . .
1.1.1 Сүттің химиялық құрамы . . . . .
1.1.2 Сүттің минералдық құрамы . . . .
1.1.3 Сүтте кездесетін витаминдер . . .
1.1.4 Сүттің пайда болуы мен бөлінуі . . .
1.1.5 Микроорганизмдердің сүтке түсу жолдары . . . .
1.1.6 Сүтті алғашқы өңдеу . . . .
1.1.7 Сүтті жоғары температурамен өңдеу . . .
1.1.8 Сүттен өндірілетін өнімдердің маңызы . . . .
1.1.9 Сүт тағамдарын жасау технологиясы . . . .
1.2 Ірімшік сарысуын өңдеу . . . . .
1.2.1 Сарысудың ақуыздарын пайдалану және бөліп алу әдістері .
1.2.2 Құрғақ ақуыздық заттар . . . . .
1.2.3 Сүт қантының технологиясы . . . . .
1.2.4 Сарысудан алынатын құрғақ және қоюландырылған өнімдердің технологиясы .
1.2.5 Сарысуды биологиялық жолмен өңдеу . . . .
1.3 Сүт және сүт өнімдерінде кездесетін микроорганизмдерге сипаттама.
2 Тәжірибелік бөлім . . . . . .
2.1 Тәжірибелік бөлімнің мақсаты . . . .
2.2 Тәжірибелік бөлімнің әдістемесі . . . .
2.2.1 Ірімшік сарысуының құрамын анықтау . . . .
2.2.2 Лиофильдік ашытқылардың ұзақ сақталу процестеріндегі кейбір физиологиялық-биохимиялық ерекшеліктері
2.2.3 Сарысуға Saccharomyces cerevisae ашытқысын қолданып азықтық ақуыз алу
2.3 Тәжірибелік бөлімнің нәтижесі . . . .
3 Тіршілік қауіпсіздігі және еңбекті қорғау. . . .
Қорытынды . . . . . . .
Қолданылған әдебиеттер тізімі. . . . . .
Қосымша бет. . . . . . . .
Аннотация
Беттер
Түйін сөздер: сүт, сүт қышқылды бактериялар, микроорганизмдер, актиномицеттер, лактоза,
Бұл курстық жұмыста сүт сарысуы негізін Saccharomyces cerevisae ашытқысымен
Курстық жұмыс негізінен үш бөлімнен: аналитикалық, тәжірибелік, тіршілік қауіпсіздігі
Аналитикалық шолуда сүттің құрамы мен қасиеті, сүттен өндірілетін
Екінші бөлім тәжірибелік бөлімде қазіргі жаңа заманға сай технологияны
Курстық жобада патенттік ізденіс жасалып, ғылыми зерттеу жұмысының нәтижесі
Анықтамалар
Стерилизация - микроорганизмдерді жоғары температура әсерімен химиялық заттармен жою,
Өсу факторы- сүттегі сүт қышқыл бактерияларының өсуіне жағдай жасайтын
Буферлілік - бұл сүттегі рН өзгерісін бақылап тұратын сүттің
Штамм - бұл бір топтағы микробтардың түрлері (мысалы, сүт
Антогонистік әсер - азықтың құрамындағы бір микробтардың тобын жойып,
Ашытқы - сүт ашытатын, сүт қышқыл бактерияларынан ашытқыны қосып
Сүт – басқа ешқандай азық-түлік тең келмейтін аса бағалы
Сүт қышқылды бактериялар - сүттің әсерімен сүт қышқылды өнімдер
Титрлеу - сұйық азықтық өнімдерді 100°C дейінгі температурада, қыздыру
Микроорганизмдер - микроскоппен ғана көруге болатын, өсімдіктер мен жануарларда
Субстрат (лат. substratum – төсеніш, қоректік орта) – микроағзалар
Шикі сүт - жаңа сауылған, өңдеуден өтпеген сүт.
Витаминдер – организмнің дұрыс қалыптасып, одан арғы қалыпты тіршілігі
Протезопептондық фракция – сарысу ақуыздарының жылуға төзімді бөлігі.
Сүтті пастерлеу - сүтті +630С температурада қыздыру пастерлеу деп
Қысқартылған белгілер мен мәндер
МО – микроорганизмдер
БТ - биотехнология
рН - қышқылдылық
Ккал - калорин
ҚМСҚ - құрғақ, майсыз сүттің қалдығы
ТСА - таза сүтті алмастырғыш
Гр - грамм
% - пайыз
мл - миллилитр
ºC - температура
А - ампер
млрд - миллиард
мг - миллиграмм
об/мин - минуттағы ацналымдар
тәу - тәулік
м.о. – микроорганизмдер
Кіріспе
Жобаның өзектілігі. Қазақстан Республикасының президентінің жолдауын қолдап елу елдің
ҚР президентінің жолдауында біздің еліміз дүние жүзінде 50 дамыған
Сарысудың ақуыздық заттарын пайдалану, ақуыз жетіспейтін әр түрлі топтағы
Сарысуды биологиялық жолмен өңдеу – оның тағамдық және азықтың
Жобаның міндеті мен мақсаты. Міндеті соңғы уақытта сүт сары
Тәжірибенің мақсаты – сүт сары суындағы сахаромицес церевизае ашытқысының
1 Аналитикалық шолу
1.1 Сүттің құрамы мен қасиеті
Сүт – басқа ешқандай азық-түлік тең келмейтін аса бағалы
Адамзат баласы сүтті сол күйінде де, өнеркәсіп орындары өңдеп
Сүттің тағы бір қасиеті – түрлі азық-түлікпен керемет үндесіп,
Сүттің химиялық құрамы
Жаңа сауылған сүттің дәмі жағымды, аздап тәтті, түсі
Кесте 1 - Мал сүтінің құрамы
Мал түлігі Құрғақ зат Майлылығы Белогы Лактоза Күйі
Сиыр сүті
Бие сүті
Ешкі сүті
Қой сүті
Түйе сүті 12,5
10,3
13,4
18,2
13,6 3,8
1,25
4,4
6,7
4,5 3,3
2,15
3,6
6,3
3,6 4,7
6,5
4,9
4,3
5,10 0,7
0,4
0,8
0,9
0,7
Судың массалық үлесі сиыр сүтінде 86%. Мұны айтып отырған
Сүт белогы табиғаттағы ең толық бағалы белок болып есептеледі.
Сүт белогы, әсіресе, нан, макарон, жармаларға қосқанда олардан жасалған
Сүт қанты лактоза деп те аталады. Осы сүт қанты
Тағы бір айта кететін мәселе – ашушаң, нерв жүйесі
АҚШ-та жүргізілген зерттеулердің бірінде бір топ балаға анасының сүтін
Микроорганизмдердің әсерімен сүт қанты ашиды, сол кезде әр түрлі
Сүттің сүт қышқылын түзіп, ашуы әр түрлі ірімшіктер, айран,
Сиыр сүтінің құрамында 6% дейін сүт майы болады. Сүт
Сүт тағамдарын жасауда жоғары молекулалы (стеарин, олеин) май қышқылдары
Сүт майының тағамдық маңызы жоғары болғанмен кейбір кезде осы
1.1.2 Сүттің минералдық құрамы
Сүтте адам организміне жететін барлық минералды заттар бар. Минералды
Фосфор тек сүйектің ғана құрамында болып қоймай, етте де,
Организмдегі барлық биохимиялық процестерге қатысатын микроэлементтердің көбі сүттің құрамында
Микроэлементтердің көбі ферменттердің құрамына кіріп, клеткаларда жүретін реакциялардың жылдамдауына
Кобальт В12 витаминінің марганец-гидролаза, декарбоксилаза, фосфатаза ферменттерінің, йод тироксин
1.1.3 Сүтте кездесетін витаминдер
Витаминдер – организмнің дұрыс қалыптасып, одан арғы қалыпты тіршілігі
Майда еритін витаминдер. А витамині зат алмасу процесіне қатысып,
Д витамині (кальциферол) – организмде фосфор, кальций алмасуына қатысады.
Е витамині жетіспесе малдың, адамның ұрықсыз қалуына әкеп соқтырады.
Сүттің құрамында майда еритін Ғ, К витаминдері кездеседі.
Суда еритін витаминдер. В1 витамині организмде белоктың, майдың, углеводтардың
Сүтті қыздырған, қайнатқан кезде В1 витаминінің мөлшері 10-25%
В2 витамині – бірінші рет сүттің сары суынан бөлініп
В12 витаминінің құрамына кобальт кіреді. Организмде осы витаминнің азаюы
С витамині жетіспесе, адам цинга ауруына шалдығады. Витаминнің бұл
1.1.4 Сүттің пайда болуы мен бөлінуі
Сиыр сүті оның құрамындағы заттардың желін безінің ішіндегі зат
1. Нәрлі заттардың түсуі.
2. Сүт құрамындағы заттардың пайда болуы (синтез).
3. Сүт құрамындағы заттардың жиналуы.
4. Сүттің құрамындағы заттардың альвеола аралық қуысқа шығуы.
5. Сүт құрамындағы заттардың қан құрамынан альвеола қуысына шығуы.
Сүт құрамындағы заттардың кейбіреуі сүт бездерінде пайда
Сүт майы қаннан тікелей түспейді, болмаса азықпен майдан
Альвеола клеткаларында пайда болған сүт – сүт безінің кең
1.1.5 Микроорганизмдердің сүтке түсу жолдары
Мал желіні. Өзімізге мәлім сиырдың желінінде көптеген
Мысалы, сиыр желінін жумаған уақытта 1 мл сүтте орта
Мал терісі. Көптеген микроорганизм теріге малдың қиынан, азықтың қалдығынан,
Қораның ауасы. Ауада көптеген микробтар, аммиак иісі болады. Оны
Сүзгіш, сүт сауатын ыдыстар. Сиыр сауатын орында тазалық сақталмаса,
Сиыр сауар алдында сауын аппараттарына ыстық суды (85-95 градус)
Сауын аппаратын үздіксіз айналдыра отырып жуу үшін мынандай әдіс
Аппараттарды жаз айларында күнде, күн салқындаған кездерде, яғни көктем
Жұмасына бір рет сауын аппаратын бөлшектейді. Сөйтіп резина тетіктерін
Тазартылған аппаратты жинағаннан кейін әрқайсысына дезинфекция жасайтын 10 литр
Аппараттарды айына бір рет қайтадан бөлшектеп жуып, қайтадан жинайды.
Ауру мал сауылатын ыдыстар бөлек жуылады. Оларды міндетті түрде
Сайыншының тазалығы. Көптеген микроорганизмдер сүтке сауыншының қолынан түседі. Сондықтан
Қолдың жарылған, пышақ кескен жерін йод ерітіндісімен сүрту қажет.
Мал азығы. Мал азығында споралы бактериялар болса, олар кейін
1.1.6 Сүтті алғашқы өңдеу
Сүт - өте тез бұзылатын тағамдардың бірі. Сондықтан қабылданған
Сүтті алғашқы өңдегенде одан неше түрлі шығындар болады. Мысалы,
Сүтті өлшеу. Фермадан немесе сүтті жеке дайындаушылардан қабылдап алғанда
Сүтті тазалау. Сүтті сауып алғаннан кейін бірден сүзгіден өткізу,
Сүтті өте жақсы тазарту үшін үлкен сүт фермаларында, заводтарда
Салқындату. Жаңа сауылған сүтте микробтар бірден көбеймейді, тіпті
Кесте 2 – Сүтті салқындату температурасы
Сүттің температурасы, 0С 30
20 10 5 0
Бактерицидтік фазасы, сағат 3 6 24 36 48
Дербес шаруашылықтарда сүтті жаз айларында сумен салқындатуға болады. Салқындаған
1.1.7 Сүтті жоғары температурамен өңдеу
Сүтті пастерлеу. Сүтті +630С температурада қыздыру пастерлеу деп аталады.
Пастерлеудің 3 түрі бар. Енді соған жеке-жеке тоқталайық.
1. Төменгі температурада ұзақ пастерлеу – сүтті 62-650С температурада
2. Жоғары температурада қысқа мерзімді пастерлеу – сүтті 72-760С
3. Жоғары температурада шапшаң пастерлеу. Пастерлеудің бұл әдісінде сүт
Сүтті стерилдеу – сүтті қайнау температурасынан жоғары температурада қыздыру.
Стерилдеу әдісі ішетін сүт пен қойылтылған сүтті ұзақ уақыт
1.1.8 Сүттен өндірілетін өнімдердің маңызы
Сүт тағамдарынан жиі пайдаланатындардың бірі – қымыз. Қымыз
Қымыз – организмге оңай сіңетін сусын. Ондағы сүт қышқылы
Қымыздың қазір емдіе қасиетінің барлығы анықталды. Сүт қантын ашытатын
Сиыр сүтінен даярланған қымыздың бір кемшілігі – жазда одан
Сүт қышқылы бактерияларының нанды ашытып пісіруде де зор маңызы
Ашытқы саңырауқұлақтар мен сүт қышқылы бактерияларының бірлесіп тіршілік етуі
Қышқыл сүт тағамдарының ішінен Орта Азия тұрғындарына, әсіресе қазақ
Шұбат микроорганизмдерін зерттегенде одан жоғары температурада тіршілік ететін термофильді
1.1.9 Сүт тағамдарын жасау технологиясы
Ауыз сүт дайындау. Ауыз сүт сиырдың бұзаулағанынан 10 шақты
Айталық, сүттің майлылығын 3,4 процент етіп, қалыпқа келтіру қажет
Ко=Км(Жм-Жн)/Жн-Жо;
Мұндағы, Ко-керекті көк сүт мөлшері, кг.
Км-қолдағы таза сүт мөлшері, кг.
Жм-қолдағы таза сүт майлылығы, %
Жо-көк сүттің майлылығы, %
Жн-қалыпқа келтірілген сүт майлылығы,%
Майлылығы аса жоғары сүт дайындағында, қолдағы таза сүтке кілегей
Ксл=Км(Жн-Жм)/Жсл-Жн;
Ксл-қажет кілегей мөлшері, қалған шартты белгілер жоғарыдағыдай. Сүтті қалпына
Үшбұрыш әдісі. Таза сүт мөлшері белгілі болған жағдайда, қажет
Үшбұрыштың төбелерінде таза сүттің (Жм), қалыпқа келтірілген (Жн) және
Үшбұрыш қабырғаларының сыртына майлылықтың көбінен азын алғандағы айырма, ішіне-таза
Кн/Жм-Жо=Км/Жн-Жо=Ко/Жм-Жн
Км мөлшері алдын ала белгілі болғандықтан, Ко табылады.
Км/Жн-Жо=Ко/Жм-Жн; Ко=Км(Жм-Жн)/Жн-Жо;
Айталық, қолда 15л майлылығы 3,92 процент сүт бар дейік.
Ко=15л(3,92-3,2)/3,20,12=15·0,72/3,08=10,8/3,08=3,5кг
Квадрат әдісі. Квадраттың ортасына қажетті майлылық Жн жазылады.
Сол жақтағы жоғары бұрышына көк бар таза сүт (Жм)
Км/Жн-Жо=Ко/Жм-Жн осыдан, Ко=Км(Жм-Жн)/Жн-Жо;
Айталық:қолда майлылығы 3,92 процент 15 л сүт бар дейік,
Сонда,
Ко=15(3,92-3,2)/3,2-0,12=1,5·0,72/3,08=10,8/3,08=3,5кг7
Ауыз сүтті дайындау әдісіне қарай белокты сүт, қайнатылған, стерилизацияланған,
Белокты сүттің майлылығы төмен (1,0-2,5%), майсыз құрғақ заттарын (СОМО)
Қайнатылған сүт дайындағанда кілегей қосып, майлылығын көтеріп, қатты қыздырып
Кілегей. Таза сүттен кілегейді бөліп алу. Сүттің кілегейін бөліп
Сепаратор барабаны аса ұшқыр жылдамдықпен айналғанда, көк сүт ортадан
Сепаратор ойдағыдай жұмыс жасауы үшін сүтті аздап жылытып алған
Сепаратор дұрыс және тиімді де, үнемі жұмыс істеуіне сүттің
Сүтті сепараторға аздап жіберу де тиімсіз. Ал бөлінетін кілегейдің
Бірінші жағдай:кілегей винті сыртқы бөлгіш табаққа орналасқан дейік. Жоғарыда
Екінші жағдай: кілегей винті барабанның қақпағында орналасқан делік. Бұл
Майлылығы белгілі кілегей мөлшерін немесе мөлшерлі кілегей алу үшін
К=Жкілегей-Ж1көк сүт/Ж2таза сүт·0,97-Ж1көк сүт;
К-кілегей мөлшері, кг
Жкілегей-кілегейдің майлылығы, %
Ж1көк сүт-көк сүт майлылығы, %
Ж2таза сүт- сүттің майлылғы, %
0,97-сепаратордан өткізгенде, төгіліп-шашылатын сүтті есепке алатын коэффициент.
Майлылығы белгілі болса, қолда бар сүттен алынатын кілегей мөлшерін
С=М(Жм-Жо)/Жел-Жо;
Майлылығы белгілі кілегей алу үшін, қажетті сүт мөлшерін мына
М=С(Жол-Жо)/Жм-Жо
Ал, кілегейдің де, сүттің де мөлшері белгілі болса, кілегейдің
Жс=М(Жм-Жо)-СЖо/С;
Алынған кілегейді майлылығына қарай қайнатуға дейін қыздырып, барынша тез
Км=Ксл(Жсл-Жн.сл)/Жн-Жм;
Жн,сл-қалыпқа келтірілген кілегейдің майлылығы. Ал, кілегейдің майлылығы төмен болған
Кслв-Ксл(Жнсл-Жсл)/Жсл-Жн·сл;
Жсл-майлылығы жоғары кілегей, процент есебімен
Ашытылған сүт тағамдары. Бұл тағамдардың құрамында денеге сіңімділігінен басқа
Сүт қышқылы пайда болатын ашытылған сүт тағамдарына қышқылтым дәм,
Ұйытып-ашытатын сүт тағамдарының бірнеше түрін дайындау ашытқыны және ұйыту
Ашытылған сүт тағамдарын дайындау үшін сүт қышқылды стрептококк микроорганизмдері
Хош иіс түзетін стрептококктар 25-28°С жылылықта жақсы өсіп-өнеді. Ашытқыш
Сүт қышқылды таяқша бактериялары өте жоғары (40-45°С) жылылықта жақсы
Сүт ашытқыш дрожжасы 18-20°С жылылықта жақсы өсіп-өнеді де, этил
Ұю процесінің кешеуілдеуіне ашытқы қышқылдығының төмендегі, ал ұйытылатын сүт
Ашытқы дайындау. Ашытылған сүт тағамдарын жасау үшін, алдымен ашытқы
Алғашқы (аналық) ашытқы. Құрғақ, тазаыдысқа 1,5 литр шамасында көк
Сондықтан, екінші (туынды) ашытқы дайындайды. Ол үшін 2,5 литр
Күнделікті пайдалану үшін үшінші немесе күнделікті кәсіптік ашытқы дайындалады.
Қатықтың түрлері және оны жасау. Қатық дайындау технологиясы бірдей
Мечников қатығы пастеризацияланған сүтке қышқылды стрептококктар мен болгар таяқша
Сүтке 38°С жылылықта ашытқы құйып ашытады да, 5-6 сағат
«Южная» қатығы сүтті стерилизациялап, жақша пішінді бактериялар, жылу сүйгіш
Айран-Кавкас халықтарының ежелгі тамағы. Биязы қышқыл, хош иісіне байланысты
Айранның бір қасиеті-бұл тағамда екі түрлі ашу (сүт қышқылды
Айран грибоктарының құрамына сүт қышқылды сүт қышқылды стрептококктар, сүт
Айран дайындамас бұрын алдын ала сүттің майлылығын бір қалыпқа
Сүтті 18-22°С жылытып, массаның 5-8 процент мөлшерінде ашытқы қосады,
Ұйыған айранды салқын жерге қойып, 8-10°С дейін салқындатады. Араластырып,
Айранның қышқылдығына, көмір қышқыл газының және спирттіңжиналған мөлшеріне қарай
Алғашқы топ-босаң, бір тәуліктік, қышқылдығы әлсіз, 80-90°Т, спирт мөлшері-0,2%;
Екінші топ-орташа, екі тәуліктік, қышқылдығы 90-100°Т, спирт мөлшері 0,4%.
Үшінші топ-күшті, үш тәуліктік, қышқылдығы 100-120°Т, спирт мөлшері 0,6%.
Негізгі микроорганизм, сүт қышқылдық ашуды жүргізетін, бұл термофильді стрептококк
Бірақ иогурттармен сүт десерттерін алаластыруға болмайтындығы қаралысу керек. Яғни
Бүгінгі таңда сапалы қышқыл сүтті өнімдерді дайындайтын Европалық өңдеуді
30тәуліктен артық сақталынатын өнімдерді иогуртерге қосуға болмайды. Себебі олар
Иогурт арналған тамызық 2 түрлі қызмет атқарады: 1. иогуртқа
Егер стерилизация жасасақ біз соңғы өнім ретінде дайын иогурт
Сондықтан Европалық өндірушілер, сүт қоюын алу үшін табиғи немесе
Бұл өнімдер майсыздандырылған немесе жоғары дәрежеде майлы болуы мүмкін.
Эксперимен нәтижесін талқылау
Жұмысты жүргізу кезінде иогурт алынды. Сүт қышқылдығы 75-80% дейін
1.2 Ірімшік сарысуын өңдеу
Сүт сарысуының теориялық шығуы, өңделінетін шикізат мөлшерімен салыстырғанда 90%
Сонымен қатар, сарысуды кондитер өнімдерін жасауда пайдаланады (вафли, печенье,
Сарысудың құрамындағы ақуыздар, сүт майы және лактоза өнеркәсіптік масштабта
Сүт сарысуын мақсатты түрде биологиялық өңдеу, оның тамақтық, биологиялық
1.2.1 Сарысудың ақуыздарын пайдалану және бөліп алу әдістері
Сарысудың ақуыздық заттарын пайдалану, ақуыз жетіспейтін әр түрлі топтағы
Сарысу ақуыздарының барлығы дерлік молекулалық құрылымына байланысты жылу
Дегенмен қыздырғаннан соң ірімшіктен алынған сарысудың ақуыздары 20-дан 30%-ға
τ=H/γ0
τ – тұндыру уақытының ұзақтығы, с.
H – тұндырғыштың биіктігі.
γ0 – тұндыру жылдамдығы, м/с.
Тұндыру әдісі сарысуды толық тазартуға мүмкіндік бермейді (85% ақуыз
Ацетатцеллюлозды мембрана қызуға төзімсіз, механикалық беріктігі нашар. Сүт
1.2.2 Құрғақ ақуыздық өнімдер
Ірімшіктен алынған сарысудың құрғақ ақуыздарының концентраты бұларды жартылай фабрикат
КСБ-УФ/ЭД – ақуызды сарысу концентраты. Бұл уытты балалар тағамын
Ультрафильтрациядан алынған концентратты тұзсыздандырады, оны электродиализдік қондырғыларда, күл мөлшері
Сұйық концентратты флягтар мен цистерналарға құйып, 3 сөткеден
Сарысудағы лактозаның массалық мөлшері 3,9-дан 4,9 дейін болады. Лактозаның
Қоюлатып болғаннан соң лактозаның түйіршіктелуі үшін қолайлы жағдай жасалады,
Түйіршіктердің өсуіне (көбеюіне) көптеген факторлар әсер етеді, шырынның қоюлану
Ылғалдылық мөлшері 2,5-4,0% болғанша кептіреді. Түйіршіктерді кептіру температурасын лактозаға
1.2.3 Сүт қантының технологиясы
Сүт қантының шикізаты – түйіршіктелген ақшыл-сары немесе жасыл-сарғыш
Сарысуды сүт майынан және казеин тозаңынан арнаулы сепараторлар арқылы
Сарысуды қышқылдандыру үшін тұз қышқылын және мелассаны қолдануға болады.
Сүтті қант шикізатының технологиялық ерекшеліктері. Сарысуды ультрафильтрациядан өткізгеннен соң
Тамақтың сүт қантының технологиясы. Тамақтық сүт қантын қосымша тазарту
Содан соң булағыш-вакуммдік қондырғыға жіберіп, натрий гидроксидімен ашытамыз, 20-250Т,
1.2.4 Сарысудан алынатын құрғақ және қоюлатылған өнімдердің технологиясы
Сарысудан суды қоюлату және кептіру арқылы бөліп алу, өнімнің
Қоюлатылған және құрғақ сарысудың түрлері
Сарысуды қоюлату мен кептірудің, майлы сүт және майсыз сүт
Сарысудан бөлінетін қоюлатылған өнімдер
Сүт сарысуының қоюлану дәрежесі дайын өнімнің қажеттілік қасиетіне, вакуум-булағыштың
Қоюлатылған сүт сарысуы. Бұл жердегі құрғақ заттар 40 және
Концентрациялы сүт сарысуы. Массалық құрғақ заты 13,20 және 30%.
Қантпен концентрацияланған сүт сарысуы
Құрғақ заттары 52,5, 67, 75 және 90% болады, бұл
Сарысудан жасалған құрғақ өнімдер
Сарысуды кептіру екі жолмен жүргізіледі, пленкалық және тозаңдаты. Пленкалық
Кондуктивтік жолмен кептірілген құрғақ сарысу
Түрі әртүрлі формада түйіршіктелген болады, түсі ашық-крем немесе сары
Құрғақ сарысуды үш қабатты қатарға немесе 50 литр полиэтилен
Тозаңдатып кептірілген құрғақ сарысу. Бұл жерден сапалы өнім шығады.
Құрғақ сарысудың физикалық, химиялық көрсеткіштері: ылғалдың массалық мөлшері 2,5%,
1.2.5 Сарысуды биологиялық жолмен өңдеу
Сарысуды биологиялық жолмен өңдеу – оның тағамдық және азықтың
Сарысудан жасалған ферменттелген және ашытылған өнімдер. Сүтті ашытып қоюландыру
Гидролизденген қоюланған сүт сарысуы. Бұл созылмалы ағатын масса,
Электродиализ әдісімен алынған минералсыздандырылған сарысудың (СД-ЭД) мынандай түрлері бар:
1.2.6 Сарысу концентраты КОМС
Бұл қою созылмалы масса, ашық-сары түстен қоңыр-жасыл түске дейін
Сүт сары суындағы ақуыз продуценті микроскопиялық саңыруқұлақтыр болуы мүмкін,
Ақуыздық микроскопиялық саңырауқұлақтардың өнімділігін арттыру үшін, сонымен қатар құрамындағы
Сүт сары суында ақуыздың продуценті ретінде көбіне ашытқылар қолданылады.
Ашытқылардың көптеген түрлері белгілі, лактозаны қабылдайтын сонымен қатар лактозаны
Белсенді продуценттерге Candida utilis ( Torulopsis utilis var major),
1.2.7 Сүт сары суында микроорганизмдерді культивирлеу
Сүт сары суын түрлі тәсілдермен өңдеуге болады: кептіру, лактоза
Бұл сүт сары суында микроорганизмдер оңай сіңірілетін көміртегі бар,
Шикізатқа мінездеме. Сүт өнімдерін шығаруда (сыр, творог, казеин) ақуыз
Сүт сары суының құрамы бастапқы шикізаттың сапасына, ақуыздың бөлінуіне
Кесте 3 – Сарысудың құрамы
сары су түрі Құрғақ заттар Ақуыз Май
Сыр
Творог
Казеин қышқылынан
Хлорлыкальций копреципитат
Кальций төмен тұзқышқылды копреципитат
Орташа кальций тұзқышқылды копреципитат 6,5-6,6
5,9-6,0
6,9
5,5
5,5
5,3 0,4-1,0
0,5-1,0
0,9
0,2
0,3
0,2 0,05-0,40
0,2-0,3
0,3
-
-
- 4,8
4,0-4,7
4,7
4,7
4,5
4,5 0,5-0,7
0,6-0,7
-
-
-
-
Сары судың құрғақ затында басты компоненттері былай орналасады (%):
Сүт сары суындағы көміртектің негізі лактоза болып саналады (сүтті
Казеин – сүттің негізгі ақуызы, ол α- , β-,
Сары судың ақуыздағы аминқышқылдар құрамында алмастырылмайтын аминқышқылдардан тұрады. Ақуыз
Сүт сары суында біраз мөлшерде органикалық қышқылдар бар (сүт,
Сүт сары суында біраз мөлшерде минералды қышқылдар кездесуі мүмкін
Сүт сары суындағы минералды заттар органикалық (0,1-0,4%) және неорганикалық
Сүт сары суында барлығы 30 дан астам түрлі макро-
Сары суға суда еритін көптеген сүт витаминдері өтеді (88%
Ретинол
Токоферол
Филлофинон
Тиамин
Рибофлавин
Пиридоксин
Кобаламин
Фолиелді қышқыл
Никотин қышқыл
Биотин
Парааминобензой қышқылы
Холин
Аскорбин қышқылы
Пантотен қышқылы
Сүт сары суы құрамында көптеген түрлі микроорганизмдер болғандықтан стабильді
Сүт консервісін мал шаруашылығында азыққа қосуға; сусындарды өңдеуге; ақуызды
Стаистика бойынша, 48-88% сары суды бүкіл дүниежүзінде малға
Жануарларға сүт сары суы сұйық күйінде онша пайдалы емес,
Соңғы уақытта сүт сары суы көбінесе микроағзаларға қоректік орта
Сүт сары суын микроағзаларды өсіру үшін дайындау.
Сүт сары суын микроағзаларды өсіруге дайындау кезінде денатурирлейді содан
Сары судың түріне байланысты реакция кезінде сілтілі реактивтер, сүт
Ақуыз тұнбасы пайда болғаннан кейін оны 1 сағатқа қалдырамыз,
Ақуыздың шығуына сонымен қатар жылумен өңдеу де әсер етеді:
1.2.8 Қоректік орта құрамының ерекшеліктері және сүт сары суында
Қоректік орта құрамы. Сүт сары суында өсіретін әр түрлі
Микроағзалар клеткалары, қарасақ, аэробты және анаэробты жағдайда өсетін болғандықтан
Сүт сары суында миркоағзаларды өндіру кезінде продуценттердің физиологиялық қасиеттерін
Сүт сары су құрамындағы құрғақ заттар биомассадағы микроағзалардың өсіп
Қоректік ортада лактоза (12-13% дейін) көбейген сайын ортада биомасса
Қазіргі уақытта селекционерлер концентрациясы 24% лактозасы бар қою
Ашытқы микроағзаларын нативті сүт сары суында культивирлеу кезінде биомассада
Сары суға қосымша мочевина, сірке қышқылды аммони және 1%
Культивирлеу тәртібі. Сүт сары суында микроағзаларды культивирлеу кезінде
Өйткені, ақуыз продуценттері, сүт сары суында өсетін көптеген микроағзалар
Сүт сары суы микроағзаларды өсіруге арналған субстрат ретінде өте
1.3 Сүт және сүт өнімдерінде кездесетін микроорганизмдерге сипаттама
Фирмикутес (Firmicutes)
Бұл (Firmis — латынша —"мықты", сutез —"тері") қатарға клетка
І-класс. ФИРМИБАКТЕРИЯ (Firmibacteria)
І-топ. Грам оң бактериялар. Бұлардың үш тұқымдасы бар: Місгососсасеае,
Екінші туысына жататындарда жылы қанды организмдердің терісінде және шырыш
Рерtососсасеае тұқымдасы төрт туыстан: Peptococcus, Рерtostreptococcus, Ruminococcus және Sarcina
2-топ. Эндоспора түзетін таяқша тәрізділер және коккалар. Бұл топқа
болады, ал кейде олар түйреуішке, ұршыққа немесе барабан таяқшасына
Топырақта, суда, адам мен жануарлардың ас қорыту органдарында кездеседі,
3-топ. Эндоспоралар түзбейтін, Грам оң, таяқша бактериялар. Бұл топқа
Сүт қышқылы бактериялары қышқыл сүт тағамдарын, сырды даярлауда және
II класс. Таллобактерия (ТаІІоbасtегіа)
ТаІІоbасtегіа класына актиномицеттер мен оларға туыстас организмдер жатады. Олардың
1-топ. Коринебактериялар. Оған Согуnebacterium, Аrthrobacter, Сеllulomonas және Кurtia туыстары
Сеllulomonas туысындағы бактериялар клеткалары қисық таяқша тәрізді, кейде түйреуіш
Екінші топқа Ргоріоnibacteriaceae тұқымдасы жатады. Ол Ргоріоnibacterium және Еubacterium
Еubacterium туысына спора түзбейтін, Грам оң, таяқша тәрізді, қисық
3-топ. Асtinomycetales (актиномицеттер) қатары. Бұларға Грам оң, бұтақшалар түзетін,
Актиномицеттер аэробты организмдер, олардың ішінде анаэробты және факультативті анаэробты
Актиномицеттердің ішінде, сапрофит түрлерімен бірге адам мен жануарларда ауру
Көптеген актиномицеттер адамдар мен жануарларда, өсімдіктерде кездесетін бактериялар мен
Асtinamycetaceae тұқымдасына Грам оң, бұтақталған гифі бар, организмдер жатады.
Мусоbacteriaceae тұқымдасына Грам оң, қозғалмайтын, таяқша бактериялар жатады. Азғана
Frankiaceae тұқымдасы бұтақша түзетін, нағыз мицелийлі бір түрден тұрады.
Nocardiacere тұқымдасына алғашында таяқша тәрізділерге, соңынан
Sreptomycetсеае тұқымдасына бөлектенбеген жіпшелерден тұратын, жақсы дамыған, бұтақталған субстрат
Аскомицеттердің үлкен класына 25000 шамасындағы түрлер жатады, олар көп
Строма жетіліп келе жатқан қалтаны қорекпен қамтамасыз етеді. Көптеген
1-класс. Жалаңқалталылар. Protoascomycetidae Ұрықтың денесі және аскогендік гифі жоқ
1-қатар – алғашқы қалталылар немесе эндомицеттер Protoscales Endomycetales. Алғашқы
Диподаскустың басқа түрінде мицелий жасушалары және гаметангий бір ядролы
Алынған диплоидты жасушалар ұзақ уақыттан соң қайтадан бүршіктенеді,
2 Тәжірибелік бөлім
2.1 Тәжірибелік бөлімнің мақсаты
Міндеті соңғы уақытта сүт сары суы негізін мал азығын
Тәжірибенің мақсаты – сүт сары суындағы сахаромицес церевизае ашытқысының
Технологиялық сызба-нұсқа 1 – Сүт сары суына сахаромицис
2.1.1 Ірімшік сарысуының құрамын анықтау
Ірімшіктің астындағы сарысу құрамында сүтті ақуыз және лактозасы бар
Ірімшік сарысуы – құрамында сүттің барлық қосылысы бар бағалы
Кесте 4 – Ірімшік сарысуының химиялық құрамы
Мазмұны, % Көрсеткіш аралығы Орташа көрсеткіші
Құрғақ заттар 4,5-7,2 6,5
Ақуыздық заттар 0,5-1,1 0,7
Лактоза 3,9-4,9 4,5
Сүттің майы 0,3-0,5 0,4
Минералдық тұздар 0,3-0,8 0,6
Сүт сарысуындағы көмірсулардың құрамы сүттің құрамындағы көмірсулармен бірдей болады:
Сарысудағы көмірсу болып негізінен лактоза саналады, моносахаридтер аз мөлшерде
Ірімшік сарысуындағы азоттық заттар үлесі 0,5-тен 1,1% дейін болады.
Кесте 6 – Сарысу ақуызының құрамы
Сарысу ақуызының аттары Молекулалық масса Изоэлектрлік нүктесі, рН Денатурациялану
β-лактоглобулин 18000 5,3 70-75
α-лактоальбумин 14000 4,2-4,5 95
Қан сарысуындағы альбумин 69000 4,7 70
Иммуноглобулиндер 150000-163000 5,5-6,8 70
протеозопептондар 4000-41000 3,3-3,7 100-ден жоғары
Сарысудағы ақуыздар өзгермейтін аминқышылдарын ұстайды, сондықтан сүттегі ақуыздардың негізін
Кесте 6 – Сарысудағы аминқышқылдардың массалық үлесі
Аминқышқылдар Массалық үлесі, %
казеин β-лактоглобулин α-лактоальбумин Иммуноглобулин Қан сарысуындағы альбумин
аргинин
гистидин
фенилаланин
триптофан
цистин
треонин
лейцин
изолейцин
валин
лизин
метионин
аланин
аспарагин қышқылы
глутамин қышқылы
глицин
пролин
серин 4,1
3,1
5
1,7
0,34
4,9
9,2
6,1
7,2
8,2
2,3
3
7,1
22,4
2,7
11,3
6,3 2,7
1,6
3,5
1,3
3,4
5,2
15,1
6,8
5,8
11,7
3,2
6,9
11,4
19,1
1,4
5,1
3,6 1,2
2,9
4,5
7
6,4
5,5
11,5
6,8
4,7
11,5
1
2,1
18,7
12,9
3,2
1,5
4,8 3,5
2,1
3,8
2,7
3
10,1
9,1
3,1
9,6
7,2
1,1
-
9,4
12,3
-
-
- 5,9
4
6,6
0,7
6
5,8
12,3
2,6
12,3
6,3
0,8
6,2
10,9
16,5
1,8
4,8
4,2
Сарысудан бөлініп шыққан ақуыз заттары, өзгермейтін аминқышқылдарының көзі болып
Кесте 7 – Сврысудың минералдық құрамы
Минералдық құрамы, мг/%
Na K Ca Mg P Zn Fe Cu Mn
45,5 123 36,6 6,5 43 11·10-3 89·10-3 3,5·10-3 0,6·10-3
Сарысуда – катиондардан калий, натрий, кальций, магний болады, аниондардан
Сарысуда органикалық қышқылдардан сүт қышқылы, лимон, нуклеин және ұшып
Сарысудың энергетикалық бағалылығы, майы алынбаған сүтпен салыстырғанда 36%
2.2.2 Лиофильдік ашытқылардың ұзақ сақталу процестеріндегі кейбір
Қоректік орта құрамындағы фенолдық емес кластан геотермалдық суды пайдалану
2.2.3 Сарысуға Saccharomyces cerevisae ашытқысын қолданып азықтық ақуыз алу
Сарысудың ақуыздық заттарын пайдалану, ақуыз жетіспейтін әр түрлі топтағы
Азықтық ашытқылары өзінің ақуыз-витаминдік қоспасымен мал азығына қосылып,
Көптеген елдерде азықтық ақуыз өнімін алудың микробиологиялық әдіспен
Азықтық ақуыз өнімдері үшін микроорганизм биомассасын алу технологиясы азықтық
Азықтық ақуызды микробиологиялық синтездеу арқылы алу экономика жағынан жоғарғы
Ақуыз изоляты-бұл табиғи полимерлер, сондықтан оларды азық өндірісінде қолдану
Полимерлік сипатының арқасында және күшті өзара малекулярлық әрекетінің
Азық өнімдерінде табиғи қоспа және қоспалар әсіресе, тамақ
Кез келген дәм төрт ингридиенттен тұрады: тәтті, ащы, қышқыл,
Табиғи өнімнің иісі күрделі ондаған қоспаның композициясы арқылы беріледі,
Қазіргі кезде тамақтың жаңа формасын изобояулар, ароматтайтын дәмді заттар
Азық ақуыз өндірісі бір клеткалы микроорганизм биомассасынан
Микробиологиялық ақуызды этил спирті негізінде өндіру тәжірибелік-өндірістік көлемде
АҚШ-та этил спиртінде азықтық ашытқыларды өндіретін қондырғылар жұмыс
Англияда метил спиртінде бактерия өсіру арқылы “прутин” өнімін шығарады.
Кеңес өкіметі кезінде кең көлемді қолданбалы зерттеулер бір клеткалы
2.3 Тәжірибелік бөлімнің нәтижесі
Тәжірибедегі амин қышқылдарының теңестірілген жиынтығы лиофильдік ашытқыларда 316,12 қарсы
3 Тіршілік қауіпсіздігі
Тіршілік қауіпсіздігі – бұл адамды өндірісте өндіріс ортасындағы қауіптен
Әсіресе адамның қауіпсіздігі жөніндегі мәселе өнеркәсіп ортасында көрінеді, бұл
Қазақстан Республикасында қабылданған техника қауіпсіздігінің, өндірістік санитария, қоршаған ортаны
Осы Заңның 5 – ші тарауының (Еңбек қауіпсіздігін және
Қызметкерлер саны елуден асатын өндірістік ұйымдарында еңбек қауіпсіздігі және
Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі ұйымның қызметі тоқтаған
Қызметкерлер саны елу адамға дейін болатын ұйымдарға еңбек қауіпсіздігі
Осы бапқа сәйкес «Микробиологилық» еңбекті қорғауды басқарудың жүйесінде. Еңбек
Бригада да жұмыстардың жүргізілуінің қауіпсіздігін бақылау барлық жұмыс уақытында
Барлық жұмысшылар – бригада мүшесі басқа жұмысшылармен қауіптіт жұмысты
Жұмысшы жұмыстың басталар алдында күн сайын жұмыс орнын еңбектң
Потенциялды қауіпті және зиянды факторлардың жұмыстағы сипаттамасы
Механикалық цехта метал өндіруден барлық түрі жүргізіледі. Мысалы, метал
Жұмыс аймағының аусында, майлағыш, салқындатқыш сұйық секілді аэрозол майлары
Кесте 8 – Потенциялды қауіпті және зиянды заттар
Зиянды заттар және факторлар ШМК деңгейі Адам организміне әсері
2 3 4 5
Шу
Есту органдарына зиянды әсері Адамның жеке қорғану заттары «құлақшын»
Неорганикалық шаң:
-дайындаманы түсіргенде
-материалды тасығанда дайын өнімді сырлауда 131,32 Тыныс жолдарына зиянды
МСС және жеке компаненттер консентрациясы құрамы жұмсалған шығынға байланысты
Санитарлық талап негізінде жасалған тәртәп пен норма өндірісіне келесідегідей
Өнеркәсіптік жобалау мен реконструкциялау барысында санитарлы – гигиеналық норма
Жұмыс орнының микроклиматы санитарлық нормаға сай болуы тиіс (температура,
Ауадағы зиянды заттар құрамы Госэпидиаторға орнатқан деңгейге сәйкес болуы
Жұмыс орнына шуыл деңгейі санитарлық талапқа сай рұқсат етілген
Өнеркәсіпте тұрмыстық орын СНиПа талабына «Әкімшілік және тұрмыстық ғимарат»
Әкімшілік жұмысшыларды тамақтандыруға міндетті (асхана, буфет, тамақтанатын бөлме). Өнеркәсіптегі
Өнеркәсіптегі зиянды жағымсыз әсерге ұшырағандар міндетті алдын –
Барлық цехтар бірінші медициналық көмек көрсетуге арналған дәріханалық қораппен
Жарықтандыру коэфицентінің мәні және жұмыс үстінің жасанды жарықталуы СН
Медициналық қызметкерлер, өнеркәсәптәк медпунктті Мемэпидқадағалау орталығының аймақтық санитарлық дәрігерлермен
Әкімшілік жұмысшыларға толықтай арнайы киім комплектісімен қамтамасыз етуге міндетті.
Станок өндірісіндегі жаңқа қалдықтарын механикалық тәсілмен тазартады.
Бұйымды сақтау мен транспорттауға арналған ыдыс дайындалса және өндіріс
Жүкті арту мен түсіру ГОСТ 123009 – 76 талаптары
Жұмысшылардың индивидуальды қоғау құралы, технологиялық процесіне қатысуға жіберілетін қызметкерлерге
Вибрация және шуылдан сақтау
Интенсивтілігі мен жиілігі әртүрлі тәртіпсіз дыбыстардың үйлестірілуі шу деп
механизмдер және түйіндердің соғылуы және үйкелісі кезінде механикалық шу
Адамның есту органы 16 – 20 мың Гц жиіліктер
Вибрацияның физикалық сипаттамасы айналу жиілігімен (Гц), амплитудамен (мм), жылдамдығымен
Айналу жиілігі 16 – 20 Гц жоғары болғанда вибрация
Шу және вибрациямен күресу шаралары 3 негізгі бағытқа бөлінеді;
Шу мен вибрацияның интенсивті әсерінен шаршағандық және қолайсыздықтың жоғарылауы,
Адам организміне зияны әсерінен басқа, вибрация өндірістік құрал жабдықтарға,
Осы тұрғыда шу мен вибрацияны төмендету шаралары санитарлық мөлшер
Қондырғыдағы шудың шығуы негізінен пештердің
Кесте 9 – Шумен күресу жолдары
Атауы
Децилбелдігі шу
деңгейі
Оператор бөлме сіндегі дБА шу деңгейі Қолданылған
1
"НК" типтес сорабы
орны жоқ
Эжектор
87-100
59 күнделікті жұмыс
орны жоқ
Гидрокесу сорабы
112
59 күтуші адамның изолирлеу бөлмесі
Компрессорлы
114
59
күнделікті жұмыс орны жоқ
4
Пештіңфорсункалары
112
59 күнделікті жұмыс
орны жоқ
Ауамен суыту аппараттары
90-100
59 күнделікті жұмыс
орны жоқ
Кокс қоймасы
орны жоқ
Ескерту: Пештердің форсункаларының, ауамен суыту
Өндірістік санитария және еңбек гигиенасы
Мұнай өңдеу зауытындағы өндірістік ортаға әртүрлі зиянды факторлар; уландырғыш
Өндірістік санитария - санитарлы-техникалық және гигиеналық шаралар жүйесі. Оның
Электр қауіпсіздігі
Қазіргі уақытта қандай да болсын өнеркәсіпті электр энергияны қолданусыз
Оны кең көлемде адамдардың да электр қондырғысының эксплуатациялық қауіпсіздік
Бұл ереженің орындалуы тағайындалуы мен конструкциясы бойынша өте әртүрлі
Жабдықтың ток жүрмейтін бөліктеріне жақындау жерге қатысы бойынша напряжение
Бұның болмауы үшін, электрқондырғышының ток жүрмейтін металл бөлігінен жерлендіру
Өрт қауіпсіздігі
Өртену және жарылыс қауіпті қасиетіне байланысты қолданылатын немесе өндірілетін
Өрт қауіпсіздігі бойынша берілген "Микробиологиялық лаборатория" В категориясына жатады.
Өндірісті от қауіптілігі категориясы бойынша болу қауіпсіз еңбек шартын
Құрылыс материалдары мен конструкциялар мен конструкциялар жану деңгейіне байланысты
- өртенбейтін материалдар;
- қиын өртенетін материалдар;
- өртенетін материалдар;
Ғимарат пен құрылыстың отқа төзімділік дәрежесі 1 сағаттағы отқа
Ғимарат пен құрылыстың отқа төзімділігінің талап етілген дәрежесіне байланысты
Өрт сөндіру профилактикалық жұмысының негізгі міндеті болып, (іс-шаралар кешенін)
Электр тогынан туындайтын өрттің негізгі себептерді қысқа тұйықталу. электрлі
Қысқа тұйықталудың себебі ток көзін және кабель маркасын дұрыс
Шоқтану, өртке қауіпті шаңы бар бөлмелерге үлкен қауіп төндіреді.
Электр тогынан туындайтын өрттің алдын алу үшін электр көздері
Әр кәсіпорын мен мекемеде электр жабдықтарды тасымалдауға, электр жүйелерін
- Олардың міндеттеріне кіретіндер:
- Қазіргі заманғы профилактикалық қарулар жүргізу.
- Құрылғыларды таңдау мен қолдану дұрыстығын қадағалау.
- Жұмыс режимнен ауытқуын сақтандыратын аппараттар жағдайын жүйелі бақылау.
- Өрт сөндіру құралдарының болуын қадағалау.
- Өрт сөндіру қауіпсіздігін қамтамасыз ету сұрақтары бойынша инструктажбен
Барлық қондырғылар өртке қауіпсіз болуы қажет, оларды өртке әкеп
Патенттік ізденістерге шолу
ӘОЖ 551.09.145 Сүттегі микрорганизмдер (ашытқылардың) өмір сүруіне қоршаған орта
Зерттеу мақсаты – сүт өнімдерін алуда ашытқылардың өмір сүруіне
05.07-04Р1.215. Сиыр сүтінен қымыз жасау технологиясы. /Ciani M., Maccarelli
Сиыр сүтінен қымыз даярлаудың технологиясы мынадай: майы алынған
Алынған мәліметтер компьютерлік бағдалама арқылы өңделіп, ашытқылардың толық ашыту
05.07-04Р1.219Д. Арнайы Lacfobacilus bulgaricus ашытқыларынан көп мөлшерде сүт қышқылын
Берзже келтірген мәліметтер бойынша L.bulgaricus (Luerssen u Kuln)
Оптимальды температура аймағы 45-500С-та L.bulgaricus көп мөлшерде сүт
05.06-02Р1.169Д. Стрептококкус лактис қасиеттерін ескере отырып, лизин құрамын зерттеу:
Ресейде арнайы технологиямен сүт бактериялары: стрептококкус лактис бактериясының сүтті
Жоғарыда көрсетілген патенттерді тақырыптары бойынша оларға жеке анализ жасауға
Қорытынды
Қорыта келгенде, сүт сарысуының теориялық шығуы, өңделінетін шикізат мөлшерімен
Сонымен қатар, сарысуды кондитер өнімдерін жасауда пайдаланады (вафли, печенье,
Азықтық ақуыз өнімдері үшін микроорганизм биомассасын алу технологиясы азықтық
Қолданылған әдебиеттер
Вессер. Технология получения и переработки молока.
З.Л.Диланян. Молочное дело.
Барақбаев Б., Сүт және сүт тағамдары- Алматы «Рауан», 2001
Воробьева Л. Промышленная микробиология. - М.: Изд-во Моск. ун-та,
Беккер М.Е. и др. Биотехнология. - М.: Агропромиздат, 1990.
Е.А. Плевако. Технология дрожжей. - М.: Пищевая промышленность, 1997.
Н.М. Семихатова. Хлебопекарные дрожжи. - М.г Пищевая промышленность, 1990.
Есимова А.М. Микроорганизмдер биотехнологиясы.
Соколова З.С. Технология сыра и продуктов переработки сыворотки
Температура, қышқылдылығы, уақыты
Сахаромицес церевизае Ү-503
сарысу
ірімшік
айран
сүзбе
Сүт өнімдерінің түрлері
сүт
Мал азығы
Құрғақ күйінде
Гель паста
Препарат БАЗ «Майра»
Кептіру
Залалсыздандыру
Биомасса
Азықтық ақуыз
Сүттің минералдық құрамы
Сүт сапасын бақылау
Сүт компоненттерін түрлендіру
Сүттің құрамы және қасиеттері
Сиыр сүті және сүт өнімдері және оны өңдеу
Сүт және сүт қышқылды өнімдер
Түйе сүтінің химиялық құрамы мен қасиеті
Сүттің құрамы
Шикізаттар қасиеттерін зерттеу негіздері
Пастерленген сүттің квалиметриялық бағалануы және оның сапасын жақсарту жөніндегі шараларды ұйымдастыру